← Retour
Le Poème du Rhône, en XII chants. Texte Provençal et Traduction Française
16px
100%
Lou Pouèmo dóu Rose (en français)
CANT PROUMIÉ (en français)
PATROUN APIAN
I
Van parti de Lioun à la primo aubo
Li veiturin que règnon sus lou Rose.
Es uno raço d'ome caloussudo,
Galoio e bravo, li Coundriéulen. Sèmpre
Planta sus li radèu e li sapino,
L'uscle dóu jour e lou rebat de l'aigo
Ié dauron lou carage coume un brounze.
Mai d'aquéu tèms encaro mai, vous dise,
Ié vesias d'oumenas à barbo espesso,
Grand, courpourènt, clapu tau que de chaine,
Boulegant un saumié coume uno busco,
De poupo à pro cridant, jurant de-longo
E largamen, pèr se baia courage,
Au poutarras pintant la roujo tencho,
A bèu taioun tirant la car de l'oulo.
De-long dóu flume èro uno bramadisso
Que d'auro en auro entendias de-countùni:
«Pro vers la baisso, hòu! reiaume! empèri!
Amount la pro! dau! fa tira la maio!»
Li veiturin que règnon sus lou Rose.
Es uno raço d'ome caloussudo,
Galoio e bravo, li Coundriéulen. Sèmpre
Planta sus li radèu e li sapino,
L'uscle dóu jour e lou rebat de l'aigo
Ié dauron lou carage coume un brounze.
Mai d'aquéu tèms encaro mai, vous dise,
Ié vesias d'oumenas à barbo espesso,
Grand, courpourènt, clapu tau que de chaine,
Boulegant un saumié coume uno busco,
De poupo à pro cridant, jurant de-longo
E largamen, pèr se baia courage,
Au poutarras pintant la roujo tencho,
A bèu taioun tirant la car de l'oulo.
De-long dóu flume èro uno bramadisso
Que d'auro en auro entendias de-countùni:
«Pro vers la baisso, hòu! reiaume! empèri!
Amount la pro! dau! fa tira la maio!»
II
Èro Coundriéu soun nis, ounte s'amodon
De noste vènt-terrau li proumié boufe.
Sant Micoulau, patroun de la marino,
A dins Coundriéu soun autar, sa capello.
En capo d'or e mitro fourcarudo
Lou benurous, em'uno tino contro
Que ié vesès testeja li tres móussi
Escapoula de l'orro saladuro,
Estènd sa man sus tout ço que navego.
Tóuti lis an, aqui ié fan sa fèsto;
E li marin, sus lis espalo, digne,
En proucessioun ié porton uno barco;
E quand au Rose un negadis brassejo:
«Au grand sant Micoulau, ié cridon tóuti
Arrecoumando-te, mai nado ferme!»
De Vernesoun, de Givors an bèu dire:
Renoumena pertout, de mudo en mudo,
Coundriéu en aquéu tèms èro la maire
Di grand patroun de Rose. Li basòfi
Di port de Vieno o de la Mulatiero
E li Canut flaugnard de la Crous-Rousso
Avien bèu ié crida «quiéu de pèu!» Éli,
Bèn que pourtant li braio de basano,
Fasien ana si dono emai si fiho
Coussudo e fièro autant coume bourgeso.
Femo de bon, li Coundriéulenco bello,
Is amourié quand vai greia la fueio,
Dins la michour de sa peitrino forto
Metien couva de si magnan la grano;
En dentelino e pouncheto flourido
Pèr passo-tèms broudavon pièi la tulo;
A pichot poun tambèn sabien trepougne
La pèu di gant e, bòni nourriguiero,
Tóuti lis an fasien un chat superbe.
De noste vènt-terrau li proumié boufe.
Sant Micoulau, patroun de la marino,
A dins Coundriéu soun autar, sa capello.
En capo d'or e mitro fourcarudo
Lou benurous, em'uno tino contro
Que ié vesès testeja li tres móussi
Escapoula de l'orro saladuro,
Estènd sa man sus tout ço que navego.
Tóuti lis an, aqui ié fan sa fèsto;
E li marin, sus lis espalo, digne,
En proucessioun ié porton uno barco;
E quand au Rose un negadis brassejo:
«Au grand sant Micoulau, ié cridon tóuti
Arrecoumando-te, mai nado ferme!»
De Vernesoun, de Givors an bèu dire:
Renoumena pertout, de mudo en mudo,
Coundriéu en aquéu tèms èro la maire
Di grand patroun de Rose. Li basòfi
Di port de Vieno o de la Mulatiero
E li Canut flaugnard de la Crous-Rousso
Avien bèu ié crida «quiéu de pèu!» Éli,
Bèn que pourtant li braio de basano,
Fasien ana si dono emai si fiho
Coussudo e fièro autant coume bourgeso.
Femo de bon, li Coundriéulenco bello,
Is amourié quand vai greia la fueio,
Dins la michour de sa peitrino forto
Metien couva de si magnan la grano;
En dentelino e pouncheto flourido
Pèr passo-tèms broudavon pièi la tulo;
A pichot poun tambèn sabien trepougne
La pèu di gant e, bòni nourriguiero,
Tóuti lis an fasien un chat superbe.
III
O tèms di vièi, d'antico bounoumìo,
Que lis oustau avien ges de sarraio
E que li gènt, à Coundriéu coume au nostre,
Se gatihavon, au calèu, pèr rire!
Èro lou règno, aqui, di farandoulo,
La naciounalo danso roudanenco
E dóu reiaume ancian di Bousounido
Que, de Coundriéu à-n-Arle, i jour de voto,
Di viravòut dóu Rose imitarello,
Ersejo e fai la serp au long di dougo.
Aqui drihavo, alor, la noblo justo
Que, tóuti li dimenche, sus lou Rose,
Li ribeiròu se desfreirant pèr troupo
Ié luchavon l'estiéu, la targo au pitre,
La lanço au poung, l'artèu sus la quintaino,
Ounte li drole nus se fasien vèire
Valènt e fort is iue di bèlli chato,
Ounte li cadelas de Sant-Maurise
Emé li Givoursin s'apountelavon...
O tèms di vièi, tèms gai, tèms de simplesso,
Qu'èro lou Rose un revoulun de vido
Ounte venian, enfant, sus l'aigo longo
Vèire passa, fièr, li man à l'empento,
Li Coundriéulen! Lou Rose, gràci à-n-éli,
Èro un grand brusc plen de vounvoun e d'obro.
Tout acò vuei es mort e mut e vaste
E, las! d'aquéu varai tout ço que rèsto
Es lou traçan e la rousigaduro
Que la maio a cava contro li pèiro.
Un fretadis, acò 's tout ço que soubro
D'un barcarés qu'avié pèr crid: Empèri!
Mai lou trafé di càrri de vitòri
Sus li camin roumiéu noun laisso en visto
Mai de rambuei ni mai d'escavaduro.
Que lis oustau avien ges de sarraio
E que li gènt, à Coundriéu coume au nostre,
Se gatihavon, au calèu, pèr rire!
Èro lou règno, aqui, di farandoulo,
La naciounalo danso roudanenco
E dóu reiaume ancian di Bousounido
Que, de Coundriéu à-n-Arle, i jour de voto,
Di viravòut dóu Rose imitarello,
Ersejo e fai la serp au long di dougo.
Aqui drihavo, alor, la noblo justo
Que, tóuti li dimenche, sus lou Rose,
Li ribeiròu se desfreirant pèr troupo
Ié luchavon l'estiéu, la targo au pitre,
La lanço au poung, l'artèu sus la quintaino,
Ounte li drole nus se fasien vèire
Valènt e fort is iue di bèlli chato,
Ounte li cadelas de Sant-Maurise
Emé li Givoursin s'apountelavon...
O tèms di vièi, tèms gai, tèms de simplesso,
Qu'èro lou Rose un revoulun de vido
Ounte venian, enfant, sus l'aigo longo
Vèire passa, fièr, li man à l'empento,
Li Coundriéulen! Lou Rose, gràci à-n-éli,
Èro un grand brusc plen de vounvoun e d'obro.
Tout acò vuei es mort e mut e vaste
E, las! d'aquéu varai tout ço que rèsto
Es lou traçan e la rousigaduro
Que la maio a cava contro li pèiro.
Un fretadis, acò 's tout ço que soubro
D'un barcarés qu'avié pèr crid: Empèri!
Mai lou trafé di càrri de vitòri
Sus li camin roumiéu noun laisso en visto
Mai de rambuei ni mai d'escavaduro.
IV
Ah! pèr sant Micoulau, quand s'encantavo
Lou Reinage, au pourtegue de la glèiso,
Cresès que n'èro un flame de triounfle
Pèr aquéu qu'èro Rèi de la Marino?
E cresès que n'i' aguèsse un de rebòbi
Pèr abéura la glòri dóu Reinage?
Li brout de biòu emé sa graisso mouflo
E li dindard e lis auco poupudo,
Li cambajoun estuba, li caieto
D'erbo chaplado e cuecho au four, bèn imo,
Li bòni pougno enredounido en tourto,
Pastado au burre emé d'iòu, li rigoto
Poulidamen plegado emé de pampo,
E lou vin blanc de païs que petejo,
Avien de tout, en aquéu jour, soun rule!
N'èro-ti pas entre-mitan d'aquéli
Baus fèr, Roco de Glun o Roco-Mauro,
Que Gargantian regnavo e que, ço dison,
Escambarlant lou Rose pèr ié béure,
Emé sa man en guiso d'escudello
Engoulissié li barco emai lis ome!
A Pèiro-Lato mostron la graviho
Que lou gigant traguè de sa sabato:
Un bèu roucas, tanca dins la planuro.
Lou Reinage, au pourtegue de la glèiso,
Cresès que n'èro un flame de triounfle
Pèr aquéu qu'èro Rèi de la Marino?
E cresès que n'i' aguèsse un de rebòbi
Pèr abéura la glòri dóu Reinage?
Li brout de biòu emé sa graisso mouflo
E li dindard e lis auco poupudo,
Li cambajoun estuba, li caieto
D'erbo chaplado e cuecho au four, bèn imo,
Li bòni pougno enredounido en tourto,
Pastado au burre emé d'iòu, li rigoto
Poulidamen plegado emé de pampo,
E lou vin blanc de païs que petejo,
Avien de tout, en aquéu jour, soun rule!
N'èro-ti pas entre-mitan d'aquéli
Baus fèr, Roco de Glun o Roco-Mauro,
Que Gargantian regnavo e que, ço dison,
Escambarlant lou Rose pèr ié béure,
Emé sa man en guiso d'escudello
Engoulissié li barco emai lis ome!
A Pèiro-Lato mostron la graviho
Que lou gigant traguè de sa sabato:
Un bèu roucas, tanca dins la planuro.
V
Or, aquel an d'aqui, fèsto coulènto,
Aguènt Patroun Apian agu li joio
E dóu Reinage encapa la courouno,
Li bachelar de Coundriéu en riqueto
Avien touto la niue pourta de brinde
Au rèi nouvèu e, segound la coustumo,
Après lou brinde, en l'èr jita si vèire.
Car Mèste Apian, éu, avié l'equipage
Lou plus famous de touto la ribiero.
Calafatado emé de flo d'estoupo
Que retenien li tèsto di senepo,
De pego negro en foro enquitranado,
I' apartenien, cuberto o noun cuberto,
Sèt bòni barco entaiado à la bruto:
Lou Caburle d'abord, emé soun tèume
D'à poupo encastela—qu'aqui-dessouto
Cadun la niue ié dourmié dins soun cadre.
Emé sa pro taiudo, enourguido
Pèr l'esperoun de soun escasso forto;
Pièi la pinello o barco civadiero
Que di chivau pourtavo la pasturo;
Pièi à l'après lou batèu de carato,
Coume lis autre en varenglo de roure;
Pièi uno sisselando touto cloto,
Courbudo sus l'avans, carrado en rèire;
Dos gràndi savouiardo pèr adurre
Li carboun de Givors e 'no sapino
Pèr carga li castagno vivareso.
Sènso coumta dous coursié vo chaloupo,
De la filado amarra sus li costo,
Pèr embarca li gros chivau de viage
Que sus la dougo, au retour de Prouvènço,
Gaiardamen remountavon la rigo.
Patroun Apian avié pèr la remounto
Vuetanto bèu chivau à co rougnado
Que n'i'avié pas si parié sus lou Rose
E qu'en tirant la maio e la veituro,
I cop de fouit dóu baile de la troupo
E i tron de Diéu di carretié menèbre,
Fasien dóu flume estrementi la ribo.
Aguènt Patroun Apian agu li joio
E dóu Reinage encapa la courouno,
Li bachelar de Coundriéu en riqueto
Avien touto la niue pourta de brinde
Au rèi nouvèu e, segound la coustumo,
Après lou brinde, en l'èr jita si vèire.
Car Mèste Apian, éu, avié l'equipage
Lou plus famous de touto la ribiero.
Calafatado emé de flo d'estoupo
Que retenien li tèsto di senepo,
De pego negro en foro enquitranado,
I' apartenien, cuberto o noun cuberto,
Sèt bòni barco entaiado à la bruto:
Lou Caburle d'abord, emé soun tèume
D'à poupo encastela—qu'aqui-dessouto
Cadun la niue ié dourmié dins soun cadre.
Emé sa pro taiudo, enourguido
Pèr l'esperoun de soun escasso forto;
Pièi la pinello o barco civadiero
Que di chivau pourtavo la pasturo;
Pièi à l'après lou batèu de carato,
Coume lis autre en varenglo de roure;
Pièi uno sisselando touto cloto,
Courbudo sus l'avans, carrado en rèire;
Dos gràndi savouiardo pèr adurre
Li carboun de Givors e 'no sapino
Pèr carga li castagno vivareso.
Sènso coumta dous coursié vo chaloupo,
De la filado amarra sus li costo,
Pèr embarca li gros chivau de viage
Que sus la dougo, au retour de Prouvènço,
Gaiardamen remountavon la rigo.
Patroun Apian avié pèr la remounto
Vuetanto bèu chivau à co rougnado
Que n'i'avié pas si parié sus lou Rose
E qu'en tirant la maio e la veituro,
I cop de fouit dóu baile de la troupo
E i tron de Diéu di carretié menèbre,
Fasien dóu flume estrementi la ribo.
VI
Tenènt si mino, à la pro dóu Caburle
Sant Micoulau avié, facho à la grosso,
Sa tèsto emé la mitro. Mai, en poupo
E plantado au gouvèr de la grand barco;
S'aubouravo la crous de la capello,
La crous di marinié, tencho de rouge,
Que Mèste Apian, un an que dóu gelibre
Lis aigo tout l'ivèr fuguèron presso,
Éu l'avié fustejado à la picosso.
A l'entour de la crous ié vesias tóuti
Lis estrumen de la Passioun: la lanço
Emé l'espoungo, l'òsti e lou calice,
La raubo d'escarlato, la lanterno,
Lou martèu, li clavèu, lis estenaio,
La santo fàci, lou cor, la couloumbo,
Lou fèu, lou fouit, lou sant pieloun, la boso,
Lou glàsi nus, lou mort que ressuscito,
La bono Maire e sant Jan, l'escaleto,
Lou gantelet, li got, li dat, la bourso,
Lou serpatas, lou sant soulèu, la luno,
Emé lou gau qu'en subre ié cantavo.
Sant Micoulau avié, facho à la grosso,
Sa tèsto emé la mitro. Mai, en poupo
E plantado au gouvèr de la grand barco;
S'aubouravo la crous de la capello,
La crous di marinié, tencho de rouge,
Que Mèste Apian, un an que dóu gelibre
Lis aigo tout l'ivèr fuguèron presso,
Éu l'avié fustejado à la picosso.
A l'entour de la crous ié vesias tóuti
Lis estrumen de la Passioun: la lanço
Emé l'espoungo, l'òsti e lou calice,
La raubo d'escarlato, la lanterno,
Lou martèu, li clavèu, lis estenaio,
La santo fàci, lou cor, la couloumbo,
Lou fèu, lou fouit, lou sant pieloun, la boso,
Lou glàsi nus, lou mort que ressuscito,
La bono Maire e sant Jan, l'escaleto,
Lou gantelet, li got, li dat, la bourso,
Lou serpatas, lou sant soulèu, la luno,
Emé lou gau qu'en subre ié cantavo.
VII
E canto, gau! l'aubeto vèn de pougne.
Pèr desmarra, zóu tóuti! s'apareion
Li veiturin que van à la desciso.
En cargo pèr la fiero de Bèu-Caire,
I'a cènt batèu que vuei soun de partènço.
Tè tu! tè iéu! s'agis pèr quau que fugue
De gagna lou móutoun: qu'au prat de fiero
Lou proumié bastimen, lahut o barco,
Nègo-roumiéu di costo barbaresco
O rato-malo aguènt soun nòli en règlo,
Au prat de fiero lou proumié qu'arribo
E tiro lou canoun, pèr bèn-vengudo
Li Bèu-Cairen ié baion un bèu mòti.
Despachatiéu, en aio, fourro-bourro,
Li porto-fais, li barcatié, carrejon,
Estivon, amoulounon, fan guihèume.
Li trepadou cracinon; li fieraire
Fan sis adiéu à si gènt, à si dono:
—Çai sian?—Çai sian.—Li maje, dins lou fube,
Van destaca dis arganèu de ferre
Cadun si nau e, plan, fasènt lou signe
De la crous en levant soun capèu large,
Lou bras en l'èr, Mèste Apian subre tóuti:
—Au noum de Diéu e de la santo Vierge,
A Rose!—crido. Sa voues, que retrono
Dins la liunchour neblouso, entre li ribo
Dóu flume liounés s'es entendudo.
Em' éu lis ome, closco descuberto,
Se soun signa, trempant lou det dins l'oundo
D'aquéu grand signadou, que, chasco annado,
En bello proucessioun, es la coustumo,
Au Pont Sant-Esperit lou benesisson.
Lis ome, dur, emé lis espaieto
Contro lou quèi ensemblamen fan forço.
Patroun Apian éu-meme sus la poupo
Es au gouvèr que douno l'endrechiero.
A de long péu en cadeneto griso
Que sus li tempe entrena ié retoumbon
Emé dous grand tourtis d'or que ié pènjon
A sis auriho. Es aut de fourcaduro
E, de sis iue lusènt sus chasco barco
Dóu tèms que vèi se tout marcho dins l'ordre,
De l'uno à l'autro, estacado à la filo
Pèr la calaumo unenco e loungarudo,
En escatant dins lou gourgoui de l'aigo
Tóuti li barco à-de-rèng s'entrahinon.
Pèr desmarra, zóu tóuti! s'apareion
Li veiturin que van à la desciso.
En cargo pèr la fiero de Bèu-Caire,
I'a cènt batèu que vuei soun de partènço.
Tè tu! tè iéu! s'agis pèr quau que fugue
De gagna lou móutoun: qu'au prat de fiero
Lou proumié bastimen, lahut o barco,
Nègo-roumiéu di costo barbaresco
O rato-malo aguènt soun nòli en règlo,
Au prat de fiero lou proumié qu'arribo
E tiro lou canoun, pèr bèn-vengudo
Li Bèu-Cairen ié baion un bèu mòti.
Despachatiéu, en aio, fourro-bourro,
Li porto-fais, li barcatié, carrejon,
Estivon, amoulounon, fan guihèume.
Li trepadou cracinon; li fieraire
Fan sis adiéu à si gènt, à si dono:
—Çai sian?—Çai sian.—Li maje, dins lou fube,
Van destaca dis arganèu de ferre
Cadun si nau e, plan, fasènt lou signe
De la crous en levant soun capèu large,
Lou bras en l'èr, Mèste Apian subre tóuti:
—Au noum de Diéu e de la santo Vierge,
A Rose!—crido. Sa voues, que retrono
Dins la liunchour neblouso, entre li ribo
Dóu flume liounés s'es entendudo.
Em' éu lis ome, closco descuberto,
Se soun signa, trempant lou det dins l'oundo
D'aquéu grand signadou, que, chasco annado,
En bello proucessioun, es la coustumo,
Au Pont Sant-Esperit lou benesisson.
Lis ome, dur, emé lis espaieto
Contro lou quèi ensemblamen fan forço.
Patroun Apian éu-meme sus la poupo
Es au gouvèr que douno l'endrechiero.
A de long péu en cadeneto griso
Que sus li tempe entrena ié retoumbon
Emé dous grand tourtis d'or que ié pènjon
A sis auriho. Es aut de fourcaduro
E, de sis iue lusènt sus chasco barco
Dóu tèms que vèi se tout marcho dins l'ordre,
De l'uno à l'autro, estacado à la filo
Pèr la calaumo unenco e loungarudo,
En escatant dins lou gourgoui de l'aigo
Tóuti li barco à-de-rèng s'entrahinon.
VIII
Souto li tibanèu de telo cruso
Que s'entrianglon en esquino d'ase,
Li passagié, li balot, li póusito
De touto coundicioun e touto merço,
Li sedarié de Lioun, ufanouso,
Li rol de cuer, li matau de canebe,
Tout bèn cerni, tout pourta bèn en comte
Pèr l'escrivan i letro de veituro,
E tóuti li proudu que s'engivanon
Dóu coustat d'aut, aqui jaison à poufe.
Mai cuerb lou Rose un sagarés de nèblo:
Li couparias em' un coutèu. Amagon
Lou ribeirés, tout, à perdo de visto.
Couneirias plus lou puget de Fourviero
Emé sa glèiso amoundaut que fai pouncho.
E lou segren qu'adus la despartido
N'es que plus grèu: eilalin a la baisso,
I canau de Bèu-Caire e d'Aigo-Morto,
Pèr carga li bladeto de Toulouso,
Li vin dóu Lengadò, la sau de muro,
Quau saup quant restaran liuen de si femo,
De si pichot! tres mes o belèu quatre.
Grand gau encaro se, quand se retourno,
Un cop subit d'Ardecho o de Durènço
O quauco gardounado enferounido
Noun vèn gounfla, faire peta lou Rose
E qu'emé li chivau de l'equipage
Noun faugue pas, dins lou patoui di terro,
Arpateja, s'enfanga jusquo au pitre!
E lou mistrau, quand rounflo de mesado
E que li barco tèsto-aqui recoto!
E, chanjadis, lis auve que s'escoundon
E vous engravon, bròu! à l'imprevisto;
O la sequiero emé lis aigo basso
Que, tout l'estiéu, en bando sus l'areno
Retèn à paus li nau escladenido!
Que s'entrianglon en esquino d'ase,
Li passagié, li balot, li póusito
De touto coundicioun e touto merço,
Li sedarié de Lioun, ufanouso,
Li rol de cuer, li matau de canebe,
Tout bèn cerni, tout pourta bèn en comte
Pèr l'escrivan i letro de veituro,
E tóuti li proudu que s'engivanon
Dóu coustat d'aut, aqui jaison à poufe.
Mai cuerb lou Rose un sagarés de nèblo:
Li couparias em' un coutèu. Amagon
Lou ribeirés, tout, à perdo de visto.
Couneirias plus lou puget de Fourviero
Emé sa glèiso amoundaut que fai pouncho.
E lou segren qu'adus la despartido
N'es que plus grèu: eilalin a la baisso,
I canau de Bèu-Caire e d'Aigo-Morto,
Pèr carga li bladeto de Toulouso,
Li vin dóu Lengadò, la sau de muro,
Quau saup quant restaran liuen de si femo,
De si pichot! tres mes o belèu quatre.
Grand gau encaro se, quand se retourno,
Un cop subit d'Ardecho o de Durènço
O quauco gardounado enferounido
Noun vèn gounfla, faire peta lou Rose
E qu'emé li chivau de l'equipage
Noun faugue pas, dins lou patoui di terro,
Arpateja, s'enfanga jusquo au pitre!
E lou mistrau, quand rounflo de mesado
E que li barco tèsto-aqui recoto!
E, chanjadis, lis auve que s'escoundon
E vous engravon, bròu! à l'imprevisto;
O la sequiero emé lis aigo basso
Que, tout l'estiéu, en bando sus l'areno
Retèn à paus li nau escladenido!
IX
Atenciouna, lou prouvié, lou mudaire
Van de-tastoun, escandaiant li mueio,
Que li batèu en quauco graveliero
Noun vagon s'encala. Dins l'oundo escuro
Jan Rocho lou prouvié trais la pagello,
Longo barro de sause qu'an pelado
En ié soubrant quàuquis anèu de rusco
Marcant de liuen en liuen se l'aigo es founso:
—Pan just! pan qu'à dous det!—Pèiro-Benido,
Ajudo lèu, senoun la barco toco!
—Pan larg!—Anen, sian à la bono routo.
—Pan cubert! pan e mié!—Li barquejaire
Molon sus lou gouvèr, lachon l'empento.
—La soubeirano!—Bon! tout acò crido.
—Cato la man!—E vogo à la seguro...
Se descabedelant de lono en lono,
Au menamen de la grand barco mèstro
Que vai davans, prudènto e majestouso,
La tirassiero emé si tèndo blanco,
Seguènt lou briéu de l'aigo que la porto,
A pres lou bon camin. Vers la capello
E dre sus lou pountin, la tèsto nuso,
Adounc Patroun Apian em'un grand signe
De crous, à-z-auto voues—qu'ausisson tóuti
Lou capèu à la man,—éu entameno
La prègo dóu matin: O noste paire
Que siés au cèu, toun noum se santifique!
Vèn coume acò. Lis ome fan l'escouto
D'ageinouioun o bèn la tèsto clino.
Lou sagarés blanquinous lis emborgno,
Atapant li mountagno e li broutiero
Que tout-de-long acoumpagnon lou flume;
E podon ié coumta sus l'embourgnado
Jusquo à Givors e belèu jusquo à Vieno.
Éu countuniant: Toun règne nous avèngue!
Dis, adavau ta voulounta se fague
Coume adamount! Lou pan quoutidian nostre,
Dis, vuei porge-nous-lou! De nòsti dèute
Fai nous la remessioun, coume nous-àutri
En quau nous es devènt, dis, fasèn quite...
—Hòu! Toco-biòu! pièi se coupant bramavo,
Capounas de pas Diéu! dormes, fulobro!
Aquéli chivalas, amount, li veses
Que dintre si cabestre s'estrangulon?...
Un batafiéu que vous cenglèsse tóuti!—
E reprenènt: De tentacioun nous gardes!
E tiro-nous dóu malan! Ansin siegue!
Van de-tastoun, escandaiant li mueio,
Que li batèu en quauco graveliero
Noun vagon s'encala. Dins l'oundo escuro
Jan Rocho lou prouvié trais la pagello,
Longo barro de sause qu'an pelado
En ié soubrant quàuquis anèu de rusco
Marcant de liuen en liuen se l'aigo es founso:
—Pan just! pan qu'à dous det!—Pèiro-Benido,
Ajudo lèu, senoun la barco toco!
—Pan larg!—Anen, sian à la bono routo.
—Pan cubert! pan e mié!—Li barquejaire
Molon sus lou gouvèr, lachon l'empento.
—La soubeirano!—Bon! tout acò crido.
—Cato la man!—E vogo à la seguro...
Se descabedelant de lono en lono,
Au menamen de la grand barco mèstro
Que vai davans, prudènto e majestouso,
La tirassiero emé si tèndo blanco,
Seguènt lou briéu de l'aigo que la porto,
A pres lou bon camin. Vers la capello
E dre sus lou pountin, la tèsto nuso,
Adounc Patroun Apian em'un grand signe
De crous, à-z-auto voues—qu'ausisson tóuti
Lou capèu à la man,—éu entameno
La prègo dóu matin: O noste paire
Que siés au cèu, toun noum se santifique!
Vèn coume acò. Lis ome fan l'escouto
D'ageinouioun o bèn la tèsto clino.
Lou sagarés blanquinous lis emborgno,
Atapant li mountagno e li broutiero
Que tout-de-long acoumpagnon lou flume;
E podon ié coumta sus l'embourgnado
Jusquo à Givors e belèu jusquo à Vieno.
Éu countuniant: Toun règne nous avèngue!
Dis, adavau ta voulounta se fague
Coume adamount! Lou pan quoutidian nostre,
Dis, vuei porge-nous-lou! De nòsti dèute
Fai nous la remessioun, coume nous-àutri
En quau nous es devènt, dis, fasèn quite...
—Hòu! Toco-biòu! pièi se coupant bramavo,
Capounas de pas Diéu! dormes, fulobro!
Aquéli chivalas, amount, li veses
Que dintre si cabestre s'estrangulon?...
Un batafiéu que vous cenglèsse tóuti!—
E reprenènt: De tentacioun nous gardes!
E tiro-nous dóu malan! Ansin siegue!
X
—Ha! mis enfant, sus l'aigo grouadisso,
Apoundié pièi lou patroun dóu Caburle,
Nàutri, que sian? Lou vesès, sian la jogo
Dóu neblarés, di ro qu'avèn dessouto,
E di charneve ounte anan faire sueio...
Eh! quau pòu saupre li malemparado?
Quau vòu aprene à prega, que navegue!
E n'es un bèu, d'eisèmple, aquel estùrti
Qu'en milo-vue-cènt-trento, à la desciso,
Tirè 'n cop de fusiéu, lou miserable,
Au grand sant Crist que i'a dins l'óuratòri
Dóu castelas d'Ampuis, contro la dougo...
O, i'esclapè lou bras. Mai sa pinello,
D'aquéu marrit coula, dins quàuqui mudo,
Au Pont Sant-Esperit faguè d'esclapo...
Em' éu que fugue' n trau dins l'aigo glouto!—
Lou Caburle enterin, la prègo dicho,
Venié d'intra couchons à l'archipèlo
De la Grand Cabro, entre-coupa de vorge.
Apoundié pièi lou patroun dóu Caburle,
Nàutri, que sian? Lou vesès, sian la jogo
Dóu neblarés, di ro qu'avèn dessouto,
E di charneve ounte anan faire sueio...
Eh! quau pòu saupre li malemparado?
Quau vòu aprene à prega, que navegue!
E n'es un bèu, d'eisèmple, aquel estùrti
Qu'en milo-vue-cènt-trento, à la desciso,
Tirè 'n cop de fusiéu, lou miserable,
Au grand sant Crist que i'a dins l'óuratòri
Dóu castelas d'Ampuis, contro la dougo...
O, i'esclapè lou bras. Mai sa pinello,
D'aquéu marrit coula, dins quàuqui mudo,
Au Pont Sant-Esperit faguè d'esclapo...
Em' éu que fugue' n trau dins l'aigo glouto!—
Lou Caburle enterin, la prègo dicho,
Venié d'intra couchons à l'archipèlo
De la Grand Cabro, entre-coupa de vorge.
CANT SEGOUND (en français)
LOU PRINCE D'AURENJO
XI
—Pico au reiaume, hòu! uno voues crido.
—Ié sian! ié sian!—Sus lou gouvèr fan aigre
E lou prouvié mando lou cau en terro.
Es Vernesoun.—Amarro! Entre que tocon,
Un blound jouvènt, aqui, parèis tout-d'uno
Que, lóugeiret, sus la grand barco mounto...
Quau es aquéu? Es lou prince d'Aurenjo,
Lou maje fiéu, se dis, dóu rèi d'Oulando.
E de tout biais li lengo presumisson,
Afourtissènt, lis un, qu'es un levènti,
Qu'es un arquin, qu'es uno tèsto routo
E 'n se brouiant emé lou rèi soun paire,
Qu'éu es parti pèr courre l'aventuro,
La vau-coundriéu emé la patantèino
A travès de païs. Segound lis autre,
S'es afisca tant e tant sus li libre,
S'es óupila talamen à l'estùdi
Que n'es toumba, pauroun, dins la marrano,
Coume un enfant que manjarié de cèndre;
E l'an manda, li mège, vers lou Rose,
Béure lou bon soulèu que reviscoulo
E l'alen viéu dóu rufe Manjo-fango.
—Ié sian! ié sian!—Sus lou gouvèr fan aigre
E lou prouvié mando lou cau en terro.
Es Vernesoun.—Amarro! Entre que tocon,
Un blound jouvènt, aqui, parèis tout-d'uno
Que, lóugeiret, sus la grand barco mounto...
Quau es aquéu? Es lou prince d'Aurenjo,
Lou maje fiéu, se dis, dóu rèi d'Oulando.
E de tout biais li lengo presumisson,
Afourtissènt, lis un, qu'es un levènti,
Qu'es un arquin, qu'es uno tèsto routo
E 'n se brouiant emé lou rèi soun paire,
Qu'éu es parti pèr courre l'aventuro,
La vau-coundriéu emé la patantèino
A travès de païs. Segound lis autre,
S'es afisca tant e tant sus li libre,
S'es óupila talamen à l'estùdi
Que n'es toumba, pauroun, dins la marrano,
Coume un enfant que manjarié de cèndre;
E l'an manda, li mège, vers lou Rose,
Béure lou bon soulèu que reviscoulo
E l'alen viéu dóu rufe Manjo-fango.
XII
De soun reiaume ubagous e palustre
Ounte lou Ren dins li brumo se nègo,
Éu, quauque jour, se la santa ié tourno,
Encenchara la courouno de glaujo.
Mai risco rèn, pèr vuei, que se languigue
De prene en cargo lou gouvèr dis ome,
Afastiga coume es, avans de i'èstre,
De tout lou tressimàci qu'acò meno,
Dóu magagnun de court, di ceremòni,
E dóu charpin que vous ié manjo l'amo.
Uno foulié d'amour s'es mes en tèsto,
Farfantello de prince pantaiaire;
S'es mes en tèsto d'atrouva pèr orto
L'espelimen de la Naiado antico
E la flour d'aigo espandido sus l'oundo
Ounte la Ninfo es amagado e nuso,
La Ninfo bello e puro e lindo e vaigo
Que l'esperit councéu e que desiro,
Que lou pincèu retrais, que lou pouèto
Dins si vesioun eternamen evoco,
La Ninfo atrivarello e vouluptouso
Qu', à l'entour dóu nadaire, au briéu de l'aigo
Bandis floutanto sa cabeladuro
E se counfound e found emé la riso.
E, de canau en canau, pèr la Sono,
Es descendu de soun païs de Flandro,
Coume davalon dóu neblun li ciéune
I clar dóu Vacarés, quand vèn l'autouno.
Ounte lou Ren dins li brumo se nègo,
Éu, quauque jour, se la santa ié tourno,
Encenchara la courouno de glaujo.
Mai risco rèn, pèr vuei, que se languigue
De prene en cargo lou gouvèr dis ome,
Afastiga coume es, avans de i'èstre,
De tout lou tressimàci qu'acò meno,
Dóu magagnun de court, di ceremòni,
E dóu charpin que vous ié manjo l'amo.
Uno foulié d'amour s'es mes en tèsto,
Farfantello de prince pantaiaire;
S'es mes en tèsto d'atrouva pèr orto
L'espelimen de la Naiado antico
E la flour d'aigo espandido sus l'oundo
Ounte la Ninfo es amagado e nuso,
La Ninfo bello e puro e lindo e vaigo
Que l'esperit councéu e que desiro,
Que lou pincèu retrais, que lou pouèto
Dins si vesioun eternamen evoco,
La Ninfo atrivarello e vouluptouso
Qu', à l'entour dóu nadaire, au briéu de l'aigo
Bandis floutanto sa cabeladuro
E se counfound e found emé la riso.
E, de canau en canau, pèr la Sono,
Es descendu de soun païs de Flandro,
Coume davalon dóu neblun li ciéune
I clar dóu Vacarés, quand vèn l'autouno.
XIII
Entre sauta, pelin, sus lou Caburle,
A touca man au patroun, sènso croio;
Parlo emé tóuti à la bono franqueto;
I Coundriéulen ié pago de cigaro
De soun païs, que sènton qu'embausemon,
E, pas plus fièr qu'un fraire de la tasso,
A soun flasquet à-de-rèng li fai béure
Un aigo-ardènt que li nèblo n'en foundon.
—Aquéu, entre éli dison, es di nostre!
—Di vostre? ié respond, lou poudès dire,
E, cambarado, se vous fau d'ajudo,
Sian d'un païs que i'an pas pòu de l'aigo
E que ié sabon proun tira la remo.—
Li barcatié soun ravi; l'envirounon
Coume lou cors d'un rèi e ié regardon
Sa barbo roussinello, si man fino,
Em'uno flour d'esmaut que ié pendoulo,
Escrincelado, à soun clavié de mostro.
A touca man au patroun, sènso croio;
Parlo emé tóuti à la bono franqueto;
I Coundriéulen ié pago de cigaro
De soun païs, que sènton qu'embausemon,
E, pas plus fièr qu'un fraire de la tasso,
A soun flasquet à-de-rèng li fai béure
Un aigo-ardènt que li nèblo n'en foundon.
—Aquéu, entre éli dison, es di nostre!
—Di vostre? ié respond, lou poudès dire,
E, cambarado, se vous fau d'ajudo,
Sian d'un païs que i'an pas pòu de l'aigo
E que ié sabon proun tira la remo.—
Li barcatié soun ravi; l'envirounon
Coume lou cors d'un rèi e ié regardon
Sa barbo roussinello, si man fino,
Em'uno flour d'esmaut que ié pendoulo,
Escrincelado, à soun clavié de mostro.
XIV
Mai lou patroun Apian:—Empèri! crido.
La barco primadiero e li seguènto,
Au proumié cop d'empento, vers la gaucho
An représ soun draiòu. Sus l'aigo longo
Dóu tèms que van li nau tóuti souleto,
Lou prince blound deviso emé la chourmo.
Poulidamen ié conto qu'es d'Oulando
E fiéu de rèi e que vai en Prouvènço,
Bouscant la flour que porto pèr ensigne:
—Flour de mistèri, dis, incouneigudo
Is ome d'enfre terro, car dins l'aigo
Fai soun sejour emai soun espandido,
Flour de pantai, de gentun, de belesso,
Que mi Flamen la noumon «flour de ciéune»
E que, pèr tout païs ounte s'atrovo,
L'ome i'es gai e la dono i'es bello.
—Acò? diguèron en s'aprouchant tóuti,
Mai es la flour de Rose, moun bèu prince,
L'esparganèu, que souto l'oundo naiso
E qu'amo tant, l'Angloro, d'ana cueie!
—L'Angloro?—Anen, avanço-te, Jan Rocho,
E digo-ié, faguèron, qu's aquelo...
—Autant que iéu poudès n'en parla vautre,
Respoundeguè brounzant un jouvenome
Que d'un liban fasié l'emploumbaduro.
—Oh! d'aquéu laid moudourre! ié cridèron,
Que! l'as belèu sounjado aniue, qu'en ribo
Fasié si panto emé quauque pescaire.
—Avès bèu dire e meissa, mai, pèr moio!
Rebriquè lou droulas, quand vers li tousco
Dóu Malatra, mounte l'Ardecho furgo,
Ié passas contro en empegnènt la barro
E que, li pèd descaus sus la sableto,
La vesès rire emé si dènt que mordon,
Ah! n'i' a de bèu que, se vous fasié signe
Dóu bout dóu det, cabussarias à l'aigo
Pèr i'ana traire un poutoun sus l'aubenco
De soun pèd nus!
La barco primadiero e li seguènto,
Au proumié cop d'empento, vers la gaucho
An représ soun draiòu. Sus l'aigo longo
Dóu tèms que van li nau tóuti souleto,
Lou prince blound deviso emé la chourmo.
Poulidamen ié conto qu'es d'Oulando
E fiéu de rèi e que vai en Prouvènço,
Bouscant la flour que porto pèr ensigne:
—Flour de mistèri, dis, incouneigudo
Is ome d'enfre terro, car dins l'aigo
Fai soun sejour emai soun espandido,
Flour de pantai, de gentun, de belesso,
Que mi Flamen la noumon «flour de ciéune»
E que, pèr tout païs ounte s'atrovo,
L'ome i'es gai e la dono i'es bello.
—Acò? diguèron en s'aprouchant tóuti,
Mai es la flour de Rose, moun bèu prince,
L'esparganèu, que souto l'oundo naiso
E qu'amo tant, l'Angloro, d'ana cueie!
—L'Angloro?—Anen, avanço-te, Jan Rocho,
E digo-ié, faguèron, qu's aquelo...
—Autant que iéu poudès n'en parla vautre,
Respoundeguè brounzant un jouvenome
Que d'un liban fasié l'emploumbaduro.
—Oh! d'aquéu laid moudourre! ié cridèron,
Que! l'as belèu sounjado aniue, qu'en ribo
Fasié si panto emé quauque pescaire.
—Avès bèu dire e meissa, mai, pèr moio!
Rebriquè lou droulas, quand vers li tousco
Dóu Malatra, mounte l'Ardecho furgo,
Ié passas contro en empegnènt la barro
E que, li pèd descaus sus la sableto,
La vesès rire emé si dènt que mordon,
Ah! n'i' a de bèu que, se vous fasié signe
Dóu bout dóu det, cabussarias à l'aigo
Pèr i'ana traire un poutoun sus l'aubenco
De soun pèd nus!
XV
—Hòu! certo, aquelo drolo,
Patroun Apian diguè, l'ase me quihe,
Vous fara quauque jour vira canturlo...
Parlon jamai que d'elo: es pas bèn laido,
Mai pèr n'en faire talo cridadisso,
I'a pièi pas d'aigo eici jusquo au coui, eto!
A respèt dóu fihan de nòsti costo,
Gaiard, poumpous e blanc coume de toumo!...
Reiaume! buto à Givors!—S'entrepachon
Li barco à quèi: lou peirié sus l'esquino,
Li porto-fais abarbassi revèsson
Li coufo de carboun i savouiardo;
S'empielo à bèu mouloun la ferramento
E la quincaio e li daio e li forfe
E li fusiéu requist de Sant-Estève.
E' m'acò fai tira! tóuti coutrìo,
S'es deja mes lou prince blound à l'obro,
Car l'a bèn di, vòu viéure en cambarado
Emé li ribeirié, patroun e chouro,
E barreja, rema, trima coume éli,
Tau que faguè Peiroun, lou zar di Rùssi,
A Zaardam, quand jouve s'embauchavo
Pèr coumpagnoun fustié, voulènt aprene.
Patroun Apian diguè, l'ase me quihe,
Vous fara quauque jour vira canturlo...
Parlon jamai que d'elo: es pas bèn laido,
Mai pèr n'en faire talo cridadisso,
I'a pièi pas d'aigo eici jusquo au coui, eto!
A respèt dóu fihan de nòsti costo,
Gaiard, poumpous e blanc coume de toumo!...
Reiaume! buto à Givors!—S'entrepachon
Li barco à quèi: lou peirié sus l'esquino,
Li porto-fais abarbassi revèsson
Li coufo de carboun i savouiardo;
S'empielo à bèu mouloun la ferramento
E la quincaio e li daio e li forfe
E li fusiéu requist de Sant-Estève.
E' m'acò fai tira! tóuti coutrìo,
S'es deja mes lou prince blound à l'obro,
Car l'a bèn di, vòu viéure en cambarado
Emé li ribeirié, patroun e chouro,
E barreja, rema, trima coume éli,
Tau que faguè Peiroun, lou zar di Rùssi,
A Zaardam, quand jouve s'embauchavo
Pèr coumpagnoun fustié, voulènt aprene.
XVI
Mai lou verai es que, pèr uno espouncho
Que vèn dóu sang, Guihèn (coume ié dison
Au bèu dóufin de la nacioun flamenco)
Vòu trafega lou Rose. Vòu counèisse
Lou nis, lou couvadou, la terro ilustro
Que i'a trasmés lou noum preclar que porto,
Aurenjo e sa famouso Glourieto,
Palais e fourtaresso de sis àvi
Au tèms feran di guerro sarrasino.
E vòu ressegre e vèire chasco liogo
Ounte an leissa si piado aquéli prince
Que soun Cournet clantiguè dins li laisso
De tóuti li cansoun cavaleirouso.
E vòu s'aprene aquelo parladuro
Ounte Bierris de Roumans bresihavo
Soun teta-dous lesbian, la lengo alègro
Ounte cantè la Coumtesso de Dìo
Si lai d'amour emé Rimbaud d'Aurenjo.
Éu a legi. Se sènt dins la courado,
I'a de moumen, lis ambicioun superbo,
Lou rebroutun dis envejasso folo
Que vers la glòri an enaura si paire
E lou regrèt di counquisto perdudo.
Mai en que bon lou regrèt, se di rèire
Pòu recoubra la terro souleiouso
En l'embrassant de soun regard alabre!
Es-ti besoun d'espaso que fouguejon
Pèr s'empara de ço que l'iue nous mostro?
E sarié pas trop bèu emai tout simple
De recounquerre aquéu flouroun d'Aurenjo,
Aquéu relarg que li Baussen tenguèron,
Aquel empèri enfin di Bousounido
Que dins lou crid «empèri!» toujour duro,
En s'afreirant i bòni gènt dóu pople
Que l'an garda, lou crid di souvenènço?
Lou dison proun d'un que vèn poupulàri:
«Acò 's un rèi, nostè rèi!» Cavalisco!
Dequé voulès de mai? autant n'i'avèngue!
Car à soun tour li castèu-fort s'aclapon,
Coume aparèis aqui sus chasque mourre,
E tout degruno e tout se renouvello...
Mai sus ti piue, inmudablo Naturo,
Espelisson toujour li ferigoulo
E sèmpre li pastour e pastoureto
Ié recoumençaran si viéutoulado.
Que vèn dóu sang, Guihèn (coume ié dison
Au bèu dóufin de la nacioun flamenco)
Vòu trafega lou Rose. Vòu counèisse
Lou nis, lou couvadou, la terro ilustro
Que i'a trasmés lou noum preclar que porto,
Aurenjo e sa famouso Glourieto,
Palais e fourtaresso de sis àvi
Au tèms feran di guerro sarrasino.
E vòu ressegre e vèire chasco liogo
Ounte an leissa si piado aquéli prince
Que soun Cournet clantiguè dins li laisso
De tóuti li cansoun cavaleirouso.
E vòu s'aprene aquelo parladuro
Ounte Bierris de Roumans bresihavo
Soun teta-dous lesbian, la lengo alègro
Ounte cantè la Coumtesso de Dìo
Si lai d'amour emé Rimbaud d'Aurenjo.
Éu a legi. Se sènt dins la courado,
I'a de moumen, lis ambicioun superbo,
Lou rebroutun dis envejasso folo
Que vers la glòri an enaura si paire
E lou regrèt di counquisto perdudo.
Mai en que bon lou regrèt, se di rèire
Pòu recoubra la terro souleiouso
En l'embrassant de soun regard alabre!
Es-ti besoun d'espaso que fouguejon
Pèr s'empara de ço que l'iue nous mostro?
E sarié pas trop bèu emai tout simple
De recounquerre aquéu flouroun d'Aurenjo,
Aquéu relarg que li Baussen tenguèron,
Aquel empèri enfin di Bousounido
Que dins lou crid «empèri!» toujour duro,
En s'afreirant i bòni gènt dóu pople
Que l'an garda, lou crid di souvenènço?
Lou dison proun d'un que vèn poupulàri:
«Acò 's un rèi, nostè rèi!» Cavalisco!
Dequé voulès de mai? autant n'i'avèngue!
Car à soun tour li castèu-fort s'aclapon,
Coume aparèis aqui sus chasque mourre,
E tout degruno e tout se renouvello...
Mai sus ti piue, inmudablo Naturo,
Espelisson toujour li ferigoulo
E sèmpre li pastour e pastoureto
Ié recoumençaran si viéutoulado.
XVII
Lou neblarés, qu'à cha pau s'enlumino,
A descubert au jour la vau tubiero
Emé si verd coustau de mountagnolo
Qu'entre-mitan lou Rose ié barrulo.
E Mèste Apian, en countemplant la fàci
Dóu soulèu nòu que regaiardis tóuti,
Crido: «Un de mai!» Li navegaire ensèmble
An aussa lou capèu; s'escarrabihon
Li passagié, badant à tout rescontre,
Quand tout-d'un-cop, magnifico, au recouide
Aparèis dins soun plen l'antico Vieno,
Assetado en autar sus lis ancoulo
Dóu noble Dóufinat. Vaqui, celèbre,
Lou Toumbèu de Pilato que pounchejo.
Li paradou s'entèndon que tabasson
Pèr apresta li drap dins li fabrico.
Copo-jarret, l'escalabrouso auturo,
Espandis en ventau si bastidouno;
E li clouchié 'mé li tourre e li tèmple,
Dins la lumiero inoundarello e cando,
I' escrivon dóu passat l'istòri agusto.
A descubert au jour la vau tubiero
Emé si verd coustau de mountagnolo
Qu'entre-mitan lou Rose ié barrulo.
E Mèste Apian, en countemplant la fàci
Dóu soulèu nòu que regaiardis tóuti,
Crido: «Un de mai!» Li navegaire ensèmble
An aussa lou capèu; s'escarrabihon
Li passagié, badant à tout rescontre,
Quand tout-d'un-cop, magnifico, au recouide
Aparèis dins soun plen l'antico Vieno,
Assetado en autar sus lis ancoulo
Dóu noble Dóufinat. Vaqui, celèbre,
Lou Toumbèu de Pilato que pounchejo.
Li paradou s'entèndon que tabasson
Pèr apresta li drap dins li fabrico.
Copo-jarret, l'escalabrouso auturo,
Espandis en ventau si bastidouno;
E li clouchié 'mé li tourre e li tèmple,
Dins la lumiero inoundarello e cando,
I' escrivon dóu passat l'istòri agusto.
XVIII
Soun pourtulan à la man que fuieto,
Em' estrambord adounc cridè lou prince:
—Salut, empèri dóu soulèu, que bordo
Coume un orle d'argènt lou Rose bléuge!
Empèri dóu soulas, de l'alegrìo!
Empèri fantasti de la Prouvènço
Qu'emé toun noum soulet fas gau au mounde!
Èstre nascu dins li tèms de bagarro,
De bourroulis, de noun-rèn, d'aventuro,
Ounte, uno espaso en man, lou valènt ome
Poudié, prenènt counsèu que de soun èime,
Poudié, dins lou grouün di treboulino,
Se taia libramen un bèu reiaume,
Acò si, de chabènço, que n'èro uno!
Conme aquéu grand Bousoun, comte de Vieno,
Que, i'a milo an, aqui dins la grand glèiso
De Sant Maurise, porto sus sa toumbo
Lou testimòni escri de soun audàci,
De sa munificènci, de sa glòri!
Rèi fouscarin e prince de coumèdi,
Nous-àutri vuei, despersouna, dins l'oumbro
De nòstis atribut legau e mingre,
Passan à la chut-chut ras de l'istòri,
En tenènt amaga courouno e scètre,
Coume s'avian cregnènço d'èstre en visto!
Mai tu, comte Bousoun, à la barbeto
Di poutentat de Franço e d'Alemagno,
T'encavalant d'un bound i flanc dóu Rose:
«Moun chivau, àrri! àrri!» pèr li serre,
Au crid de: vivo Prouvènço! t'auboures...
Li gènt dins lou mesclun:—Vaqui, se dison,
Un ome!—E li baroun e lis evesque
T'an aclama rèi d'Arle dins Mantaio!—
Em' estrambord adounc cridè lou prince:
—Salut, empèri dóu soulèu, que bordo
Coume un orle d'argènt lou Rose bléuge!
Empèri dóu soulas, de l'alegrìo!
Empèri fantasti de la Prouvènço
Qu'emé toun noum soulet fas gau au mounde!
Èstre nascu dins li tèms de bagarro,
De bourroulis, de noun-rèn, d'aventuro,
Ounte, uno espaso en man, lou valènt ome
Poudié, prenènt counsèu que de soun èime,
Poudié, dins lou grouün di treboulino,
Se taia libramen un bèu reiaume,
Acò si, de chabènço, que n'èro uno!
Conme aquéu grand Bousoun, comte de Vieno,
Que, i'a milo an, aqui dins la grand glèiso
De Sant Maurise, porto sus sa toumbo
Lou testimòni escri de soun audàci,
De sa munificènci, de sa glòri!
Rèi fouscarin e prince de coumèdi,
Nous-àutri vuei, despersouna, dins l'oumbro
De nòstis atribut legau e mingre,
Passan à la chut-chut ras de l'istòri,
En tenènt amaga courouno e scètre,
Coume s'avian cregnènço d'èstre en visto!
Mai tu, comte Bousoun, à la barbeto
Di poutentat de Franço e d'Alemagno,
T'encavalant d'un bound i flanc dóu Rose:
«Moun chivau, àrri! àrri!» pèr li serre,
Au crid de: vivo Prouvènço! t'auboures...
Li gènt dins lou mesclun:—Vaqui, se dison,
Un ome!—E li baroun e lis evesque
T'an aclama rèi d'Arle dins Mantaio!—
XIX
Entandóumens que lou prince es en dèstre,
Li ribeirié, butant à la redolo,
An embarca li boutarèu de bierro
Emé si founs engipa que blanquejon,
De bierro bloundo e bruno qu'escumouso
Vai regala, tout lou tèms de la fiero,
Dins li cafourno e basar de Bèu-Caire.
Li gargassoun asseda di bevisto.
E sènso mai tarda, que lou tèms prèsso,
An fa soun viravòut e lou Caburle,
Tirassejant après sa blanco floto,
Repren requinquiha lou fiéu de l'oundo.
Mai tout-escas sus li colo groupudo
An vist amount, bèn empaligoutado,
Li vigno d'or de la Costo-Roustido
E peralin devista sus la drecho
Dóu mount Pilat li tres dènt blavinello,
Davans Coundriéu li vaqui. Jiton l'ancro.
Es lou païs d'ounte soun quàsi tóuti.
Sus lou Sablié, pèr apeita si paire,
Un vermenié d'enfant, despièi quatre ouro,
Soun aqui nus o mita nus que jogon:
Lis un gafant o fasènt de soupeto,
Au bataioun lis àutri que s'aquèiron.
Au pèd de sis oustau, dóu long de l'aigo,
A plen de pourtalet li pàuri femo
Desempièi lou matin soun à l'espèro
Pèr vèire au barcarés passa sis ome.
Li ribeirié, butant à la redolo,
An embarca li boutarèu de bierro
Emé si founs engipa que blanquejon,
De bierro bloundo e bruno qu'escumouso
Vai regala, tout lou tèms de la fiero,
Dins li cafourno e basar de Bèu-Caire.
Li gargassoun asseda di bevisto.
E sènso mai tarda, que lou tèms prèsso,
An fa soun viravòut e lou Caburle,
Tirassejant après sa blanco floto,
Repren requinquiha lou fiéu de l'oundo.
Mai tout-escas sus li colo groupudo
An vist amount, bèn empaligoutado,
Li vigno d'or de la Costo-Roustido
E peralin devista sus la drecho
Dóu mount Pilat li tres dènt blavinello,
Davans Coundriéu li vaqui. Jiton l'ancro.
Es lou païs d'ounte soun quàsi tóuti.
Sus lou Sablié, pèr apeita si paire,
Un vermenié d'enfant, despièi quatre ouro,
Soun aqui nus o mita nus que jogon:
Lis un gafant o fasènt de soupeto,
Au bataioun lis àutri que s'aquèiron.
Au pèd de sis oustau, dóu long de l'aigo,
A plen de pourtalet li pàuri femo
Desempièi lou matin soun à l'espèro
Pèr vèire au barcarés passa sis ome.
XX
—Blandino, courre, que toun paire arribo!
—Bon-jour, patroun Apian!—Diéu vous lou doune!
—Trasès-me lou mouchoun, que vous amarre!
—Digo-i'à Mariocho que m'empligue
De vin d'Ampuis, lèu, aquelo boumbouno...
—I'es pas Damian? Tè, vaqui si camiso.
—Goutoun! Mioun! Dequ'es que vous aduse
D'en fiero, hòu?—Aduse-me, Ribòri,
Quàuquis anèu de cren emai de vèire,
D'aquéli que dessus i'a 'n gàrri rouge!
—O.—Iéu, aduse-me pèr la meinado
Uno titèi, d'aquéli que si giblon!
—O.—Iéu, aduse-me de gimbeleto,
D'aquéli bono qu'em'un fiéu s'enrèston...
—O.—Iéu, aduse-me...—Tout acò piaio;
Li recoumandacioun de touto meno
Se van crousant di batèu i fenèstro:
—A toun papet, digo-ié que te croumpe
Dins un massapan rose uno sourreto,
Que, Glaudihoun?—Moun grand, iéu à Bèu-Caire
Ié vole ana!—Lou cop que vèn, moun drole...
—Anen, carrejas-vous! Bono aventuro!
—Tenès-vous bèn gaiardo, tanto Chaisso!
—E tu, Janin, aviso-te di Trèvo
E di fiò de sant Èume e dis Oulurgue
Que van, la niue, pèr lis Aliscamp d'Arle!
—Bon-jour, patroun Apian!—Diéu vous lou doune!
—Trasès-me lou mouchoun, que vous amarre!
—Digo-i'à Mariocho que m'empligue
De vin d'Ampuis, lèu, aquelo boumbouno...
—I'es pas Damian? Tè, vaqui si camiso.
—Goutoun! Mioun! Dequ'es que vous aduse
D'en fiero, hòu?—Aduse-me, Ribòri,
Quàuquis anèu de cren emai de vèire,
D'aquéli que dessus i'a 'n gàrri rouge!
—O.—Iéu, aduse-me pèr la meinado
Uno titèi, d'aquéli que si giblon!
—O.—Iéu, aduse-me de gimbeleto,
D'aquéli bono qu'em'un fiéu s'enrèston...
—O.—Iéu, aduse-me...—Tout acò piaio;
Li recoumandacioun de touto meno
Se van crousant di batèu i fenèstro:
—A toun papet, digo-ié que te croumpe
Dins un massapan rose uno sourreto,
Que, Glaudihoun?—Moun grand, iéu à Bèu-Caire
Ié vole ana!—Lou cop que vèn, moun drole...
—Anen, carrejas-vous! Bono aventuro!
—Tenès-vous bèn gaiardo, tanto Chaisso!
—E tu, Janin, aviso-te di Trèvo
E di fiò de sant Èume e dis Oulurgue
Que van, la niue, pèr lis Aliscamp d'Arle!
XXI
Pièi adessias. La baisso lis atiro.
Fau pas que perdon tèms, d'aiours, se volon
Arriba li proumié 'n terro d'Argenço
E gagna lou móutoun. Au briéu de l'aigo
Encaro touto bluio di turqueso
Qu'a rabaia dins lou laus de Genèvo,
Dóu tèms que van li tèndo blanquinouso,
Uno après l'autro coume un vòu de ciéune,
I'a lou prince oulandés que vòu tout saupre.
—Metren long tèms pèr la desciso, mèstre?—
Vèn coume acò. Patroun Apian s'escuro
E, tout gauchous de faire uno passado
Soun Ciceroun:—Dous jour, tres lou mai, prince,
Au cas que pèr camin i'ague d'encoumbre,
Respond, tau que de nèblo, coume aquéli
Qu'avian aquest matin e proun espesso
Pèr empacha de vèire l'endraiado...
Car fau pas boufouna 'm'aquéli roco,
Estèu, secan, agacin e berrugo
O 'm' aquéli graviero dangeirouso
Que i'a de liuen en liuen souto li riso.
Se l'on s'aviso pas, la barco roto,
Se crèbo e béu, flòu! flòu! o dins un auve
S'engravo jusquo i bord e tout se nègo.
Sènso parla di pont ounte l'on ruto
Ni dis entravadis que fan li traio...
Sant Micoulau, patroun de la ribiero,
Nous garde longo-mai!
Fau pas que perdon tèms, d'aiours, se volon
Arriba li proumié 'n terro d'Argenço
E gagna lou móutoun. Au briéu de l'aigo
Encaro touto bluio di turqueso
Qu'a rabaia dins lou laus de Genèvo,
Dóu tèms que van li tèndo blanquinouso,
Uno après l'autro coume un vòu de ciéune,
I'a lou prince oulandés que vòu tout saupre.
—Metren long tèms pèr la desciso, mèstre?—
Vèn coume acò. Patroun Apian s'escuro
E, tout gauchous de faire uno passado
Soun Ciceroun:—Dous jour, tres lou mai, prince,
Au cas que pèr camin i'ague d'encoumbre,
Respond, tau que de nèblo, coume aquéli
Qu'avian aquest matin e proun espesso
Pèr empacha de vèire l'endraiado...
Car fau pas boufouna 'm'aquéli roco,
Estèu, secan, agacin e berrugo
O 'm' aquéli graviero dangeirouso
Que i'a de liuen en liuen souto li riso.
Se l'on s'aviso pas, la barco roto,
Se crèbo e béu, flòu! flòu! o dins un auve
S'engravo jusquo i bord e tout se nègo.
Sènso parla di pont ounte l'on ruto
Ni dis entravadis que fan li traio...
Sant Micoulau, patroun de la ribiero,
Nous garde longo-mai!
XXII
—Reiaume, foume!
Cridè lou veiturin coupant sa dicho,
Li vesès pas, lis isclo de Sant Pèire,
Capounas de pas Diéu, que vous entramblon?—
Reprenguè pièi:—Es pèr vous dire, prince,
Qu'emai, coume afourtis lou reprouvèrbi,
Au davala tóuti li sant ajudon,
En davalado, anas, tant se rescontro
Si contro-tèms, destourbe e mau-parado.
D'ourdinàri pamens, quand vai en bello
E que se pòu, meme au clar de la luno,
Counèisse à visto d'iue lis endrechiero,
Di grand quèi de Lioun i bàssi ribo
Dóu Rose prouvençau, en dos journado
Se fai, i mes d'estiéu, l'escourregudo.
Coucagno, acò! mai pièi es la remounto,
Segnour, que fai tira! De bando en bando,
Sus li coursié qu'en remou nous seguisson,—
Alucas-lèi, quicha coume d'anchoio,—
Avèn aqui nòsti chivau de viage:
Vint couble fort, tout de bèsti chausido,
La flour de la jumento charouleso,
Que li veirés, quand revendren contro aigo,
S'espangouna, superbe, long dóu flume...
Dise pas que noun i'ague, sus l'Empèri
O lou Reiaume, rèn de coumparable
A noste cavalin; mai vous responde
Que vint milo quintau noun lis acuelon.
Cridè lou veiturin coupant sa dicho,
Li vesès pas, lis isclo de Sant Pèire,
Capounas de pas Diéu, que vous entramblon?—
Reprenguè pièi:—Es pèr vous dire, prince,
Qu'emai, coume afourtis lou reprouvèrbi,
Au davala tóuti li sant ajudon,
En davalado, anas, tant se rescontro
Si contro-tèms, destourbe e mau-parado.
D'ourdinàri pamens, quand vai en bello
E que se pòu, meme au clar de la luno,
Counèisse à visto d'iue lis endrechiero,
Di grand quèi de Lioun i bàssi ribo
Dóu Rose prouvençau, en dos journado
Se fai, i mes d'estiéu, l'escourregudo.
Coucagno, acò! mai pièi es la remounto,
Segnour, que fai tira! De bando en bando,
Sus li coursié qu'en remou nous seguisson,—
Alucas-lèi, quicha coume d'anchoio,—
Avèn aqui nòsti chivau de viage:
Vint couble fort, tout de bèsti chausido,
La flour de la jumento charouleso,
Que li veirés, quand revendren contro aigo,
S'espangouna, superbe, long dóu flume...
Dise pas que noun i'ague, sus l'Empèri
O lou Reiaume, rèn de coumparable
A noste cavalin; mai vous responde
Que vint milo quintau noun lis acuelon.
XXIII
—E quant se met de tèms pèr la remounto?
—Depènd: i mes d'estiéu, quand l'aigo es liso,
Dins dès-e-vue o vint jour pòu se faire.
I pichot jour, quand la sesoun iverno,
N'en fau de trento-cinq, vès, à quaranto...
Mai lou terrible pièi es quand lou Rose,
Aboudenfli pèr li plueio autounenco
O pèr aquéli gròssi levantado
Qu'emé la pleno avau ié fan rebouto,
Mounto, emé soun eigasso de poustèmo,
Sus li trenado e paliero fourçudo,
Negant li caladat e li carrairo.
Sacre couquin! n'es uno de misèri,
Alor, quand li chivau, à la maieto
De chasco nau, tirant de quatre en quatre,
Veson plus lou camin e s'empatouion
Enjusquo au quiéu dins li blad, dins lis òrdi,
A li falé derraba 'mé 'no barro
Que se ié passa à dous souto lou vèntre!
O bèn, moussu, quand fau chanja de ribo
Pèr fourvia quauco ribiero grosso
Que s'entravèsso i pèd dis equipage;
O bèn, moussu, quand fau gafa l'Ouvezo,
Quand fau gafa lou Roubioun e la Droumo!
Es un brave travai! Contro li roco
En fringouiant li cordo se gausisson:
Fau faire un group, fau uno emploumbaduro;
Fau, à cop de destrau, toumba lis aubre
Que podon empedi; fau, milo-diéune!
A cop de poung, de pau e de partego,
Entanterin que li chivau se nègon,
S'agarri pèr camin emé li panto
Que, pèr gagna davans emé si couble
O trebóuja (coume disèn tout rufe),
Vendran enjarreta, de fes, li nostre...
Ah! boutas, n'i' a pèr tóuti!
—Depènd: i mes d'estiéu, quand l'aigo es liso,
Dins dès-e-vue o vint jour pòu se faire.
I pichot jour, quand la sesoun iverno,
N'en fau de trento-cinq, vès, à quaranto...
Mai lou terrible pièi es quand lou Rose,
Aboudenfli pèr li plueio autounenco
O pèr aquéli gròssi levantado
Qu'emé la pleno avau ié fan rebouto,
Mounto, emé soun eigasso de poustèmo,
Sus li trenado e paliero fourçudo,
Negant li caladat e li carrairo.
Sacre couquin! n'es uno de misèri,
Alor, quand li chivau, à la maieto
De chasco nau, tirant de quatre en quatre,
Veson plus lou camin e s'empatouion
Enjusquo au quiéu dins li blad, dins lis òrdi,
A li falé derraba 'mé 'no barro
Que se ié passa à dous souto lou vèntre!
O bèn, moussu, quand fau chanja de ribo
Pèr fourvia quauco ribiero grosso
Que s'entravèsso i pèd dis equipage;
O bèn, moussu, quand fau gafa l'Ouvezo,
Quand fau gafa lou Roubioun e la Droumo!
Es un brave travai! Contro li roco
En fringouiant li cordo se gausisson:
Fau faire un group, fau uno emploumbaduro;
Fau, à cop de destrau, toumba lis aubre
Que podon empedi; fau, milo-diéune!
A cop de poung, de pau e de partego,
Entanterin que li chivau se nègon,
S'agarri pèr camin emé li panto
Que, pèr gagna davans emé si couble
O trebóuja (coume disèn tout rufe),
Vendran enjarreta, de fes, li nostre...
Ah! boutas, n'i' a pèr tóuti!
XXIV
—Emai n'en rèsto!—
Fai lou prince en risènt. A l'avalido,
Encabana de nèu que blanquinejo,
Li serre dóu Vercors pougnon l'espàci.
Lis abeié de Crau, d'aquéstis ouro,
Desbrouton adamount lis erbo drudo,
Lou sant-janet flouri, la pimpinello:
Car es i pastre d'Arle que l'aubiso
De tóuti aquélis Aup e cimo liuencho
Desempièi de milo an es reservado.
E fin-qu'au Nivoulet de la Savoio
E peramount fin-qu'au brecas dóu Viso
E peralin à-n-aquéu mount Genèbre
Qu'es l'aigo-vers de Franço emai d'Itàli,
Tout i'apartèn. E de que tiron glòri
Tóuti li counquistaire li mai trule
Que sus Rose à-de-rèng an fa l'empèri,
Li Charle-Magne emé li Bonaparte,
Lis Annibau e li Cesar de Roumo,
Pèr avé trecoula tàlis auturo!
Quand tóuti li printèms, en caravano,
Quand tóuti lis estiéu e lis autouno,
Emé si grand menoun que fan trahino
Dintre la nèu brenouso di neviero,
Emé tout soun fedan qu'a ges de noumbre,
Lou bastoun à la man, jougant dóu fifre,
Escalon, éli, e passon li mountagno!
Fai lou prince en risènt. A l'avalido,
Encabana de nèu que blanquinejo,
Li serre dóu Vercors pougnon l'espàci.
Lis abeié de Crau, d'aquéstis ouro,
Desbrouton adamount lis erbo drudo,
Lou sant-janet flouri, la pimpinello:
Car es i pastre d'Arle que l'aubiso
De tóuti aquélis Aup e cimo liuencho
Desempièi de milo an es reservado.
E fin-qu'au Nivoulet de la Savoio
E peramount fin-qu'au brecas dóu Viso
E peralin à-n-aquéu mount Genèbre
Qu'es l'aigo-vers de Franço emai d'Itàli,
Tout i'apartèn. E de que tiron glòri
Tóuti li counquistaire li mai trule
Que sus Rose à-de-rèng an fa l'empèri,
Li Charle-Magne emé li Bonaparte,
Lis Annibau e li Cesar de Roumo,
Pèr avé trecoula tàlis auturo!
Quand tóuti li printèms, en caravano,
Quand tóuti lis estiéu e lis autouno,
Emé si grand menoun que fan trahino
Dintre la nèu brenouso di neviero,
Emé tout soun fedan qu'a ges de noumbre,
Lou bastoun à la man, jougant dóu fifre,
Escalon, éli, e passon li mountagno!
CANT TRESEN (en français)
LA DESCISO DÓU ROSE
XXV
I pourtihoun d'Andanço e d'Andanceto
Es arribado enterin la floutiho
E i'an cargo de post, de talaguëgno,
De fais de dougo e de roudau de ciéucle.
E ribejant la costo parpelouso
Dóu Vivarés, toujour que mai arèbro,
Toujour que mai feroujo e travessudo,
Se van crousant, quasimen toco à toco,
Emé la maio lènto e la rejano
E li chivau d'uno autro longo tiero
Que sus Lioun peniblamen remounto.
—Salut!—De chasque las li bras se lèvon
E li capèu vouguejon dins l'espàci:
—Eh! coume vai lou viage?—A la coustumo!
—I'èro au Sant-Esperit lou gros mudaire?
—Regardavo au soulèu quant èro d'ouro.
—En bevènt à soun flasco?—Eto, pardinche!
—Es engrava lou pont vers Bagalanço?
—N'a pas parla lou gros Tòni.—L'Ardecho
Alor aura founsa contro lis isclo.
—Se pòu.—E vautre, alin à la Grand-Gafo,
Avès agu forço aigo?—Jusquo au vèntre!
—Mai de la fiero an panca fa li crido?
—Riscas pas de gagna la móutounesso,
Coulègo!—Coume vai?—D'en Aigo-Morto
Partian, i'a quinge jour, e vers Li Santo,
Se bidoursant subre sis ancoureto,
Vesian sus Rose un bastimen de Tùnis
Qu', en pano retengu souto la biso,
Esperavo l'embat pèr faire velo
Au proumié jour vers lou port de Bèu-Caire.
Èro carga de dàti e de jusiolo
Que, sus si vèsto roujo, èron garnido
De sequin d'or e de piastro lusènto.
Es arribado enterin la floutiho
E i'an cargo de post, de talaguëgno,
De fais de dougo e de roudau de ciéucle.
E ribejant la costo parpelouso
Dóu Vivarés, toujour que mai arèbro,
Toujour que mai feroujo e travessudo,
Se van crousant, quasimen toco à toco,
Emé la maio lènto e la rejano
E li chivau d'uno autro longo tiero
Que sus Lioun peniblamen remounto.
—Salut!—De chasque las li bras se lèvon
E li capèu vouguejon dins l'espàci:
—Eh! coume vai lou viage?—A la coustumo!
—I'èro au Sant-Esperit lou gros mudaire?
—Regardavo au soulèu quant èro d'ouro.
—En bevènt à soun flasco?—Eto, pardinche!
—Es engrava lou pont vers Bagalanço?
—N'a pas parla lou gros Tòni.—L'Ardecho
Alor aura founsa contro lis isclo.
—Se pòu.—E vautre, alin à la Grand-Gafo,
Avès agu forço aigo?—Jusquo au vèntre!
—Mai de la fiero an panca fa li crido?
—Riscas pas de gagna la móutounesso,
Coulègo!—Coume vai?—D'en Aigo-Morto
Partian, i'a quinge jour, e vers Li Santo,
Se bidoursant subre sis ancoureto,
Vesian sus Rose un bastimen de Tùnis
Qu', en pano retengu souto la biso,
Esperavo l'embat pèr faire velo
Au proumié jour vers lou port de Bèu-Caire.
Èro carga de dàti e de jusiolo
Que, sus si vèsto roujo, èron garnido
De sequin d'or e de piastro lusènto.
XXVI
—Nous enchau bèn, aqui faguè Jan Rocho,
De si judiéuvo, figo encabassado
Que sènton l'escaufit emai lou surge!
Sus li lahut à la tasto se croumpon...
N'i'en menaren, nous-autre, uno à Bèu-Caire
Que se, lou bèn dimenche de la fiero,
Dóu poulidige emporto pas li joio,
Vole, sant Micoulau, que sus ma tèsto
Li Bano de Crussòu tragon soun oumbro!
—Quinto?—Devinas-la!—Belèu la fiho
Dóu Malatra, de l'ome de la mudo,
Que passo au crevelet l'or de paiolo?
—Just.—Aquelo bóumiano?—O Jan-toutouro!
De boimo coumo aquelo soun astrugo
E porton lou bonur ounte i'agrado...
E, hòu! avisas-vous que noun vous guinche
De caire, quand passas: la luno jouvo,
Coume se dis, es banarudo e fèlo!
—Siés enmasca! cridèron à Jan Rocho
Li veiturin de l'autro barquejado.
Croumpo un toupin e fai bouli d'aguïo!—
—Fai tira, Marius!—Buto à l'empento!—
En biais d'embut li man arredounido
D'uno barcado à l'autro, enca 'no vòuto.
Jiton de liuen li paraulo d'escàfi;
Mai li batèu de Mèste Apian, rapide,
Avien deja fila sus l'aigo fièro.
De si judiéuvo, figo encabassado
Que sènton l'escaufit emai lou surge!
Sus li lahut à la tasto se croumpon...
N'i'en menaren, nous-autre, uno à Bèu-Caire
Que se, lou bèn dimenche de la fiero,
Dóu poulidige emporto pas li joio,
Vole, sant Micoulau, que sus ma tèsto
Li Bano de Crussòu tragon soun oumbro!
—Quinto?—Devinas-la!—Belèu la fiho
Dóu Malatra, de l'ome de la mudo,
Que passo au crevelet l'or de paiolo?
—Just.—Aquelo bóumiano?—O Jan-toutouro!
De boimo coumo aquelo soun astrugo
E porton lou bonur ounte i'agrado...
E, hòu! avisas-vous que noun vous guinche
De caire, quand passas: la luno jouvo,
Coume se dis, es banarudo e fèlo!
—Siés enmasca! cridèron à Jan Rocho
Li veiturin de l'autro barquejado.
Croumpo un toupin e fai bouli d'aguïo!—
—Fai tira, Marius!—Buto à l'empento!—
En biais d'embut li man arredounido
D'uno barcado à l'autro, enca 'no vòuto.
Jiton de liuen li paraulo d'escàfi;
Mai li batèu de Mèste Apian, rapide,
Avien deja fila sus l'aigo fièro.
XXVII
Di miradou nouvèu que l'envirounon,
Dóu ribeirau espetaclous, di runo,
Di degoulòu emé sis ensarriado,
Di vièi castèu enmantela de glòri
E dóu chalun de l'èr que luminejo
I'a lou prince Guihèn qu'a lou cor ébri,
E lou pougnun d'amour noun tardo à naisse.
—La veirai bèn, se dis entre éu, la divo
Que soun fachin o sa bèuta ferouno
Sèmblo farfantela sus tout lou Rose!
L'Angloro, aquelo chato incouneigudo
Que tout acò n'en parlo e n'en pantaio,
Aquelo perlo d'auve que lusejo
A l'esperit coume au regard de tóuti
E que, noun sai perqué, sèns l'agué visto,
A iéu peréu me danso pèr la tèsto!—
L'aigo esbrihaudo e ris; li pesqueirolo,
Li barbasan, fasènt l'aleto, rason
L'oundo fugènto au gai soulèu que viro;
E d'un moulin nadant sus fourestego
De-fes lou mouleiroun, o li pescaire
Tirant de si calèu lou toumbo-lèvo,
A mando-bras de liuen en liuen saludon.
Mai dins lou sang di vièi coume di jouine
La calour dóu tantost met la pereso.
Vès-aqui Sant-Valié 'mé si terrasso:
Ié miraiejo amount l'oumbrino ilustro
De Diano de Peitiéu, l'enmascarello
Dóu rèi Francés Proumié, la grand duquesso
D'aquéu Valentinés que Droumo arroso,
La coumtesso d'Estello clarissimo
Qu'enjouliè d'amour la court de Franço.
Mai Diano es morto e fugidisso à rèire
Dins lou mouvènt tablèu de ço que passo
Autour di nau que van coume d'auqueto;
E vuei, acò 's l'Angloro, la pichouno
Que bòulo à pèd descaus l'areno molo,
L'Angloro nouveleto, acò 's la vido,
Lou regardo-veni, la farfantello
D'aquéli que s'envan au fiéu de l'oundo!
Dóu ribeirau espetaclous, di runo,
Di degoulòu emé sis ensarriado,
Di vièi castèu enmantela de glòri
E dóu chalun de l'èr que luminejo
I'a lou prince Guihèn qu'a lou cor ébri,
E lou pougnun d'amour noun tardo à naisse.
—La veirai bèn, se dis entre éu, la divo
Que soun fachin o sa bèuta ferouno
Sèmblo farfantela sus tout lou Rose!
L'Angloro, aquelo chato incouneigudo
Que tout acò n'en parlo e n'en pantaio,
Aquelo perlo d'auve que lusejo
A l'esperit coume au regard de tóuti
E que, noun sai perqué, sèns l'agué visto,
A iéu peréu me danso pèr la tèsto!—
L'aigo esbrihaudo e ris; li pesqueirolo,
Li barbasan, fasènt l'aleto, rason
L'oundo fugènto au gai soulèu que viro;
E d'un moulin nadant sus fourestego
De-fes lou mouleiroun, o li pescaire
Tirant de si calèu lou toumbo-lèvo,
A mando-bras de liuen en liuen saludon.
Mai dins lou sang di vièi coume di jouine
La calour dóu tantost met la pereso.
Vès-aqui Sant-Valié 'mé si terrasso:
Ié miraiejo amount l'oumbrino ilustro
De Diano de Peitiéu, l'enmascarello
Dóu rèi Francés Proumié, la grand duquesso
D'aquéu Valentinés que Droumo arroso,
La coumtesso d'Estello clarissimo
Qu'enjouliè d'amour la court de Franço.
Mai Diano es morto e fugidisso à rèire
Dins lou mouvènt tablèu de ço que passo
Autour di nau que van coume d'auqueto;
E vuei, acò 's l'Angloro, la pichouno
Que bòulo à pèd descaus l'areno molo,
L'Angloro nouveleto, acò 's la vido,
Lou regardo-veni, la farfantello
D'aquéli que s'envan au fiéu de l'oundo!
XXVIII
Guihèn pòu plus teni; vèn à Jan Rocho:
—Alor, escouto un pau, dequé me dison?
Que l'Angloro es poulido e que t'agrado?
—Segnour, respond Jan Rocho, es tant plasènto
Que tóuti li patroun, quand la rescontron,
An pòu que d'un regard ié destimbourle,
En lis embelinant, sis equipage...
Dison qu'a marrit iue, pèr aventuro!
—E siés d'aquéli, tu, que la Sereno
Tèn enclaus dins si las? diguè lou prince.
—Iéu? à vous parla franc, de faire sóuco
Em' aquelo bouscarlo de broutiero
Diriéu belèu pas noun; mai dins la cruco
Dèu avé quaucarèn, es pas poussible!
Pòu n'en veni, sabès? de calignaire
A soun entour canta la pantouqueto...
Lis escouto pas mai que se siblavon.
N'a qu'un amour: es de rouda li mueio,
Pèr se ié miraia touto souleto
O ié culi de-fes la flour de Rose;
E n'a qu'uno obro, devinarias quinto?
De crevela li sablo de l'Ardecho
Pèr arpaia (mesteiret de fournigo)
Li belugueto d'or que pòu ié caupre.
—Jabo! cridè lou segnouret alègre,
Sian pas lis Argounauto dóu Caburle?
Counquistaren, d'abord que sian en courso,
La Touisoun d'Or emai Medèio... Vogo!—
—Alor, escouto un pau, dequé me dison?
Que l'Angloro es poulido e que t'agrado?
—Segnour, respond Jan Rocho, es tant plasènto
Que tóuti li patroun, quand la rescontron,
An pòu que d'un regard ié destimbourle,
En lis embelinant, sis equipage...
Dison qu'a marrit iue, pèr aventuro!
—E siés d'aquéli, tu, que la Sereno
Tèn enclaus dins si las? diguè lou prince.
—Iéu? à vous parla franc, de faire sóuco
Em' aquelo bouscarlo de broutiero
Diriéu belèu pas noun; mai dins la cruco
Dèu avé quaucarèn, es pas poussible!
Pòu n'en veni, sabès? de calignaire
A soun entour canta la pantouqueto...
Lis escouto pas mai que se siblavon.
N'a qu'un amour: es de rouda li mueio,
Pèr se ié miraia touto souleto
O ié culi de-fes la flour de Rose;
E n'a qu'uno obro, devinarias quinto?
De crevela li sablo de l'Ardecho
Pèr arpaia (mesteiret de fournigo)
Li belugueto d'or que pòu ié caupre.
—Jabo! cridè lou segnouret alègre,
Sian pas lis Argounauto dóu Caburle?
Counquistaren, d'abord que sian en courso,
La Touisoun d'Or emai Medèio... Vogo!—
XXIX
Jan Rocho aqui-dessus, largant la cambo
A la coumando dóu patroun: empèri!
E s'apouirant emé touto la chourmo,
A, d'un cop de timoun, empen la rigo
Vers lou coustau famous de l'Ermitage,
Pèr ié carga 'n barrau de fino tencho.
De la Taulo dóu Rei, es que, s'aprochon
E Mèste Apian, lou rèi de la marino,
Coume a proumés en partènt à sis ome,
Ié dèu paga lou vin de soun reinage.
Es, la Taulo dóu Rèi, uno roundello,
Un suei de roucas viéu que se countourno,
En avans de Tournoun, au mié dóu flùvi.
Ié dejunè 'n passant, pèr ausi dire,
Lou rèi Sant Louis, quand davalavo en guerro
Contro li Sarrasin, alin au diable;
E i'an dina despièi li rèi que porton
Courouno dins Coundriéu. Li barco en ciéucle,
Au tour de la grand taulo roucassouso,
D'à pro se soun rambado. D'en careno
An lèu sourgi pignato e peiroulado
E pan d'anouno e liagno de saussisso
E toumo de cabrun: la mauno toumbo!
La pouncho di coutèu i glouto pesco.
Manjon de dre: li vibre ansin desruscon—
E, Diéu-merci, se la touaio es de manco,
Manco pas l'apetis. Lou baile-mèstre,
D'escambarloun sus la bouterlo pleno,
Au bèu mitan de la taulo presido;
E, d'uno man que tèn à la canello,
Fai pèr cadun espila dins la tasso
Lou moust galoi qu'au soulèu beluguejo.
Vivo lou rèi! Finisson pèr la soupo
E, vujant dins lou brouit lou vin de fèsto
Que fai bon estouma, segound sa modo,
Cadun à soun platet béu la goudalo.
A la coumando dóu patroun: empèri!
E s'apouirant emé touto la chourmo,
A, d'un cop de timoun, empen la rigo
Vers lou coustau famous de l'Ermitage,
Pèr ié carga 'n barrau de fino tencho.
De la Taulo dóu Rei, es que, s'aprochon
E Mèste Apian, lou rèi de la marino,
Coume a proumés en partènt à sis ome,
Ié dèu paga lou vin de soun reinage.
Es, la Taulo dóu Rèi, uno roundello,
Un suei de roucas viéu que se countourno,
En avans de Tournoun, au mié dóu flùvi.
Ié dejunè 'n passant, pèr ausi dire,
Lou rèi Sant Louis, quand davalavo en guerro
Contro li Sarrasin, alin au diable;
E i'an dina despièi li rèi que porton
Courouno dins Coundriéu. Li barco en ciéucle,
Au tour de la grand taulo roucassouso,
D'à pro se soun rambado. D'en careno
An lèu sourgi pignato e peiroulado
E pan d'anouno e liagno de saussisso
E toumo de cabrun: la mauno toumbo!
La pouncho di coutèu i glouto pesco.
Manjon de dre: li vibre ansin desruscon—
E, Diéu-merci, se la touaio es de manco,
Manco pas l'apetis. Lou baile-mèstre,
D'escambarloun sus la bouterlo pleno,
Au bèu mitan de la taulo presido;
E, d'uno man que tèn à la canello,
Fai pèr cadun espila dins la tasso
Lou moust galoi qu'au soulèu beluguejo.
Vivo lou rèi! Finisson pèr la soupo
E, vujant dins lou brouit lou vin de fèsto
Que fai bon estouma, segound sa modo,
Cadun à soun platet béu la goudalo.
XXX
E'm' acò pièi lou Brande de l'Eireto,
Sus lou trantai di barco, zóu! que drihe!
N'en vos de cant? Li fiho de Valènço
Sabon pas fai l'amour, li de Prouvènço
Lou fan la niue, lou jour...—Brinde à l'Angloro!
Cridè Guihèn; iéu, sènso n'en mai saupre,
Em' aquest moust di vigno ribassudo
Moun proumié béure es pèr la flour de Rose!
E moun segound es pèr lou Rose éu-meme
Que miraio la flour misteriouso!
E moun tresen es pèr lou soulèu cande
Que nous counvido à viéure dins la joio!
—Enfant, diguè Patroun Apian, la vido
Es un trafé coume aquéu de la barco:
A si bèu jour e si laid. En sagesso
Dins li risènt fau saupre se coundurre;
Dins li roumpènt fau ana d'aise. L'ome
Es na pèr lou travai: fau que navegue...
Me parlon pas d'aquéli tiro-l'aufo
Que soun jamai countènt! Aquéu que trimo,
Au bout dóu mes ié toumbo sa mesado;
Aquéu qu'a pòu de s'acampa d'ampoulo
Dins lou revòu dóu cativié cabusso.
I'a cinquanto an, au plus pau, que barqueje,
E n'ai vist de la touto. Mai estime
Qu'entre l'Empèri, vès, e lou Reiaume,
Coume entre lou desaire e la cresènço,
Fau teni lou mitan. Avèn fa noço...
Eh! bèn, enfant, au bon Diéu renden gràci
E qu'au retour degun manque à la chourmo!
Sus lou trantai di barco, zóu! que drihe!
N'en vos de cant? Li fiho de Valènço
Sabon pas fai l'amour, li de Prouvènço
Lou fan la niue, lou jour...—Brinde à l'Angloro!
Cridè Guihèn; iéu, sènso n'en mai saupre,
Em' aquest moust di vigno ribassudo
Moun proumié béure es pèr la flour de Rose!
E moun segound es pèr lou Rose éu-meme
Que miraio la flour misteriouso!
E moun tresen es pèr lou soulèu cande
Que nous counvido à viéure dins la joio!
—Enfant, diguè Patroun Apian, la vido
Es un trafé coume aquéu de la barco:
A si bèu jour e si laid. En sagesso
Dins li risènt fau saupre se coundurre;
Dins li roumpènt fau ana d'aise. L'ome
Es na pèr lou travai: fau que navegue...
Me parlon pas d'aquéli tiro-l'aufo
Que soun jamai countènt! Aquéu que trimo,
Au bout dóu mes ié toumbo sa mesado;
Aquéu qu'a pòu de s'acampa d'ampoulo
Dins lou revòu dóu cativié cabusso.
I'a cinquanto an, au plus pau, que barqueje,
E n'ai vist de la touto. Mai estime
Qu'entre l'Empèri, vès, e lou Reiaume,
Coume entre lou desaire e la cresènço,
Fau teni lou mitan. Avèn fa noço...
Eh! bèn, enfant, au bon Diéu renden gràci
E qu'au retour degun manque à la chourmo!
XXXI
—Vivo l'Angloro!—crido mai lou prince
Qu'a begu 'n cop d'aquéu bon vin de Rose.
E, lou soulèu prenènt la davalado
Darrié lou plan de Glun, darrié li serre
Qu'asoumbron dóu pounènt lou jas dóu flume,
La tirassiero emé si tèndo blanco
Jouiousamen, pasiblamen s'enfilo,
Pèr ana faire tòti sus Valènço
Que soun clouchié, dins la lindo estendudo,
Lanço lou noum de sant Apoulinàri.
Qu'a begu 'n cop d'aquéu bon vin de Rose.
E, lou soulèu prenènt la davalado
Darrié lou plan de Glun, darrié li serre
Qu'asoumbron dóu pounènt lou jas dóu flume,
La tirassiero emé si tèndo blanco
Jouiousamen, pasiblamen s'enfilo,
Pèr ana faire tòti sus Valènço
Que soun clouchié, dins la lindo estendudo,
Lanço lou noum de sant Apoulinàri.
CANT QUATREN (en français)
LI VENICIANO
XXXII
Fai bon dourmi. Tant-lèu pamens l'aubeto
Fai tubeja la brumo o, coume dison,
La flour de l'aigo, sus lou cours dóu Rose
Au barcarés renais la boulegado
E di moulin nadant vai la baluto.
De soun vièi castelas entre li rouino,
Crussòu alin remèmbro encaro l'iro
Dóu Baroun dis Adré: quand, touto pleno
Dóu sang di Catouli que sagatavo,
Faguè, s'es vertadié ço que se conto,
Bagna si fiéu amount dins la citerno
Pèr i' ancra dins lou cor soun ahiranço.
Antan nis de baroun, vuei nis de nible.
Sus la segoundo nau mounto à Valènço
Un bèl eissamenoun de dono gaio,
Cabeladuro en l'èr, bloundino o bruno,
Souto si gràndi pienche à rèst de perlo,
Emé dous cavalié que van em' éli,
Souto lou bras d'estrumen de musico,
Tambour de basco e vióuloun e mandorro.
Tout acò ris, jargouno e cacalejo
En s'entravant li pèd dins la barcado
I mouloun de balot de touto merço
Qu'un vòu de porto-fais empielon dintre.
Li negouciant, grèu, permenant sa buerbo
Ounte brusisson li cachet de mostro
Sus sa pecùni au centuroun rejouncho,
Dóu cargamen survihon l'estivage.
Fai tubeja la brumo o, coume dison,
La flour de l'aigo, sus lou cours dóu Rose
Au barcarés renais la boulegado
E di moulin nadant vai la baluto.
De soun vièi castelas entre li rouino,
Crussòu alin remèmbro encaro l'iro
Dóu Baroun dis Adré: quand, touto pleno
Dóu sang di Catouli que sagatavo,
Faguè, s'es vertadié ço que se conto,
Bagna si fiéu amount dins la citerno
Pèr i' ancra dins lou cor soun ahiranço.
Antan nis de baroun, vuei nis de nible.
Sus la segoundo nau mounto à Valènço
Un bèl eissamenoun de dono gaio,
Cabeladuro en l'èr, bloundino o bruno,
Souto si gràndi pienche à rèst de perlo,
Emé dous cavalié que van em' éli,
Souto lou bras d'estrumen de musico,
Tambour de basco e vióuloun e mandorro.
Tout acò ris, jargouno e cacalejo
En s'entravant li pèd dins la barcado
I mouloun de balot de touto merço
Qu'un vòu de porto-fais empielon dintre.
Li negouciant, grèu, permenant sa buerbo
Ounte brusisson li cachet de mostro
Sus sa pecùni au centuroun rejouncho,
Dóu cargamen survihon l'estivage.
XXXIII
Mai la rigo s'esmòu.—A la desciso!
A crida lou patroun e, la man drecho
Levado sus lou Rose, tau qu'un prèire
Qu'envoco de l'Autisme l'auto sousto,
Se signo, e li batèu, de l'un à l'autre,
Prenènt lou fiéu de l'aigo aloubatido,
S'endraion au mitan dóu large flume
Que li porto lóugié coume uno fueio.
Engaiardi pèr lou gentun di dono
Que dins sa lengo aqui fan si gaugaio,
Li gros marchand ié viron, ié reviron
A l'entour, coume autour de la ratiero
Ounte soun embarrado quàuqui furo
Un cataras virouio, l'iue alabre.
Es fres lou tèms; lou vènt-loumbard que boufo
Escarrabiho e bouto au cor la joio.
Un Liounés vèn s'aflata di bello:
—Aquéli fin mourroun sarien d'Itàli?
—Si, segnour, ié respondon, de Veniso,
La vilo di cansoun e di goundolo.
—E mounte van d'aquéu trin?—A Bèu-Caire.
—Anas leva cabano de peteto?
—Oh! pesqui pas: belèu de galo-luno.—
E se fai couneissènço. Li segnouro
Van i cafè canta si serenado.
Li negouciant van faire si negòci:
Di basar dóu Levant, de si foundegue,
Di coumerçant de Tùnis e de Nimes,
Di censau de Marsiho e de Narbouno,
Di boutiguié d'Alès, d'Uzès e d'Agte,
Di bigatié qu'aduson o qu'emporton
Pèr lou Camin de la Rèino Gileto,
Dis Auvergnas, di Limousin de Tulo
Que dóu Camin Regourdan ié descèndon,
Argènt tintin, van emboursa li dito
Qu'en fiero de Bèu-Caire à jabo toumbon.
Un mes de tèms se vai mena grand roio...
E n'en saran, li bèlli cantarello,
Es entendu, se noun ié desagrado
Un brèu de passo-tèms. Li bràvi dono,
Éli nimai, tirasson pas lou tèdi;
E la drihanço ounèsto ni lou rire
Ni lou balun soun pas pèr ié desplaire...
Acò fai pas, moun Diéu, èstre panturlo!
Mai an mestié de faire bono fiero,
Qu'à viageja pèr mountagno e pèr coumbo,
S'entre-teni, paga la couloufòni,
Patin, coufin, se fai de grand despènso.
Mai li bourgés, un cop liuen de si femo,
Couchon pas lou merlus—e se relargon,
En parlant sèns respèt, coume de gòrri
Qu', uno fes alanda pèr la carriero,
Tènon, coume se dis, touto l'andano...
E n'en voulès de cacalas!
A crida lou patroun e, la man drecho
Levado sus lou Rose, tau qu'un prèire
Qu'envoco de l'Autisme l'auto sousto,
Se signo, e li batèu, de l'un à l'autre,
Prenènt lou fiéu de l'aigo aloubatido,
S'endraion au mitan dóu large flume
Que li porto lóugié coume uno fueio.
Engaiardi pèr lou gentun di dono
Que dins sa lengo aqui fan si gaugaio,
Li gros marchand ié viron, ié reviron
A l'entour, coume autour de la ratiero
Ounte soun embarrado quàuqui furo
Un cataras virouio, l'iue alabre.
Es fres lou tèms; lou vènt-loumbard que boufo
Escarrabiho e bouto au cor la joio.
Un Liounés vèn s'aflata di bello:
—Aquéli fin mourroun sarien d'Itàli?
—Si, segnour, ié respondon, de Veniso,
La vilo di cansoun e di goundolo.
—E mounte van d'aquéu trin?—A Bèu-Caire.
—Anas leva cabano de peteto?
—Oh! pesqui pas: belèu de galo-luno.—
E se fai couneissènço. Li segnouro
Van i cafè canta si serenado.
Li negouciant van faire si negòci:
Di basar dóu Levant, de si foundegue,
Di coumerçant de Tùnis e de Nimes,
Di censau de Marsiho e de Narbouno,
Di boutiguié d'Alès, d'Uzès e d'Agte,
Di bigatié qu'aduson o qu'emporton
Pèr lou Camin de la Rèino Gileto,
Dis Auvergnas, di Limousin de Tulo
Que dóu Camin Regourdan ié descèndon,
Argènt tintin, van emboursa li dito
Qu'en fiero de Bèu-Caire à jabo toumbon.
Un mes de tèms se vai mena grand roio...
E n'en saran, li bèlli cantarello,
Es entendu, se noun ié desagrado
Un brèu de passo-tèms. Li bràvi dono,
Éli nimai, tirasson pas lou tèdi;
E la drihanço ounèsto ni lou rire
Ni lou balun soun pas pèr ié desplaire...
Acò fai pas, moun Diéu, èstre panturlo!
Mai an mestié de faire bono fiero,
Qu'à viageja pèr mountagno e pèr coumbo,
S'entre-teni, paga la couloufòni,
Patin, coufin, se fai de grand despènso.
Mai li bourgés, un cop liuen de si femo,
Couchon pas lou merlus—e se relargon,
En parlant sèns respèt, coume de gòrri
Qu', uno fes alanda pèr la carriero,
Tènon, coume se dis, touto l'andano...
E n'en voulès de cacalas!
XXXIV
—Empèri!
Coumando lou patroun fasènt lis usso.
A vist veni, sus la man drecho, uno isclo
Que van rasant, neissènto e graveirouso.
Mai au Caburle, aquito, de que parlon?
D'aquéli bèlli dono qu'à Valènço
Vènon de s'embarca. Jóusè Ribòri,
Entre si dènt tout moussigant sa chico,
Vèn coume eiçò:—Lou couneissès, Mèste Èime,
Qu'au trepadou m'a touca la paleto...
N'es pas un ome à counta de gandoueso.
Sabès ço que m'a di? qu'entre li damo
Qu'avèn aqui-darrié fasènt si folo
I' a la Duquesso de Berri.—Talounes?
—Nàni, taloune pas.—Dèu èstre aquelo
Qu'a li frisoun tant negre e d'iue que traucon.
—Noun, noun, dèu èstre aquelo capeludo
Que ié lusis, au cresten de sa pienche,
De gròssi perlo d'or.—Ah! pas mai!—Bougre!
Noun sarié pas aquelo bloundinello
Que jogo dóu ventau e fai que rire?
—Coumprenès bèn, anen, diguè Ribòri,
Qu'uno persouno ansin, uno princesso
Que vòu recounquista, riboun-ribagno,
Lou trone de soun fiéu, noun es proun simplo
Pèr se douna tant lèu à recounouisse!
—Mai d'aquéu vanc ounte anarié?—Bèu nèsci!
Sabès dounc pas qu'avau en terro d'Arle,
Vers lou Grand Clar, dins li palun de Cordo,
Soun belèu milo o dous milo escapoucho
Que, noun voulènt servi de ges de modo
Lou gau-galin, bivacon sus la sagno?
—Li palunié, li desertour, vos dire?
—Li palunié, li cassadou d'iruge,
Lis insoumés de la Galejouniero,
Lis enfourniau ferouge dóu terraire
Que, dins li trantaiero e dins li toumple
De si palun fougouso e negadisso,
Tènon couta li Blu que li secuton...
Eh! la vaqui, l'armado touto lèsto
De la Duquesso!—Que n'en dis lou prince?
Coumando lou patroun fasènt lis usso.
A vist veni, sus la man drecho, uno isclo
Que van rasant, neissènto e graveirouso.
Mai au Caburle, aquito, de que parlon?
D'aquéli bèlli dono qu'à Valènço
Vènon de s'embarca. Jóusè Ribòri,
Entre si dènt tout moussigant sa chico,
Vèn coume eiçò:—Lou couneissès, Mèste Èime,
Qu'au trepadou m'a touca la paleto...
N'es pas un ome à counta de gandoueso.
Sabès ço que m'a di? qu'entre li damo
Qu'avèn aqui-darrié fasènt si folo
I' a la Duquesso de Berri.—Talounes?
—Nàni, taloune pas.—Dèu èstre aquelo
Qu'a li frisoun tant negre e d'iue que traucon.
—Noun, noun, dèu èstre aquelo capeludo
Que ié lusis, au cresten de sa pienche,
De gròssi perlo d'or.—Ah! pas mai!—Bougre!
Noun sarié pas aquelo bloundinello
Que jogo dóu ventau e fai que rire?
—Coumprenès bèn, anen, diguè Ribòri,
Qu'uno persouno ansin, uno princesso
Que vòu recounquista, riboun-ribagno,
Lou trone de soun fiéu, noun es proun simplo
Pèr se douna tant lèu à recounouisse!
—Mai d'aquéu vanc ounte anarié?—Bèu nèsci!
Sabès dounc pas qu'avau en terro d'Arle,
Vers lou Grand Clar, dins li palun de Cordo,
Soun belèu milo o dous milo escapoucho
Que, noun voulènt servi de ges de modo
Lou gau-galin, bivacon sus la sagno?
—Li palunié, li desertour, vos dire?
—Li palunié, li cassadou d'iruge,
Lis insoumés de la Galejouniero,
Lis enfourniau ferouge dóu terraire
Que, dins li trantaiero e dins li toumple
De si palun fougouso e negadisso,
Tènon couta li Blu que li secuton...
Eh! la vaqui, l'armado touto lèsto
De la Duquesso!—Que n'en dis lou prince?
XXXV
—Dise qu'en tau parage rèn m'estouno:
Dins lou clarun d'aquesto vau superbo,
Souto li tibanèu de vòsti barco
Resquiharello au gai courrènt de l'oundo,
Metès-ié de princesso, de papesso,
D'emperairis o, se voulès, de fado,
En vestimen d'azur, d'or e de pourpro,
Tout acò bèu ié trèvo sus la visto,
Autant vivènt, autant verai e lèime
Coume nous-autre eici que l'aigo emporto!
Vesès de flourdalis? Iéu vese, fraire,
La flour de Rose eila que se souleio
Vers lou Miejour ounte anan... Que, Jan Rocho?
N'i'a pèr long-tèms encaro? Me languisse.
—Acò se me venias manja ma soupo?
Respoundeguè lou prouvié.—Pren-te gardo!
Lis ome de l'empento ié cridèron.
—Hòu! lou soulèu es pas leva pèr tóuti?
Sian pas jalous. L'Angloro, fau que fugue
L'estello liuencho ounte degun adeso
E que fai lume en tóuti nòsti barco...
D'aquest moumen, sabès pas? se penchino,
Revertigueto e gènto, sus la dougo,
Lou péu engrafouli pèr li boufado
Dóu fuiarèu que furno dins li fueio.
—De la desembouia dins li sauseto,
Amariés miès acò, parai? gaiofre,
Ajustèron lis ome de la rigo,
Que d'empegne la barro, que?—Reiaume!
Cridè Patroun Apian; e d'uno buto,
Revirant lou gouvèr tóutis ensèmble,
S'èron remès valènt à la manobro.
Dins lou clarun d'aquesto vau superbo,
Souto li tibanèu de vòsti barco
Resquiharello au gai courrènt de l'oundo,
Metès-ié de princesso, de papesso,
D'emperairis o, se voulès, de fado,
En vestimen d'azur, d'or e de pourpro,
Tout acò bèu ié trèvo sus la visto,
Autant vivènt, autant verai e lèime
Coume nous-autre eici que l'aigo emporto!
Vesès de flourdalis? Iéu vese, fraire,
La flour de Rose eila que se souleio
Vers lou Miejour ounte anan... Que, Jan Rocho?
N'i'a pèr long-tèms encaro? Me languisse.
—Acò se me venias manja ma soupo?
Respoundeguè lou prouvié.—Pren-te gardo!
Lis ome de l'empento ié cridèron.
—Hòu! lou soulèu es pas leva pèr tóuti?
Sian pas jalous. L'Angloro, fau que fugue
L'estello liuencho ounte degun adeso
E que fai lume en tóuti nòsti barco...
D'aquest moumen, sabès pas? se penchino,
Revertigueto e gènto, sus la dougo,
Lou péu engrafouli pèr li boufado
Dóu fuiarèu que furno dins li fueio.
—De la desembouia dins li sauseto,
Amariés miès acò, parai? gaiofre,
Ajustèron lis ome de la rigo,
Que d'empegne la barro, que?—Reiaume!
Cridè Patroun Apian; e d'uno buto,
Revirant lou gouvèr tóutis ensèmble,
S'èron remès valènt à la manobro.
XXXVI
—Prince, coume disias, sus la ribiero
Tout pòu se vèire: es lou roudan dóu mounde,
Faguè lou vièi patroun. Tenès, lou papo:
Tout abiha de blanc, emé sa dèstro
Que nous benesissié de soun carrosso,
L'avèn pas vist dos fes? Uno, pecaire,
Quand presounié l'avien tira de Roumo,
Qu'eilamoundaut à Paris lou menavon
E que pièi, dóu desfèci e dóu lassige,
Venguè mouri pèr camin à Valènço;
L'autro, quand Bonaparte pèr soun sacre
Lou mandè querre e, de bon grat o luerdre,
Fauguè mai que marchèsse... Bonaparte!
Aquel inressaciable de counquisto
Que, nous envertouiant à sa fourtuno,
Nous avié fa tant liuen tibla la guèto
E tant de tèms estrassa la cartoucho,
Que tant de couscricioun i chapladisso
Éu avié coussaia, fèbre-countùnio,
Que li nacioun disien: «Fau que li vaco,
Dins lou païs de Franço, fagon d'ome!»
Eh! bèn, se vous disiéu que, sus la ribo
Aqui dóu Rose—ounte lusis la routo,
Aquéu grand ome, aquéu fóudre de guerro,
A la desfacho, l'avèn vist coundurre
Coume un paciènt, despoudera, tout marfe!
Lou menavon alin à l'isclo d'Èubo...
Lou generau Bertrand dins la veituro
Èro asseta contro éu: la gaugno palo,
Un foulard jaune à l'entour de si tempe,
Éu, l'emperaire aièr de tant de pople,
Vuei renega di siéu, de si menistre,
De tóuti si catau que l'encensavon,
Davalavo au galop... Quand me rapelle!
Tout pòu se vèire: es lou roudan dóu mounde,
Faguè lou vièi patroun. Tenès, lou papo:
Tout abiha de blanc, emé sa dèstro
Que nous benesissié de soun carrosso,
L'avèn pas vist dos fes? Uno, pecaire,
Quand presounié l'avien tira de Roumo,
Qu'eilamoundaut à Paris lou menavon
E que pièi, dóu desfèci e dóu lassige,
Venguè mouri pèr camin à Valènço;
L'autro, quand Bonaparte pèr soun sacre
Lou mandè querre e, de bon grat o luerdre,
Fauguè mai que marchèsse... Bonaparte!
Aquel inressaciable de counquisto
Que, nous envertouiant à sa fourtuno,
Nous avié fa tant liuen tibla la guèto
E tant de tèms estrassa la cartoucho,
Que tant de couscricioun i chapladisso
Éu avié coussaia, fèbre-countùnio,
Que li nacioun disien: «Fau que li vaco,
Dins lou païs de Franço, fagon d'ome!»
Eh! bèn, se vous disiéu que, sus la ribo
Aqui dóu Rose—ounte lusis la routo,
Aquéu grand ome, aquéu fóudre de guerro,
A la desfacho, l'avèn vist coundurre
Coume un paciènt, despoudera, tout marfe!
Lou menavon alin à l'isclo d'Èubo...
Lou generau Bertrand dins la veituro
Èro asseta contro éu: la gaugno palo,
Un foulard jaune à l'entour de si tempe,
Éu, l'emperaire aièr de tant de pople,
Vuei renega di siéu, de si menistre,
De tóuti si catau que l'encensavon,
Davalavo au galop... Quand me rapelle!
XXXVII
I' avié de femo,—anen, de malurouso,—
Que, sis enfant estènt mort au service,
Dóu camin ié quilavon: «Manjo-mounde!
Rènde-me-lou, moun fiéu!» Dins li vilage,
Li pèd-terrous, quichant i det, terrible,
Un escut de cinq franc, pèr lou counèisse,
Lou poung en l'èr, ié bramavon: «A Rose
Lou castagnié! lou toundu!» Miserable!
Fasié freni... Mai dins sa desfourtuno
Agamouti, mut, tau qu'un Ecce-Homo,
Éu regardavo eilalin, coume un ladre,
Lou Rose qu'à la mar s'anavo perdre.
A-n-un relais de posto, dins la mudo
Que se fai di chivau, espeloufido,
Lou coutèu à la man, uno oustaliero
Qu'èro à sa porto saunant un poulastre:
«Ha! cridè coume acò, lou sacre moustre,
Se lou teniéu aqui! Dins la courniolo
Iéu ansin ié plantèsse ma coutello!»
Couneissié pas l'emperaire. Éu s'avanço:
«Que vous a fa?» ié vèn.—«Aviéu dous drole,
Respond la maire en dòu que s'engalino,
Dous drole bèu, que semblavon dos tourre!
Me lis a fa peri dins si bataio.»
—«Noun periran si noum dins lis estello,
Napouleon ié dis em' un founs triste;
Pousquèsse-iéu èstre toumba coume éli!
Soun mort pèr la patrìo au champ de glòri.»
—«E quau sias, vous?»—«Iéu, dis, siéu l'emperaire.
Ai! bono femo! (vous demande, prince!)
D'ageinouioun à si pèd, esperdudo,
Ié beisè lèu li man, pauro marrido,
Ié demandant perdoun, touto en lagremo.—
Que, sis enfant estènt mort au service,
Dóu camin ié quilavon: «Manjo-mounde!
Rènde-me-lou, moun fiéu!» Dins li vilage,
Li pèd-terrous, quichant i det, terrible,
Un escut de cinq franc, pèr lou counèisse,
Lou poung en l'èr, ié bramavon: «A Rose
Lou castagnié! lou toundu!» Miserable!
Fasié freni... Mai dins sa desfourtuno
Agamouti, mut, tau qu'un Ecce-Homo,
Éu regardavo eilalin, coume un ladre,
Lou Rose qu'à la mar s'anavo perdre.
A-n-un relais de posto, dins la mudo
Que se fai di chivau, espeloufido,
Lou coutèu à la man, uno oustaliero
Qu'èro à sa porto saunant un poulastre:
«Ha! cridè coume acò, lou sacre moustre,
Se lou teniéu aqui! Dins la courniolo
Iéu ansin ié plantèsse ma coutello!»
Couneissié pas l'emperaire. Éu s'avanço:
«Que vous a fa?» ié vèn.—«Aviéu dous drole,
Respond la maire en dòu que s'engalino,
Dous drole bèu, que semblavon dos tourre!
Me lis a fa peri dins si bataio.»
—«Noun periran si noum dins lis estello,
Napouleon ié dis em' un founs triste;
Pousquèsse-iéu èstre toumba coume éli!
Soun mort pèr la patrìo au champ de glòri.»
—«E quau sias, vous?»—«Iéu, dis, siéu l'emperaire.
Ai! bono femo! (vous demande, prince!)
D'ageinouioun à si pèd, esperdudo,
Ié beisè lèu li man, pauro marrido,
Ié demandant perdoun, touto en lagremo.—
XXXVIII
E Mèste Apian se derroumpènt:—Empèri!
Cridè subran en s'eissugant li ciho
Lou capèu à la man, ah! boutas! d'ome,
Pèr n'en trouva 'n segound d'aquelo estampo,
Faudrié courre!—Avisas-vous, li móussi!
Chamon li radelié d'un trin de fusto
Que vai floutant pèr lou mitan dóu Rose.
—D'ounte vèn lou radèu, gourrin?—D'Isero.
—Avès uno lignado, aqui, famouso!
—N'i'a pèr vint milo franc.—Bos de marino?
—Vai à Touloun... Espinchas quénti pège!
Falié li vèire, au soum de la mountagno,
Quand boumbissien dins lis escoulanchouiro,
Avans qu'èstre enliama pèr li redorto!
Avèn de sap, aqui, de fau, de roure,
Qu'an belèu dous cènts an, sènso trop dire...
Acò vèn dóu Vercors, di Terro Frejo,
Di bouscarasso de la Grand Chartrouso,
Amount dóu tron de Diéu!—De bèlli pèço...
Anessias pas turta contro li pielo
Dóu Pont Sant-Esperit!—N'i'aurié pèr tóuti,
Car es pas di que lou pont noun sautèsse...
A l'empento! à l'empento!—Adessias, brodo!
—Adessias, galavard!
Cridè subran en s'eissugant li ciho
Lou capèu à la man, ah! boutas! d'ome,
Pèr n'en trouva 'n segound d'aquelo estampo,
Faudrié courre!—Avisas-vous, li móussi!
Chamon li radelié d'un trin de fusto
Que vai floutant pèr lou mitan dóu Rose.
—D'ounte vèn lou radèu, gourrin?—D'Isero.
—Avès uno lignado, aqui, famouso!
—N'i'a pèr vint milo franc.—Bos de marino?
—Vai à Touloun... Espinchas quénti pège!
Falié li vèire, au soum de la mountagno,
Quand boumbissien dins lis escoulanchouiro,
Avans qu'èstre enliama pèr li redorto!
Avèn de sap, aqui, de fau, de roure,
Qu'an belèu dous cènts an, sènso trop dire...
Acò vèn dóu Vercors, di Terro Frejo,
Di bouscarasso de la Grand Chartrouso,
Amount dóu tron de Diéu!—De bèlli pèço...
Anessias pas turta contro li pielo
Dóu Pont Sant-Esperit!—N'i'aurié pèr tóuti,
Car es pas di que lou pont noun sautèsse...
A l'empento! à l'empento!—Adessias, brodo!
—Adessias, galavard!
XXXIX
Mai sus la tuerto
Soun mai groupa Jan Rocho emé lou prince:
—Sabès? vous ié faudra paga sa fiero,
A la pichoto Angloro, aquesto vòuto...
—De-bon? creses que vèngue, elo, à Bèu-Caire?
—Eto! vers li marchand fau bèn que vèngue
Chabi soun escachoun de pampaieto!
—Vogo toujour! d'aquelo grand Naturo
Que desempièi Lioun nous embelino,
A iéu me plais de saluda dins elo
La primo-flour, la rèino naturalo.
—Segnour, à dicho que vers sa presènci
Nous abasan, anas, de lono en lono,
Vèire lou flume espalarga si ribo
E lis amour faire si cabusseto.
Leissas passa lou Cengle emé sa tourre
Que, maladito, eila vèses que pènjo,
Despièi qu'is Uganaud li couventialo
Un cop ié durbiguèron si grasiho;
Pièi Charme, e Bèu-Chastèu mounte lou Rose.
Recava pèr l'Eiriéu, tant s'aprefoundo;
E Pèiro-Gourdo e Sant-Laurèns de Papo,
Em' alin li Ceveno... De la Vòuto
Anan franqui lis isclo verdoulènto
Que i'abiton li vibre emé li lùri,
Em'aquelo qu'apellon Pren-te-gardo!
Veiren Cruas, Rocho-Mauro la negro,
E mandaren l'amarro au port d'Ancouno.—
Soun mai groupa Jan Rocho emé lou prince:
—Sabès? vous ié faudra paga sa fiero,
A la pichoto Angloro, aquesto vòuto...
—De-bon? creses que vèngue, elo, à Bèu-Caire?
—Eto! vers li marchand fau bèn que vèngue
Chabi soun escachoun de pampaieto!
—Vogo toujour! d'aquelo grand Naturo
Que desempièi Lioun nous embelino,
A iéu me plais de saluda dins elo
La primo-flour, la rèino naturalo.
—Segnour, à dicho que vers sa presènci
Nous abasan, anas, de lono en lono,
Vèire lou flume espalarga si ribo
E lis amour faire si cabusseto.
Leissas passa lou Cengle emé sa tourre
Que, maladito, eila vèses que pènjo,
Despièi qu'is Uganaud li couventialo
Un cop ié durbiguèron si grasiho;
Pièi Charme, e Bèu-Chastèu mounte lou Rose.
Recava pèr l'Eiriéu, tant s'aprefoundo;
E Pèiro-Gourdo e Sant-Laurèns de Papo,
Em' alin li Ceveno... De la Vòuto
Anan franqui lis isclo verdoulènto
Que i'abiton li vibre emé li lùri,
Em'aquelo qu'apellon Pren-te-gardo!
Veiren Cruas, Rocho-Mauro la negro,
E mandaren l'amarro au port d'Ancouno.—
XL
Au port d'Ancouno an pas quicha l'anchoio
Que tourna-mai se cargo, zóu que n'i'ague...
Mai coume acò sènt bon! sus lou Caburle
An embarca vint saco de vióuleto
Que porton à Bèu-Caire: es la culido
Que s'es facho au Mezenc, à Santo-Aulaio,
Emai vers lou Grand-Serre e la Vau-Droumo.
D'aquelo secarié de canitorto
Lou Rose tout entié lèu se perfumo.
Sus la maire dóu Rose pleno d'isclo
Jito si rai tebés la souleiado,
Sus li revòu que trelusènt virouion
E l'un dins l'autre en rebouiènt se perdon,
Sus li bousquet d'ounte lis aubo sorton
Emé si trounc cambaru que blanquejon,
Redoun e lisc, coume dirias li cueisso
De quauco ninfo o divesso giganto.
Di segounau verdejon li broutiero;
Dins li canié li rèsso-sagno en noumbre
Fan «tiro! sarro!» I calanc que s'aliuenchon
O se raprochon en taiant la ribo,
Li capoun-fèr tamison à grand ciéucle
O radon li faucoun sus lis auturo.
Entre li bord amudi, soulitàri,
Pacifico descènd la longo floto
Qu'à soun entour es talo l'avalido
E talamen es vaste lou silènci
Qu'à milo lègo sèmblo liuen dóu mounde.
Que tourna-mai se cargo, zóu que n'i'ague...
Mai coume acò sènt bon! sus lou Caburle
An embarca vint saco de vióuleto
Que porton à Bèu-Caire: es la culido
Que s'es facho au Mezenc, à Santo-Aulaio,
Emai vers lou Grand-Serre e la Vau-Droumo.
D'aquelo secarié de canitorto
Lou Rose tout entié lèu se perfumo.
Sus la maire dóu Rose pleno d'isclo
Jito si rai tebés la souleiado,
Sus li revòu que trelusènt virouion
E l'un dins l'autre en rebouiènt se perdon,
Sus li bousquet d'ounte lis aubo sorton
Emé si trounc cambaru que blanquejon,
Redoun e lisc, coume dirias li cueisso
De quauco ninfo o divesso giganto.
Di segounau verdejon li broutiero;
Dins li canié li rèsso-sagno en noumbre
Fan «tiro! sarro!» I calanc que s'aliuenchon
O se raprochon en taiant la ribo,
Li capoun-fèr tamison à grand ciéucle
O radon li faucoun sus lis auturo.
Entre li bord amudi, soulitàri,
Pacifico descènd la longo floto
Qu'à soun entour es talo l'avalido
E talamen es vaste lou silènci
Qu'à milo lègo sèmblo liuen dóu mounde.
XLI
Napo d'arcié, li lònguis aigo morno
Menon la som e l'embriagadisso.
Souto lou tibanèu de la grand barco
Lou prince fai miejour. Oh! vido bello!
Jasènt dins sa flassado à raio roujo
Ounte es brouda lou Cor d'argènt d'Aurenjo,
L'iue mita claus, vèi dins l'azur di lono
Se miraia li pibo loungarudo
Que van fugènt emé li frais, li vege,
Li caladat, li paliero, lis auve.
Atrevari, tout resquihant sus l'oundo,
Vèi peramount, que passon à la filo,
Li castelas coulour d'or, li tourrello,
Memouratiéu di tempourado liuencho,
De si fatorgo en tout meravihouso!
Sènt l'infini bonur d'èstre deliéure
Di causo vano e mèco de la vido.
Un dous pantai d'amour l'envahis: sounjo
A l'Évo incouneigudo que l'espèro
En quauco part, lou cor en flour, souleto,
E qu'aura fe belèu dins sa paraulo,
Se'n-cop ié dis que la vòu. E trelimo
D'embessouna sa vaigo jouventuro
Au nouvelun de la bello ninoio
E de se perdre em'elo dins li tousco,
Bevènt l'óublit de tout lou rèsto em'elo.
Menon la som e l'embriagadisso.
Souto lou tibanèu de la grand barco
Lou prince fai miejour. Oh! vido bello!
Jasènt dins sa flassado à raio roujo
Ounte es brouda lou Cor d'argènt d'Aurenjo,
L'iue mita claus, vèi dins l'azur di lono
Se miraia li pibo loungarudo
Que van fugènt emé li frais, li vege,
Li caladat, li paliero, lis auve.
Atrevari, tout resquihant sus l'oundo,
Vèi peramount, que passon à la filo,
Li castelas coulour d'or, li tourrello,
Memouratiéu di tempourado liuencho,
De si fatorgo en tout meravihouso!
Sènt l'infini bonur d'èstre deliéure
Di causo vano e mèco de la vido.
Un dous pantai d'amour l'envahis: sounjo
A l'Évo incouneigudo que l'espèro
En quauco part, lou cor en flour, souleto,
E qu'aura fe belèu dins sa paraulo,
Se'n-cop ié dis que la vòu. E trelimo
D'embessouna sa vaigo jouventuro
Au nouvelun de la bello ninoio
E de se perdre em'elo dins li tousco,
Bevènt l'óublit de tout lou rèsto em'elo.
XLII
Tou-en-un-cop li son d'uno musico
Sus l'autro barco eila-darrié s'enauron,
E de voues clarinello, armounïouso,
Veici que fan chala l'emplun dóu flume.
Li Veniciano, aurias di tres Sereno,
Alegramen eiçò poulit cantavon:
Sus l'autro barco eila-darrié s'enauron,
E de voues clarinello, armounïouso,
Veici que fan chala l'emplun dóu flume.
Li Veniciano, aurias di tres Sereno,
Alegramen eiçò poulit cantavon:
De-long de la marino
En se lavant li pèd,
A la bello Nourino
Soun anèu i'escapè.
En se lavant li pèd,
A la bello Nourino
Soun anèu i'escapè.
Vèn à passa 'n pescaire
Que vai dins soun barquet
E bourjo de tout caire
Pèr empli soun saquet.
Que vai dins soun barquet
E bourjo de tout caire
Pèr empli soun saquet.
—Pescaire à barbo bloundo,
Pèr tu i'a 'n bèu flourin,
Se me pesques dins l'oundo
Moun aneloun aurin.—
Pèr tu i'a 'n bèu flourin,
Se me pesques dins l'oundo
Moun aneloun aurin.—
Se trais dins la marino
Lou pescaire aflamba:
—Vaqui, bello Nourino,
L'anèu qu'avias toumba.—
Lou pescaire aflamba:
—Vaqui, bello Nourino,
L'anèu qu'avias toumba.—
Sa bourso elo desblouco:
—Veici toun pagamen.
—Un poutoun sus li bouco,
Vole rèn autramen.
—Veici toun pagamen.
—Un poutoun sus li bouco,
Vole rèn autramen.
—De-jour noun se poutouno,
Que nous veirié quaucun.
—De-niue souto la touno
Nous couneira degun.
Que nous veirié quaucun.
—De-niue souto la touno
Nous couneira degun.
—Mais la luno clarejo
Amount dins lou cèu grand.
—Dins lou bos que soumbrejo
Mi bras t'amagaran.
Amount dins lou cèu grand.
—Dins lou bos que soumbrejo
Mi bras t'amagaran.
—La roso qu'ai au jougne
Vai chanja de coulour.
—Au rousié fau se pougne,
Avans que toumbe flour.
Vai chanja de coulour.
—Au rousié fau se pougne,
Avans que toumbe flour.
—Laisso-m'esta, pescaire,
Qu'ai pòu dóu miéu marit!
—Iéu noun lou cregne gaire,
A bèu èstre marrit!
Qu'ai pòu dóu miéu marit!
—Iéu noun lou cregne gaire,
A bèu èstre marrit!
Sus moun batèu que lando
Nous raubaren au fres,
Car siéu prince d'Oulando
E noun ai pòu de res.
Nous raubaren au fres,
Car siéu prince d'Oulando
E noun ai pòu de res.
—Oh! la flamo cansoun! bello Veniso!
Vai murmurant lou prince que pantaio
Entre-dourmi sus la nau, barqueirolo
Qu'à la vesprado mounton di Placeto,
Dóu Grand-Canau silencious e dóu Lido,
Oh! bressas-me dins ma beatitudo!
E plus de pensamen, qu'es la sagesso
De se leissa pourta sus l'aigo folo
A la gràci de Diéu, coumo lou ciéune
En rejougnènt la tèsto souto l'alo.—
Li dono veniciano soun pas nèscio:
Sabon deja qu'un prince vogo em'éli
E calon si fielat dins l'oundo bluio
En cantant la cansoun dóu rèi d'Oulando.
Mai acò 's un fin pèis, e veiren vèire
S'enlabrena pèr éli, tèsto-pouncho
Éu vai passa pèr iue o bèn pèr maio.
Vai murmurant lou prince que pantaio
Entre-dourmi sus la nau, barqueirolo
Qu'à la vesprado mounton di Placeto,
Dóu Grand-Canau silencious e dóu Lido,
Oh! bressas-me dins ma beatitudo!
E plus de pensamen, qu'es la sagesso
De se leissa pourta sus l'aigo folo
A la gràci de Diéu, coumo lou ciéune
En rejougnènt la tèsto souto l'alo.—
Li dono veniciano soun pas nèscio:
Sabon deja qu'un prince vogo em'éli
E calon si fielat dins l'oundo bluio
En cantant la cansoun dóu rèi d'Oulando.
Mai acò 's un fin pèis, e veiren vèire
S'enlabrena pèr éli, tèsto-pouncho
Éu vai passa pèr iue o bèn pèr maio.
CANT CINQUEN (en français)
L'ANGLORO
XLIII
Dóu tèms qu'ansin davalo lou Caburle,
De liuen en liuen crousant d'uno autro tiero
Lis equipage amaiant que dóu Rose
Remounton lou courrènt, en visto fuson
E coumbo e piue: lou Roubioun qu'enfre terro
Bagno Mountelimar; pièi lis ancoulo
De la grand glèiso amount apountelado
Sus lou ro de Viviés; vers l'autro ribo
Lou toumple dóu Gourg Nièr—que, pèr Calèndo,
Un cop pèr an se i'auson li campano,
A miejo-niue, de l'abadié de mounjo
Que fuguè dins lou tèms aprefoundido.
Emé lou castelas qu'èro à dre d'éli,
Pèr un ouide cava souto lou flùvi,
Se dis qu'avien trevanço.—Aviso! aviso!
Lou timounié subran dounant l'estorso,
An rascla l'agacin de Malo-Mousco.
Rapido, la calaumo intro à la cluso,
Estrecho e redoutablo, de Dounzero,
Ounte, en passant, ferouno lis espinchon
Li Tres Dounzello tremudado en roco.
Esperavon aqui, tóuti tres drecho,
Si chivalié parti pèr Terro Santo:
En regardant veni de-long de l'oundo,
Talamen es marrit la languitudo,
A la longo dóu tèms s'arrouquiguèron.
Passon lou Bourg—que sant Andiòu lou diacre
I'escounjurè lou diéu Mitra; descuerbon
Apereila lou mount Ventour que gibo,
Aperalin lou Mezenc di Ceveno,
Aperavau lis arco espetaclouso
Dóu Pont Sant-Esperit, fa pèr miracle;
E, perdu dins lis aubre, enfin abordon
Au Malatra, vers lou jougnènt d'Ardecho,
Que, pèr raport i gravo dangeirouso,
Aqui van prene l'ome de la mudo.
De liuen en liuen crousant d'uno autro tiero
Lis equipage amaiant que dóu Rose
Remounton lou courrènt, en visto fuson
E coumbo e piue: lou Roubioun qu'enfre terro
Bagno Mountelimar; pièi lis ancoulo
De la grand glèiso amount apountelado
Sus lou ro de Viviés; vers l'autro ribo
Lou toumple dóu Gourg Nièr—que, pèr Calèndo,
Un cop pèr an se i'auson li campano,
A miejo-niue, de l'abadié de mounjo
Que fuguè dins lou tèms aprefoundido.
Emé lou castelas qu'èro à dre d'éli,
Pèr un ouide cava souto lou flùvi,
Se dis qu'avien trevanço.—Aviso! aviso!
Lou timounié subran dounant l'estorso,
An rascla l'agacin de Malo-Mousco.
Rapido, la calaumo intro à la cluso,
Estrecho e redoutablo, de Dounzero,
Ounte, en passant, ferouno lis espinchon
Li Tres Dounzello tremudado en roco.
Esperavon aqui, tóuti tres drecho,
Si chivalié parti pèr Terro Santo:
En regardant veni de-long de l'oundo,
Talamen es marrit la languitudo,
A la longo dóu tèms s'arrouquiguèron.
Passon lou Bourg—que sant Andiòu lou diacre
I'escounjurè lou diéu Mitra; descuerbon
Apereila lou mount Ventour que gibo,
Aperalin lou Mezenc di Ceveno,
Aperavau lis arco espetaclouso
Dóu Pont Sant-Esperit, fa pèr miracle;
E, perdu dins lis aubre, enfin abordon
Au Malatra, vers lou jougnènt d'Ardecho,
Que, pèr raport i gravo dangeirouso,
Aqui van prene l'ome de la mudo.
XLIV
—Vès-la! vès-la! cridèron dins li barco.
Lou poung sus l'anco, en ribo dóu grand Rose,
Dins si raubiho bello dóu dimenche,
A la man soun cabas de sagno primo,
Elo, l'Angloro, esperavo risènto.
Car em' aquéli gènt dis equipage
S'èro à cha pau rendudo famihiero,
Fantaumejant e fadejant em' éli.
Desempièi qu'èro au mounde, sus la dougo
Venié vèire veni li sisselando,
Lóugiero fendènt l'aigo à la desciso,
Cargado de castagno o d'àutri viéure,
Emé soun tibanèu de telo blanco
Acatant li mouloun de marchandiso.
Li marinié di barco ventrarudo,
En la vesènt bada long de la lono,
De-fes dins soun faudau qu'elo aparavo
Ié jitavon de liuen de poumo roujo
O de pero garroto à la rapiho.
Tóuti la couneissien, aquelo Angloro,
Coume l'avien noumado pèr escàfi,
En estènt que toujour sus li graviero
Grapaudejavo nuso, à la rajolo
Dóu souleias, coume uno reguindoulo.
Pièi s'èro facho grando, arrouganteto,
Emai poulido proun. Èro que bruno;
Mai uno bruno claro o, pèr miés dire,
Lou rebat dóu soulèu l'avié daurado;
Emé d'iue de perdris, qu'èro de peno
De saupre se risien d'enfantoulige
O d'alegresso folo o bèn pèr trufo.
Lou poung sus l'anco, en ribo dóu grand Rose,
Dins si raubiho bello dóu dimenche,
A la man soun cabas de sagno primo,
Elo, l'Angloro, esperavo risènto.
Car em' aquéli gènt dis equipage
S'èro à cha pau rendudo famihiero,
Fantaumejant e fadejant em' éli.
Desempièi qu'èro au mounde, sus la dougo
Venié vèire veni li sisselando,
Lóugiero fendènt l'aigo à la desciso,
Cargado de castagno o d'àutri viéure,
Emé soun tibanèu de telo blanco
Acatant li mouloun de marchandiso.
Li marinié di barco ventrarudo,
En la vesènt bada long de la lono,
De-fes dins soun faudau qu'elo aparavo
Ié jitavon de liuen de poumo roujo
O de pero garroto à la rapiho.
Tóuti la couneissien, aquelo Angloro,
Coume l'avien noumado pèr escàfi,
En estènt que toujour sus li graviero
Grapaudejavo nuso, à la rajolo
Dóu souleias, coume uno reguindoulo.
Pièi s'èro facho grando, arrouganteto,
Emai poulido proun. Èro que bruno;
Mai uno bruno claro o, pèr miés dire,
Lou rebat dóu soulèu l'avié daurado;
Emé d'iue de perdris, qu'èro de peno
De saupre se risien d'enfantoulige
O d'alegresso folo o bèn pèr trufo.
XLV
D'ageinouioun o drecho dins li semo,
Aqui-de-long, tout lou jour, abarouso,
Emé soun crevelet d'aran passavo,
Entre-mesclo au savèu em' i graviho,
Li pampaieto d'or que, raro e tèuno,
L'Ardecho carrejavo après li plueio.
Lavado e relavado, li paiolo
Se retenien, lusènto, sus la bourro
D'uno pèu de móutoun; e bèn countènto,
Pecaire, quand gagnavo sa peceto
De douge o quinge sòu, un jour dins l'autre.
De si sourreto e fraire la ninèio,
Bóulant à pèd descaus l'areno morto,
Un eici, un eila, dins la ribiero
I' anavon rabaia li crevelado.
La maire au bastidoun fasié la soupo
O pedassavo en ié bramant de-longo:
«Quau vous tendrié de besougno, destrùssi!»
Soun ome, lou gros Tòni, èro mudaire.
Au Pont Sant-Esperit, que fau counèisse
Li gourg e li courrènt pèr noun se roumpre
Is esperoun de sis ancoulo traito,
Passavo li batèu à la desciso.
Prouvenien d'Aramoun e, dintre Rose,
Remounta pèr la pesco dis alauso,
Avien planta caviho e penja l'oulo,
Aqui perdu, dins uno capitello
Bastido à pèiro seco sus l'auturo,
Pèr precaucioun di crèis e cop d'Ardecho;
Car fau pas badina 'm' aquelo garço
De ribiero rabènto, quand s'abrivo,
Gounflado pèr li plueio e que fai crèisse
Lou Rose de vint pan!
Aqui-de-long, tout lou jour, abarouso,
Emé soun crevelet d'aran passavo,
Entre-mesclo au savèu em' i graviho,
Li pampaieto d'or que, raro e tèuno,
L'Ardecho carrejavo après li plueio.
Lavado e relavado, li paiolo
Se retenien, lusènto, sus la bourro
D'uno pèu de móutoun; e bèn countènto,
Pecaire, quand gagnavo sa peceto
De douge o quinge sòu, un jour dins l'autre.
De si sourreto e fraire la ninèio,
Bóulant à pèd descaus l'areno morto,
Un eici, un eila, dins la ribiero
I' anavon rabaia li crevelado.
La maire au bastidoun fasié la soupo
O pedassavo en ié bramant de-longo:
«Quau vous tendrié de besougno, destrùssi!»
Soun ome, lou gros Tòni, èro mudaire.
Au Pont Sant-Esperit, que fau counèisse
Li gourg e li courrènt pèr noun se roumpre
Is esperoun de sis ancoulo traito,
Passavo li batèu à la desciso.
Prouvenien d'Aramoun e, dintre Rose,
Remounta pèr la pesco dis alauso,
Avien planta caviho e penja l'oulo,
Aqui perdu, dins uno capitello
Bastido à pèiro seco sus l'auturo,
Pèr precaucioun di crèis e cop d'Ardecho;
Car fau pas badina 'm' aquelo garço
De ribiero rabènto, quand s'abrivo,
Gounflado pèr li plueio e que fai crèisse
Lou Rose de vint pan!
XLVI
E dounc l'Angloro,
En péu o sus la tèsto un plechoun rouge,
Li marin de Coundriéu e d'Andanceto
Sèmpre la retrouvavon au passage;
Talamen que, fasènt la descendudo,
Un cop avé franqui li Tres Dounzello
E travessa lis isclo Margarido
E devista lou ro de Pèiro-Lato:
—Anen, disien galoi, lèu anan vèire
Au Malatra roundouleja l'Angloro!—
Acò soulet lis escarrabihavo
Mai qu'un cigau de vin à la coucourdo.
E tant-lèu la vesien, atravalido,
Boulegant soun crevèu dins la lumiero,
La gounello estroupado à miejo-cueisso
E lou jougne badiéu coume uno roso
D'agoulencié que béu la souleiado:
—Que, hòu! cridavon en ié fasènt signe,
Aquelo Angloro a panca fa fourtuno?
—Ai! pauro! d'or, respoundié la pichoto,
Aquéli gus de Raiòu, dins l'Ardecho
N'en jiton gaire... Sabès lou prouvèrbi?
Arpaiaire, pescaire, emai cassaire...
—Pecaire!—Juste. Mai passas bèn vite?
—Lou Rose es fièr e n'a ges d'arrestado,
Bello jouvènto! Mai, à la remounto,
Quand li chivau tiraran la maieto,
Que revendren de la terro d'Argènço,
Amarraren i tòti de la ribo
E t'adurren de dàti... Ounte es toun paire?
—Es au Grand-Malatra que vous espèro...
Bon viage à la marino!—Adiéu, mignoto!
En péu o sus la tèsto un plechoun rouge,
Li marin de Coundriéu e d'Andanceto
Sèmpre la retrouvavon au passage;
Talamen que, fasènt la descendudo,
Un cop avé franqui li Tres Dounzello
E travessa lis isclo Margarido
E devista lou ro de Pèiro-Lato:
—Anen, disien galoi, lèu anan vèire
Au Malatra roundouleja l'Angloro!—
Acò soulet lis escarrabihavo
Mai qu'un cigau de vin à la coucourdo.
E tant-lèu la vesien, atravalido,
Boulegant soun crevèu dins la lumiero,
La gounello estroupado à miejo-cueisso
E lou jougne badiéu coume uno roso
D'agoulencié que béu la souleiado:
—Que, hòu! cridavon en ié fasènt signe,
Aquelo Angloro a panca fa fourtuno?
—Ai! pauro! d'or, respoundié la pichoto,
Aquéli gus de Raiòu, dins l'Ardecho
N'en jiton gaire... Sabès lou prouvèrbi?
Arpaiaire, pescaire, emai cassaire...
—Pecaire!—Juste. Mai passas bèn vite?
—Lou Rose es fièr e n'a ges d'arrestado,
Bello jouvènto! Mai, à la remounto,
Quand li chivau tiraran la maieto,
Que revendren de la terro d'Argènço,
Amarraren i tòti de la ribo
E t'adurren de dàti... Ounte es toun paire?
—Es au Grand-Malatra que vous espèro...
Bon viage à la marino!—Adiéu, mignoto!
XLVII
N' i' avié proun un, sabès, que sus lou tèume,
Toujour lou bèu darrié dintre la chourmo,
Saludavo enca 'n cop la pichouneto
Emé quàuqui poutoun à la voulado.
Èro un gaiard cadèu de Sant-Maurise
Que, sus lou còu e sènso ges d'ajudo,
Soulet aurié carga 'no bouto pleno
De sièis barrau. Soun noum èro Jan Rocho:
Un brun masclas d'aquelo forto raço
De ribeirié dis aigo dóufinenco
Que, sus li riso e lis auve dóu flume,
Entre-mitan lou Reiaume e l'Empèri,
Gouvernon li radèu e savouiardo.
Au desparti, sa maire, chasco vòuto,
Ié venié:—Moun enfant, lou cor me crèbo
De te vèire abasa 'm' aquéli barco
Que, la mita dóu tèms, revènon routo
O que, desemparado, avau demoron.
De sèt garçoun, que tu n'en siés lou mendre,
Car èron tóuti, ve, d'esclapas d'ome,
Me soubro plus que tu. Li fiho palo
Dóu plan-païs, avau dins la Prouvènço,
Me lis an tóuti pres, un après l'autre.
Em' uno bello oustesso qu'èro véuso
L'einat s'es establi pèr aubergisto;
Lou cadet, peralin au grau dóu Rose,
S'es fa, m'an vougu dire, escandaiaire;
N' i' a dous que, marida 'mé d'Arlatenco,
En patramandejant bèn proun que viscon;
E dous qu'en Avignoun an tengu tòti
Pèr èstre porto-fais. Em' uno bando
De drole coume aviéu, à moun vieiounge,
Se tu vas courre mai la bello eisservo,
Me vese iéu à mand d'ista souleto!
—Maire, fasié Jan Rocho, li chatouno
Que porton sus lou péu lou velout d'Arle,
Nimai li boujarrouno de l'Ouvezo,
Nimai li risouliero de la Sorgo
Emé si catalano blanquinello
Qu'au vènt-terrau si dous vetoun floutejon,
Noun me faran jamai, fugués tranquilo,
Oublida nòsti drolo crouchounado
Emé si bèlli rouito sanitouso.
—Ha! la vièio apoundié, que soun rejuncho
E bravo en tout: sachènt garda li dindo,
Tout en fielant sa blesto de canebe,
Móuse li cabro e batre lou bon burre
O tricouta li flour de la dentello...
Tè, sènso ana pu liuen, coume la fiho
Dóu Charmetan, qu'es uno degouiado:
A la fin de si gènt, moun chat, pèr doto
Aura de prat, de vigno emai de terro
Que dèvon rèn en res, l'auses?—O, maire.
Toujour lou bèu darrié dintre la chourmo,
Saludavo enca 'n cop la pichouneto
Emé quàuqui poutoun à la voulado.
Èro un gaiard cadèu de Sant-Maurise
Que, sus lou còu e sènso ges d'ajudo,
Soulet aurié carga 'no bouto pleno
De sièis barrau. Soun noum èro Jan Rocho:
Un brun masclas d'aquelo forto raço
De ribeirié dis aigo dóufinenco
Que, sus li riso e lis auve dóu flume,
Entre-mitan lou Reiaume e l'Empèri,
Gouvernon li radèu e savouiardo.
Au desparti, sa maire, chasco vòuto,
Ié venié:—Moun enfant, lou cor me crèbo
De te vèire abasa 'm' aquéli barco
Que, la mita dóu tèms, revènon routo
O que, desemparado, avau demoron.
De sèt garçoun, que tu n'en siés lou mendre,
Car èron tóuti, ve, d'esclapas d'ome,
Me soubro plus que tu. Li fiho palo
Dóu plan-païs, avau dins la Prouvènço,
Me lis an tóuti pres, un après l'autre.
Em' uno bello oustesso qu'èro véuso
L'einat s'es establi pèr aubergisto;
Lou cadet, peralin au grau dóu Rose,
S'es fa, m'an vougu dire, escandaiaire;
N' i' a dous que, marida 'mé d'Arlatenco,
En patramandejant bèn proun que viscon;
E dous qu'en Avignoun an tengu tòti
Pèr èstre porto-fais. Em' uno bando
De drole coume aviéu, à moun vieiounge,
Se tu vas courre mai la bello eisservo,
Me vese iéu à mand d'ista souleto!
—Maire, fasié Jan Rocho, li chatouno
Que porton sus lou péu lou velout d'Arle,
Nimai li boujarrouno de l'Ouvezo,
Nimai li risouliero de la Sorgo
Emé si catalano blanquinello
Qu'au vènt-terrau si dous vetoun floutejon,
Noun me faran jamai, fugués tranquilo,
Oublida nòsti drolo crouchounado
Emé si bèlli rouito sanitouso.
—Ha! la vièio apoundié, que soun rejuncho
E bravo en tout: sachènt garda li dindo,
Tout en fielant sa blesto de canebe,
Móuse li cabro e batre lou bon burre
O tricouta li flour de la dentello...
Tè, sènso ana pu liuen, coume la fiho
Dóu Charmetan, qu'es uno degouiado:
A la fin de si gènt, moun chat, pèr doto
Aura de prat, de vigno emai de terro
Que dèvon rèn en res, l'auses?—O, maire.
XLVIII
Patin, coufin. En chasco despartido
Èro la memo aubado. Mai Jan Rocho,
Un cop mounta sus lou paiòu di barco,
Un cop bandi sus lou courrènt dóu flume
Vers lou relarg de la Prouvènço lindo,
Adessias li touiaudo de Serriero,
D'Ampuis, dóu Piage o de Glun o de Sèrvi!
En respirant l'aire libre dóu Rose,
Quand se vesien, éu e li cambarado,
Li mèstre en plen d'aquéu reiaume eiguèstre,
D'aquel empèri dóu Maïstrau rude
Que s'espandis au long entre li colo,
De soulèu en soulèu e d'auro en auro,
D'uno ourgueianço estrèmo venien ébri
E se cresien lis invincible au mounde.
A-n-éli lou fin moust de l'Ermitage
E lou vin caud de la Costo-Roustido
Que, pèr camin, vivo la canto-bruno!
N'adousihavon sèmpre quauco pèço.
A-n-éli lis oulado que treviron
E li taioun d'aquéu biòu à l'adobo
Que lou lausié perfumo dins la glouto!
E li feisan de l'isclo Pibouleto
E li poulardo avau de Roco-Mauro,
Nourrido à jabo emé lou mi d'escoubo;
E li couniéu de Castèu-Nòu de Papo
Assaboura 'mé lou vin de la Nerto!
A-n-éli li brassado di chambourdo,
Dins la sournuro, au pèd dis aubaredo,
Quouro i gràndis aubergo de la ribo
Pèr la couchado au vèspre s'arrambavon!
N'avien pas tort li crid de la gouverno
Qu'entre li dos levado, de-countùnio,
S'entendien reboumbi: Reiaume! Empèri!
Li Coundriéulen, patroun de la ribiero,
Èron de rèi verai, de counquistaire.
Vers la Prouvènço, aquelo Palestino,
Ounte lou Rose dins soun amplitudo
Embrasso l'isclo inmènso de Camargo,
Vers la Prouvènço ounte l'óulivo afloco
Sus li pendènt de tóuti li coustiero,
Vers lou païs ounte cour la Tarasco,
Ounte au soulèu, lou jour, danso la Vièio,
Ounte la niue i'a l'estelan qu'esbriho,
Éli, li veiturin de l'aboundànci,
Ié davalavon bèn-vengu de tóuti.
Èro la memo aubado. Mai Jan Rocho,
Un cop mounta sus lou paiòu di barco,
Un cop bandi sus lou courrènt dóu flume
Vers lou relarg de la Prouvènço lindo,
Adessias li touiaudo de Serriero,
D'Ampuis, dóu Piage o de Glun o de Sèrvi!
En respirant l'aire libre dóu Rose,
Quand se vesien, éu e li cambarado,
Li mèstre en plen d'aquéu reiaume eiguèstre,
D'aquel empèri dóu Maïstrau rude
Que s'espandis au long entre li colo,
De soulèu en soulèu e d'auro en auro,
D'uno ourgueianço estrèmo venien ébri
E se cresien lis invincible au mounde.
A-n-éli lou fin moust de l'Ermitage
E lou vin caud de la Costo-Roustido
Que, pèr camin, vivo la canto-bruno!
N'adousihavon sèmpre quauco pèço.
A-n-éli lis oulado que treviron
E li taioun d'aquéu biòu à l'adobo
Que lou lausié perfumo dins la glouto!
E li feisan de l'isclo Pibouleto
E li poulardo avau de Roco-Mauro,
Nourrido à jabo emé lou mi d'escoubo;
E li couniéu de Castèu-Nòu de Papo
Assaboura 'mé lou vin de la Nerto!
A-n-éli li brassado di chambourdo,
Dins la sournuro, au pèd dis aubaredo,
Quouro i gràndis aubergo de la ribo
Pèr la couchado au vèspre s'arrambavon!
N'avien pas tort li crid de la gouverno
Qu'entre li dos levado, de-countùnio,
S'entendien reboumbi: Reiaume! Empèri!
Li Coundriéulen, patroun de la ribiero,
Èron de rèi verai, de counquistaire.
Vers la Prouvènço, aquelo Palestino,
Ounte lou Rose dins soun amplitudo
Embrasso l'isclo inmènso de Camargo,
Vers la Prouvènço ounte l'óulivo afloco
Sus li pendènt de tóuti li coustiero,
Vers lou païs ounte cour la Tarasco,
Ounte au soulèu, lou jour, danso la Vièio,
Ounte la niue i'a l'estelan qu'esbriho,
Éli, li veiturin de l'aboundànci,
Ié davalavon bèn-vengu de tóuti.
XLIX
Entre parèisse aperamount la rigo
Di sisselando e sapino e pinello,
Encalaumado en co l'uno de l'autro,
Emé li Coundriéulen dre sus la poupo,
Li bras leva, d'acord butant l'empento
E dins l'azur pièi la lachant ensèmble,
Li terrassan d'en terro ié cridavon:
«Manjo-cabrit! Quiéu-de-pèu! N'as de burre?»
E li coulosse bounias: «Manjo-anchoio!
Camino! As pòu que te manque, la terro?»
Ié respoundien en uno bramadisso.
E tout-de-long l'antico galejado
Resclantissié dins lou parla di pople;
E tout-de-long, sus li talus de pèiro
Di pourtihoun que bordon la grando aigo,
Pèr vèire, ivèr-estiéu, venien li fiho,
De soun debas gaubejant lis aguïo
O sa sieto à la man, la tèsto alerto.
Tout resquihant peréu sus l'oundo liso,
Li Coundriéulen aqui s'enarquihavon
E, di batèu, en ié fasènt bouqueto:
—Anen, voulès veni, cridavon, drolo,
Emé nous-autre à-n-Arle?—Sian pas lèsto;
Un autre cop!—E filavon li barco
Dins li risènt, entre-mitan lis isclo.
Just lou pilot, aplanta sus lou tèume,
Alin-davans lis iue dubert e fisse
Pèr fourvïa lis agacin de roco,
De liuen en liuen viravo un pau la barro.
Di sisselando e sapino e pinello,
Encalaumado en co l'uno de l'autro,
Emé li Coundriéulen dre sus la poupo,
Li bras leva, d'acord butant l'empento
E dins l'azur pièi la lachant ensèmble,
Li terrassan d'en terro ié cridavon:
«Manjo-cabrit! Quiéu-de-pèu! N'as de burre?»
E li coulosse bounias: «Manjo-anchoio!
Camino! As pòu que te manque, la terro?»
Ié respoundien en uno bramadisso.
E tout-de-long l'antico galejado
Resclantissié dins lou parla di pople;
E tout-de-long, sus li talus de pèiro
Di pourtihoun que bordon la grando aigo,
Pèr vèire, ivèr-estiéu, venien li fiho,
De soun debas gaubejant lis aguïo
O sa sieto à la man, la tèsto alerto.
Tout resquihant peréu sus l'oundo liso,
Li Coundriéulen aqui s'enarquihavon
E, di batèu, en ié fasènt bouqueto:
—Anen, voulès veni, cridavon, drolo,
Emé nous-autre à-n-Arle?—Sian pas lèsto;
Un autre cop!—E filavon li barco
Dins li risènt, entre-mitan lis isclo.
Just lou pilot, aplanta sus lou tèume,
Alin-davans lis iue dubert e fisse
Pèr fourvïa lis agacin de roco,
De liuen en liuen viravo un pau la barro.
CANT SIEISEN (en français)
LOU DRA
L
Oh! lis atiramen de l'aigo blouso,
Quand lou sang nòu espilo dins li veno!
L'aigo que ris e cascaio ajouguido
Entre li coudelet, emé li sòfi
Qu'arrapon en sautant li damisello
E li mouissau di vèrdi bourdigaio!
L'aigo poulido e crudèlo e felouno
Qu'embelino e pivello l'innoucènci
En ié fasènt lusi li tremoulino
De soun mirau!—Ninèio, à la vihado
La maire ié venié de vòuto en vòuto,
A sis enfant, à l'Angloro,—ninèio!
Vers li blavour de l'aigo pausadisso
O lis afous que remoulinon encre,
D'ana jamai gafa noun vous avèngue!
L'ai toujour ausi dire: souto Rose
(Ai! bèu mignot, se lou pèd vous mancavo!),
En de founsour que soun descouneigudo,
Ié trèvo, despièi que lou mounde es mounde,
Un fantasti nouma lou Dra. Superbe,
Anguiela coume un lampre, se bidorso
Dins l'embut di revòu mounte blanquejo
Emé si dous iue glas que vous trafuron.
A lou péu long, verdau, flus coume d'augo,
Que floto sus sa tèsto au brand de l'oundo.
A li det, lis artèu, pèr ausi dire,
Tela coume un flamen de la Camargo
E dos alo de pèis darrié l'esquino
Clareto coume dos dentello bluio.
Lis iue à mita claus, nus coume un verme,
N' i' a que l'an agu vist, au founs d'un toumple,
Estalouira au soulèu subre l'areno,
Pipant coume un lesert la souleiado,
La tèsto revessado sus lou couide.
Barrulant souto l'aigo emé la luno,
N' i' a que l'an entre-vist, dintre li lono,
Avera d'escoundoun li flour de glaujo
O de l'erbo-d'infèr. Mai pièi lou pire,
Chat! escoutas aquesto...
Quand lou sang nòu espilo dins li veno!
L'aigo que ris e cascaio ajouguido
Entre li coudelet, emé li sòfi
Qu'arrapon en sautant li damisello
E li mouissau di vèrdi bourdigaio!
L'aigo poulido e crudèlo e felouno
Qu'embelino e pivello l'innoucènci
En ié fasènt lusi li tremoulino
De soun mirau!—Ninèio, à la vihado
La maire ié venié de vòuto en vòuto,
A sis enfant, à l'Angloro,—ninèio!
Vers li blavour de l'aigo pausadisso
O lis afous que remoulinon encre,
D'ana jamai gafa noun vous avèngue!
L'ai toujour ausi dire: souto Rose
(Ai! bèu mignot, se lou pèd vous mancavo!),
En de founsour que soun descouneigudo,
Ié trèvo, despièi que lou mounde es mounde,
Un fantasti nouma lou Dra. Superbe,
Anguiela coume un lampre, se bidorso
Dins l'embut di revòu mounte blanquejo
Emé si dous iue glas que vous trafuron.
A lou péu long, verdau, flus coume d'augo,
Que floto sus sa tèsto au brand de l'oundo.
A li det, lis artèu, pèr ausi dire,
Tela coume un flamen de la Camargo
E dos alo de pèis darrié l'esquino
Clareto coume dos dentello bluio.
Lis iue à mita claus, nus coume un verme,
N' i' a que l'an agu vist, au founs d'un toumple,
Estalouira au soulèu subre l'areno,
Pipant coume un lesert la souleiado,
La tèsto revessado sus lou couide.
Barrulant souto l'aigo emé la luno,
N' i' a que l'an entre-vist, dintre li lono,
Avera d'escoundoun li flour de glaujo
O de l'erbo-d'infèr. Mai pièi lou pire,
Chat! escoutas aquesto...
LI
Un jour, se conto,
En ribo de Bèu-Caire uno femeto
Lavavo sa bugado dins lou Rose
E, tout en bacelant, à la subito
Veguè, dins lou courrènt de la ribiero,
Lou Dra, poulit e lèri coume un nòvi,
Qu'à travès dóu clarun ié fasié signe.
«Vène! ié murmuravo uno voues douço,
Vène! te farai vèire, bello chato,
Lou palais cristalin ounte demore
Emé lou lié d'argènt ounte m'ajasse
E li ridèu d'azur que l'encourtinon.
Vène! te farai vèire li fourtuno
Que se soun aclapado souto l'erso,
Despièi que li marchand ié fan naufrage,
E qu'ai encamelado dins mis ouide.
Vène! ai un pipaudoun que n'a que l'orvo
E que, pèr s'abari dins la sapiènci,
N'espèro que toun la, bello mourtalo!»
La jouino bugadiero, atrevarido,
Leissè toumba de sa man escumouso
Soun bacèu e 'm'acò, pèr l'ana querre,
S'estroupant vitamen à miejo-cambo,
Pièi au geinoui, pièi jusquo à miejo-cueisso,
An! perdeguè l'apès. Lou briéu dóu flume
L'envestiguè de soun oundado vivo,
L'entourtouiè, barbelanto, avuglado,
E l'entirè dins li aven ferouge
Que remoulinon avau souto terro.
L'aguèron bèu cerca 'mé la partego:
La retrouvèron plus, èro perdudo.
Passè de jour, passè d'an. A Bèu-Caire
Degun pensavo plus a la paureto,
Quand un matin, au bout de sèt annado,
La veguèron rintra, touto tranquilo,
Dins soun oustau, sa fardo sus la tèsto,
Coume se retournavo, à la coustumo,
Dóu lavadou: soulamen un pau palo.
Tóuti si gènt lèu la recouneiguèron,
E tout acò cridè: «Mai d'ounte sortes?»
En se passant la man sus lou front, elo:
«Vès, ié diguè, me sèmblo qu'es un sounge...
Que vàutri lou vougués crèire o pas crèire,
Sorte dóu Rose. En lavant ma bugado,
Ai toumba moun bacèu e, pèr l'avedre,
Ai resquiha dins un founsau terrible...
E me sentiéu embrassado souto aigo
Pèr uno oumbrino, un glàri, que m'a presso
Coume un jouvènt que fai un raubatòri...
Lou cor m'avié fa mau e, revengudo,
En un vaste soubau plen de fresquiero,
Enlumina d'uno lus eigalouso,
Emé lou Dra, souleto, me siéu visto.
Avié, d'uno fiheto entre-negado,
Agu 'n pichot—e iéu, pèr nourriguiero
De soun Draguet, sèt an m'a detengudo.»
En ribo de Bèu-Caire uno femeto
Lavavo sa bugado dins lou Rose
E, tout en bacelant, à la subito
Veguè, dins lou courrènt de la ribiero,
Lou Dra, poulit e lèri coume un nòvi,
Qu'à travès dóu clarun ié fasié signe.
«Vène! ié murmuravo uno voues douço,
Vène! te farai vèire, bello chato,
Lou palais cristalin ounte demore
Emé lou lié d'argènt ounte m'ajasse
E li ridèu d'azur que l'encourtinon.
Vène! te farai vèire li fourtuno
Que se soun aclapado souto l'erso,
Despièi que li marchand ié fan naufrage,
E qu'ai encamelado dins mis ouide.
Vène! ai un pipaudoun que n'a que l'orvo
E que, pèr s'abari dins la sapiènci,
N'espèro que toun la, bello mourtalo!»
La jouino bugadiero, atrevarido,
Leissè toumba de sa man escumouso
Soun bacèu e 'm'acò, pèr l'ana querre,
S'estroupant vitamen à miejo-cambo,
Pièi au geinoui, pièi jusquo à miejo-cueisso,
An! perdeguè l'apès. Lou briéu dóu flume
L'envestiguè de soun oundado vivo,
L'entourtouiè, barbelanto, avuglado,
E l'entirè dins li aven ferouge
Que remoulinon avau souto terro.
L'aguèron bèu cerca 'mé la partego:
La retrouvèron plus, èro perdudo.
Passè de jour, passè d'an. A Bèu-Caire
Degun pensavo plus a la paureto,
Quand un matin, au bout de sèt annado,
La veguèron rintra, touto tranquilo,
Dins soun oustau, sa fardo sus la tèsto,
Coume se retournavo, à la coustumo,
Dóu lavadou: soulamen un pau palo.
Tóuti si gènt lèu la recouneiguèron,
E tout acò cridè: «Mai d'ounte sortes?»
En se passant la man sus lou front, elo:
«Vès, ié diguè, me sèmblo qu'es un sounge...
Que vàutri lou vougués crèire o pas crèire,
Sorte dóu Rose. En lavant ma bugado,
Ai toumba moun bacèu e, pèr l'avedre,
Ai resquiha dins un founsau terrible...
E me sentiéu embrassado souto aigo
Pèr uno oumbrino, un glàri, que m'a presso
Coume un jouvènt que fai un raubatòri...
Lou cor m'avié fa mau e, revengudo,
En un vaste soubau plen de fresquiero,
Enlumina d'uno lus eigalouso,
Emé lou Dra, souleto, me siéu visto.
Avié, d'uno fiheto entre-negado,
Agu 'n pichot—e iéu, pèr nourriguiero
De soun Draguet, sèt an m'a detengudo.»
LII
L'Angloro, l'endeman d'aquéli conte
Qu'emé li rai dóu soulèu s'esvalisson,
Noun ié pensavo plus e, dins li semo
Dóu Malatra, zóu! esperdigaiado
Courrié 'mé soun crevèu se metre à l'obro.
Èro au gros de l'estiéu: sus li piboulo,
Lis óume e lis aubero blanquinello
Que fan sóuvert, cantavon li cigalo...
Hòu! elo cregnié rèn, car, au regiscle
Dóu grand soulèu que pico sus l'areno,
Disié qu'ansin vesié miés li paiolo
Belugueja. Lou mai que i'èron grèvo
Èro li niue, quand dins l'estrecho bòri
Falié coucha 'mé touto la chaumiho,
Au sòu, à ran, sus un mouloun de fueio.
Uno d'aquéli niue de calourado
Que vous estoufegas souto li téule,
S'èro levado en camiso à la luno
Pèr ana prene un pau lou fres deforo.
La luno dins soun plen la regardavo,
Mingoulouno, descèndre vers la ribo,
A pèd descaus, dins lou prefound silènci
De la naturo inmènso e dourmihouso,
Leissant ausi lou rouncadis dóu Rose.
Sus l'erbo clarejavon li luseto;
Li roussignòu alin à la perdudo
Se respoundien, amourous, dins lis aubo;
E lou cascai de l'oundo courrerello
S'entendié rire. Au sòu la manidouno
Leissè d'un cop toumba sa camiseto
E dins lou Rose, ardènto e trefoulido,
Plan, de-clinoun, intrè, li man crousado
Sus la tremour de si dous sen de vierge.
Au proumié frejoulun, de la pereso
S'arrestè 'no passado, souspirouso;
E roudihè lis iue, proun esmougudo,
Tout a l'entour dins la negruro liuencho
Ounte cresié toujour qu'entre lis aubre
Quaucun desabihado l'espinchèsse.
Pièi zóu, dins lou courrènt de l'aigo molo,
Descendié 'ncaro un pau, alusentido
Pèr li rai de la luno que beisavon
Soun fin coutet, sa jouino car ambrenco,
Si bras poupin, sis esquino rabloto
E si pousseto armounïouso e fermo
Que s'amagavon coume dos tourtouro
Dins l'esparpai de sa cabeladuro.
Lou mendre brut, un pèis que foro l'aigo
Pèr mousqueja faguèsse uno escoupeto,
Lou gourgoui d'un embut, quand emboutiho,
Uno rato-penado que quilèsse,
Pèr un tavan uno fueio batudo,
Ié viravo soun cor coume uno toumo.
Qu'emé li rai dóu soulèu s'esvalisson,
Noun ié pensavo plus e, dins li semo
Dóu Malatra, zóu! esperdigaiado
Courrié 'mé soun crevèu se metre à l'obro.
Èro au gros de l'estiéu: sus li piboulo,
Lis óume e lis aubero blanquinello
Que fan sóuvert, cantavon li cigalo...
Hòu! elo cregnié rèn, car, au regiscle
Dóu grand soulèu que pico sus l'areno,
Disié qu'ansin vesié miés li paiolo
Belugueja. Lou mai que i'èron grèvo
Èro li niue, quand dins l'estrecho bòri
Falié coucha 'mé touto la chaumiho,
Au sòu, à ran, sus un mouloun de fueio.
Uno d'aquéli niue de calourado
Que vous estoufegas souto li téule,
S'èro levado en camiso à la luno
Pèr ana prene un pau lou fres deforo.
La luno dins soun plen la regardavo,
Mingoulouno, descèndre vers la ribo,
A pèd descaus, dins lou prefound silènci
De la naturo inmènso e dourmihouso,
Leissant ausi lou rouncadis dóu Rose.
Sus l'erbo clarejavon li luseto;
Li roussignòu alin à la perdudo
Se respoundien, amourous, dins lis aubo;
E lou cascai de l'oundo courrerello
S'entendié rire. Au sòu la manidouno
Leissè d'un cop toumba sa camiseto
E dins lou Rose, ardènto e trefoulido,
Plan, de-clinoun, intrè, li man crousado
Sus la tremour de si dous sen de vierge.
Au proumié frejoulun, de la pereso
S'arrestè 'no passado, souspirouso;
E roudihè lis iue, proun esmougudo,
Tout a l'entour dins la negruro liuencho
Ounte cresié toujour qu'entre lis aubre
Quaucun desabihado l'espinchèsse.
Pièi zóu, dins lou courrènt de l'aigo molo,
Descendié 'ncaro un pau, alusentido
Pèr li rai de la luno que beisavon
Soun fin coutet, sa jouino car ambrenco,
Si bras poupin, sis esquino rabloto
E si pousseto armounïouso e fermo
Que s'amagavon coume dos tourtouro
Dins l'esparpai de sa cabeladuro.
Lou mendre brut, un pèis que foro l'aigo
Pèr mousqueja faguèsse uno escoupeto,
Lou gourgoui d'un embut, quand emboutiho,
Uno rato-penado que quilèsse,
Pèr un tavan uno fueio batudo,
Ié viravo soun cor coume uno toumo.
LIII
E davalavo. Mai, jusquo à la cencho
E pièi plus aut, de se senti vestido
Pèr lou mantèu ufanous de la riaio,
Pensè plus qu'au bonur de tout soun èstre
Mescladis, counfoundu 'mé lou grand Rose.
Souto si pèd l'areno èro tant douço!
Uno michour, uno frescour tebeso
D'un imourous chalun l'agouloupavo.
A flour de pèu, à flour de carnaduro,
Vesiadamen li vertoulet de l'oundo
Ié fasien de poutoun, de sousselegue,
En murmurant de suàvi paraulo
Que i'adusien l'espaime de plasènço...
Quand tout-d'un-cop, dins l'aigo bouleguivo
E trelusènto i rai de la lugano,
Eilalin founs, espandi sus la mousso
D'un jas esmeraudin, que te vai vèire?
Un bèu jouvènt que ié fasié cachiero.
Enroula coume un diéu, blanc coume evòri,
Oundejavo emé l'oundo e sa man linjo
Tenié 'no flour d'esparganèu sóuvage
Que presentavo à la jouvènto nuso.
E de si bouco atremoulido e marfo
Sourtien de mot d'amour o de mistèri
Que s'esperdien dins l'aigo incoumprensible.
De si dous iue catarèu, pivelaire,
Éu la fasié veni, gravoujo, nèco,
Desalenado e barbelanto, au rode
Ounte lou cors e l'amo cridon sebo.
Enclauso dins lou riéu pèr l'escaufèstre
Emai pèr un deleitamen estrange,
Èro, la pauro, aqui coume un que sounjo,
Qu'es esglaria pèr quauco pòu counfuso
E que, de courre, acò i'es impoussible.
E quand durbié lis iue vers lou trevaire
Qu'envirouna de sa lusour lachenco
Semblavo l'espera dins si bras souple,
Un frenimen d'amour invoulountàri
Souto lou cèu la jitavo en languino
E ié fasié plan-plan mouri li veno.
E pièi plus aut, de se senti vestido
Pèr lou mantèu ufanous de la riaio,
Pensè plus qu'au bonur de tout soun èstre
Mescladis, counfoundu 'mé lou grand Rose.
Souto si pèd l'areno èro tant douço!
Uno michour, uno frescour tebeso
D'un imourous chalun l'agouloupavo.
A flour de pèu, à flour de carnaduro,
Vesiadamen li vertoulet de l'oundo
Ié fasien de poutoun, de sousselegue,
En murmurant de suàvi paraulo
Que i'adusien l'espaime de plasènço...
Quand tout-d'un-cop, dins l'aigo bouleguivo
E trelusènto i rai de la lugano,
Eilalin founs, espandi sus la mousso
D'un jas esmeraudin, que te vai vèire?
Un bèu jouvènt que ié fasié cachiero.
Enroula coume un diéu, blanc coume evòri,
Oundejavo emé l'oundo e sa man linjo
Tenié 'no flour d'esparganèu sóuvage
Que presentavo à la jouvènto nuso.
E de si bouco atremoulido e marfo
Sourtien de mot d'amour o de mistèri
Que s'esperdien dins l'aigo incoumprensible.
De si dous iue catarèu, pivelaire,
Éu la fasié veni, gravoujo, nèco,
Desalenado e barbelanto, au rode
Ounte lou cors e l'amo cridon sebo.
Enclauso dins lou riéu pèr l'escaufèstre
Emai pèr un deleitamen estrange,
Èro, la pauro, aqui coume un que sounjo,
Qu'es esglaria pèr quauco pòu counfuso
E que, de courre, acò i'es impoussible.
E quand durbié lis iue vers lou trevaire
Qu'envirouna de sa lusour lachenco
Semblavo l'espera dins si bras souple,
Un frenimen d'amour invoulountàri
Souto lou cèu la jitavo en languino
E ié fasié plan-plan mouri li veno.
LIV
De l'amour qu'espelis o benuranço!
O paradis de l'amo creserello!
A-n-un moumen que lou balans dóu flume
La sóulevavo e masantavo touto,
De-revesseto, emé soun péu en floto,
Lis iue barra pèr crento de se vèire
Li dous poupèu qu'en subre pounchejavon,
Se vai senti, proumte coume un eslùci,
Autour dis anco un aflat, un delice,
Que fresqueirous e len ié fusè contro...
Ai! e destressounado elo s'adrèisso,
D'un viro-man rejito soun péu mouisse
E vèi fugènt, dins lou glavas de l'aigo,
Uno oumbrinello blanco e serpentino
Que desparèis. Èro lou Dra. Sapiènto
Di mino que tenié, l'Angloro, elo,
Lou couneiguè fort bèn, qu'à sa cenchado
S'anè trouva subran uno flour roso
D'esparganèu. Dins un tau treboulèri,
Elo pamens, urouso e pantaiouso,
Prenguè la flour nadanto e s'anè jaire.
Mai en degun, ço que venié de vèire,
Bèn s'engardè, mignoto, de lou dire,
Jalouso qu'èro, autant coume uno cato,
De sa vesioun trop lèu despareigudo.
Ah! quant de cop, aquel estiéu, la jouvo,
Dins si langour de niue de toufourado,
I lunesoun clarino de setèmbre,
Revenguè mai au delicious rescontre!
Mai remarquè 'no causo: qu'à la mueio
Tóuti li fes qu'en intrant se signavo,
Coume fasié toujour estènt pichoto,
De-bado au briéu de l'aigo segrenouso
Avanquissié soun cors de piéuceleto:
Aquéli niue, lou bèu glàri dóu Rose
Au bagnadou,—pauro pichouno, espèro
Qu'esperaras,—à l'espèro mancavo.
O paradis de l'amo creserello!
A-n-un moumen que lou balans dóu flume
La sóulevavo e masantavo touto,
De-revesseto, emé soun péu en floto,
Lis iue barra pèr crento de se vèire
Li dous poupèu qu'en subre pounchejavon,
Se vai senti, proumte coume un eslùci,
Autour dis anco un aflat, un delice,
Que fresqueirous e len ié fusè contro...
Ai! e destressounado elo s'adrèisso,
D'un viro-man rejito soun péu mouisse
E vèi fugènt, dins lou glavas de l'aigo,
Uno oumbrinello blanco e serpentino
Que desparèis. Èro lou Dra. Sapiènto
Di mino que tenié, l'Angloro, elo,
Lou couneiguè fort bèn, qu'à sa cenchado
S'anè trouva subran uno flour roso
D'esparganèu. Dins un tau treboulèri,
Elo pamens, urouso e pantaiouso,
Prenguè la flour nadanto e s'anè jaire.
Mai en degun, ço que venié de vèire,
Bèn s'engardè, mignoto, de lou dire,
Jalouso qu'èro, autant coume uno cato,
De sa vesioun trop lèu despareigudo.
Ah! quant de cop, aquel estiéu, la jouvo,
Dins si langour de niue de toufourado,
I lunesoun clarino de setèmbre,
Revenguè mai au delicious rescontre!
Mai remarquè 'no causo: qu'à la mueio
Tóuti li fes qu'en intrant se signavo,
Coume fasié toujour estènt pichoto,
De-bado au briéu de l'aigo segrenouso
Avanquissié soun cors de piéuceleto:
Aquéli niue, lou bèu glàri dóu Rose
Au bagnadou,—pauro pichouno, espèro
Qu'esperaras,—à l'espèro mancavo.
CANT SETEN (en français)
LA FONT DE TOURNO
LV
Ounte n'erian? La rigo coundriéulenco,
Au fiéu de l'oundo, intravo à l'archipèlo
Dóu Malatra, plen d'aubre e de verduro,
Quand, touto risouleto, sus la ribo
Apareiguè, coume s'es di, l'Angloro.
—Tòti! a fa lou grand patroun di barco
En estendènt li bras en travessiero.
Se trais lou cau en terro; la chatouno
L'envòuto à-n-un soucas; l'ami Jan Rocho
Destaco lèu lou nègo-chin:—Poulido,
Anen, dis, zóu dedins, que peses gaire.—
E d'aise, l'agantant pèr la centuro,
Éu l'isso dins la nau, hopo lanlèro!
Cadun ié vèn touca li cinq sardino,
Cadun ié fai:—Eh! bèn, que dis l'Angloro?
—Dise tout bèn de vous.—E la póusito,
N'i'a? n'i'a?—N'i'a pas que n'i'ague, dins li semo,
Mai toujour coume acò, basto que dure!—
Levado vòuto au cau, van querre en foro
Lou gros pilot dóu pont, e vogo à baisso!
Or tout reviscoula de rire em'elo,
Qu'en pro s'èro assetado la pichouno,
Jan Rocho ié venguè:—Santo que canto!
S'aviés pas mai de sèn que iéu, Angloro,
Sabes pas que farian?—Pancaro, digo...
—Eh! bèn, deman au vèspre, dins Bèu-Caire,
Anarian vèire ensèmble li coumèdi;
Farian parèu sus lou Prat; en brasseto,
Vers li bóumiano que tiron l'escorpe
Nous farian dire la bono fourtuno;
Vóutejarian pèr tóuti li cabano;
Te croumpariéu un bèl anèu...—De vèire!
—Noun, pas de vèire: d'or. E, rèire-fiero,
Te menariéu pèr nòvio à Sant-Maurise.
—Boudiéu! en galejant faguè la chato,
Pèr demoura tout l'an amount souleto
Emé de gènt que soun jargoun fai rire?
—Ah! vai, que nòsti rigaudoun soun brave
Pèr danseja sus li bargiho ensèmble...
—Jan Rocho, noun; e tè, vos que te digue,
Iéu, moun franc valentin? Siés un bon drole,
Siés gros, gaiard, siés (coume dis moun paire)
Un ribeiròu de la proumièro lèvo...
Mai n'i'a'n mai avança que tu, moun ome!
Un que dins li revòu, que dins li toumple,
Dins lis engloutidou, li cros, li mueio,
T'emboursarié, te negarié, moun paure,
Se te prenié de pesca dins sa lono.—
E s'esclatè la chato d'un bèu rire:
Talo uno pesqueirolo, quand cabusso
Pèr aganta 'n peissoun e que respousco.
Au fiéu de l'oundo, intravo à l'archipèlo
Dóu Malatra, plen d'aubre e de verduro,
Quand, touto risouleto, sus la ribo
Apareiguè, coume s'es di, l'Angloro.
—Tòti! a fa lou grand patroun di barco
En estendènt li bras en travessiero.
Se trais lou cau en terro; la chatouno
L'envòuto à-n-un soucas; l'ami Jan Rocho
Destaco lèu lou nègo-chin:—Poulido,
Anen, dis, zóu dedins, que peses gaire.—
E d'aise, l'agantant pèr la centuro,
Éu l'isso dins la nau, hopo lanlèro!
Cadun ié vèn touca li cinq sardino,
Cadun ié fai:—Eh! bèn, que dis l'Angloro?
—Dise tout bèn de vous.—E la póusito,
N'i'a? n'i'a?—N'i'a pas que n'i'ague, dins li semo,
Mai toujour coume acò, basto que dure!—
Levado vòuto au cau, van querre en foro
Lou gros pilot dóu pont, e vogo à baisso!
Or tout reviscoula de rire em'elo,
Qu'en pro s'èro assetado la pichouno,
Jan Rocho ié venguè:—Santo que canto!
S'aviés pas mai de sèn que iéu, Angloro,
Sabes pas que farian?—Pancaro, digo...
—Eh! bèn, deman au vèspre, dins Bèu-Caire,
Anarian vèire ensèmble li coumèdi;
Farian parèu sus lou Prat; en brasseto,
Vers li bóumiano que tiron l'escorpe
Nous farian dire la bono fourtuno;
Vóutejarian pèr tóuti li cabano;
Te croumpariéu un bèl anèu...—De vèire!
—Noun, pas de vèire: d'or. E, rèire-fiero,
Te menariéu pèr nòvio à Sant-Maurise.
—Boudiéu! en galejant faguè la chato,
Pèr demoura tout l'an amount souleto
Emé de gènt que soun jargoun fai rire?
—Ah! vai, que nòsti rigaudoun soun brave
Pèr danseja sus li bargiho ensèmble...
—Jan Rocho, noun; e tè, vos que te digue,
Iéu, moun franc valentin? Siés un bon drole,
Siés gros, gaiard, siés (coume dis moun paire)
Un ribeiròu de la proumièro lèvo...
Mai n'i'a'n mai avança que tu, moun ome!
Un que dins li revòu, que dins li toumple,
Dins lis engloutidou, li cros, li mueio,
T'emboursarié, te negarié, moun paure,
Se te prenié de pesca dins sa lono.—
E s'esclatè la chato d'un bèu rire:
Talo uno pesqueirolo, quand cabusso
Pèr aganta 'n peissoun e que respousco.
LVI
Chargement de la publicité...