Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

CONSCINDO, is, scĭdi, scissum, ere, a. Mettre en pièces, déchirer. Syn. Discindo, scindo, discerpo. Usus: 1. Epistolam tuam conscidi innocentem. 2. Transl. Aliquem sibilis, maledictis, pugnis, calcibus conscindere, accabler qqn de sifflets, d’injures, etc.

CONSCISCO, is, scīvi, scītum, ere, a. Se causer, se procurer; exécuter. Syn. Infero, admitto. Usus: Mortem sibi veneno; necem sibi consciscere. Facinus consciscere.

CONSCĬUS, a, um, Témoin, confident, complice. Syn. Particeps, socius, testis. )( Inscius, ignarus. Adv. Maxime studiorum, officiorum. Usus: Nullius mihi culpæ conscius sum, je ne me sens coupable d’aucune faute. Conscius illi facinori esse putabar.

CONSCRĪBO, is, scripsi, scriptum, ere, a. Composer, rédiger; écrire; enrôler. Syn. Scribo, compono. Adv. Celeriter veteranos, communiter edictum, diligentius, nominatim, perspicue, perquisitius et diligenter, publice, separatim, subtilius, vicatim homines. Conscribi palam, et centuriari. Phras. Milites conscripsit, il enrôla des soldats. Novis delectibus militem contraxit; milites sacramento rogavit; copias comparavit, paravit, coegit, contraxit maximas; conquisitionem fecit, habuit acerrimam. Cf. Conduco. Usus: Exercitum, militem conscribere, lever une armée. Librum, epistolam conscribere, écrire. Cf. Scribo.

CONSCRIPTĬO, ōnis, f. Action d’écrire. Syn. Scriptio. Usus: Conscriptiones quæstionum, rédaction d’un interrogatoire.

CONSĔCRATĬO, ōnis, f. Consécration. Syn. Dedicatio. Usus: in consecrationibus statuebantur aræ, quæ religionem afferrent.

CONSĔCRO, as, avi, atum, are, a. Consacrer. Syn. Dico, dedico, sacro, religiosum facio. )( Profano, profanum facio. Adv. Auguste, nefarie aram, sancte, publice, recte. Usus: 1. Dare, donare, dicare, consacrer, vouer. Consecrare aliquid Jovi. Aurum, argentum, agrum, ædem DEO consecrare. Se patriæ dedere, ac velut consecrare. 1. Religiosum facio, dédier, consacrer. Delubra sanctissimis religionibus consecrata. 3. Immortalitate dono, immortaliser. Urbes, in quibus tuas virtutes consecratas vides, et in Deorum numero collocatas. Virorum fortium memoria Deorum immortalium honore consecrata. Cf. Sacro, Dedico.

Consecro SS. Hostiam, Consacrer la sainte Hostie, célébrer le saint Sacrifice de la Messe. Prolatis, enuntiatis Christi verbis sanctissimis, panem ac vinum, in Ejus Corpus, ac Sanguinem converto; pronuntiata divinæ consecrationis formula, arcana vi, ac obstupescenda, Carnem Christi, ac Sanguinem efficio; arcanis ac traditis a Christo verbis, Eumdem in panis ac vini speciem transformo.

CONSECTĀRĬUS, a, um, Qui se déduit. Usus: Consectaria me Stoicorum brevia, et acuta delectant.

CONSECTĀTĬO, ōnis, f. Recherche. Syn. Captatio. Usus: In hujus concinnitatis consectatione princeps fuit Gorgias.

CONSECTĀTRIX, ĭcis, f. Celle qui recherche, qui poursuit. Syn. Auceps. Usus: Libidines sunt consectatrices voluptatis, les passions sont amies du plaisir.

CONSECTĬO, ōnis, f. Coupe. Syn. Sectio. Usus: Consectio arborum.

CONSECTOR, aris, atus sum, ari, d. Poursuivre; chercher à imiter. Syn. Quæro, sequor, aucupo, capto, imitor. Adv. Pueriliter, studiose, studiosissime, vere, verba vel rem. Usus: 1. Inanem rumorem, omnes falsæ gloriæ umbras; opes, et potentiam consectatur. Alicujus benevolentiam largitione, assentatione consectari. Vitiosa, rivulos præ rebus consectantur. Consectari genus dicendi abruptum. 2. Insequor, urgeo, vexo, premo, insector, poursuivre hostilement, pourchasser. Aliquem clamoribus, conviciis, sibilis, lingua petulanti consectari. Cf. Insector, Sequor.

CONSĔCŪTĬO, ōnis, f. Suite, conséquence; enchaînement, construction (des mots). Syn. Consequentia, connexum. Epith. Necessaria. Usus: Consecutiones, et causas rerum perspicere. Ipsa detractio molestiæ, consecutionem affert voluptatis. Consecutio verborum in conjunctione servanda.

CONSĔNESCO, is, sĕnŭi, escere, n. Vieillir. Syn. Senex fio, annis et ætate ingravesco, inveterasco. Usus: 1. In mœrore et lacrimis consenuit. 2. Transl. Deficio, imminuor, dépérir, languir. Consenuit jam rumor ille. Consenuit eius gloria, potentia. Partis illius auctores nullo adversario consenuere. Cf. Senectus, Ætas præceps, Desino.

CONSENSĬO, ōnis, f. Complot, ligue; accord. Syn. Consensus, conjuratio. Epith. Major, major et aptior, maxima, mira, mirifica senatus, incredibilis totius provinciæ, singularis bonorum omnium, scelerata, summa. Usus: Vis amicitiæ, voluntatum, studiorum, sententiarum summa consensio. Quorum societas, et sceleratæ consensionis, conjurationis, fides erupit. Bonorum omnium consensio. Nec ille consensionis globus unius dissensione disjici potuit. Cf. Consensus.

CONSENSŬS, ūs, m. Accord, conformite de sentiment. Syn. Consensio, conspiratio, concentus, convenientia, cognatio. Epith. Gravissimus, incredibilis, magnus, major, optimus, præclarus judicum, privatus, publicus, singularis, summus, unus omnium, mirus. Phras. Consensu omnium acta res est, la chose s’est faite du consentement de tout le monde. Consensione omnium, seu omnium judicio; omnium sententia; consentientibus, approbantibus cunctis; nemine prorsus dissentiente; nulla cujusquam discrepante sententia res gesta est. Consensus omnium in re gerenda fuit idem; omnes omnium sententiæ, voluntates, opiniones, judicia congruebant. Nemo dissensit, sententiarum varietas nulla fuit. In eamdem omnes sententiam convenerunt; una fuit, eademque consentiens vox omnium; in eamdem sententiam itum ab omnibus; suffragantibus omnibus; refragante nemine; nemine reclamante, adversante, obsistente, intercedente; lubentibus omnibus; concordibus animis, studiis suffragiis. Cf. Concordia. Usus: Omnium consensus naturæ vox est. (Vulg. Vox populi, vox DEI.) Rerum natura uno consensu juncta est atque continens. Omnium quasi consensus doctrinarum, concentusque. Ordinum consensus divulsus est.

CONSENTĀNĔUS, a, um, Conforme à, d’accord avec, convenable. Syn. Conveniens, consentiens, aptus. )( Dissentaneus, repugnans. Usus: Observa, quid tempori consentaneum, et personæ. Mors vitæ consentanea; quæ audivi, tuis litteris sunt consentanea. Triste, et his temporibus consentaneum dicendi genus. Cf. Conveniens.

CONSENTĬO, is, sensi, sensum, ire, n, nonnunquam a. Consentir. Syn. Idem sentio, cum aliquo facio, sto judicio et opinione alicujus, in eadem sententia sum cum aliquo, conspiro, conjuro. )( Dissentio. Adv. Recte, valde, vehementer, undique, incredibiliter, consentiens voluntas. Phras. 1. Consensit senatus, le sénat donna son assentiment. Ad consulis sententiam suam senatus adscripsit; in hanc sententiam discessionem fecit conjunctis prope sententiis; in eamdem sententiam itum ab omnibus; pedibus in sententiam itum est; uno ore, una voce senatus rem approbavit; secutus sententiam consulis senatus; sententiæ consulis subscripsit; senatus a consule stetit, ad consilium consulis senatus accessit; consilio huic suffragatus est; senatus ad omnia, quæ consules voluere, descendit; consilio senatus acquievit; vocem consulis senatus assensu excepit. Cf. Concors. 2. (Consensit tentationi, Vulg.), il succomba à la tentation. Cessit præsentium voluptatum illecebris; succubuit fœdæ libidinis blanditiis; importunis voluptatum illecebris in præceps actus est; corruptelarum illecebris irretitus, implicatus, depravatus; ab amore virtutis, a continentia deductus est; ab imbelli voluptate vinci se passus est. Usus: 1. Ad rempublicam conservandam Dii omnes consentiunt. Consentiunt, se urbem inflammaturos. 2. Congruo, convenio, respondeo, s’accorder avec, se rapporter, être en harmonie. Partes omnes inter se non sine lepore consentiunt. Mens mea cum tua voluntate et sententia semper consensit. Oratio moribus, extrema primis mire consentiunt. Unum si cognoris, omnes noris, ita inter se congruunt concorditer, ac consentiunt. Cf. Sentire idem, Sententia, Congruo, Convenio, Concordo.

CONSĒPĬO, is, sepsi, septum, ire, a. Entourer d’une haie, enclore. Syn. Sepio, claudo, munio. Usus: Ager conseptus, ac diligenter munitus.

CONSĔQUENS, entis, omn. gen. Qui suit, suivant, conséquent. Syn. Quod consequitur, futurus, sequens. Usus: Philosophi imprimis acuti, consequentia et repugnantia videntes. Perspicere, quid in quoque consentaneum, quid consequens, quid repugnans.

CONSĔQUENTĬA, æ, f. Suite, succession. Syn. Consecutio, consectarium, connexum. Epith. Præclara, contraria. Usus: Cursum rerum, eventorumque consequentiam notarunt.

CONSĔQŬŎR, eris, sĕcūtus sum, sequi, d. Atteindre, acquérir, obtenir. Syn. Adipiscor, assequor, obtineo, acquiro, sequor. Adv. Amplissime, brevi, commodius, continuo. Difficillime sacerdotium, diligenter aliquid, facile omnia, honeste, injuste, similiter, confestim, studiose, repente, præclare. Usus: 1. Victoriam, potentiam, dignitatem, gloriam, magistratum, honorem consequi. 2. Assequor, atteindre. Si properaveris, itinere nos prægressos consequeris. 3. Sequor. Cornelium ætate consecutus est Cato, arriver au même âge. Consequitur, ut videamus. In eam fabulam magni risus sunt consecuti. 4. Comprehendo, saisir (par la pensée). Non possum omnia ejus facta memoria consequi, aut verbis complecti. Nullis id verbis consequor. Cf. Acquiro, Obtineo.

1. CONSĔRO, is, sĕrŭi, sertum, ere, a. Joindre, réunir; rapprocher, mettre aux prises. Syn. Confero, conjungo, confligo. Adv. Leniter manus, quiete manus. Usus: Signa contulit, manum cum hoste conseruit. Manus inter se conserunt sanguine ac genere proximi.

2. CONSĔRO, is, sēvi, sĭtum, ere, Ensemencer. Syn. Sero, semino. Usus: Agros conserere.

CONSERTĒ, Avec enchaînement. Usus: Si omnia antecedentibus causis fiunt, omnia naturali colligatione, conserte contexteque fiunt.

CONSERVĀTĬO, ōnis, f. Action de conserver; observation. Syn. Custodia. Epith. Tuta atque integra salutis. Usus: Fructuum perceptio, et conservatio. Æquitatis, juris conservatio.

CONSERVĀTOR, ōris, m. Conservateur, sauveur. Syn. Servator, custos. Usus: Custos, et conservator urbis et patriæ. Cf. Custos.

CONSERVĀTRIX, īcis, f. Celle qui conserve. Usus: Omnis natura est conservatrix sui, toute nature veille à sa conservation.

CONSERVO, as, avi, atum, are, a. Conserver; observer, respecter. Syn. Custodio, tueor, servo, tutor, retineo, foveo, teneo. Adv. Benigne, comiter majestatem, constanter, facilius antiquitatem, proinde, diligenter studia, sanctissime, saltem incolumes cives, studiosissime aliquem, usquequaque religionem, maxime genus et nomen conservandum. Phras. 1. Rem mihi a parente traditam conservare satis est, c’est assez pour moi de conserver la fortune que m’a léguée mon père. Incolumem tueri; non imminuere satis est; nullam patrimonii partem amittere satis habeo; nihil de patrimonio detrahere, id vero satis est. De augendo patrimonio nihil laboro, nihil cogito, curo; curam nullam suscipio; nulla me cura tenet, nulla sollicitat, exercet cura; patrimonio contentus sum. 2. Arduum est, conservare auctoritatem, il est difficile de garder l’autorité. Tueri ac sustinere auctoritatem; exspectationem de se concitatam alere ac fovere; continere honorifica de se hominum judicia; æquabili rerum gestarum gloria, virtutis existimatione, auctoritate florere; cavere, ne quid detrimenti accipiat; ne quid jacturæ faciat; ne quam jacturam subeat; ne quod discrimen incurrat; subeat collecta diu hominum opinio et existimatio; ne collecta apud homines gratia momento effundatur. Usus: Ego hoc imperii domicilium, sartum tectum conservavi. Velim, tuam pristinam in me voluntatem, morem tuum conserves. Tuorum meritorum memoriam conservabo. Novissimos hos arborum fœtus conserva, conde, ac in hiemem repone. Cf. Servo.

CONSERVUS, i, m. Compagnon d’esclavage. Syn. Eidem domino cum alio serviens.

CONSESSOR, ōris, m. Assesseur, celui qui siège avec un autre juge. Syn. Assessor, qui alteri assidet. Usus: Consessores convivæ. Consessores judices. Consessor et collusor.

CONSESSŬS, ūs, m. Réunion, assemblée. Syn. Homines in eodem loco considentes. Epith. Frequens theatri, magnus, maximus, turpior. Usus: In conspectu consessuque senatorum frequentissimo.

CONSĪDĔRANTĬA, æ, f. Attention, réflexion. Syn. Circumspectio. Usus: Tuam hac in re considerantiam laudo. Cf. Providentia.

CONSĪDĔRĀTĒ, Avec réflexion, prudemment. Syn. Cogitate, consulto, meditate, prudenter, judicio. Usus: Cum ira nihil fieri recte, nihil considerate potest. Consideratius consuluisses.

CONSĪDĔRĀTĬO, ōnis, f. Examen attentif, prudence. Syn. Circumspectio, animadversio. Epith. Accurata. Usus: Est enim animorum ingeniorumque naturale quasi pabulum, consideratio et contemplatio naturæ. Ex circumspectione et accurata consideratione. Cf. Prudentia, Meditatio.

CONSĪDĔRO, as, avi, atum, are, a. Regarder avec soin, examiner. Syn. Reputo, cogito, commentor, circumspicio, specto, existimo, contemplor, intueor, attendo, expendo, pondero, ante oculos pono, propono; ratione animoque lustro, animo et cogitatione complector; animum ad rem refero; mente circumspicio; animo intueor; animo complector; rationem habeo. Adv. Breviter, communiter, coram, diu, diutius, etiam atque etiam, diligenter, expeditius, facilius rationem ac viam, magnopere, mediocriter, otiose, optime, valde, vehementer, vere, bene. Phras. 1. Considerare rem studiosius, examiner une chose avec plus de soin. Acie mentis dispicere; in omnem partem considerationem intendere; omni ingenii vi contemplari, inquirere; animo lustrare; omni cogitatione pertractare; percontari se ipsum; circumspicere res omnes, rationesque subducere; totam causam quam maxime intentis oculis contemplari; omnia amplecti consilio; animo ac mente circumspicere; in animo secum versare, agitare; rem secum reputare; rationes omnes secum deputare. 2. Considera, quæso, tantisper periculi magnitudinem, considérez un peu, je vous prie, la grandeur du péril. Refer, obsecro, tantisper ad animum; mentem intende tuam; mentis aciem, animum intende ad periculi magnitudinem; considera cum animo tuo; ante oculos statue, constitue; etiam atque etiam cogita, quæ sit periculi magnitudo; defige, quæso, in hoc mentem, ac cogitationem, ut, quantum discriminis subeundum sit, cognoscas; spectet hoc animus tuus, inque una hac cogitatione defixus sit; subeat animum; succurrat animo periculi magnitudo; perpende, quæso, periculi magnitudinem, et justa æstimatione metire; animum, quæso, et mentem adhibe; animum adverte; cogitationem hominis sobrii paulisper suscipe, quoque in periculo sis, etiam atque etiam vide. 3. Considera frequenter æternæ vitæ gaudia, pensez souvent aux joies de la vie éternelle. Illa animum frequenter cogitatione occupa; illa mentem subeat cogitatio; animo obversetur; tibi proposita sit cogitatio; quæ beata immortalitatis sint gaudia. Veniat in mentem sæpe; animo altissime infigatur, inscribatur, inhæreat cœlestium gaudiorum consideratio; tempus frequenter pone in acerrima et attentissima cœlestium præmiorum contemplatione; ad hoc animum adjice; huc cogitationes converte; in hac una re cogitationes omnes consume; illa te teneat cogitatio, ut, quæ virtutis in cœlo sint præmia, animo percipias. Usus: Age nunc, animum refer sic ad veritatem, et considera. Velim, cum Pompeio de eo facto consideres. Mihi vivendi ratio confiderata atque provisa est. Hoc lenti et confiderati judicis est. Utitur considerata tarditate. Cf. Meditor, Commentor, Cogito, Perpendo.

CONSĪDO, is, sēdi, sessum, ere, n. S’asseoir; siéger. Syn. Assideo. )( Surgo. Adv. Distincte, varie. Usus: 1. Judices vix consederant 2. Maneo, moror, sum, habiter, demeurer, se fixer. Quædam religiones ex ultima India accersitæ apud nos consedere. In Platonis labellis examen apum consedit. Consedimus ad Capuam. Considamus in umbra. 3. Minuor, sedo, conquiesco, s’abaisser, s’affaisser, tomber. Aspectu hominis cura omnis consedit. Consedit tandem animi ille ardor, furor. Omnis de republica cura consedit.

CONSIGNO, as, avi, atum, are, a. Consigner par écrit, marquer. Syn. Signo, obsigno, firmo. Usus: Litteris consignare monumentis mandanda. Ea acta publicis privatisque monumentis consignata sunt. Harum rerum memoriam nullam publicis commentariis consignatam habemus. Tabulæ signis honestissimorum hominum consignatæ. (Vulg. Sigillatæ, signées.)

CONSĬLĬĀRĬUS, ii, m. Conseiller. Syn. Auctor, suasor, qui consilium dat. Usus: Tu me consiliario non imperito usus es. Memineris, te magno Regi consiliarium datum. Cf. Suadeo, Consilium, Auctor.

CONSĬLĬOR, aris, atus sum, ari d. Conseiller; demander des conseils. Syn. Consilium do, vel peto. Usus: Amicis consiliaris. Difficilis ad conciliandum legatio. Cf. Consulo.

CONSĬLĬUM, ii, n. Conseil. Syn. Deliberatio, cogitatio, animadversio, ratio, cogitatum, quod aliquis sequitur, aut spectat, consultum, sententia. Epith. Amantissimum, amplissimum, aptum ad facinus, arrogans, bellicum, bonum, callidius, cautum, certum, commune, consideratius, crudelissimum, cupidum et audax, temerarium, difficile, dispar vitæ, divinum et singulare, domesticum, extremum, fidele et salutare alicui, firmum, fixum, gratum acceptumque, gravissimum, honestum, humanum, integrum, inusitatum, jucundum, magnum, majus, maximum, medium, minime obscurum, non minimum, multum, necessarium, non gloriosum, sed tamen periculo vacuum et dolore, non mediocre, novum, optimum, par, paternum, periculosum, perutile sed minime honestum, pium, plenum sceleris et audaciæ, plenum prudentiæ et fidelitatis, præclarum, præstans, privatum, puerile, salutare, sanctissimum, sapiens, secretum, sempiternum, senatorium, severissimum, singulare, sordidum, stultum ac demens, suavissimum, summum, superbum, tacitum, temerarium ac repentinum, triste, vacuum periculo, vetus, urbanum. Consilia acerrima, alterna, bona, cautiora, clandestina, clariora luce, digna laude, perdita, dolosa, amantissima, fortuita, gloriosa, idonea ad negotium aliquod, meritissima, intima, justa, languidiora, mala, maxima, mediocria, nova, nova et periculosa, turbulenta, occulta, occultiora, optima, perdita amicorum, periculosa et callida, splendidiora et majora, perniciosa, perspicua, plena prudentiæ, præpostera, privata, publica, puerilia, recta, vera, honesta, salva, reipublica salutaria, reipublicæ sceleratissima, senatoria, singularia, socia pacis et togæ, superiora, turbulenta, vetera. Phras. 1. Consilium petere, demander un conseil. Exquirere consilium, sententiam alicujus, consulere, in consilium adhibere; alicujus consilio uti; consilii causa adire; deliberationem habere, instituere cum aliquo. Cf. Consulo. 2. Consilium dare, donner un conseil. Consilii alicujus auctorem, ducem, principem, moderatorem, adjutorem esse. Consilio aliquem juvare; consilio adesse; consilium promere; consilio non deesse; consilium dare, afferre. Cf. Consulo. 3. Consilium capere, prendre conseil. Consilium ex animi virtute capere; consilium inire; ad consilium descendere; consiliis uti; animum inducere, constituere. 4. Consilium sequi, suivre le conseil de qqn. De consilio alterius rem totam constituere; parere consiliis; morem gerere suadenti; ad consilium descendere; consiliis assentiri; consiliis uti; a consilio nusquam discedere; consilium non repudiare; pendere ab alienis consiliis; stare consilio; monentem audire; sequi consilii hujus ducem et auctorem; obtemperare monitis, et consiliis. Cf. Suadeo, Obedio. 5. Alienis consiliis abduci se sinit, il se laisse entraîner par les conseils d’autrui. In præcipitia agi consilia, auferri se aliorum consiliis, ducendum, regendum se alienis consiliis permittit. 6. Consilia clandestina habuit, il eut une délibération secrète. Clandestina coxit consilia; consilia secreto ab aliis coxit; consilia in privato et seducta a plurium conscientia habuit; ad consilia præter paucissimos adhibuit neminem; consilia clandestina miscuit; optimum quemque consiliorum expertem voluit, reliquit; participes habuit consiliorum paucissimos; paucos in consilium advocabat; cum paucis consilia contulit; paucos consilii sui conscios esse voluit; sedulo cavebat, ne quid consilii foras, in multorum conscientiam efferretur. 7. Consilium mutare, changer de dessein. Abjicere consilium; desistere a consilio; depelli a consiliis; decedere de sententia, consilio; desistere de sententia; discedere a sententia; deduci de sententia, dejici, detrudi, moveri, deterreri. 8. Consilii incertum esse, vel inopem, être dans l’incertitude, sans résolution fixe. Subitis trepidare consiliis, perturbari temeritate consiliorum; consilia torpent, labant, hærent; confusum esse, et consilii egentem. 9. Consilium senile optimum, les avis des vieillards sont excellents. Sapienter fere consulunt senes; non facile peccant, errant, labuntur, offendunt in consilio; optimis et firmissimis rationibus fere semper nititur senilis opinio, sententia; quorum grandior est ætas, qui ætate longius pro cesserunt, eorum is esse solet sensus, qui a ratione non discedat, recedat, non procul absit, qui cum ratione congruat, quem ratio confirmet, a quo ratio non discedat. 10. Alieno potius consilio quam judicio tuo uteris, vous suivez plutôt les avis des autres que vos propres résolutions. Video te auferri aliorum consiliis; non tam tuo duci, quam alieno abduci consilio; non ipse te audis; non ipse tibi pares; morem geris; non ipse tibi obtemperas, obsequeris, assentiris, sed alieno uteris consilio; sed aliena te consilia regunt; sed ab alienis consiliis voluntas tua pendet; non ipse tibi dux es, non princeps consilii, sed minister. Usus: 1. Consilii copiam facere, conseiller. Consilio instruere. 2. Consilium petere, demander conseil. 3. Consilium capere, suscipere; rationem salutaris consilii accipere, recevoir un conseil. Consilio uti. 4. Consilium exponere, exposer son sentiment, donner son avis. Consilium promere, enuntiare; consilii fontes aperire; consiliorum rationem repetere. 5. Consiliis interesse, assister aux délibérations. 6. Consilia clausa habere, avoir un conseil secret. 7. Consilium explicare, développer son avis. 8. Consilio labi, perdre la tête. 9. Consiliis hostium occurrere, consilia adversario extorquere, prévoir les desseins des ennemis. Consilia impedire, frangere. 10. Consilia cum hostibus jungere, se joindre aux ennemis. 11. Consilium abjicere, rejeter un conseil. 12. Consilii tui est, c’est vous que cela regarde, c’est à vous de voir. 13. Consilii hæc sunt, ces choses sont importantes. 14. De consilii sententia decretum est, sur l’avis du conseil, on décréta. 15. Consilium sanctius, conseil privé. 16. Consilio vires adjuvare, consilium viribus addere, être à la fois fort et prudent. 17. Fortunam in consilio habuit, la fortune le conseilla. 18. Consilii magni res est, la chose demande une mûre délibération. Cf. Incertus consilii.

CONSĬMĬLIS, e, gen. com. Semblable. Syn. Similis. )( Dissimilis. Usus: Res gessit meis consimiles. Cf. Similis.

CONSISTO, is, stĭti, stĭtum, ere, n. Se tenir droit, debout. Syn. Sto. Adv. Diutius, in hoc multum, diu, nusquam, paulisper, plane, præclare in causis, recte et in loco nusquam. Usus: 1. In loco consistere. Si semel constiteris, nunquam cades. Hodie primo ex gravi morbo consistere cœpi. 2. Moror, commoror, s’arrêter, être immobile. In Italia consistere, commorari. 3. Desino. Labor ætatis flexu consistit. Atque hic bellum constitit. Tibicen tacuit, ludus constitit. 4. Consto, firmus sum, se soutenir, être ferme. Ille non mente, non lingua, non voce constitit. Impii animo tranquillo, mente quieta consistere non possunt. 5. Versari, positum esse in aliquo, consister dans, reposer sur. Salus reipublicæ in unius hominis anima consistit, posita est. Omne bonum in honestate consistit. Causa ejus belli in te consistit. Causidicus in foro præclare consistit. Illo judice vix consistes.

CONSĬTĬO, ōnis, f. Plantation. Syn. Satio. Usus: Non consitiones modo delectant, sed et insitiones.

CONSĬTŪRA, æ, f. Action d’ensemencer. Syn. Consitio. Usus: Agri consitura, terre ensemencée.

CONSŎBRĪNUS, i, m. Cousin germain. Syn. Ex fratre, vel sorore matris genitus.

CONSŎCĬĀTĬO, ōnis, f. Association. Syn. Societas, communio. Epith. Communis, humana. Usus: Communis hominum generis consociatio. Consociatio hominum, atque communitas.

CONSŎCĬO, as, avi, atum, are, a. Associer. Syn. Jungo, conjungo. )( Dissocio. Usus: Consociare consilia cum malis civibus. Natura ad civilem communitatem, consociati sumus. Nunquam populus cum senatu tam vehementer consociatus fuit. Cf. Socio, Jungo.

CONSŌLĀBĬLIS, e, gen. com. Qui peut être consolé. Syn. Quod consolationem admittit.

CONSŌLĀTĬO, ōnis, f. Consolation. Syn. Solatium, levamen, levatio, medicina, confirmatio. Epith. Firmissima et usitata, grata, gravior, levis, longior, annua, magna, mediocris, misera, modica, multa, necessaria, nonnulla, optima, pervulgata, stulta, tenuis, vera, vulgaris, propria. Phras. Hæc tibi cogitatio consolationi erit, cette pensée vous consolera. Hæc te cogitatio non mediocriter confirmabit. Hæc si tibi propones, si animo agitabis, animo spectabis, levabis luctum tuum; luctu, ægritudine, sollicitudine te levabis; curam levabis; vulnus doloris tui ipse delinies. Cf. Consolor, Solatium.

CONSŌLĀTOR, ōris, m. Celui qui console, consolateur. Usus: Consolatores ipsi se miseros confitentur.

CONSŌLĀTŌRĬUS, a, um, Propre à consoler, de condoléance. Usus: A Cæsare accepi litteras consolatorias.

CONSŎLĬDO, as, avi, atum, are, a. Fortifier, affermir. Syn. Firmo, corroboro, stabilio.

CONSŌLOR, aris, atus sum, ari, d. Consoler. Syn. Solor, levo, dolorem levo, mœrorem minuo, desiderium lenio, consolationem adhibeo, alicui perfugium et solatium præbeo, animum consolatione permulceo, consolatione sustento; dolorem, luctum, fletum abstergo. Adv. Amicissime, communiter, vehementer. Phras. 1. Consolari afflictum, consoler un affligé. Consolationem afferre afflicto; excitare, suis opibus sustentare casus miserorum; levationem afferre; levationi esse miseris; perculsos ægritudine levare; allevare jacentes; animum reddere; fomenta, oblectamenta dolorum præbere; diffidentes suis rebus confirmare; fulcire ruentes; afflictos erigere; perditos recreare; miserorum ærumnam dictis allevare. 2. Nihil est, quod consolari me possit, rien ne peut me consoler. Nihil est quod solatium afferre, parere mihi possit. Nihil est, quod solatio, consolationi mihi esse possit. Nulla est res, quæ animum meum possit recreare, relevare; vindicare dolore; liberare sollicitudine; eximere dolore; abducere a cura; avocare a molestia; abstrahere a mœrore, afflictum mœrore, languentem, jacentem animum erigere, excitare, confirmare nulla jam cogitatio potest. Affectum dolore animum sanare nulla ratio potest. Laboranti animo, ægrotanti, pessime affecto mederi satis nulla ratio valet; parum apta sunt remedia, quæ afferuntur; inutilis, infirma, inanis, supervacanea omnis medicina est. Frustra in me consolando ponitur opera; inanem operam sumit, qui ad me consolandum aggreditur; ita malis opprimor, prorsus ut respirare non liceat; nemo ut dolorem lenire, detrahere, depellere, adimere, levare ægritudinem; animum relevare; ægritudinem sedare; abducere ab angore contractum mœrore animum possit; ita dolore obruor, ut emergere nulla ratione possim. Respuit jam animus, quasi desperata salute, omnem medicinam, remedia cuncta, omnia consolationum genera. Insitus, infixus in animo dolor ita penitus est, ut evelli nulla ratione possit; ut nulla vis rationum evellere, extrahere, educere eum possit. Finem facere dolori meo, finem imponere, modum statuere, dolorem moderari, neque homo est, neque res ulla, quæ possit. Non est, ut possim in dolore mihi temperare, dolorem sedare, abjicere; me ad hilaritatem, jucunditatem, quam dolor eripuit, ademit, revocare; referre me ad pristinam animi æquitatem, ad eum statum, unde dolor dejecit, deturbavit, depulit, detrusit, non possum. Quæ jam res aut quis homo animo meo virtutem dolore ereptam restituere possit? quis ea sanare vulnera? quis iis vulneribus mederi, medicinam afferre, remedium invenire possit, quæ mihi fortuna intulit, imposuit, inflixit? surdæ jam sunt ad omnia solatia aures; exulceratam ægritudine mentem ad sanitatem nemo revocabit; prostratum, jacentem beare jam nihil potest. 3. Hoc unum consolari potest, cela seul peut me consoler. Hoc unum relevare animum, erigere mentem ac confirmare; erigere in spem vel ad spem animum; detrahere ægritudinem; serenitatem mentis reducere potest. Hic unus relictus est consolationi locus; hac una consolatione utor, me sustento; hanc unam mens habet, suscipit consolationem, ac præterea nullam. Usus: Spe, eloquentia consolamur afflictos. Desiderium tui memoria commodorum consolabor. Dolorem, quem e republica capio, consolari domus non potest. Hoc mihi non sumo, ut de communibus miseriis te, vel dolorem tuum consoler.

CONSŎNO, as, ui, nĭtum, are, n. Résonner, retentir. Syn. Respondeo, consentio, convenio. Usus: 1. Vide, ut oratio moribus consonet, être d’accord, répondre à. Nemus consonat, le bois retentit.

CONSŎNUS, a, um, Conforme, convenable. Syn. Conveniens. Usus: Consonum, consentaneum non est, ut, etc.

CONSŌPĬO, is, īvi, ītum, ire, a. Assoupir, endormir. Syn. Somno obruo, opprimo. Usus: Somno consopiri sempiterno. Cf. Sopio.

CONSORS, ortis, omn. gen. Compagnon de. Syn. Particeps, socius. Usus: Socium et consortem te laboris, gloriæ habui. Consors alicui in lucris et furtis. Cf. Particeps, Socius, Communis.

CONSORTĬO, ōnis, f. Association, communauté. Syn. Consociatio. Epith. Humana. Usus: Dissolvatur, necesse est, omnis humana consortio. Cf. Communio.

CONSPECTŬS, ūs, m. Regard; présence. Syn. Aspectus, præsentia. Epith. Dulcior patriæ, frequens, jucundissimus. Phras. 1. Dare se in conspectum alicui, se présenter aux regards de qqn. In conspectum venire; vultum alicujus subire; populo se dare, et coronæ; in populi conspectum se committere; in oculis multitudinis, in ore omnium versari; ostendere, et offerre os suum; os præbere; in conspectum prodire. 2. E conspectu abire, s’éloigner des regards. Ab ore hominum concedere; vitare oculos hominum; hominum aspectum, lucemque vitare; ab oculis hominum aliquo concedere; hominum aspectum præsentiamque vitare; e conspectu discedere; evolare; hominum aspectum, lucemque defugere, fugere. Usus: 1. Dare se in conspectum, s’offrir à la vue. 2. In conspectu esse, être en présence, visible. Loco excelso sita est laus tua, in conspectu urbis posita. 3. In conspectu ponere, mettre en présence, montrer. 4. Animus non cadit in conspectum, l’âme ne tombe pas sous la vue, n’est pas visible. 5. Conspectum fugere, fuir les regards des hommes. 6. E conspectu amittere, perdre qqn de vue. 7. Conspectu suorum aliquem privare, priver qqn de la vue des siens.

CONSPERGO, is, spersi, spersum, ere, a. Arroser, parsemer. Syn. Aspergo, respergo. Usus: 1. Lacrimis me conspersit. 2. Scripta quadam hilaritate conspergere. Oratio, quasi quibusdam verborum floribus conspersa.

CONSPĬCĬO, is, spexi, spectum, ere, a. Regarder, observer, remarquer. Syn. Aspicio, video. Adv. Procul, prope. Usus: 1. Infestis omnium oculis conspici. 2. Transl. Attendo, considero, considérer, comprendre. Conspicite eam mentibus vestris, quam oculis non potestis. Cf. Video, Intueor.

CONSPĬCOR, aris, atus sum, ari, d. Voir, s’apercevoir. Syn. Video. Usus: Occisum ut conspicatur.

CONSPĬCŪUS, a, um, Visible; remarquable, distingué. Syn. Aspectabilis. Transl. Illustris, clarus. Phras. Ea facti gloria eum conspicuum reddidit, cette action l’a rendu illustre. Ea res illi dignitatem attulit, conciliavit; id factum illi dignitati fuit, dignitatem adjunxit; ea res clarum spectatumque fecit hominem. Cf. Celebris, Clarus. Usus: Mons late conspicuus.

CONSPĪRĀTĬO, ōnis, f. Conspiration, complot. Syn. Conjuratio, consensio. Epith. Incredibilis, conflata, restincta, magna, sceleratissima, tanta. Usus: 1. Conspirationem conflare, facere. Conspirationem restinguere, dirimere. 2. Consensus, accord, union. Summa erat inter eos animorum conspiratio. Summa est conspiratio consensusque virtutum. Cf. Conjuratio, Consensio.

CONSPĪRO, as, avi, atum, are, n. S’accorder, conspirer au même but. Syn. Consentio, conjuro. Usus: 1. Mirabiliter omnium ordinum consensus ad liberandam rempublicam conspiravit. Omnes ad dignitatem tuam defendendam conspirasse videntur. 2. Conjuro, conjurer, comploter. Mirum, ni senes vicini in unum nidum conspiraverint. Cf. Consentio, Concors.

CONSPONSOR, ōris, m. Qui est caution avec d’autres. Syn. Qui cum alio spondet. Usus: Communicabo rem cum consponsore tuo.

CONSPŬO, is, ui, ūtum, ere, a. Souiller d’un crachat, conspuer. Usus: Ab omnibus derisus, atque consputus.

CONSPŪTO, as, avi, atum, are, a. Conspuer. Syn. Sputo aliquem fœdo. Usus: Clodiani nostros consputarunt.

CONSTĂBĬLĬO, is, īvi, ītum, ire, a. Établir solidement, fortifier. Syn. Stabilem et firmum reddo. Usus: Rem suam constabilire.

CONSTANS, antis, omn. gen. Solide, ferme, résolu. Syn. Firmus, stabilis, gravis, perpetuus, æquabilis, moderatus, constantia præditus. )( Levis, inconstans, mobilis. Phras. Animo est gravi et constanti, il a un caractère grave et résolu. Animo est firmo, stabili, immutabili, minime levi, non fluxo, non variabili; animo minime fluctuat, vacillat, claudicat, labitur; nihil in illo levitatis inest, aut inconstantiæ; nunquam ille discedit a seipso. Nullam in illo animi infirmitatem, nullam consilii mentisque mutabilitatem deprehendas; certum est illi constantiam tueri in sententia; seipsum ab omni perturbatione invictum præstare; animi æquitatem, præsentiam ubique præ se ferre; constantia, animi firmitate est egregia; propositi tenax constantiam in instituto retinet, servat; ad res gerendas constantiam affert, adhibet singularem; abunde constantis animi est; nihil ex pristina voluntate mutat; eadem constantia et florente, et sinistro rerum statu est; consiliis ad exitum perducendis animo præsenti est. Cf. Constantia. Usus: Fortis animi est et constantis, non perturbari rebus adversis. Constans et perpetua vitæ ratio. Rumores afferuntur, iique satis constantes. Firmus, stabilis, constans amicus. Constans lunæ motus. Cf. Fortis.

CONSTANTER, Constamment; avec persévérance, fermeté. Syn. Fortiter, æqualiter, perpetuo. )( Inconstanter. Usus: Constanter et libere me gessi. Constanter et perpetuo placebit hoc consilium.

CONSTANTĬA, æ, f. Constance, fermeté. Syn. Firmitas, stabilitas, gravitas, æqualitas, perseverantia, firmitas animi, firmum consilium, constans et perpetua vitæ ratio. )( Inconstantia. Epith. Admirabilis, incredibilis, conveniens et conjuncta, diuturna animi, humana, magna, perpetua, placida et quieta, singularis, summa. Phras. 1. Novi tuam constantiam, je connais votre fermeté. Nosco animi tui firmitatem, firmitudinem; scio, te in sententia constare, præstare semper solitum; nec de gradu dejici, dimoveri; nec de sententia depelli posse; scio, te in eodem consiliorum tenore obstinatum, perstiturum firmiter; nihil de pristina sententia mutaturum; quam æquali semper tenore sis, novi; scio, quam non varius sis in causa; quam firmitudinem animi obtineas; quam constanter in sententia permaneas; quam nulla vi labefactari constantia tua possit. 2. Egregia constantia mihi esse videtur, sa constance me semble remarquable. Is mihi semper visus est, qui sibi constet optime; qui a sententia ægre discedat; ægre mutet consilium; susceptam opinionem non temere abjiciat, sensus deponat, de suo statu demigret; quem nulla res facile abducat, avellat a sententia; cujus mentem ægre in diversam partem traducas; huc illuc, in hanc vel illam partem non facile flectas; ea virum gravitate, eo animi robore ac constantia semper existimavi, ut non magis solem a suo cursu, quam ejus animum ab æquitatis studio deflectas; idem illi vultus in omni re, eadem mens in omni fortuna videtur; is mihi videtur, cujus animum nec prospera fortuna efferat, nec adversa infringat; qui eodem vultu et res secundas et adversas excipiat; qui pulcherrime secundam et adversam fortunam ferre, subire noverit; in quem fortunæ nihil juris sit; qui nec prosperis rebus insolescat, nec adversis frangatur; quem nec in secundis rebus lætiorem quisquam viderit, nec in sinistris tristiorem; qui eumdem vultum in omni fortuna retineat. Cf. Animus fortis, Fortis. Usus: Cato gravitatem suam perpetua constantia roboravit. Fortis animus sine æqualitate et constantia nullus esse potest. Retinenda igitur est animi constantia, firmitas, perseverantia, gravitas.

CONSTERNĀTĬO, ōnis, f. Trouble, épouvante, consternation. Usus: Pavore et consternatione territa cohors. Cf. Perturbatio. Ingens sollicitudo, ac pene jam luctus est. Cf. Terror.

CONSTERNO, is, strāvi, strātum, ere, a. Couvrir, joncher. Syn. Sterno, tego, spargo, effundo. Usus: Effusum frumentum vias omnes constraverat.

CONSTĪPO, as, avi, atum, are, a. Serrer, rassembler. Syn. Constringo, coerceo, coarcto, contrudo. Usus: Ecqui tantus numerus hominum in eum agrum constipabitur.

(Constipatus, vulg. est constipé.) Latine: Ex alvi duritie cubare, laborare. Cf. Angustus, Stipo.

CONSTĬTŬO, is, ui, ūtum, ere, a. Placer; organiser, régler. Syn. Decerno, statuo, delibero, cogito, sancto, præscribo, designo. (Vulg. Propono mihi, propositum facio.) Adv. Aliquando ante, bene de rebus domesticis, breviter, communiter, coram, diligenter jura, graviter de aliquo, impune supplicium, inique, in posterum legem, lente, libenter conditionem, maturius ex re et tempore, obscure regnum, omnino causam in verbo, optime, publice patronum, sanctissime, sapientissime, verissime. Constitutum bene, divinitus, moderatissime, providentissime, publice, præclarissime, prudenter. Phras. Constitui abire, j’ai résolu de partir. Animus erat in eo, ut hinc migrarem; in animo erat; cum animo statui, apud animum statui; deliberatum cum animo habebam; stabat jam sententia, ut solum verterem; animus in discessu erat; jam terras alias cogitabam; fixum et statutum erat animo, patria discedere; abeundi, discessus consilium cepi; in animo habui; animum induxi, demigrare hac ex urbe; ratum jam erat migrandi consilium. Usus: 1. Ut constitui, adero. Constitui cum amicis de profectione mea. Constitutum plane habeo. Constituendum denique tibi est, quod vitæ genus eligas. 2. Præscribo, designo, (vulgo: Determino) établir, régler, déterminer. Diem tempusque colloquio constituere. Pactam et constitutam diem habere. Ad diem dictam, præstitutam, præfinitam, constitutam adero. Provinciam alicui constituere. 3. Decerno, destino, (Vulg. Ordino) constituer, ordonner. Accusatorem, testes, quæstionem, disceptationem, vadimonium, actionem constituere. Judicium capitis in aliquem, maleficio supplicium, pœnam constituere. 4. Facio, condo, confirmo, construire, élever, créer, faire. A diis omnia constituta sunt. Necessitudinem cum aliquo, et amicitiam constituere. Constituere urbem, pacem, rem familiarem suam. 5. Pono, Propono, placer; amener. Monumentum in aliquo loco; sibi aliquid ante oculos constituere. Aliquem in locum Prætoris constituere. Cf. Decerno, Delibero.

CONSTĬTŪTĬO, ōnis, f. Constitution, état, nature; établissement. Syn. Comparatio, institutio. Epith. Firma corporis, simplex, tota, quam plurima. Usus: Quid sentis de hujus belli constitutione? Constitutio religionum Numæ debetur. 2. Habitudo et Compositio. Corporis firma constitutio, bonne constitution physique.

CONSTĬTŪTUM, i, n. Convention, pacte. Syn. Propositum. Usus: Aiunt, constitutum factum esse cum servis.

CONSTĬTŪTUS, a, um, Placé, établi; disposé, réglé; constitué. Syn. Institutus, confirmatus, compositus, decretus. Usus: Ad constitutam diem adesse. Constituta res est, et definita. Propositum et constitutum iter. Corpus, animus bene constitutus.

CONSTO, as, stĭti, stĭtum, are, n. Être composé, être formé. Syn. Componor, fio, constituor. Adv. Constare certatim, mutuo studia officii, gratis navim, melius sibi, multum, parum sibi, plane e numeris, plane, non satis, præclare sibi, summe. Usus: 1. Judiciorum ratio ex accusatione et defensione constat. Hic ex fallaciis constat totus. Concio ex imperitissimis constat. Prudentia constat ex scientia rerum bonarum et malarum. 2. Sum, exister. Virtus sine ratione constare non potest. Quæ in toto mundo moventur et constant. 3. Patet, être évident; il est certain (imp.). Res, de qua constat. Quæ res cum constet, liquida sit, pro: inquisita et comperta sit, etc. Cf. Pateo. Constat inter omnes. Constant mea in te beneficia. 4. Convenio, congruo, cohæreo, être d’accord, être en règle. Ista sententia cum priore non constat. Oratio ista nec cum re, nec secum ipsa constat. Constare sibi in vitæ perpetuitate, non constare sibi. Mente vix constat. 5. Persevero, permaneo, perduro, persévérer. Laudo, quod in sententia constiteris. Constabit tibi fructus otii tui. 6. Pretii ratione, coûter. Dimidio minoris tibi constabit. Magno stetit cunctatio homini. Ea res multorum sanguine stetit. Cf. Pretium, Manifestus, Pateo.

CONSTRINGO, is, strinxi, strictum, ere, a. Lier, resserrer, enchaîner. Syn. Stringo, vexo, arcto, concludo. )( Laxo, solvo. Usus: Rempublicam legibus constrinxit. Alicujus scelus supplicio constringere. Dare se libidinibus constringendum. Cf. Stringo.

CONSTRUCTĬO, ōnis, f. Structure; arrangement, construction (des mots). Syn. Compositio, quasi structura quædam, consecutio. Epith. Apta et quasi rotunda verborum, magna et ornata, minuta, tota. Usus: Quanto artificio natura constructionem hominis fabricata est.

CONSTRŬO, is, struxi, structum, ere, a. Élever, construire. Syn. Conficio, ædifico, fabricor, coacervo. )( Destruo. Usus: Aves sibi nidos construunt. Acervos nummorum construere. Cf. Struo.

CONSTŬPRO, as, avi, atum, are, a. Déshonorer, souiller. Syn. Stupro, contamino. Cf. Stupro.

CONSŬĀSOR, ōris, m. Conseiller. Syn. Suasor. )( Dissuasor. Usus: Auctore et consuasore Nævio.

CONSŬESCO, is, ēvi, ētum, escere, n. S’accoutumer. Syn. Soleo, meæ consuetudinis est, consuetudinem habeo, multum cum aliquo sum; una sum; diem cum aliquo pono, cum aliquo conjunctissime et amicissime vivo; in consuetudinem me do; in consuetudinem alicujus rei venio. )( Desuesco. Usus: Equo, quo consuevi, libentius utor. Cf. Assuesco, Consuetudo.

CONSŬĒTŪDO, ĭnis, f. Coutume. Syn. Mos, institutum, usus. Epith. Altera natura, artifex suavitatis, non satis avida, bona, civilis, communis, consularis, senatoria, dissoluta, diuturna, domestica, elegans, familiaris, immanis, barbara, indigna, jucunda, summa, judicialis fori, jucundissima cum aliquo, lasciva, libera peccandi, magistra non contemnenda doloris ferendi, magna, mala et impia, mala ac molesta, militaris, mirifica, notissima, nova judiciorum, perpetua, popularis et forensis dicendi, pristina, quotidiana, regia, vetus, vitiosa et corrupta. Phras. 1. A consuetudine longissime discedis, vous vous éloignes tout à fait de vos habitudes. Recedis, desciscis, te removes, te abducis, alius plane es a te ipso; a temetipso discedis; tui dissimilem te præbes; tui te similem non præstas; eum, qui adhuc fuisti, te non præstas; tibi parum constas; consuetudinem tuam et inveteratam agendi, vivendi rationem abjecisti, deposuisti, oblivioni dedisti. 2. Consuetudo communis est, tous ont cette coutume. Mos hic omnium est; omnium hæc consuetudo est; institutum est, consuetudinis, instituti est; mos hic ubique obtinuit, invaluit; mos ita fert omnium; ita fert consuetudo; nemo non ita consuevit; omnibus hoc est a natura tributum, insitum; ita natura comparatum est; habent hoc omnes a natura; ita facti, ita instituti natura omnes sumus; id in more jam positum est; usu ac more comparatum est; moris est, veteri exemplo et instituto inductus mos est; more fit; vetus hoc est. Usus: I. Vetus consuetudo naturæ vim obtinet, une vieille coutume devient une autre nature. 1. Consuetudinem introducere, introduire une coutume. Inducere, addiscere, afferre, excitare, aperire. 2. Consuetudinem immutare, changer une coutume. A vetere consuetudine recedere. 3. Consuetudinem servare, conserver, garder certains usages. Romani hac consuetudine utuntur. Consuetudo est Romanis. Veterum, consuetudinem tenere, retinere, servare, præstare. Manet ea in præsens consuetudo, serpit, increbrescit. 4. Ad consuetudinem redire, revenir aux vieilles habitudes. Omnia ad veterem consuetudinem longo intervallo revocata sunt, reverterunt. II. Vita communis, amicitia, familiaritas, convictus, commerce, intimité, liaison. 1. In consuetudinem præstantium virorum se dare, se insinuare, se immergere. Cum iis consuetudinem jungere, facere, conjungere, consuetudine jungi, implicari, devinciri. Vetus mihi cum illo amicitia et consuetudo intercedit, je suis son vieil ami. 2. Consuetudinem intermittere; a consuetudine refugere; omnium consuetudine privari, perdre ses amis. 3. Ad consuetudinem redire; in vel ad consuetudinem revocari, renouer l’amitié. 4. In consuetudine permanere, demeurer en relations. Cf. Mos.

CONSUL, ŭlis, m. Consul, le premier des magistrats romains. Syn. Reipublicæ, publici consilii princeps. Usus: Sine repulsa consul factus, effectus, designatus, renuntiatus.

CONSŬLĀRIS, e, gen. com. De consul, consulaire. Syn. Qui consulatu perfunctus erat, qui consulatu abiit, aliquando consul fuit. Epith. Disertus, maximus. Consulares clarissimi, constantes et nobiles, meliores et fortiores et constantiores, timidi, turpissimi. Usus: Consulare officium. Provincia consularis. Consulares et prætorii viri.

CONSŬLĀTŬS, ūs, m. Consulat. Syn. Amplissima potestas in republica. Usus: 1. Consulatum sperare, cogitare, penser au consulat. 2. Consulatum petere, briguer le consulat. 3. Consulatum demandare, confier la charge du consul. 4. Consulatum inire, entrer en charge. 5. Consulatum gerere, s’acquitter des fonctions du consul. 6. Consulatu aliquem dejicere, enlever les fonctions de consul. Cf. Magistratus.

CONSŬLO, is, sŭlŭi, sultum, ere, a, Délibérer, consulter; donner un conseil. Syn. Consilium peto, delibero, consulo; item: Consilium do, prospicio, provideo. Adv. Bene reip., bene de rebus, commode, consideratius, diligenter agris, diligentissime valetudini, gravius de se, gravius de salute, libere reipubl., male suis rebus, melius sibi, famæ, pudicitiæ, multum et diu, et optime alicui, sibi plurimum, serius, maxime. Phras. 1. Consulere dubiis in rebus amicos sapientis est, le sage, dans les cas douteux, consulte ses amis. Sapientis est in ancipiti rerum statu, incertis in rebus, ambiguis, obscuris, aliqua in difficultate constitutis, in controversia positis, amicos in consilium adhibere; ad amicos, ad amicorum arbitrium referre; amicorum judiciis stare; ad consilium amicorum confugere; amicorum consilio uti; amicorum sententiam exquirere; adire ad amicos consilii causa; velle cognoscere, quid amicis videatur, quid amici sentiant, quid opinionis habeant, quod præbeant consilium; quid censeant, judicent, faciendum existiment; velle cognoscere; quis sit amicorum sensus, quæ mens, quæ sententia; referre ad consilium amicorum; dare se in consilium amicis; ab amicis consilium capere; amicos auctores, duces, principes consiliorum suorum habere; rogare, interrogare sententiam amicorum; ex amicis, quid sibi auctores sint, exquirere; nihil constituere, suscipere, nisi de amicorum suasu, ductu, hortatu, consilio, sententia, instinctu; sine amicorum consilio; nisi amicis suasoribus, consultoribus, auctoribus, impulsoribus, ducibus persuasum, permotum, adductum; in neutram se partem dare, nisi de consilio amicorum; nisi consilio nixum amicorum; nisi suadentibus, consulentibus amicis impulsum. Cf. Consilium peto. 2. (DEUM precibus consulere, Vulg.), consulter DIEU dans la prière. Divinæ mentis consilium precibus explorare; ad DEUM consilia sua referre; cœleste lumen precibus exposcere; auctorem, ducem, principem consiliorum suorum DEUM habere; rebus in dubiis ad DEUM confugere; consilii lucem a DEO suppliciter exorare; res suas, ac consilia cum DEO quodammodo conferre. 3. (Consulo tibi, Vulg.), je vous conseille. Hoc tibi do consilii; tibi suadeo; auctor tibi sum; consilium hoc meum est; mea hæc est sententia; meus hic est sensus, meum hoc est judicium; ita sentio; id mihi videtur, placet, probatur. Cf. Auctor. 4. Si me putas recte tibi posse consulere, hoc facies, si vous penses que je puisse vous donner un bon conseil, voici ce qu’il vous faudra faire. Si mea tibi sententia probatur; si me putas aliquid videre; si meum consilium apud te habet aliquid ponderis, momenti; si me putas, quidquam sapere; si audire me vis; si consiliis meis aliquid tribuere; si sequi consilium meum; si ad meum accedere vis consilium, hoc ages; me auctore hoc tibi agendum putabis. Cf. Consilium do. 5. Dignitati tuæ consule, songez à votre dignité. Ducenda tibi ratio est dignitatis tuæ; serviendum dignitati tuæ; spectanda imprimis dignitas tua; cavendum, ne quid detrimenti accipiat dignitas tua; nihil potius, nihil prius, nihil antiquius dignitate tua habendum; fac, ut dignitas tua tibi curæ sit; tuere dignitatem tuam; conserva dignitatem tuam. 6. Haud satis rationibus tuis consulis, vous ne vous occupez pas assez de vos affaires, de vos intérêts. Non pro eo, ac par esset, tuis commodis prospicis; male per te tibi provisum est; non satis tibi curæ est, quid rationes tuæ a te postulent; rerum tuarum cura parum te tangere videtur; abjecisse mihi videris rerum tuarum curam, aut in postremis habere. Cf. Negligo. Usus: 1. De hoc negotio te consulendum duxi, j’ai cru devoir vous consulter. Diu inter nos consuluimus, délibérer. 2. Provideo, prospicio, rationem alicujus habeo, occurro, medeor, s’occuper de, veiller à, servir. Consulite vobis, prospicite patriæ. Famæ ac pudicitiæ consulite. Deorum providentia humanis malis consulitur. 3. (Consulo, pro consilium do, conseiller, vulg. est). 4. Consulere in medium, veiller au bien général, public; consulter ou servir l’intérêt général. Consulere in publicum. 5. Pessime in se, vel alium consulere, être mal inspiré pour soi ou pour les autres. 6. Boni consulere, approuver, s’applaudir. Cf. Prospicio, Suadeo, Delibero.

CONSULTĀTĬO, ōnis, f. Délibération. Syn. Deliberatio. Usus: Ea res venit in deliberationem et consultationem. Exspecto, quid respondeas consultationi meæ.

CONSULTO, Exprès, à dessein, de propos délibéré. Syn. Cogitato, constituto, composito, compacto, dedita opera, de industria. )( Temere, fortuito. Usus: Simulat, se consulto fecisse, quod vel inscitia, vel perturbatione animi factum. Id consilio factum. Cf. Prudens.

CONSULTO, as, avi, atum, are, n. et a. Délibérer. Syn. Delibero; in medium, in commune, in publicum consulo, consilium ineo. Usus: Inquirere et consultare de officio. Deliberationes consultandæ sunt. Cf. Consilium.

CONSULTOR, ōris, m. Qui demande conseil, qui consulte; qui donne un conseil, conseiller. Syn. Consulens. Usus: Consultoribus, quorum domus plena, respondere.

CONSULTRIX, īcis, f. Qui pourvoit à. Usus: Natura consultrix, et provida utilitatum opportunitatumque omnium.

CONSULTUM, i, n. Décision, décret. Syn. Decretum, ut senatus consultum. Usus: Facta et consulta sapientum monumentis prodere.

CONSUMMO, as, avi, atum, are, a. Compléter, achever; perfectionner. Syn. Perficio. Usus: Gesta et consummata bella. Cf. Perficio, Absolvo.

CONSŪMO, is, sumpsi, sumptum, ere, a. Absorber, consommer, manger; passer (le temps), employer. Syn. Absumo, exhaurio, conficio, tero, contero, impendo, profundo, dissipo, comedo. Adv. Tranquille tempus. Phras. 1. Consumere patrimonium suum, manger son patrimoine. Adesa pecunia, devorata, profusa, patrimonium suum omne, fortunas suas abligurivit; res eum et fides deficere cœperunt; dissipavit conviviis patrimonium; rem confregit. Res illi per luxum dissipata periit; in deliciis omnia sua disperdidit; per luxuriam effudit; attrivit opes; patrimonii censum mersit; luxu hausit, dilapidavit, decoxit. Cf. Absumo, Helluor, Prodigo, Dissipo, Nepos. 2. Tempus otio consumpsit, il passa son temps dans l’oisiveté. Ætatem in otio exegit; tempus omne in luxu ac otio posuit; diem per summam inertiam absumpsit; tempus omne in otio trivit, contrivit; otiosa in foro concursatio diem illi unum ac alterum exemit; mensem illum in otio egit, confecit; dies non paucos otio combussit; diem unum, alterum, tertium potando, nugando condidit; temporis bonam partem otiosa concursatione traxit. Usus: 1. Aliqua in re plurimum operæ studiique consumere. Operam, curam, otium in rebus magnis, orationem facetiis consumere. 2. Absumo, manger, dépenser. Per luxuriam effundere et consumere bona omnia. Dolore confici ac consumi. In castris, popinis, aleis, ganea tempus ætatis omne consumere.

CONSUMPTĬO, ōnis, f. Destruction. Usus: Consumptione se hic et senio alebat.

CONSUMPTOR, ōris, m. Destructeur. Usus: Ignis noster confector et consumptor est omnium.

CONSŬO, is, ui, sūtum, ere, a. Coudre; ourdir. Usus: Dolos consuere. Consuta tapetia.

CONSURGO, is, surrexi, surrectum, ere, n. Se lever. Syn. Surgo, assurgo. Adv. Honorifice. Usus: Honorifice ei consurgitur. Consurrexit senatus cum clamore.

CONSURRECTĬO, ōnis, f. Action de se lever (par déférence). Usus: Cepi maximum fructum ex consurrectione omnium et comitatu.

CONTĀBESCO, is, tabui, escere, n. Se fondre, dépérir. Syn. Consumor, extabesco, labefio. Usus: Luctu confectus contabuit; ad extremam tabem venit. Cf. Tabesco.

CONTĂBŬLĀTĬO, ōnis, f. Plancher. Usus: Ubi turris altitudo perducta est ad contabulationem. Turris quinque tabulatorum, (vulgo Contignationum), étages.

CONTĂBŬLO, as, avi, atum, are, a. Construire en planches, couvrir de planches. Usus: Totum murum turribus contabularunt. Turres contabulatas, aliaque machinamenta quatiendis muris portabant.

CONTĀGĬO, ōnis, f. Contact; relation, rapport; contagiou. Syn. Fœditas, virus, venenum, pestis, lues. Epith. Periculosa, servilis, interna. Usus: Contagione malorum, quæ ab uno serpunt latius. Animus a contagione corporis sevocatus. Latet, patet illius sceleris contagio. Est quædam contagio sceleris, si proditorem defendas. Contaminavit se ejus prædæ contagione. Ad illum contagio conscientiæ non pertinet. Contactus corporum, seu contagio vulgabat morbos.

CONTĀGĬUM, ii, n. Contact ou contagion. Syn. Contagio.

CONTĀMĬNO, as, avi, atum, are, a. Souiller. Syn. Inquino, commaculo. Phras. Omnia suis sceleribus contaminavit, il a tout souillé de ses crimes. Macula sui sceleris imbuit; flagitiorum cœno et sordibus inquinavit; omnibus vitiis commaculavit; religiones omnes suo scelere violavit; aras ac templa polluit, funestavit; omni dedecore maculavit; omni scelere obligavit; omnia intoleranda libidine fœda ac deformia effecit Cf. Macula. Usus: Nullum est flagitium, quo se non contaminarit. Mortalium omnium post homines natos contaminatissimus, turpissimus. Contaminare veritatem mendacio, se omni scelere, stupris, flagitiis. Contagione prædæ contaminare. Omni scelere coopertus et contaminatus. Violatis sacris, piaculum meritus. Cf. Sceleratus.

CONTĔGO, is, texi, tectum, ere, a. Couvrir. Syn. Tego. Usus: Natura eas partes contexit. Medicorum errores terra injecta contegit. Cf. Tego.

CONTEMNO, is, tempsi, temptum, ere, a. Mépriser. Syn. Despicio, despicatui duco, sperno, abjicio, rejicio, inane ac leve existimo, pro nihilo puto, aspernor. )( Expeto, æstimo, effero, admiror. Adv. Aperte existimationem, constanter, magnopere, mirifice, omnino sententiam, penitus aliquem, plane, præclare res humanas, recte pecuniam, severissime voluptatem, valde elegantiam ludorum, vehementer hominem, vicissim, maxime. Phras. 1. Humana omnia contemnit, aspernatur et negligit, il méprise toutes les choses d’ici-bas. Humana omnia conculcat, levia ducit nullo loco numerat; flocci facit, contemptim habet; despicatui habet; est in eo summa rerum omnium contemptio et despicientia; humana omnia proterenda ac conculcanda ducit; alta quadam despectione intuetur; sordent ista illi, risui sunt; in summam contemptionem apud eum veniunt humanæ res omnes. 2. Majores nostri divitias contemnebant, nos ancêtres méprisaient les richesses. Apud majores nostros minima erat divitiarum ratio; divitiæ apud majores nostros nullo loco, nullo numero erant; majores nostri opes parvi pendebant, nihili faciebant, ducebant, reputabant, æstimabant; postremæ omnium rerum divitiæ nostris erant majoribus; postremum locum obtinebant. 3. Contemno omnia, je méprise tout, je me moque de tout. Omnia fastidio, respuo; trahantur per me pedibus, non laboro, nihil me tangit; nihil me afficit; nulla re moveor, nulla res in pretio est; nihili facio omnia; inania ac levia, nullius momenti, nullius ponderis apud me sunt; omnia despicatui, ludibrio habeo; nihili dependo; pro nihilo puto; pro nihilo duco; in minimis pono; risui sunt. 4. Pygmæi contemnuntur, on dédaigne les pygmées. Contemptui est pygmæorum brevitas; in contemptum, in contemptionem venit; brevitas sua pygmæis contemptum affert; pygmæi opportuni injuriæ ducuntur; pygmæis brevitas contemptionem affert; despectui est pygmæorum brevitas; despicatui, ludibrio habetur; contempta et abjecta res est pygmæus; staturæ brevitas inertissimis etiam in pygmæos licentiam facit; pygmæos brevitas sua in contemptionem adducit; pygmæi contemptu laborant apud mortales cæteros; pygmæorum brevitas pessimis habetur despicata modis; pygmæos obterere quisque audet; ludibrio, risui sunt omnibus pygmæi; pygmæi in magno contemptu vivunt; præbere ad contumeliam os coguntur; fabula sunt populo; nullo in honore sunt. 3. Bonæ artes contemnuntur, on laisse de côté les bonnes études. Jacent litterarum studia, ac nullo prope loco sunt; squalent bonarum artium studia, ac in postremis habentur; litterarum illa gloria in silentio et oblivione jacet; exolevit illud in omnium animis pulcherrimarum artium studium; non obtinent eum, quem merentur liberales disciplinæ, honoris, dignitatis locum; nullum jam bonis artibus est pretium, nulla existimatio; artes honestissimæ nullo jam in numero ponuntur, habentur, ducuntur. Usus: Contemnere aliquem, ac pro nihilo putare. Irridere et contemnere alios præ se. Contemnere, despicere, non curare, infra se ducere, pro nihilo habere. Cf. Aspernor, Sperno.

CONTEMPLĀTĬO, ōnis, f. Contemplation, étude approfondie; considération. Syn. Consideratio, cogitatio, mentis agitatio. Epith. Diligens, magna ac diligens, manca naturæ atque inchoata. Usus: Res magna contemplatione digna. Contemplatio naturæ est animi pabulum. Cf. Meditatio, Considero.

CONTEMPLĀTOR, ōris, m. Contemplateur, observateur. Usus: Homo cœli contemplator.

CONTEMPLOR, aris, atus sum, ari, d. Contempler, observer, méditer. Syn. Meditor, considero, perspicio, intueor, animo intueor. Adv. Acerrime, otiose, studiose. Phras. Contemplari res divinas, méditer les choses divines. In rerum divinarum contemplatione aliquantum temporis ponere; aliquid temporis cœlestium rerum contemplationi tribuere; ad rerum divinarum contemplationem exsurgere, mentem erigere; vitam agere cœlestium rerum contemplatione suavissimam; animo esse in cœlestium rerum meditatione suspenso. Usus: Rem quamvis otiose et considerate, summo otio contemplatur. Intentis oculis rem contemplari. Cœli pulchritudinem oculis contemplari. Cf. Considero, Meditor.

CONTEMPTĬO, ōnis, f. Mépris, dédain. Syn. Contemptus, despicientia, despectio. Epith. Firma, stabilis doloris, magna. Usus: Fortitudo est malorum dolorumque contemptio. Mortis, pecuniæ, rerum humanarum contemptio. Adversarios in contemptionem adduxit.

CONTEMPTŬS, ūs, m. Mépris, dédain. Syn. Contemptio, despectio. Usus: Contemptu laborabat apud socios. Cf. Contemno.

CONTENDO, is, tendi, tentum, ere, a. et n. Tendre vers, s’efforcer; lutter, combattre, se disputer. Syn. Nitor, curo, conor, laboro, enitor, item: Altercor, rixor, litigo. )( Remitto. Adv. Civiliter, contra, copiosissime, cupidissime, diligentissime, honeste, infestissime, inimicissime, magnopere, mirifice ab aliquo, plane, prorsus, summe, valde, vehementer ab aliquo, de salute verecundius. Phras. Cum vicinis contendere solet, il est toujours en dispute avec ses voisins. Contra vicinos identidem velitatur, depugnat, vociferatur; jurgia, disceptationes, altercationes suscipit; in altercando multus est; controversias a mane in noctem sæpe ducit; novas identidem turbas et rixas homo concitus, et ad jurgandum litigiosus commovet; cum omnibus certationem suscipit; cum vicinis bellum gerit, digladiatur; jurgiis contendit; omnibus obstrepit certatim; obloqui non desistit; certamina serit; verba omnia in altercationem vertit; vicinos in disceptationes perpetuas trahit; jurgantis ira sæpe ad manus pervenit; jurgia, discordias, iras cum vicinis exercet; manus simul intendit, simul probra vicinis ingerit; sæpe brevis altercatio inde ex iracundia muliebri in animorum contentionem exardescit; res sæpe parva studiis in diversa trahentibus, in magnum certamen excedit; frequens illi cum vicinis contentio; rixæ committendæ causa altercatio illi quotidiana; sæpe parva res est, quæ in altercationem vertit; contentiones frequenter excitat; movet, ciet rixas; altercationes, jurgia concitat; serit certamina et rixas cum vicinis. 2. Juvenes magna spectare debent et rectis ad gloriam studiis contendere, les jeunes gens doivent chercher la gloire par le chemin de la vertu. Debent grassari ad gloriam virtutis via; niti, tendere ad gloriam virtutis via; niti, tendere, ad gloriam nervos omnes industriæ contendere, et eniti ad gloriam; elaborare, ac animo conniti, ut nihil a se prætermissum, quo veræ laudis fructum sibi comparent, videatur; illuc juventuti summa ope, pertinaciter tendendum, ut veræ virtutis gloriam consequatur. Usus: 1. Contende ac elabora, animo connitere, travailler, faire des efforts. 2. Litigo, pugno, certo, luctor, confligo, digladior, contentionem facio, contentionis aliquid cum aliquo habeo, lutter, combattre. Cum aliquo, contra aliquem armis, vi, impetu, jure, verbis acerrime, inimicissime contendere. Sacramento contendas, mea non esse. Patere, quæso, rationem meam cum tua contendere. Transl. Intendo, adduco, diriger, employer. Nervos omnes contendere. Nihil usquam remittam, quin ætatis industriæque meæ nervos omnes contendam, ut, etc. 4. Comparo, confero, opposer, comparer. Contende inter se leges et confer. Accusationem nostram cum tua contendito. 5. Eo, festino, aller, diriger ses pas. Roma Brundusium contendit 6. Posco, flagito, peto, efflagito, demander avec instance; insister, prétendre. Summe, omni studio, paulo impudentius contendo, ut mecum in gratiam redeas. Nihil ab invito contendam. Cf. Conor, Laboro, Jurgo, Litigo.

CONTENTĒ, Avec effort. Syn. Vehementer, magna contentione, acriter. Usus: Contentius ambulare. Alias contentius, alias submissius dicere.

CONTENTĬO, ōnis, f. Lutte, combat, rivalité; effort. Syn. Certatio, controversia, luctatio, certamen, dimicatio, pugna; vis animi, labor corporis. )( Relaxatio, remissio. Epith. Accurata, acerrima, anceps, clarissima, commodior alicui, dispar, dissimilis, effusa, forensis, gravis, gravis meritorum in remp., incredibilis, injusta, legitima, magna laterum, animi, parva vocis, major vocis, media, mediocris, minima verborum, mira, nimia vocis, par, parva, prima adversariorum, sapiens, similis animi, summa corporis, tanta, turpis, vehementissima, vera. Contentiones agrariæ, crebræ, gravissimæ, honestissimæ, inanes, inimicissimæ, magnæ, multæ et magnæ, periculosæ. Usus: 1. Accuratam et inimicitiis incensam contentionem suscipere. Multæ et magnæ contentiones mihi tecum, vel inter nos erunt; contentionem tecum habeo, faciam, se disputer. 2. Controversia, discussion. Illud vero in contentione ponitur; in contentionem venit, incidit, an, etc. 3. Labor, travail, effort. Omnem vitæ cursum in labore ac contentione conficere. A contentione quotidiana animum laxare. In id negotium magna animi contentio adhibenda erit. In arduam contentionem vocamur. Magna nobis de vita ac salute contentio impendet. 4. Comparatio, collatio, comparaison, rapprochement. Hominum, fortunarum, bonorum contentionem facere. Cf. Certamen, Certo, Pugna.

CONTENTUS, a, um, Content, satisfait. Syn. Quem non pœnitet, qui satis esse putat, qui facile patitur. )( Cupidus. Adv. Facile ad liberaliter vivendum. Phras. 1. Contentus sum mea sorte, je suis content de mon sort. Acquiesco in rebus meis; majora non appeto; plus a fortuna non postulo; satis, abunde est, sufficit, quod habeo. Continet se intra hos fines, non excurrit, non prolabitur animus meus; non se longius effert, non se altius tollit animus meus; non me pœnitet conditionis meæ; summa voluntate, summa animi æquitate fero hanc fortunam meam; mihi unice satisfacio; his me abunde expleo; eo res meas loco esse lætus sum, satis habeo. 2. Hac mutatione plebs non contenta fuit, ce changement mécontenta le peuple. Minime læta erat; mutationem eam aspernata plebs est; ea rerum conversio haud satis placebat plebi; haud probabatur plebi; huic rerum mutationi haud æqua satis multitudo fremere inter se occulte, obirata fortunæ conqueri, Deos denique hominesque palam accusare cœpit. Cf. Displiceo. 3. Qualibet pœna contentus sum, j’agrée n’importe quel châtiment. Nullam deprecor pœnam; sententiam in me latam summa voluntate suscipio; æqui bonique facio, quidquid de me statuitur; stabo judicum decretis, paratamque in omne supplicii genus voluntatem affero; acquiesco judicum sententiis; pœnam quamlibet in me constituant judices, placet, non repugno, haud refugio, admitto; conditionem quamlibet accipio; in potestate senatus, judicum ero. Usus: 1. Cultu parvo contenta est natura. Minimo contentus. 2. Intentus, tendu, raidi, soutenu. )( Remissus. Contento studio, labore, opera; cursu contento; tormenta contenta et vehementius adducta, machines fortement tendues. Vox contenta. Fides contentæ.

CONTĔRO, is, trīvi, trītum, ere, a. Broyer; consumer, dépenser. Syn. Tero, consumo. Adv. Frustra tempus, melius diem. Usus: 1. In studiis litterarum, in litibus, in re quærenda totam ætatem, otium, tempus omne conterere, employer entièrement. Injurias omnes voluntaria oblivione contrivi, j’ai effacé par un oubli volontaire le souvenir de toutes les injures que j’avais reçues. 2. Vinco, vaincre, accabler, détruire. Cæsar cæteras nationes contrivit, domuit, pervicit. Cf. Consumo.

CONTERRĔO, es, ui, ĭtum, ere, a. Épouvanter. Syn. Terreo. Usus: Vultu ipso aspectuque me conterruit. Cf. Terreo.

CONTESTĀTĬO, ōnis, f. Instance, prière. Syn. Obtestatio. Usus: Maxima contestatione a me petivit, ut, etc.

CONTESTOR, aris, atus sum, ari, d. Prendre à témoin, invoquer; entamer, ouvrir un débat judiciaire (par l’appel des témoins). Syn. Obtestor, judicium committo constituoque. Usus: Procuratores litem non contestabuntur. Cum eo litem contestatam habeo. Perennis et contestata virtus. Deos hominesque contestari. Cf. Testor.

CONTEXO, is, xŭi, textum, ere, a. Faire un tissu, confectionner, composer. Syn. Texo, conjungo, compono. Adv. Conjuncte cum reliquis, facile, festive crimen, longius carmen. Usus: Carmen contexere. Extrema cum primis contexere. Crimen contexere.

CONTEXTĒ, Avec enchaînement. Syn. Conjuncte. Usus: Omnia naturali colligatione conserte contexteque fiunt.

CONTEXTŬS, ūs, m. Tissu, assemblage; suite, enchaînement. Syn. Complexio. Epith. Mirabilis, totus. Usus: In toto contextu orationis hæc sunt servanda. Pennarum contextu corporis tegumenta faciunt. Mirabilis contextus rerum.

CONTĬCĔO, es, ui, ere, n. Se taire. Syn. Taceo, reticeo, obmutesco. )( Loquor. Usus: 1. Conscientia victus conticuit 2. Transl. Deficio, cesser. Studium nostrum subito conticuit et obmutuit Senatus obmutuit; judicia conticuere.

CONTĬCESCO, is, ticui, ere, n. Se taire. Syn. Taceo, obmutesco. Adv. Illico, parumper, repente, subito. Phras. Omnes repente conticuerunt, tout à coup tous demeurèrent silencieux. Mœstum aliquamdiu silentium obtinuit, silentium repente consecutum est; tenuit silentium aliquot horis; suppressere vocem adstantes; vocem mittebat nemo: altum erat ab omnibus silentium. Muta circum omnia et elinguia videbantur. Usus: In bello artes nostræ conticescunt. Quando lamentatio urbis et gemitus conticescent? Cf. Taceo, Silentium.

CONTĬNENS, entis, omn. gen. Contigu, proche, voisin. Syn. Junctus, adjunctus, affixus, conjunctus, proximus, non interruptus. Usus: 1. Terræ continentes. Mari aer; Cappadocia Ciliciæ continens est. Natura rerum uno consensu continens est et juncta. Uno pene et continenti agmine. 2. Terra mari vicina, attenant, contigu, limitrophe. Mare dissimile est proximo ei continenti. 3. Temperans, sobre, tempérant. Vir continens et temperans. Cf. Pudicus, Castus.

CONTĬNENTER, Continuellement. Syn. Semper. )( Interrupte. Usus: 1. Continenter labuntur et fluunt omnia. 2. Temperanter, sobrement, avec tempérance. Parce, sobrie, continenter vivere. 3. Continuate, conjuncte, perpetuo, de suite, sans interruption. Uno spiritu continenter multa dicere. Cf. Semper, Assidue.

CONTĬNENTĬA, æ, f. Modération, retenue; continence. Syn. Temperantia. Differ. Continentia Voluptati, Abstinentia Avaritiæ resistit. Usus: Valetudo sustentatur continentia in victu omni et cultu. Nihil eum ab summa integritate ac continentia deducere potuit. Nulla re conciliatur facilius benevolentia populi, quam continentia et abstinentia. Cf. Verecundia, Pudicus.

CONTĬNĔO, es, ui, tentum, ere, a. et n. Renfermer, embrasser (un espace); arrêter, retenir; conserver, garder intact. Syn. Comprehendo, complector, includo, concludo, colligo; vel refreno, cohibeo, coerceo; vel conservo. Adv. Abscondite, arctius, consulto se domi, diligentissime linguam, modeste insolentiam, patientius et expeditius quæstionem, simpliciter quæstionem, vehementius, vix facile sese regionibus officii. Contineri apte, diu, in cupiditate. Phras. 1. Columna universo ambitu denos pedes continet, cette colonne a dix pieds de tour. Denos pedes colligit, complectitur; columnæ ambitus denum pedum est. 2. Equus Trojanus multos mortales continere non poterat, le cheval de Troie ne pouvait contenir beaucoup d’hommes. Multos capere non poterat; paucorum erat capax; admittere, complecti, cohibere non multos poterat; latere, delitescere, tegi, condi in equo Trojano non multi poterant; unius equi lignei angustiis claudi, constringi, arctari non multi poterant. 3. Continere iram non potuit, il ne put maîtriser sa colère. Sustinere iram non potuit, quin erumperet; temperare sibi non poterat, quin iracundia longius auferretur; iracundiæ modum imponere, facere, statuere, frenos injicere; iracundiam reprimere, cohibere, coercere, moderari non poterat. Usus: 1. Multa animo ac memoria continere. Quæ vitam omnem continent. Continere aliquid animo inclusum. Hæc disputatio uberrimos virtutis et doctrinæ fontes continet. Hac una virtute cæteræ omnes, hoc facinore omnia flagitia continentur. Tua salute nostra salus continetur. Vita corpore continetur et spiritu. Omnis honestas quatuor virtutibus continetur. 2. Coerceo, refreno, cohibeo, réprimer, contenir, maîtriser. Continere cupiditates. Te contine, ut alios contineas. Iracundiam, conceptum odium, vocem, gemitum continere. A pluribus exemplis, a respondendo, ab assentando se continere. 3. Conservo, conserver, garder intact, retenir. Fides rempublicam maxime continet. Continere aliquem in officio. 4. Colligo, joindre, rattacher; n. vel p. être joint. Artes cognatione quadam inter se continentur, les arts se tiennent entre eux par une sorte de parenté.

CONTINGIT, imp. Il arrive. Syn. Evenit, accidit. Usus: Si mihi vita contigerit, si la vie m’est conservée, prorogetur. Id facilitate potius, quam culpa mea contigit. Cf. Accidit, Fortuna.

CONTINGO, is, tĭgi, tactum, ere, a. et n. Toucher; être proche. Syn. Tango, attingo. Usus: Luna terram propius contingit, la lune est l’astre le plus rapproché de la terre. Atomus alia aliam contingit. Hujus auctoritatem loci contingere ausus non essem. Aliquem propinquitate, sanguine contingere, être parent. Cf. Evenit.

CONTĬNŬĀTĬO, ōnis, f. Continuation, continuité. Syn. Perpetuitas. Epith. Admirabilis, fatalis quasi et immutabilis, non minus longa verborum, mirabilis, soluta, apta atque jucunda verborum, tota verborum. Usus: Mirabilis quædam continuatio seriesque rerum, ut alia ex aliis nexa, et omnes inter se aptæ colligatæque videantur. 2. Sympathia, ordre non interrompu. Immutabilis continuatio ordinis sempiterni. Continuatio causarum. 3. Periodus. Continuatio est densa et continens frequentatio verborum cum absolutione sententiarum.

1. CONTĬNŬO, Aussitôt, sur-le-champ. Syn. Statim, illico. Usus: Non continuo, si quis peccavit, puniendus est. Continuo omnes surrexere. Continuo te meæ voluptatis participem faciam. Cf. Statim.

2. CONTĬNŬO, as, avi, atum, are, a. Rendre continu, mettre à la suite, réunir. Adv. Perpetuo. Usus: Libertas hucusque continuata permansit. Natura cohærens cum omnibus partibus. Ager latissime continuatur. Atomi inter senexu continuantur. Cf. Continuus.

CONTĬNŬUS, a, um, Continu. Syn. Continens, perpetuus, perennis. Phras. Continuus illi labor est, son travail est continuel, sans interruption. Noctes diesque laboribus jungit; rem propositam continuo, vel continenti labore urget; in concepto labore perstat naviter; inceptum laborem naviter persequitur; assiduam rei navat operam; institutum suum in persequendo labore tenet naviter; assiduus est in opere; pertinaci studio in rem incumbit; nullum illi a labore cœpto otium; quies nulla; a cœpto labore ne punctum quidem temporis respirat; infinitus illi labor est; id ille saxum perpetuo volvit. Cf. Assiduus. Usus: Tot dies continuos quid egisti? Continuis itineribus Romam veni.

CONTORQUĔO, es, torsi, torsum, ere, a. Brandir; détourner. Syn. Convolvo, torqueo, jaculor, deflecto. Usus: Ut argumenta valide contorquet! aliquem alias ad lætitiam, alias ad tristitiam contorquere. Amnes in alium cursum contorquere. Contorta oratio. Contorta et aculeata sophismata.

CONTORTĒ, D’une manière entortillée. Syn. Oblique. Usus: Perturbate et contorte dicere, concludere aliquid.

CONTORTĬO, ōnis, f. Entortillement, obscurité (du style). Syn. Flexio. Usus: Majus est, has orationis contorsiones, quam siderum flexus perdiscere.

CONTORTUS, a, um, Entortillé, embrouillé. Usus: Stoici contortis quibusdam, et minutis conclusiunculis utuntur.

CONTRA, Contre. Syn. Adversum, adversus, in. Usus: 1. Facere contra aliquem, contra populi studium stare, être contraire. 2. E contrario, immo potius, au contraire. Quæ bona sunt, mala putant; contra quæ mala, bona. Non tua culpa est; contra summa laus. 3. Aliter, secus, contrairement à. Contra faciam, ac in reliquis causis. Contra, ac licet, factum est. Contra faciunt, quam polliceantur. 4. Ex alia parte, ex opposita parte, en face, vis-à-vis. Insulæ latus unum contra Galliam est. Agrum habes contra eum locum, qui, etc.

CONTRACTĬO, ōnis, f. Contraction; brièveté. Syn. Brevitas. Epith. Facilis. Usus: Meam parcimoniam contractio naturæ significat. Idem vitium est effusio animi in lætitia, ac contractio in dolore. Frontis, brachii, digitorum, supercilii contractio. )( Remissio, porrectio. Contractio et brevitas gravitatem non habet.

CONTRACTĬUNCŬLA, æ, f. Léger serrement (de cœur). Usus: Morsus quidam, et contractiuncula animi relinquuntur.

CONTRACTUS, a, um, Resserré, abrégé, diminué. Syn. Brevis, adstrictus. Usus: 1. Res nostræ contractæ, et adductæ in angustum. Opus lucubratum contractioribus his noctibus. Studia in senectute contractiora esse debent, remissiora. 2. Admissus, patratus, causé, produit. Moleste ferimus, quæ nostra culpa contracta sunt. Consuetudines cum multis contractæ, nombreuses relations d’amitié. Cf. Brevis, Angustus.

CONTRĀDĬCO, is, dixi, dictum, ere, n. Contredire, réfuter, s’opposer. Syn. Reclamo, refragor, adversor. Phras. Tibi ipsi contradicis, vous vous contredisez vous-même. Tecum ipse pugnas; non modo non cohærentia loqueris, sed maxime disjuncta, contraria, dissentanea; contra te loqueris; contrarie simul procedentia, et inter se pugnantia dicis; non constas tibi; a te ipso dissides, discedis; tecum ipse dissentis, discrepas, discordas. Usus: Magna libertate palam contradixit. Cf. Contrarius, Adversor.

CONTRĂHO, is, traxi, tractum, ere, a. Rassembler, réunir; lier, contracter. Syn. Congrego, colligo, cogo; coarcto, coangusto, paciscor. Adv. Vocem inusitatius, male. Phras. 1. Cum navita contraxit, il fit un traité avec le nautonnier. Pactionem conflavit; pactionem fecit, confecit; ad pactionem venit cum navarcho; de pretio cum navarcho transegit; pactione fe obstrinxit, obligavit; ad pactiones descendit. Cf. Paciscor. 2. Quæ prius contraxit, postea rescidit, il déchira le traité qu’il avait conclu. Non mansit in pactione; pactionem perturbavit; a pactione recessit; conventis non stetit; contra pactiones fecit; pacta conventa rescidit, infregit, violavit, labefactavit; a pactione abiit (Vulg. Contractum non servavit). Cf. Paciscor, Conventum. Usus: 1. Copias, cohortes in unum locum contrahere. Vela, orationem contrahere. Appetitus contrahere et sedare. Amicitia omnia contrahit, discordia dissipat, l’amitié rassemble tout et la discorde désunit. 2. Coarcto, coangusto, in arctum, in breve cogo, constringo, resserrer, contracter, amoindrir, réduire. )( Explico, dilato, diffundo. Animum in dolore contrahere. Varius canendi modus, alias contrahit animos, alias remittit. Collum, frontem, digitos contrahere. 3. Confio. Æs alienum, nomina contrahere, s’endetter. 4. Concilio, comparo, acquiro, produire, causer; s’attirer. Sua liberalite multorum benevolentiam, amicitiam contraxit. Molestias sibi, odium, invidiam, negotium, offensionem, multum damni contraxit. Sua temeritate bellum, certamen contraxit. 5. Paciscor, faire un traité. Cum aliquo rem, aut rationem contrahere. Felix, qui nihil cum aliquo contraxit. Cum aliquo contrahere. Cf. Brevis, Breviter, Angustus.

CONTRĀRĬĔ, D’une manière contraire. Syn. Repugnanter. Usus: Contrarie scriptum, aut ambigue.

CŌNTRĀRĬUS, a, um, Contraire. Syn. Adversus, adversarius, pugnans, diversus. Adv. Maxime, valde. Phras. Senatus contrarium sensit, le sénat décida le contraire. Contra censuit senatus; senatus in omnia alia ivit; contra putavit; e transverso non idem erat senatui de re sensus; dissensit senatus; senatui adversa sententia placuit; senatus judicia discrepabant, cum nostra sententia non congruebant; secus visum est senatui. Cf. Dissentio. Usus: Omnis voluptas honestati est contraria. Nihil tam contrarium rationi, et constantiæ, quam fortuna. Monstrum ex contrariis, diversis, ac inter se pugnantibus naturæ studiis conflatum. In contrariam partem dicere, disserere, contendere. Cf. Adversor.

CONTRĀVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. S’opposer. Syn. Adversor. Usus: Ita faveo tuæ sententiæ, ut ne in mentem quidem aliquid contravenerit. Quem contraveneris, causa cadet.

CONTRECTĀTĬO, ōnis, f. Attouchement. Syn. Tractatio. Usus: Taurus equæ contrectatione gestit.

CONTRECTO, as, avi, atum, are, a. Toucher. Syn. Tracto, attrecto. Usus: 1. Librum contrectare. 2. Transl. Mente varias voluptates contrectare, repaître son esprit de choses agréables.

CONTRĔMO, is, ui, ere, n. Trembler. Syn. Tremo. Usus: Cœlum tonitru contremit. Cf. Tremo.

CONTRĬBŬO, is, ui, ūtum, ere, a. Fournir sa part, ajouter à la masse. Syn. Confero, tribuo. Usus: Ad eam rem pecuniam contribuere. Cf. Tribuo.

CONTRISTO, as, avi, atum, are, a. Rendre triste, attrister. Syn. Mœrore afficio, ægritudinem affero, ægritudine afficio; mœstitiam infero; sollicitudinem alicui conficio, affero; angore implico. Usus: Contristavit hæc sententia Balbum. Cf. Tristitia.

CONTRĪTUS, a, um, Usé, commun, méprisé. Syn. Pervulgatus, vulgaris, communis, pervagatus. Usus: 1. Communia et contrita præcepta. 2. Consumptus, passé. Tota ætas in studiis contrita.

Contritus, et Contritio barbara sunt, cum ad dolorem animi de peccatis referuntur. Latine reddi possunt: Excruciatus dolore admissorum criminum, contrit. Dolor animi ex criminum recordatione susceptus, dolor animi de admisso crimine, contrition.

CONTRŌVERSĬA, æ, f. Procès, débat judiciaire; discussion, dispute. Syn. Disceptatio; contentio, dubium, lis. Epith. Brevis, civilis, conjecturalis, hæreditaria, judicialis, magna, parva, plena dissensionis, privata ac singularis, recens, similis, summa, tota. Controversiæ civiles remotissimæque, forenses, graves, legitimæ, et civiles, plurimæ. Phras. 1. (Controversia Fidei, Vulg.) dispute sur la religion. Fidei capita controversa; controversæ de Fide quæstiones; Fidei capita, quæ in controversiam vocantur, veniunt, adducuntur, deducuntur; quæ in controversia et contentione sunt, versantur; in quibus dissensionis aliquid inest; quæ in disceptationem veniunt, cadunt, vocantur; quæ in disceptatione versantur; quæ in dubium vocari, revocari ab errorum magistris solent; quæ dubitationis aliquid habere videntur novitiæ religionis auctoribus, ac sectatoribus. 2. Controversiam de jure prædii movit, il contesta mes droits sur ce domaine. Controversiam mihi intendit, fecit de jure prædii; in controversiam vocavit, adduxit, deduxit jura prædii nostri; contentionem excitavit, fecit de jure prædii; jus prædii in contentionem vocavit; controversia mihi orta vel nata est de jure prædii. Litem intulit, intendit de jure prædii; controversiam habeo; causa mihi nata est de jure prædii, implicor litibus de jure prædiorum. 3. Controversia decisa est, le procès, la dispute est terminée. Transacta, composita, sedata, dirempta, sublata, dijudicata est. Usus: 1. Alet ea res nostras controversias. Controversia mihi cum illo est. Certamen, causa, controversia mihi nascitur. Controversiam constituere, dirimere, componere. 2. Sine controversia optime scripsit. Fundus sine controversia meus est, ce bien m’appartient sans conteste. Cf. Lis, Contendo, Certamen.

CONTRŌVERSUS, a, um. Controversé, discuté, mis en question. Syn. Litigiosus, dubius. Usus: Homo natura controversus, querelleur. Jus, res, causa controversa, plena dissensionis. Cf. Dubius, Anceps.

CONTRŪCĪDO, as, avi, atum, are, a. Massacrer, égorger. Usus: Rempublicam impiis armis contrucidarunt. Cf. Cædo.

CONTRŪDO, is, trūsi, trūsum, ere, a. Pousser avec force, entasser. Syn. Constipo, coarcto, compingo. Usus: Multos homines in navim contrudi imperat. In carcerem contrusus est.

CONTŬBERNĀLIS, e, gen. com. Camarade; collègue; serviteur. Syn. Domesticus, familiaris; domesticus convictor. Usus: In militia, in consulatu contubernalis. Vicinus est meus, immo prope contubernalis. Cf. Socius, Familiaris.

CONTŬBERNĬUM, ii, n. Commerce, société, intimité. Syn. Convictus, sodalitas. Usus: Consuetudo contubernii nos adeo conjunxit. Cf. Convictus.

CONTŬĔOR, eris, tŭĭtus sum, eri, d. Regarder attentivement; faire attention à. Syn. Aspicio. Usus: Contuemini os hominis. Cf. Intueor.

CONTŬĬTŬS, ūs, m. Regard. Usus: Vester ille in me animorum oculorumque contuitus. Cf. Aspectus.

CONTŬMĀCĬA, æ, f. Orgueil, obstination, révolte. Syn. Pertinacia, pervicacia, obstinatio, superbia. Epith. Libera, magna, par, singularis. Usus: Illa tua singularis insolentia, superbia, contumacia. Adhibuit liberam contumaciam a magnitudine animi ductam, non a superbia. Non fero hominis contumaciam. Furit responsi contumacia. Fastidio et contumacia efferri. Cf. Pervicacia, Obstinatus, Contumax.

CONTŬMĀCĬTER, Avec orgueil, fièrement. Syn. Superbe, præfracte, pertinaciter. Usus: Contumaciter et arroganter solet scribere.

CONTŬMAX, ācis, omn. gen. Orgueilleux, fier; récalcitrant, rebelle. Syn. Superbus, pertinax, obstinatus. Phras. In moderatores contumax est, il est en lutte avec ses maîtres. Inest contemptor animus; contumacia effertur; impune eludit moderatorum imperia; est illi animus arrogantia subnixus; nescio, quibus opinionibus inflatus est; supercilium, orisque et oculorum contumacia incredibilis; est ingenium ferox homini, et audacia stolidum; spiritus alit elatos, ac superbia tumidos: nullis satis æquus est imperiis; nulla satis auctoritate movetur; indomitum ingenium ac jugi impatiens; præferocis animi juvenis est, neque ulla satis ratione tractabilis. Cf. Superbus, Ferox, Asper. Usus: In superiores contumax, in æquos et pares fastidiosus, in inferiores crudelis. Cf. Pervicax, Obstinatus.

CONTŬMĒLĬA, æ, f. Outrage, affront. Syn. Convitium, ignominia, injuria. Epith. Extrema ac miserrima, insignis et nova, maxima, quam minima, tanta. Contumeliæ gravissimæ, insatiabiles, maximæ, nefariæ, pertinaces, plurimæ, summæ. Phras. 1. Contumeliam illi fecit, il l’a outragé. Maledice et contumeliose multa in illum dixit; contumeliis illum oneravit; multa orationis acerbitate et iracundia usus est; asperrimis eum verbis accepit. Multo clamore et convitio illum jactavit, conscidit; omnibus probris oneravit; infandas contumelias in illum edidit; probrosis sermonibus absentem laceravit; quas non ad contumelias descendit homo improbe facetus? Quid non dictum ab illo cum contumelia? Quas non contumelias in illum jecit? Contumeliosissime illi maledixit; voces ab illo emissæ sane contumeliosæ; omnibus probris illum oneravit, laceravit; convitio, contumelia illum verberavit; contumeliam homini dixit, imposuit, intorsit sane gravissimam; contumeliis hominem operuit, vexavit atrocissimis; per obscœnam turpemque dictu contumeliam violavit, plaustra convitiorum in illum jactavit; linguam contumeliose in illum strinxit; contumeliam novo modo illi fecit. 2. Gravi contumelia affectus est, il a été violemment injurié. Gravem sustinuit, accepit, passus est contumeliam; frequenti senatus convitio verberatus est; laceratus probris; contumeliis verberatus; jactatus convitio ac clamore est; multa de illo maledice contumelioseque dicta sunt. Usus: In epistola tua multi aculei contumeliarum insunt. Ad contumelias descendere. In contumeliam vertere. Contumeliam accipere. A contumelia prohibere, tutum reddere. Cf. Maledictum, Convitium, Injuria, Probrum.

CONTŬMĒLĬŌSĒ, Outrageusement, injurieusement. Syn. Per contumeliam, injuriose. Usus: De absentibus maledice, contumeliose detrahendi causa dicere.

CONTŬMĒLĬŌSUS, a, um, Outrageux, injurieux. Syn. Injuriosus. Usus: Litteræ, oratio, voces in aliquem contumeliose emissæ. In edictis, in congressu contumeliosus. Cf. Injuria.

CONTUNDO, is, ūdi, ūsum, ere, a. Écraser, broyer. Syn. Obtero, frango. Usus: 1. Uxorem lapidibus, et fustibus debilitavit; manus ictibus contudit. 2. Transl. Audaciam exultantis prædonis, sævitiam, impetum frangere et contundere, dompter, vaincre, briser. Calumniam obtrivit, et contudit. Animum contudi, et fortasse vici.

CONTURBĀTĬO, ōnis, f. Trouble (de l’âme, des idées). Usus: Conturbatio est metus excutiens cogitata.

CONTURBO, as, avi, atum, are, a. Troubler. Syn. Perturbo, confundo. Adv. Magnopere, mirifice, valde. Usus: 1. Multa conturbant animos specie utilitatis. Id me maxime conturbat, quod. Frequentia hominum conturbat et infirmat imaginum notas. 2. Decoquo, dissipo pecuniam domini, rationes perturbo, commisceo, brouiller, embrouiller; faire banqueroute. Num igitur conturbare oportebat? Servus postquam conturbasset, profugit.

CONTUS, i, m. Long bâton, perche. Syn. Sudes, seu hasta longior sine ferro.

CŌNUS, i, m. Cône. Figura metæ, vel pyramidis aut turbinis inversi. Usus: Conum, ais, et cylindrum, et pyramidem pulchriorem, quam sphæram videri.

CONVĂLESCO, is, lui, escere, n. Prendre des forces, se rétablir. Syn. Consanesco, valentior fio, e gravi morbo recreor, sanor, ex morbo evado, morbo defungor, valetudine emergo, morbo levor. Adv. Commodissime illico, impune ad perniciem, tardius. Usus: 1. Non omnes, qui curantur, convalescunt. Si fatum est convalescere e morbo, sine medico convalesces. 2. Transl. Cresco, augeor, croître, grandir, augmenter. Ut convalescere aliquando civitas et sanari posset. Cf. Confirmo, Valetudo, Morbus.

CONVALLIS, is, f. Plaine fermée de tous côtés. Syn. Planities ex omni parte septa montibus. Usus: Roma in montibus et convallibus posita.

CONVĀSO, as, avi, atum, are, a. Emballer, empaqueter. Syn. Vasa colligo.

CONVĔHO, is, vexi, vectum, ere, a. Voiturer, transporter. Syn. Comporto. Usus: Materiem, lapides convexit.

CONVELLO, is, velli, vulsum, ere, a. Arracher; ébranler, renverser. Syn. Revello. Usus: 1. Simulacrum, gradus convellere. 2. Transl. Videbantur convulsuri statum reipublicæ. Vires, potentiam, acta, gratiam alicujus convellere. Aliquem e suis hortis, de pristino statu convellere. Opinionem inolitam, mentibus dudum insitam convellere.

CONVĔNÆ, ārum, m. pl. Étrangers, réfugiés, aventuriers. Syn. Qui e diversis locis in unam civitatem conveniunt. Usus: Romulus pastores et convenas consilio congregavit et sapientia.

CONVĔNĬENS, entis, omn. gen. Qui est d’accord avec, conforme à. Syn. Consonus, consentaneus, congruens, concors, aptus, par, decorus, decens, dignus. )( Alienus. Usus: Bene convenientes propinqui. Nihil naturæ tam aptum, tam conveniens ad res adversas et prosperas, quam amicitia. Quid Philosopho minus conveniens, quam Deos tollere? Cf. Decet, Oportet.

CONVĔNĬENTER, Conformément. Syn. Congruenter, secundum, pro. Usus: Convenienter naturæ vivere.

CONVĔNĬENTĬA, æ, f. Convenance, conformité, rapport, harmonie. Syn. Conjunctio, cognatio, quasi concentus. Epith. Tanta. Usus: In amicitia est convenientia rerum, in ea stabilitas, in ea constantia. Pulchritudo, venustas, convenientia partium. Cf. Amicitia.

CONVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. et a. Venir ensemble, se réunir, se rencontrer. Syn. Concurro, coeo, congregor. )( Dispergo. Adv. Apte, clam inter se, maxime officio, mirifice, optime cum aliquo, paulisper, præclare. Phras. Multi ad eum convenere, bien des gens vinrent le trouver. Sibi eo convento opus ducebant; cuncta nobilitas accurrit; unum in locum congregata est. Coitio hominum facta est; in ejus congressum et colloquium venere plurimi, convolarunt, concurrerunt, affluxere. Concursus ad illum factus est maximus. Multi se ad eum salutandum conglobarunt. Ex tota urbe ad illum concursus fuit. Usus: 1. Copiæ omnes in unum locum convenere. Romam tota Italia convenit. Multæ causæ in unum locum convenisse, et inter se congruere videntur. 2. Congruo, non abhorreo, aptus, conveniens sum, s’accorder, être d’accord. Puto rem conventuram. Aliquid, vel nihil inter eos convenit. Hi mores nostræ ætati non conveniunt, ces mœurs ne sont plus de notre temps. Vide, quid conveniat, quid deceat. Sunt in te aliqua, quæ in nullum convenire possunt. Mihi tecum convenit, il a été arrêté entre nous deux. Inter omnes convenit, ita esse, on s’accorde à dire, on reconnaît généralement que.... Neminem adhuc convenisse tecum puto. 3. Adeo, ad aliquem eo, venio, aller trouver, venir chez. Convenio quotidie plurimos. Nemo me convenit. 4. Nubo, passer sous la main d’un mari, se marier. Uxores, quæ in manum viri conveniunt, matresfamilias sunt. Cf. Conventio, Societas.

CONVĔNIT, imp. Il convient. Syn. Decet, æquum est. Usus: 1. Non convenit, ad referendam gratiam esse tardiores. 2. Par est, c’est à vous. Vos his malis mederi convenit. 3. Constat, on convient. Nominis quæstio est, cum de facto convenit. Convenit id mihi cum adversariis, telles sont mes conventions avec mes adversaires. Cf. Decet, Oportet.

CONVENTĬCŬLUM, i, n. Réunion. Usus: Conventicula hominum, et quasi concilia quædam. Coitiones et conventicula.

CONVENTUM, i, n. Convention, pacte, accord. Syn. Pactum. Usus: Stare conventis. Dictorum conventorumque constantia. Promissum et conventum. Cf. Pactum.

1. CONVENTŬS, ūs, m. Convention. Syn. Pactum, conventum. Usus: Pacta aliqua sine legibus servantur ex conventu.

2. CONVENTŬS, ūs, m. Assemblée, réunion. Syn. Turba, concio, cœtus, multitudo hominum in unum locum congregata. Epith. Celeberrimus virorum mulierumque, dignissimus republica, elegans, honestus, honestissimus maximusque, magnus, nocturnus, tantus. Usus: Conventus celebrare, facere, agere, peragere, habere. Conventum dimittere; in quibus oppidis Prætores conventum agere solent. Conventus ille Capuæ me patronum adoptavit.

CONVERSĬO, ōnis, f. Mouvement circulaire. Syn. Circumvectio. Epith. Annua, certa definitaque, conveniens constansque, incitatissima, longa, maxima, quotidiana, rotunda. Conversiones absolutæ, cœlestes, continuæ, naturales rerump. Usus: 1. Cœli conversio incitatior. Anni conversiones et commutationes. Perpetui cursus conversionesque cœlestes. 2. Mutatio, vicissitudo, changement, mutation, révolution. Naturales sunt conversiones rerumpublicarum. Conversio status, et inclinatio communium temporum.

Conversio a peccatis, Conversion, résolution de mieux vivre. Phras. 1. Correctio, emendatio morum; resispicentis animi propositum; vitæ correctioris studium. 2. (Convertere se a peccatis, Vulg.) se convertir. Redire in viam; abstinere a sceleribus, resispiscere; ab improba peccandi consuetudine se revocare; ad frugem redire; ex corruptis moribus ad emendatiorem vitam redire, sese traducere; ad bonam frugem se recipere; e flagitiorum cœno emergere; emergere e vitiis, et ad curam sempiternæ salutis se revocare; redire ad officium hominis Christiani; animum suum ab omni alia cogitatione ad curandam tuendamque salutem traducere; animum ad melioris vitæ consilia appellere; ad frugem animum applicare; a malitia absistere; animum a vitæ pravitate abducere; ad sanam mentem redire; suos mores ad recti honestique leges conformare; se a pravis moribus ad virtutis studium convertere. 3. (Convertere alium a peccatis, Vulg.) convertir qqn. E peccatorum, scelerum gurgite extrahere aliquem; errantem in viam reducere; a vitiis, a pravitate vitæ, a sceleribus avertere; ad bonam frugem adducere, reducere; ad melioris vitæ rationem a pravis moribus traducere; de vitæ pravitate deducere. Errantem ad bonam frugem, bonam mentem reducere, revocare. Cf. Corrigo, Melius.

Conversio idololatræ, Conversion d’un idolâtre. Phras. Tota barbarorum natio ad Christi fidem conversa est, toute la nation des barbares s’est convertie, a embrassé la foi du Christ. Rejectis tenebris vanarum superstitionum, luce divinitus immissa ad Christianam religionem se applicuit; simulacrorum cultu abjecto, unius Christi cultui se consecravit; Christianis se sacris addixit; ad Christi cultum animum adjecit; Christo adjuncta est; ad fidem adjuncta est; ad sanam religionem ac fidem traducta; a dæmonum stipendiis ad Christi signa, ad Christi castra traducta; a superstitiosis ritibus, ab erroribus ritibusque sacrilegis, a dæmonum servitute ad unius veri DEI notitiam cultumque est traducta; a dæmonum servitute in Christianam libertatem vindicata, asserta; ad Christum adducta, adjuncta; ad Christiani cœtus communionem aggregata; Christo sacri fontis aspersione auctorata est. Cf. Baptismus.

Conversio hæretici, Conversion d’un hérétique. Phras. 1. Multi hæretici sunt conversi, il y a eu de nombreuses conversions d’hérétiques. E summa caligine ac tenebris in lucem Catholicæ veritatis traducti, restituti; redditi Catholicæ religioni; ad Ecclesiam Catholicam reducti; qui posita contumacia suavissimo Ecclesiæ jugo cervices suas subjecere; ad sinum Catholicæ Ecclesiæ; ad Ecclesiæ auctoritatem redierunt; Religionem Catholicam respexerunt; Ecclesiæ reconciliati sunt; de pravis opinionibus deducti; hæresim abjecerunt, ejurarunt; orthodoxam doctrinam hauserunt; Ecclesiæ se reddiderunt; perversarum opinionum venenum, virus ejecerunt; ejurata hæresi se cum Ecclesia Catholica conjunxerunt; se a pravis de religione opinionibus ejecerunt; e seditiosis sectis se extulerunt; ad cœtum recte sentientium redierunt; ad imperium Romanæ Ecclesiæ se revocarunt; falsarum commenta opinionum repudiarunt; Romanæ Ecclesiæ manus dedere; pravas opiniones excusserunt; pestem, quam in animo habebant, ejecerunt; ab errorum caligine ad sinceræ fidei lucem pervenere; suavissimo Ecclesiæ jugo cervices subdidere, submisere; cum Ecclesia Romana in gratiam rediere. 2. Ab hæresi aliquem convertere, faire abjurer à qqn l’hérésie. In gratiam cum Romana Ecclesia reducere, restituere; Ecclesiæ Romanæ reconciliare; hominem pravis opinionibus addictum Catholicæ Religioni restituere; hæresium erroribus abductum ad Catholicam Religionem revocare; ex hæresium tenebris ad lucem veritatis evocare; ad Catholica castra, signa traducere; cum Romana Ecclesia in gratiam constituere; depravato ab errorum doctoribus animo veritatis lucem accendere; errorem eripere, eximere, extorquere.

CONVERSO, as, are, a. Tourner. Syn. Sæpe converto. Usus: Animus seipse conversans, l’âme qui se replie sur elle-même.

CONVERTO, is, ti, sum, ere, a. Tourner; traduire. Syn. Commuto, traduco, refero. Adv. Aliquando se ad sanitatem, male, repente se, recte, retro, festine. Usus: 1. Arma sua in perniciem patriæ, calamitatem aliquam ad salutem convertere. Animos ad crudelitatem, vim, religiones, risum et facetias convertere. Alienam rem in suam, omnia ad suum commodum convertere. Animos imperitorum a pravitate ad Deorum cultum convertit. In eumdem se habitum coloremque convertit. Aliquo se animo et cogitatione convertere. Se totum ad pacem, ad litteras convertere. 2. Volvo, circumago, tourner. Terra circa axem se convertit, ac torquet. 3. Interpretor, traduire. Græca in latinum convertere. Græca latine reddere. Demosthenis quædam in latinum converti, non ut verbum verbo redderem, sed vim verborum servavi, nec ea annumeranda lectori putavi, sed velut appendenda. Cf. Muto.

CONVESTĬO, is, īvi, ītum, ire, a. Revêtir, envelopper. Syn. Vestio, tego, orno. Usus: Hedera omnia convestivit. Cf. Vestio.

CONVEXUS, a, um, De forme circulaire, convexe. Usus: Cœlum convexum.

CONVICTĬO, ōnis, f. Action de vivre ensemble, commerce, liaison. Syn. Convictus. Usus: Jucundissima convictio.

CONVICTOR, ōris, m. Commensal, convive. Epith. Familiaris, quotidianus. Usus: Domestici convictores. (Vulg. Commensales.)

CONVICTŬS, ūs, m. Vie commune, société. Syn. Convictio. Usus: Quin redis ad convictum nostrum. Is tollit convictum humanum et societatem.

CONVINCO, is, vīci, victum, ere, a. Convaincre. Syn. Arguo, coarguo, redarguo, cogo, revinco. Usus: Flagitii aliquem testibus, testimoniis manifestis, indiciis convincere. Convictus, fractus deprehensusque discessit. Etsi causa tua non manifestissimis indiciis teneretur, mores tamen et vita te convincerent. Convincam facile et elinguem faciam, reddam; tua te confessione induisti et jugulasti, vos propres aveux vous ont convaincu et perdu. Cf. Arguo, Revinco.

CONVĪTĬĀTOR, ōris, m. Celui qui injurie. Syn. Maledicus. Usus: Huic convitiatori ego de mea vita respondeam?

CONVĪTĬUM, ii, n. Injure. Syn. Maledictum, probrum, contumelia, crimen, opprobrium, maledictio. Epith. Ferreum, grande, grave, justissimum honestissimumque, magnum, turpe, maximum, quotidianum, tacitum. Phras. 1. Convitium facere, injurier. Probra ingerere; contumeliis agitare animos; maledicta in aliquem conferre, conjicere; maledictis opprimere, lacessere, appetere, vexare; contumeliis operire, opprimere; verbis violare, lacessere; maledictis figere, obruere; probrum objicere, objectare; maledicta in aliquem congerere; omnibus probris onerare; verbis obterere res cum laude gestas; nullis parcere verborum contumeliis; labem magistratui imponere; maledictorum notis inurere; probrum inferre; probris vexare. Cf. Maledictum, Probrum, Contumelia. 2. Convitium pati, souffrir les injures. Convitio jactari; convitiis urgeri; convitium sustinere; contumeliam accipere, pati; convitio verberari. Usus: Consectari aliquem convitiis. Convitio aliquid flagitare. Urgeor omnium vestrum convitio. Respondebo hominis furiosi convitio. Cf. Dedecus, Ignominia.

CONVĪVA, æ, m. Convive. Syn. Socius ad epulas, convictor. Epith. Consiliarii, consilii alicujus, hilari et bene accepti, singuli. Usus: Collectam exigere a conviva. Convivas bene hilariterque accipere.

CONVĪVĀLIS, e, gen. com. Relatif au repas, de table. Usus: Convivalia ludionum oblectamenta addicta epulis.

CONVĪVĀTOR, ōris, m. Celui qui donne un repas. Syn. Qui convivium facit, parat.

CONVĪVĬUM, ii, n. Repas. Syn. Epulæ, accubatio epularis amicorum. Epith. Delicatum, flagitiosissimum, gladiatorium, gratum, jucundum et gratum, maximum, mirificum, moderatum et honestum, præclarum, publicum, pudicum et sobrium, tempestivum, turpe. Convivia honesta, impura, intempestiva, moderata, modica, muliebria, nocturna. Phras. 1. Convivium splendidum, festin magnifique. Convivium opipare adornatum, omnibus rebus instructum et paratum; ornatum magnifice et splendide; epulum regia magnificentia dignum, lautum, exquisitum; mensa exquisitissimis dapibus exstructa. 2. Convivium apparare, préparer un banquet. Parare, ornare, instruere; epulum dare; mensam exquisitissimis dapibus exstruere; convivio aliquem accipere; convivium magnifice, splendide, apparatissime adornare. 3. Convivio adesse, assister à un festin. Convivium inire, celebrare, concelebrare; convivio accipi; ad convivium adhiberi; accubare in convivio; in convivio esse; convivio interesse; in convivio accumbere. Usus: Celebratur omnium sermone lætitiaque convivium. Agitare convivia, donner un festin ou y prendre part. Condicere, intell. ad convivium, s’inviter à dîner chez qqn ou accepter une invitation. Convivium ad multam noctem vario sermone producere.

CONVĪVOR, aris, atus sum, ari, d. Donner ou prendre un repas. Syn. Convivium ago, agito, epulum do. Usus: Quotidie in publico convivatur. Cf. Convivium.

CONVŎCĀTĬO, ōnis, f. Appel, convocation. Syn. Conventus, congregatio. Usus: Nulla ad defendendam rempublicam populi convocatio.

CONVŎCO, as, avi, atum, are, a. Convoquer. Syn. Voco, concieo, advoco, congrego. Adv. Aliquando, omnino, serius, fuse. Phras. Populum convocavit, il convoqua le peuple. Concionem advocavit; concilium indixit; concilium plebis habuit; ad concionem vocavit plebem; conventum fecit, egit, celebravit; concivit multitudinem, juvenum manum collegit, comparavit; agmen coegit; cœtus hominum sociavit; multitudinem coegit, congregavit. Cf. Colligo. Usus: Convocare et congregare dissipatos. In domos consulum senatum convocare, cœtum indicere. Concientur miraculo novæ rei homines, servitia edicto concitantur, arcessuntur.

CONVŎLO, as, avi, atum, are, n. Accourir, voler ensemble. Syn. Concurro. Adv. Statim. Usus: Convolant tota ex Italia nuntii. Vexillo elato ocius convolabunt. Cf. Concurro.

CONVOLVO, is, vi, vŏlŭtum, ere, a. Rouler, faire un tour. Syn. Involvo. Usus: Sol se convolvens elabitur, ut abeat.

CŎŎPĔRĬO, is, ui, pertum, ire, a. Couvrir entièrement. Syn. Tego. Usus: Telis coopertum corpus. Homo sceleribus, miseriis coopertus. Cf. Tego.

CŎOPTĀTĬO, ōnis, f. Choix, élection. Syn. Constitutio. Epith. Censoria. Usus: Cooptatio collegiorum ad populi beneficium transferebatur.

CŎOPTO, as, avi, atum, are, a. Choisir. Syn. Eligo, adscribo, recipio. Usus: Aliquem in amplissimum collegium, in senatum sua nominatione cooptare.

CŎŎRĬOR, oreris, ortus sum, oriri, d. Naître, s’élever. Syn. Orior. Usus: Tum subito coortæ tempestates sunt maximæ. Coorti ex insidiis hostes. Cf. Orior.

CŌPĬA, æ, f. Abondance, foule; puissance, liberté. Syn. Abundantia, ubertas, vis, facultas. Epith. Accurata orationis, admirabilis, assidua, bona, digna gloria imperii, exilis. Copiæ adventitiæ, affluentes, amplissimæ patrimonii, domesticæ, desperatæ, equestres ac pares, exiguæ amicorum, extenuatissimæ, firmæ, innumerabiles, magnæ, bellicosæ, omnibus rebus ornatæ, nimiæ, pares, parvæ, pedestres, præclaræ, præsentes, veteranæ, veteres. Phras. 1. Maxima frumenti copia advecta est, on importa une grande quantité de blé. Magna vis, innumerabilis frumenti numerus, ingens frugum modus comportatus est; urbs commeatus copia ad satietatem instructa est. 2. Tellus magnam copiam præbet frugum, la terre produit une grande abondance de fruits. Abundantiam gignit, suppeditat id genus frugum; affluit frugum copia; magna soli est benignitas ad maturandas fruges; frugum eo loco abunde est; tellus copia rerum saginat accolas; tellus abundat frugibus; copia frugum et ubertate anteit plerasque imperii provincias; lætissima ubique frugum ubertas est; nihil uberius ad fruges solo, ubertas frugum quanta potest esse maxima; ager est frugum imprimis fertilis. 3. Vir copiis rei familiaris locuples, homme très riche. Omnibus copiis floret, abundat, affluit, circumfluit; omnium rerum affluentibus copiis ditatus, præditus; in summa rerum abundantia vivit. Cf. Dives. 4. Copias contrahere, lever des troupes. Copias cogere, contrahere; vires suas in unum conferre; colligere ex dissipato cursu; castra castris conjungere. Cf. Exercitum parare. Usus: 1. Dicendi, verborum, ornamentorum copia, varietas, ubertas. Frugum ubertas et copia. 2. Facultas, potestas, occasio, faculté, liberté, pouvoir. Majori cura, quam copia et facultate rem gerere. Facere civibus omnibus sui consilii copiam. Hortensio summam copiam facultatemque dicendi natura largita est. 3. Opes, fortunæ, richesses, biens de la terre. Moderator rempublicam faciat opibus firmam, copiis locupletem, gloria amplam. Omnium rerum affluentibus copiis ditari. 4. Exercitus, manus, cohors militum, troupes, forces militaires. Copias conficere, comparare, parare, cogere, lever, préparer des troupes. Copias habet, copiis abundat, avoir beaucoup de soldats. Copias producere, educere in aciem, exponere, lancer ses troupes en avant. Copias armare, instruere, armer ses soldats. Copias profligare, tailler en pièces une armée. Cf. Exercitus.

CŌPĬŌSĒ, Abondamment. Syn. Uberrime, large, largiter, prolixe, abundanter. Usus: Pastum animalibus copiose et abundanter natura comparavit. Copiose de aliqua re dicere, disserere, disputare.

CŌPĬŌSUS, a, um, Abondant, riche. Syn. Abundans, uber, dives. Adv. Admodum, plane et locuples. Phras. Est orator admodum copiosus, c’est un orateur très abondant. Fuse, copiose, rhetorice auget, et ornat omnia; fuse lateque disputat; tractat, pertractat uberrime omnia; est in eo flumen verborum; est oratio plurimi sanguinis; juvenili pene redundantia luxuriat; verbis effervescentibus et paulo nimium redundantibus utitur. Sermonis plenus orator est, ac præ cæteris verbosus; ore pleniore disputat et tractat omnia; velut in immenso campo liberius vagatur. Usus: Homo inter suos imprimis copiosus. Omnibus rebus ornatus et copiosus. Lautum et copiosum patrimonium. Homo ad dicendum copiosus. Cf. Dives, Oratio, Eloquentia.

CŌPŬLA, æ, f. Lien, chaîne. * Syn. Nexus, vinculum. Usus: Quæritant me, copulas gestant secum.

CŌPŬLĀTĬO, ōnis, f. Agglomération, assemblage. Syn. Conjunctio. Usus: Copulatio rerum coagmentatioque naturæ. Congressus, copulationesque consuetudinum. Complexiones, adhæsiones, copulationes atomorum. Cf. Conjunctio.

CŌPŬLO, as, avi, atum, are, a. Associer, unir. Syn. Jungo, adjungo, compono. )( Disjungo, divello, distraho. Usus: Disjuncta conjungere, futura cum præsentibus copulare. Animi cum corporibus copulati. Equester ordo cum senatu copulatus. Ista cogitatione differunt, re copulantur. Nihil amabilius, nihil copulatius morum similitudine bonorum. Cf. Jungo, Adjungo.

CŎQUO, is, xi, ctum, ere, a. Faire cuire; tourmenter. Adv. Bene. Usus: 1. Is, qui coxerat, condimenta addidit. 2. Transl. Vir bonus misere coquitur a curis. Sermone utitur bene cocto et condito, longtemps médité.

COR, cordis, n. Cœur. Syn. Pars in animante princeps, vitæ fons. Phras. 1. (Ex corde, Vulg.), de tout cœur. Ex animo; ex intimo animi sensu; libenti animo; propenso studio; propensissima voluntate; egregia animi alacritate; impense, sincere, optimo animo. 2. (Nihil sibi cordi sumit, Vulg.), il n’a souci de rien. Eorum nihil illi cordi est; nihil in animum descendit; eorum nihil in animum admittit; parum, nihil his movetur, commovetur; nihil illi istorum curæ est; omisso ac soluto ad hæc est animo; de his rebus minime laborat. Cf. Cura, Sollicitus. Usus: Nec cor habet, nec palatum. Animus mihi ardet, cor cumulatur ira. Res tua valde mihi cordi est. (Vulg. Cor, pro animo: habet cor. Duro, bono est corde, il a bon cœur, mauvais cœur).

CŌRAM, En présence, vis-à-vis. Syn. Ad, apud, ante, in conspectu, ante oculos, ante pedes, in oculis. )( Absens. Usus: Coram, et absenti mihi promisere. Sed hæc pluribus et commodius coram. Cf. Conspectus, Præsens.

CORBIS, is, f. Corbeille. Syn. Canistrum, fiscina e vimine contexta. Usus: Messoria corbe se contexit.

CORBĬTA, æ, f. Navire de transport. Syn. Navis oneraria.

CORCŬLUM, i, n. Petit cœur, terme de tendresse. Syn. Cor parvum. Vox amatoria. Usus: Scipio corculum appellatus fuit.

CORDĀTĒ, Sensément. Syn. Sapienter, prudenter.

CORDĀTUS, a, um, Sensé, prudent. Syn. Prudens, sapiens. Usus: Scaurus homo egregie cordatus. (Vulg. cordatus, cordate adhibet pro forti, generoso, fortiter.) Cf. Prudens.

CORDŎLĬUM, ii, n. Crève-cœur, chagrin. * Syn. Dolor cordis. Usus: Rides ab cordolio. At mihi cordolium est.

CŎRĬUM, ii, n. Peau, cuir. Usus: Obvolutus, vestitus, tectus corio.

CORNĔŎLUS, a, um, De corne, corné. Syn. Corneus. Usus: Aures duros, et quasi corneolos habent introitus.

CORNĔUS, a, um, De corne, dur comme la corne. Usus: Corneum rostrum.

CORNIX, īcis, f. Corneille. Epith. Cursans, fusca. Usus: Cornicum oculos configere, tromper plus habile que soi. (Prov.).

CORNŪ, u, n. Corne. Epith. Dexterius, firmius, sinisterius. Hebetiora, acutiora. Usus: Lunæ nascentis cornua. Animantia cornibus armata.

CŎROLLA, æ, f. Petite couronne, guirlande. Syn. Corona.

CŎROLLĀRĬUM, ii, n. Supplément en général; en parl. supplément de salaire, gratification. Syn. Appendix, accessio. Usus: Ad solitos fructus arationum aliquot nummorum corollarium adjicere. Cf. Addo.

CŎRŌNA, æ, f. Couronne. Syn. Insigne regni, insigne regium, diadema, sertum. Epith. Aurea, civica, illuminata, laurea, longa, maxima, multiplex, publica, subita. Usus: 1. Corona aurea fulgentibus gemmis illuminata, couronne d’or enrichie de pierres précieuses. Habere, ferre coronam auream in capite. Coronam civicam imponere. Ponere, deponere coronam. 2. Circulus audientium, cœtus, cercle, assemblée, réunion. Frequentissima corona cingi et sepiri. Causa erit ad maximam coronam dicenda. In corona hominum et consessu. 3. (Corona clericalis, Vulg.), tonsure. Sacri Ordinis insigne, attonso in coronæ modum vertice, (Vulg. tonsura). 4. Coronam Marianam recitare, réciter le chapelet. Statas ad DEI Matrem preces ad precarios globulos persolvere. Preces coronarias ad Divinæ Matris honorem persolvere. Corollam precariam pie sancteque volvere. Statis precibus DEI Parenti Virgini corollam texere. Piaculares sacræ corollæ globulos pie sancteque precando volvere. Preces coronariæ, corolla precaria, globuli precarii, piaculares, chapelet.

CŎRŌNĀRĬUS, a, um, Qui se rapporte aux couronnes. Syn. Quod ad coronas pertinet. Usus: Aurum coronarium dabatur consulibus ex provincia decedentibus ad decorandum triumphum.

CŎRŌNO, as, avi, atum, are, a. Couronner. Syn. Coronam impono, corona dono, venerabilem insignibus imperii facio, insignibus regni angustiorem reddo. Usus: Epulas coronati ineunt.

CORPŎRĀTUS, a, um, Qui a un corps, matériel. Usus: Mundus cernitur et tangitur, et undique est corporatus.

CORPŎRĔUS, a, um, Qui a un corps, corporel, matériel. Syn. Corporatus, concretus. Usus: Corporeum et aspectabile omne necesse est esse, quod natum est.

CORPŬLENTUS, a, um, Gros, gras, qui a de l’embonpoint. Syn. Obesi corporis homo. Cf. Pinguis, Abdomen.

CORPUS, ŏris, n. Corps. Epith. Ægrum, bene constitutum, caducum et infirmum, castum, clarum, debile, externum, extremum, figuratum, firmum, fragile, grave, illustre, immane, immortale, imperfectum, impudicissimum, impurum, incultum, horridum, ingens, integrum, insipiens, inviolatum, maternum, mortale, mutabile, obliquum, æquabile, sanctissimum, sanum, semiferum, vitiosum. Corpora aspera, hamata, uncinataque, solida ac individua, terrena concretaque, viva. Usus: 1. Corpus, quasi vas animi et quoddam receptaculum. Corpus exercendum et ita afficiendum est, ut obedire rationi possit in exequendis negotiis, et in labore tolerando. Corporis infirmitas et imbecillitas. Corpora recalescunt, confirmantur, allevantur, revocantur agitatione et exercitatione. E morbo vires et corpus amisi. Dandum est tempus corpori. Serviendum est corpori. Voluptates ad corpus pertinentes. Corpus vulgare, meretricium. 2. Transl. Corpus reipublicæ. Non modo partes, sed corpus reipublicæ curasti, prendre soin de la république tout entière. 3. Opus, volumen, volume; en parl. les œuvres complètes d’un auteur. Ex his modicum corpus confici posset. Corpus defensionis.

Corporis Christi festum, la Fête-Dieu. Dies, quem anniversario augustissimoque ritu, sanctissimo Christi Corpori sacrum voluit Ecclesia; qui sanctissimi Christi Corporis honoribus a majoribus dicatus est; quo omni apparatus genere, triumphalem plane in modum, augustissimum mysterium celebrat Christianus orbis.

CORPUSCŬLA, ōrum, n. pl. Petits corps, atomes. Epith. Levia, rotunda, angulata et curvata, et adunca. Usus: Democriti corpuscula quædam levia, alia aspera, rotunda alia, partim angulata, curvata quædam, et quasi adunca, ex his, etc.

CORRĀDO, is, rāsi, rāsum, ere, a. Râfler, faire main basse sur. Usus: Illi, credo, hæc pecunia corraditur.

CORRECTĬO, ōnis, f. Correction, réforme. Syn. Temperatio, emendatio. Usus: Correctionem alicui adhibere. Hæc est veteris Philosophiæ correctio et emendatio. Cf. Emendatio, Reprehendo, Corrigo.

CORRECTOR, ōris, m. Censeur, réformateur. Syn. Censor, emendator. Usus: Corrector et emendator civitatis.

CORRĒPO, is, psi, ere, n. Se glisser, s’introduire. Syn. Irrepo.

CORRĬGĬA, æ, f. Courroie (de soulier). Syn. Lorus seu cingulus e corio factus. Pedis offensio et corrigiæ abruptio erit cavenda.

CORRĬGO, is, rexi, rectum, ere, a. Corriger. Syn. Emendo, correctionem adhibeo, aliquem ab errore averto, compenso. )( Depravo. Adv. Ambitiose orationem. Phras. 1. Spero fore, ut se corrigat, j’espère qu’il se corrigera. Ut se flectat, et majores suos respiciat, ut sanetur; ut ne exemplum in perniciem civitatis manet; ut frugi evadat; ut virtute culpam corrigat, nova gloria flagitii memoriam aboleat; ut se restituat; se ad frugem corrigat; ad frugem animum applicet; ut in viam redeat; ab errore revocetur; objurgando melior fiat; ut correctionem subeat, suscipiat, admittat; ut correctorem patiatur; monitoribus et qui erranti viam monstrent, obtemperet, dicto audiens sit, morem gerat. 2. Vix jam corrigi potest, il est presque incorrigible. Nullum pene correctioni locum relinquit, reliquum facit; nullum prope melioris frugis spem facit; vix est, ut ad sanitatem flectatur; conclamatum videtur de ejus emendatione; insanabile pene malum est; is ut ad meliorem se frugem recipiat, sperari vix potest; deploranda in perpetuum videtur ejus emendatio; vix superest medicinæ locus; respuit jam inveterata vis mali, quasi desperata salute, medicinam; frustra jam in emendandis ejus moribus opera ponitur; altius jam animo insedit vitium, quam ut evelli ulla ratione possit. Cf. Melius. 3. Correxit orationem, il a corrigé son discours. Ad ineptos locos notam apposuit; orationem limavit; multis lituris delimavit, perpolivit; menda non pauca lituris sustulit; demendo, mutando, interpolando multis locis sensum restituit. Usus: Aliquem, mores aliorum, orationem, menda corrigere. Errorem pœnitendo correxit. Corrigere se et reprehendere Cf. Melius.

CORRĬPĬO, is, ripui, reptum, ere, a. Prendre, saisir; blâmer, réprimander. Syn. Comprehendo, reprehendo. Adv. Acerrime, occulte, severe. Usus: 1. Hominem corripi et suspendi jussit. Dolore, amentia, ira corripi; morbo subito corripi. 2. Reprehendo, arguo, incuso, accuso, accuser, dénoncer. Clamoribus maximis aliquem corripere. Cf. Reprehendo, Objurgo, Impetus.

CORRŌBŎRO, as, avi, atum, are, a. Fortifier, consolider. Syn. Firmo, confirmo, roboro, sancio. )( Infirmo, frango. Usus: Spem alicujus lenitate; factionem indulgentia corroborare. Cum se vox tua corroborarit. Corroborata jam vetustate audacia. Ætas corroborata, rerum cognitioni apta. Cf. Firmus, Confirmo.

CORRŌDO, is, rōsi, rōsum, ere, a. Ronger. Syn. Rodo. Usus: Mures scuta corroserant.

CORRŎGO, as, avi, atum, are, a. Prier, demander. Syn. Rogo, peto, precibus quæro. Usus: 1. Necessarios suos corrogat, ut sibi adsint. 2. Congrego, amasser en demandant. Vestimenta, vasa, milites corrogare. Cf. Colligo.

CORRŪGO, as, atum, are, a. Rider, plisser. Usus: Frontem corrugare. Caperare, contrahere, adducere frontem. Cf. Ruga.

CORRUMPO, is, rūpi, ruptum, ere, a. Corrompre; ruiner. Syn. Depravo, vitio, in vitium impello, destruo. Phras. 1. Cupiditates juventutem corrumpunt, les passions corrompent la jeunesse. Deteriorem faciunt; a recto cursu et ratione detorquent, nervos omnes virtutis elidunt; corruptelarum illecebris irretiunt; facile in omnia vitia præcipitant. 2. Juventus facile corrumpitur (Vulg. Seducitur), les jeunes gens se laissent facilement séduire. Contagione malorum juventus facile evertitur, in errorem facile inducitur, facile transversum agitur; malis moribus depravatur; ad mala consilia deducitur; ad nequitiam facile inducitur; in fraudem illicitur; sollicitando et pollicitando juvenum animi lactantur, labefactantur. Juventus veluti contactu facile recipit vitia, animi virus; morbi illi animorum facile pervadunt juventutem; facile serpunt contagiones malorum; morbi illi animorum veluti corporum contactu vulgantur; ætas illa flexibilis, pravis capta corruptelarum illecebris a continentia facile deducitur; ad inertiam et voluptates corporis pessumdatur. 3. Hoc in se facinus nunquam concepisset, nisi a pravis sociis corruptus esset, il n’aurait jamais songé à ce crime, s’il n’avait été corrompu par de mauvais compagnons. Nisi exempli contagio juvenilem animum veluti pestilenti quodam sidere afflasset; nisi sociorum exempla transversum egissent; nisi pravitate sociorum ad hæc consilia traductus; hæc cum ageret, contagione quadam pestifera insaniit, sociorum pravitate auferri se passus; corruptelarum illecebris irretitus; contactus iis corruptelarum illiciis, quæ pravis a sociis sunt profecta. 4. Bellicam laudem avaritia corrupit, l’avarice gâta sa gloire militaire. Partam bello gloriam avaritia expunxit; avaritiæ sordes belli gloriam confregere; offecit bellicis laudibus, partoque armis decori avaritia importuna; armorum gloriæ avaritia labem imposuit, aspersit; illustrem belli gloriam avaritiæ sordibus inquinavit. Cf. Macula. 5. Corruptus est pecunia judex, on a corrompu le juge à prix d’or. Judex magna vi pecuniæ a sententiæ æquitate deductus est; ob rem judicandam pecuniam accepit; pretio addictam fidem habuit nummarius juris interpres; jus pecunia est adulteratum, spe et metu depravatum; judicis fides pretio labefactata concidit; saturatus infinita largitione judex, pecuniæ magnitudine facile ab instituto deductus est; mercenarius judex, cujus mens oppressa præmio, lingua adstricta mercede, vero pretium ac gratiam facile antetulit; judex venalem linguam fidemque habuit, judex mercede conductus; largitione cæcatus; pretio delinitus; auro corruptus est; adversarii mei infinita largitione adversum me usi sunt; judicem pretio mercati sunt; judicum voluntates largitione redemerunt; corruptelam judicii magna vi pecuniæ moliti sunt; tantum donis muneribusque perfecerunt, ut a sententia facile abiret, abduceretur; venalem pretio hominem et largitione devinctum, magnitudine pecuniæ facile a bono honestoque abstraxere. Judicem, a cupiditate auri haud intactum, qui adversus divitias haud quaquam invictum gerebat animum, facile donis ad suam causam perduxerunt. Usus: Aliquem pecunia, judicem largitione, pretio tribus corrumpere. Vitiosa et corrupta consuetudo. Corrupti ac depravati mores. Tabulæ publicæ lituris corruptæ. Oculi fletu, viæ luto, vestes usu, ædes situ corrumpuntur. Cf. Deterius, Destruo.

CORRŪO, is, ui, ere, n. et a. Tomber, s’écrouler. Syn. Ruo, cado. )( Sto. Phras. 1. Vulneratus corruit, il tomba blessé. Præceps in vulnus abiit; inter manus suorum collapsus est deficiens, ac jam vix spiritum ducens; moribundus labentibus super corpus armis ad terram defluxit; ruente equo saucius ipse, præceps ad terram datus est. 2. Domus corruit, la maison s’est écroulée. Domus convulsa sedibus suis cum fragore ingenti procidit, ruit, procubuit; diu quassata ac labefactata ruina tandem oppressa est. Cf. Cado. Usus: Ædes exesæ corruere. Uno meo fato tu, et omnes mei corruistis. Corruere urbis opes. Ille timore, ego risu pene corrui.

CORRUPTĒ, Avec altération, avec corruption. Syn. Male, prave, nequiter. Usus: Depravate et corrupte de re aliqua judicare.

CORRUPTĒLA, æ, f. Ce qui sert à corrompre; action de corrompre. Syn. Quod ad corrumpendum valet, ut largitio, illecebræ, etc. Phras. Corruptelam judicis moliri, chercher à corrompre le juge. Sollicitare judicem pecunia ad perniciem alterius; spe ac promissis prolectare; mercari pretio judicem; pretio ac largitione delinire; donis, muneribus tentare. Cf. Corruptus judex. Usus: Mores hac dulcedine, corruptelaque depravati. Corruptela malæ consuetudinis. Aliquem corruptelarum illecebris irretire.

CORRUPTĬO, ōnis, f. Corruption, altération. Usus: Morbum appellant totius corporis corruptionem.

CORRUPTOR, ōris, m. Corrupteur, séducteur. Syn. Largitor. Usus: Quis corruptor juventutis? Quem tu hujus tribus corruptorem ac venditorem clamitas.

CORRUPTRIX, īcis, f. Corruptrice. Corruptrix provincia.

CORS, ortis, f. Cour fermée, basse-cour. Syn. Arca villæ, spatium intra maceriem. Usus: Villam habes cum corte.

CORTEX, ĭcis, m. Enveloppe des plantes, écorce. Usus: Trunci obducuntur libro aut cortice quo sint a frigoribus et caloribus tutiores.

CORTĪNA, æ, f. Tenture, rideau. Usus: Cortina theatri.

CŎRUSCO, as, are, n. Briller, étinceler. Syn. Splendeo, emico. Usus: Flamma inter nubes coruscat.

CŎRUSCUS, a, um, Brillant, étincelant.

CORVUS, i, m. Corbeau. Usus: Milvo est bellum naturale cum corvo.

CŎRY̆PHÆUS, i, m. Coryphée; chef. Syn. Dux, princeps. Usus: Zenonem Philo coryphæum Epicureorum appellat. Cf. Auctor.

CŌS, cōtis, f. Caillou, pierre à aiguiser. Syn. Lapis, quo cultri acuuntur. Usus: Iracundia cos est fortitudinis, la colère aiguise le courage. Novacula cotem præcidere.

COSTA, æ, f. Côte. Usus: Animalium, navium costæ, flancs des navires.

CŎTHURNUS, i, m. Cothurne, sorte de chaussure. Calceamenti genus, tragœdis et virginibus familiare.

CRĀPŬLA, æ, f. Pesanteur de tête, ivresse, indigestion. Syn. Helluonum vitium, dissoluta victus ratio. Phras. 1. Crapulam habet, il est ivre. Mero incalescit; sensus mero victi sunt; gravata ebrietate mens; vino gravis est; mero oneratus; vino epulisque obrutus est; appotus probe; invitavit se plusculum majoribus poculis; temulentus est; vino rationem obruit; vino mentem mersit; vino sepultus est; vino onustus, languidus, oppressus est; vino madet; crapula ac capitis errore titubat; nec mens, nec lingua homini consistit; mero victus est; vini flore se complevit; vino se ingurgitavit; crapula gravis et impos sui est. Cf. Ebrius. 2. Crapulam edormivit, il a cuvé son vin. Crapulam exhalavit; somno concoxit; quies mentem reddidit; ebrietatem discussit. Usus: Edormi et exhala crapulam. Cf. Bibo.

CRAS, Demain. Syn. Secundum hanc diem, crastina die.

CRASSĒ, Grossièrement. Usus: Crasse compositum aliquid.

CRASSĬTŬDO, ĭnis, f. Épaisseur. Usus: Crassitudo æris mihi noxia.

CRASSUS, a, um, Épais. Syn. Densus, plenior, pinguis, concretus. )( Tenuis. Usus: Crassus et concretus aer. Omnia crassis circumfusa tenebris. Cœlum crassum.

CRASTĬNUS, a, um, De demain. Usus: Nisi me in crastinum differre velis.

CRĀTĔR, ēris, m. Cratère, coupe. Syn. Poculum, cratera.

CRĀTES, is, f. Claie. Syn. Tabula viminibus contexta. Usus: Locus conceptus cratibus.

CRĔĀTĬO, ōnis, f. Création, élection. Usus: Creatio magistratuum.

CRĔĀTOR, ōris, m. Créateur, auteur; père. Syn. Procreator, genitor, effector. Phras. Creator universi DEUS, DIEU, créateur de l’univers. Effector et molitor mundi; opifex, generator ædificatorque mundi DEUS; rerum, quæ in tota natura constant, omnium opifex; universi conditor ac parens DEUS; hujus immensi operis conditor, effector, mundi hujus architectus ac fabricator; temporum ac omnium rerum artifex. Cf. DEUS. Usus: Creator urbis Romulus.

CRĔĀTŪRA, æ, f. Créature. Syn. Res creata, ex nihilo producta; res condita ab opifice et ædificatore mundi, DEO; res a summo conditore DEO procreata; summi conditoris, creatoris, procreatoris opus; res mortalis. Creata omnia.

CRĒBER, bra, brum, Fréquent. Syn. Frequens, densus. Usus: Thucydides creber est rerum frequentia. Crebræ venæ toto corpore intextæ. Per hos dies creberrimus mihi sermo de te. Cf. Sæpe, Frequento.

CRĒBRĬTAS, ātis, f. Fréquence, multiplicité. Syn. Frequentia. Epith. Pristina, tanta litterarum. Usus: Crebritate officiorum priora errata sarciam.

CRĒBRO, Fréquemment. Syn. Frequenter. Usus: Crebro litteras dare. Cf. Sæpe.

CRĒDĬBĬLIS, e, gen. com. Croyable, vraisemblable. Syn. Probabilis, verisimilis. )( Incredibilis. Phras. 1. Credibile est, il est probable que (cum ut vel inf.). Fidem est propius; ad fidem pronius est; verisimillimum est; a ratione haud alienum est, par est credere. Cf. Verisimile. 2. Rem credibilem reddidit, il a rendu la chose vraisemblable. Fidem ejus rei fecit allatus ab eo nuntius; suspicionem affirmavit rumor publicus, fidem rei addidit una consentiensque vox populi; ad suspicionem res certissimæ accesserunt; opinionem adjuvit constans rei fama. Usus: Narratio credibilis esse debet. Credibile est, quod sine ullo teste auditoris opinione firmatur. Cf. Incredibilis.

CRĒDĬBĬLĬTER, D’une manière croyable, vraisemblable. Syn. Verisimiliter, probabiliter. Usus: Quam non modo non credibiliter, sed ne suspiciose quidem.

CRĒDĬTOR, ōris, m. Créancier. Syn. Is, cui quacumque causa aliquid debetur. )( Debitor. Epith. Cæteri, familiares, universi. Usus: Fraudare creditores. Cum omnibus creditoribus suis male agit.

CRĒDO, is, dĭdi, dĭtum, ere, a. Croire, ajouter foi. Syn. Fidem habeo, tribuo; auctoritatem tribuo, auctoritatem et fidem adjungo, mihi persuadeo. Adv. Cito de aliquo, facile, firmius, prorsus, recte de aliquo, stulte, temere pecuniam, valde, dementer. Phras. 1. Ne temere cuivis credas, ne croyez pas légèrement le premier venu. Ne cujusvis testimonio fidem adjungas; ne omnibus credulum te præbeas; ne omnibus credulitatem tuam addixeris; segnior ad credendum esto; caveas, ne fidem tibi quisque faciat, tibi aliquid persuadeat. 2. Non cuivis est credendum, il ne faut pas croire tout le monde. Quibusdam fidem et auctoritatem usta suspicio derogavit; quosdam leviores auctores rei culpa facit; sunt, quibus incerta, dubia, fluxa fides sit: quorum fide niti tuto haud possis; non cuivis adhibenda est fides. 3. Crede mihi, rem ita se habere, croyez-moi, la chose est ainsi, telle que je vous le dis. Persuasum tibi habe; induc animum; induc in animum, ita esse; pro certo habe; pro certo existima; nihil dubita; exploratum atque omnino certum habe; pro comperto habeas, velim; sit hoc apud te minime dubium; sit exploratum; pro inquisito et comperto sit, rem hoc loco esse; velim, sic habeas; tibi persuadeas, cum animo tuo constituas, in hoc statu rem esse. 4. Est vir, cui merito credi possit, c’est un homme que vous pouvez croire. Cujus conspecta fides et gravitas; est fide dignissimus; vir est suspectæ minime fidei; cujus ingens apud omnes auctoritas ac fides; cujus auctoritas magni apud omnes est ponderis; qui auctoritate valeat, floreat maxima; cujus ingens inter testes nomen; cui vel injurato credas. Cf. Auctoritas. Usus: 1. Aiunt, nervos atque artus esse sapientiæ, non temere credere. Adduci non possum, ut somniis credam. Non credo de numero militum. 2. Concredo, committo, confier. Se alicui, sua consilia; res omnes alienæ fidei; arcana libris; nocti se credere. Cf. Fides, Judico, Firmus, Certus.

CRĒDŬLĬTAS, ātis, f. Crédulité, facilité à croire. Syn. Credendi facilitas, animus simplex, credulus. Usus: Credulitas error potius est, quam culpa, et in optimi cujusque animum facillime irrepit.

CRĒDŬLUS, a, um, Crédule, simple. Syn. Simplex, antiqui moris homo, qui facile credit. )( Prudens, sapiens. Usus: Verba mihi dari facile patior, meque libenter præbeo credulum. Creduli et improvidi juvenes. Cf. Incautus.

CRĔMO, as, avi, atum, are, a. Brûler. Syn. Incendo, exuro, comburo, deuro, in ignem aliquid infero, flammis torreo.

CRĔO, as, avi, atum, are, a. Créer, engendrer, produire. Syn. Procreo, gigno, facio. Adv. De integro censores, injuste periculum, rite consules. Phras. 1. DEUS hunc mundum creavit, DIEU a créé cet univers. Ex nihilo procreavit; rerum omnium potentissimus ac sapientissimus opifex hoc pulcherrimum naturæ regnum ex nihilo condidit, effecit; commune hoc DEI ac hominum domicilium DEI consilio jussuque repente ex nihilo constitit; rerum hanc universitatem, qua omnia continentur, nullis ex elementis, nullis ex principiis molitus est DEUS; mundi hujus moles immensa non manibus hominum, sed DEI imperio surrexit; quidquid hic videmus, de nihilo natum est DEO imperante; DEUS est, qui cœlum et omnia, quæ cœli ambitu continentur; qui supera, media, infima condidit, architectatus est, ex nihilo excitavit, formavit, finxit. 2. Regem creant, ils le créent roi. Regem appellant, regem jubent, regnum ei deferunt; regem renuntiant; diadema ei imponunt; regem faciunt, dicunt; summam imperii ad eum deferunt. Usus: Artis proprium est creare et gignere. Periculum alicui creare. Luxuries in urbe creatur. Consules et prætores creantur. Errorem sæpe creat similitudo. Cf. Facio.

CRĔPĬDA, æ, f. Sandale. Calceamenti genus. Usus: Statua Scipionis cum chlamyde et crepidis. Ne sutor supra crepidam, chacun son métier. (Prov.).

CRĔPĬDĀTUS, a, um, Qui porte des sandales. Syn. Soleatus.

CRĔPĪDO, ĭnis, f. Môle, jetée; rivage. Syn. Ora terræ, quæ alluitur aqua, vel ripa paulo eminentior. Usus: Pirata ad omnes urbis crepidines accessit.

CRĔPĬTŬS, ūs, m. Bruit retentissant, craquement. Syn. Sonus collisione excitatus, aut percussione. Epith. Honesti, liberi. Usus: Pallor et tremor et dentium crepitus consequitur. Inter plagarum crepitum doloremque. Stoici aiunt, crepitus æque ac ructus liberos esse oportere.

CRĔPO, as, ui, ĭtum, are, n. Rendre un son, craquer. Syn. Percrepo.

CRĔPUNDĬA, ōrum, n. pl. Jouets d’enfant, hochets. Syn. Quæ pueris dantur oblectandi causa.

CRĔPUSCŬLUM, i, n. Crépuscule. Usus: Primo crepusculo. Cf. Vesper.

CRESCO, is, crēvi, crētum, ere, n. Croître. Syn. Augesco, accresco, adolesco, ingravesco, serpo, propagor, augeor, ætate procedo, surgo, ascendo. )( Decresco. Adv. Incredibiliter, plurimum, pariter cum ætate studia. Phras. 1. Herbæ e terra crescunt, les herbes sortent de la terre. E terra nascuntur; e terra maturatæ pubescunt et maturitatem assequuntur. Diffundit terra et elicit herbescentem viriditatem; e terra germina omnia effunduntur; terra herbes gignit, creat, progenerat; herbæ proveniunt, prosiliunt, prorepunt, emicant, enascuntur, exeunt, 2. Malum in dies crescit, le mal s’accroît de jour en jour. Malum in dies longius manat; serpit latius; magis vulgatur; augescit, ingravescit; longius progreditur, procedit; majora in dies incrementa capit. Cf. Augesco, Augeo. 3. Postquam crevit puer, dès que l’enfant fut devenu grand. Ubi adolevit ætate; ubi ætate processit; sumpto jam corpore, animique robore; ubi ad justum corporis modum adolevit; ubi ad justum corporis proceritatem; corporis habitum processit. 4. Ira dolorque crevit, la colère et la douleur ont augmenté. Exarsit ira, vehementius efferbuit. Cf. Augeo. Usus: Respublica privatis inimicitiis crescit. Exspectatio rumore creverat. Eos elige, e quibus crescere possis. Locus præter modum crevit. Cf. Augeo, Amplifico.

CRĒTA, æ, f. Craie. Syn. Terra alba. Usus: Laudatio Asiatica illa creta obsignata.

CRĒTĀTUS, a, um. Blanchi avec de la craie. Syn. Creta infectus. Usus: Cretatæ fasciæ.

CRĬBRUM, i, n. Crible. Syn. Vas pistorum ad grana farinamque purgandam. Usus: Mures cribra arrosere.

CRĪMEN, ĭnis, n. Crime. Syn. Criminatio, infamia; item: facinus, peccatum, noxa, scelus, delictum, maleficium. Epith. Atrocissimum, certum, commentitium, commune, decumanum, domesticum ac vernaculum, fictum, falsum, fœdissimum, grave et vehemens, inane, incredibile, ingens, iniquum, integrum, invidiosum, levius, nefarium, novum inauditum, obscurum, perspicuum, probrosum, suspiciosum, manifestum, vinarium, verum, vetus. Crimina certa propriaque, dissoluta, falsa, infinita, absoluta, permulta, quotidiana, reliqua. Phras. Magnum crimen commisisti, vous avez commis un grand crime. Magnum crimen admisisti; in sceleratam ac nefariam fraudem decidisti; fraudem capitalem admisisti; in hoc facinore omnes insunt culpæ maximæ; id, quod in te concepisti scelus, in maximo, nefario crimine et capitali fraude ponitur; magno te adstrinxisti scelere; grave piaculum admisisti; nullum scelus abest ab eo scelere; in illo scelere omnia insunt scelera, quod in te admisisti. Cf. Committo, Culpa, Scelus. Usus: 1. Criminatio, accusation. Crimen effugere, e crimine elabi, éviter une accusation. Crimen dissolvere, repousser une accusation, se laver d’un reproche. 2. Facinus, peccatum, fraus, noxa, délit, faute, crime. Crimen in me quærit. Cædes ea illi crimini datur, vertitur. Proditionis crimen in te conjecit, contulit; tibi intulit, attulit, obtulit. Ista aut suspicionem afferunt, aut crimen. Isthoc tibi crimen adscribunt; hoc tibi in crimine ponunt. Crimine aliquem arcessere; condemnare crimine. Imprudens in crimen incurrit, in crimen venit. Staret hoc illi crimen, nisi refelleret, dilueret, dissolveret. In alium derivare crimen; extenuare nimium et elevare. Facile effugies crimen. Non abes ab omni crimine, non cares omni crimine. Videtur condonandum illud crimen. Cf. Scelus, Criminatio, Criminor.

CRĪMĬNĀTĬO, ōnis, f. Accusation, calomnie. Syn. Crimen, accusatio. Epith. Acerrima, accusatorum falsa, inaudita, subita, tota. Phras. Criminationem refutavit, il a réfuté l’accusation. Oblatas ab adversariis criminationes depulit; crimen accurata confutatione dissolvit; meditata oratione diluit, refellit; inexspectato responso crimen effugit; e crimine elapsus est, e crimine se eripuit; oblatas criminationes aut extenuavit, aut elevavit. Usus: Nihil adhuc in Caium criminationis est. Oblatas criminationes depellere. Cf. Accusatio, Coarguo.

CRĪMĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Accuser; faire des reproches. Syn. Criminationem, vel crimen offero, infero; culpæ, vitio do; crimini do, verto; criminatione utor, criminis loco pono, in crimen voco, revoco. )( Crimen dissolvo. Phras. Nescio quid fraudis a me susceptum criminantur, ils me reprochent je ne sais quelle perfidie. Nescio quid fraudis a me conceptæ in crimen vocatur; capitalis, nescio cujus fraudis crimen in me conjiciunt, conferunt; nescio quod fraudis crimen mihi inferunt, efferunt; fraudis, incertum cujus, crimen in me quærunt; cum alia, tum fraudis, nescio cuius, crimina in me ferunt; mihi adscribunt; fraus, nescio quæ, mihi in culpa ponitur, in crimine ponitur; crimini datur, fraudis, nescio quid, a me admissum; novum crimen afferunt, fraudem capitalem a me factam esse, fraudis crimine me accersunt, condemnant; fraudis conceptæ crimen in me derivant; in fraudis crimen, certe suspicionem, ad populum incurro, venio. Cf. Accuso, Insimulo, Culpa. Usus: Invidiose meam potentiam ad populum criminantur. Non omnia libet criminari. De quibus illum criminatus es. Cf. Detraho.

CRĪMĬNŎSĒ, En accusateur, avec passion. Syn. Suspiciose, accusatorie, acerbe. Usus: Qui suspiciosius ac criminosius diceret, audivi neminem.

CRĪMĬNŌSUS, a, um, Digne cie reproche, blâmable; coupable, criminel. Syn. Suspiciosus, quod criminis suspicionem affert, quod in crimine est, quod in crimine ponitur. Usus: Non credebam, hoc tibi criminosum fore. Orator acer, acerbus, criminosus. Officiosam amicitiam criminoso nomine inquinas.

CRĪNES, ĭum, m. pl. Cheveux. Syn. Capilli.

CRĪNĪTUS, a, um, Qui a beaucoup de cheveux. Syn. Capillatus, comatus. Usus: Gorgonis os anguibus crinitum, la tête de la Gorgone avait des serpents pour cheveux. Stellæ crinitæ, comête. Cf. Cometæ.

CRISPUS, a, um, Crépu, frisé.

CRISTA, æ, f. Crête; aigrette, panache d’un casque. Usus: Crista galeæ.

CRISTĀTUS, a, um, Qui a une crête, une aigrette. Usus: Galea cristata.

CRĬTĬCUS, i, m. Critique, censeur. Syn. Poematum, aut similium operum judex, Aristarchus. Usus: Ego tanquam criticus antiquus, ut Aristarchus quidam judicaturus sum.

CRŎCĔUS, a, um, De safran; couleur de safran, jaune, doré. Usus: Chlamys crocea.

CRŎCŎDĪLUS, i, m. Crocodile. Syn. Lacerta Ægyptia magnitudinis immensæ.

CRŎCUS, i, m. Safran. Usus: Meliora sunt unguenta, quæ terram, quam quæ crocum olent.

CRŎTĂLUM, i, n. Crotales, sorte de castagnettes. Syn. Instrumentum musicum e laminis quibusdam æreis. Usus: Nec collegæ tui crotala et cymbala fugi.

CRŪCĬĀMENTUM, i, n. Tourment, souffrance. Syn. Cruciatus. Epith. Gravia morborum. Usus: Cruciamenta morborum interdum sunt graviora, quam tormenta carnificum.

CRŬCĬĀTŪS, ūs, m. Tourment, torture, supplice. Syn. Cruciamentum, tormentum, pœna, supplicium. Epith. Acerbissimus, mœstus, magnus, malus, summus, miseri, tetri. Usus: Magno animi cruciatu vitam agere, passer sa vie dans des chagrins perpétuels. Is se vel in cruciatum dari cupit. Cruciatu afficere aliquem. Confectus cruciatu summorum dolorum. Cui morbus tetros cruciatus ciet. Summo cruciatu supplicioque perii. Cf. Dolor, Affligo.

CRŬCĬO, as, avi, atum, are, a. Tourmenter, torturer. Syn. Cruciatu afficio, conficio, afflicto, torqueo, premo, exanimo, excrucio, vexo; angoribus, suppliciis, majori malo macto. Adv. Diu, impune. Phras. 1. Criminis insontem acerbe cruciavit, il a cruellement torturé un innocent. Insonti barbara feritate tormenta admovit; omnia exempla cruciatus in insontem edidit; crudelitate naturæ asperius fecit aliquid insonti; in summum cruciatum dedit hominem insontem; omnibus cruciatibus affecit, per ultimos cruciatus hominem insontem laceravit, excarnificavit. 2. Ea res me vehementer cruciat, cette affaire me tourmente beaucoup. Res me urit vehementer et sollicitat; animum discruciat, exercet; angor animo, intimis sensibus; eam ob rem gravis mihi sollicitudo incumbit; acerba me sollicitudo incessit; maximam sollicitudinem sustineo; summam acerbitatem, ægritudinem, molestiam capio, sustineo; in acerba sollicitudine, in magno angore sum; magna premor, opprimor sollicitudine; magna cura ac sollicitudo animo insidet, animum occupat, torquet, exagitat; gravi conturbor, æstuo sollicitudine; suspenso et sollicito sum animo; ægritudine prope contabesco; curis pene conficior ac consumor. Cf. Ango, Angor, Cura, Sollicitus. Usus: Fame et vigiliis cruciatur. Tuæ te ærumnæ premunt ac cruciant. Dies noctesque tuæ te sollicitudines torquent ac cruciant. Dies noctesque cruciaris et consumeris. Cf. Vexo, Torqueo.

CRŪDĒLIS, e, gen. com. Dur, cruel, inhumain. Syn. Durus, inhumanus, ferreus, ferus, teter, immanis, importunus, omnis humanitatis expers, natura asper, singulari immanitate et crudelitate barbarus; barbarus atque immanis, inexorabilis, omni diritate atque immanitate deterrimus, immemor humanitatis, immansuetus, qui maxima asperitate et immanitate naturæ est. )( Clemens, misericors. Phras. 1. Homo crudelis est, cet homme est cruel. Ingenio sane est crudeli, quali nulla in barbaria quisquam tyrannus fuit; ejus immani et fœda crudelitate omnis Barbaria superata est; homo omni diritate deterrimus; cui volupe sit fœdum in modum lacerare miseros; omnia exempla cruciatus edere; omni sævitie, atrocitate plebem opprimere; optimum quemque per cruciatum necare, cum cruciatu interficere; omnibus tormentis excruciatos, omnibus cruciatibus affectos, laceratos interficere, necare; crudelitate utitur maxima; multa superbe, multa crudeliter facit; credas, feræ rabiem occupasse hominis animum, ita in quosvis sævus est et immanis; immanitate et crudelitate præditus est; crudelitatem vultu aspectuque horribili præ se fert; immanitate barbarus, sanguinarius, atrox, truculentus est; omnem humanitatem exuit; cum immanissimis feris crudelitate comparandus est; ab omni humanitate remotus, derelictus. Homo atrocis ingenii, animi trucis ac implacabilis; omnes mortales crudelitate vincit; cujus immanitas brutorum animantium ferocitatem non modo adæquat, verum etiam (horreo verba tam horrida) superat; est barbarie omni crudelior, expers omnis pietatis ac humanitatis; ea est morum, non asperitate, (levi enim illi vitium istud est) sed feritate, quam ne immanissimæ quidem ferarum omnium feræ possint attingere; anhelat imo e pectore crudelitatem; ea est importunitate naturæ, ut ejus crudelitas nulla miserorum calamitate expleri, satiari, saturari possit; ut crudelitatem in omnes promiscue expromat, exerceat, adhibeat; ut necare insontes crudelitate excogitata gaudeat. 2. Severi, non crudeles in liberos esse debent parentes, les parents doivent user de sévérité et non de cruauté envers leurs enfants. Bonum est, imo necesse, pueros in culpam lapsos a parentibus castigari, sed cavendum, ne crudelitati aditum patefaciant. Sicut parentum est, juveniles refrenare liberorum impetus, ita debent illi quoque manus, immo ipsum animum ab omni sævitiæ genere vindicare; sævitiam adversus liberos exercere, crudeliter agere cum filiis nunquam debent. Tanti esse nihil debet, ut crudeles in liberos simus; ut crudeles nos liberi experiantur. Si quid agitur cum filiis, crudelitas absit; nunquam crudelitati locus sit; dedecet parentes, pœnam de liberis sumere exempli parum memoris justæ severitatis; adhibere sævitiam in liberos; acerbe crudeliterque in liberos sævire. Usus: Animus ferus, crudelis, inhumanus. Bellum crudele. Pater in liberos crudelis.

CRŪDĔLĬTAS, ātis, f. Cruauté. Syn. Sævitia, inhumanitas, feritas, acerbitas, atrocitas animi, importunitas, immanitas naturæ, morum acerbitas. )( Clementia. Epith. Arrogans, domestica, gravior, crudelior, immanis et fera, importuna in aliquem, inaudita, incredibilis, inimica, insatiabilis, nefaria, regia, singularis, summa, tanta, teterrima. Usus: Misericordia in speciem crudelitatis labi; crudelitatis odio in crudelitatem ruere, devenir cruel en haine de la cruauté. Iste spumans ex ore scelus, anhelans ex infimo pectore crudelitatem, contorquet brachium. Ejus crudelitas nulla miserorum calamitate expleri, saturari, satiari potest. Crudelitatem in omnes promiscue expromit, adhibet, exercet. Crudelitate excogitata necare insontes gaudet, nec tam gustare civilem sanguinem, quam exsorbere optat.

CRŪDĒLĬTER, Avec dureté; cruellement. Syn. Dure, acerbe; per cruciatum, cum cruciatu, omni cruciatu. )( Dissolute. Usus: Crudeliter animadvertere in aliquem. Crudelissime periit.

CRŪDĬTAS, ātis, f. Indigestion. Syn. Stomachi affectio, cum male concoxit; stomachi redundantia ex ægra confectione ciborum. Usus: Cruditas morbi causa est.

CRŪDUS, a, um, Qui n’est pas mûr, vert. Syn. Immaturus. Usus: 1. Poma ex arboribus cruda avelluntur, matura et cocta decidunt. 2. Cruditate affectus, qui digère mal, qui a l’estomac chargé. Crudior ad prandium venit. Roscius, quia crudior, agere noluit. Cf. Stomachus.

CRŪENTO, as, avi, atum, are, a. Ensanglanter. Syn. Sanguine imbuo, sanguinem elicio. Adv. Impie. Usus: Nolebam propter me cæde civium cruentari rempublicam. Scelere cruentare secures suas. Cæde nefaria se cruentare.

CRŬENTUS, a, um, Sanglant, ensanglanté. Usus: Cruentus civium sanguine.

CRŬMĒNA, æ, f. Bourse. Syn. Loculus.

CRŬOR, ōris, n. Sang répandu. Syn. Sanguis e vulnere. Epith. Jucundus, civilis, quam recentissimus inimici. Usus: Cruorem inimici recentissimum ostendere. Cf. Sanguis.

CRUS, crūris, f. Jambe. Syn. Tibia, pars pedis, quæ ex coxendice ad extremos pedis digitos pertinet. Usus: Crura alicui frangere, suffringere.

CRUSTA, æ, f. Superficie, enveloppe, écaille, croûte. Usus: Vasis crustæ detrahebantur.

CRUX, ŭcis, f. Croix. Syn. Patibulum. Phras. In crucem agere, rapere, tollere; cruci suffigere, affigere; crucem alicui figere, defigere, constituere; patibulo affigere; in cruce figere; cruce afficere; cruci aliquem dare; infelici arbori suspendere. (Vulg. Crucifigere), crucifier. Usus: Verres civibus Romanis crucem minatus est. Crucem indemnatis fixit, constituit. Cruci hominem insontem dedit. Multos in crucem egit, sustulit. Multos cruciatu, cruce, morte affecit. (Crux pro molestia, rebus adversis, calamitatibus vulg. est, peine, tourment).

Crux SSᵐᵃ, La Sainte Croix. Phras. 1. Lignum, in quo salus nostra, ingemiscente rerum natura, pependit; in quo tribus clavis mundi salus affixa pependit. 2. (Crucifixi imago, Vulg.), Crucifix. Imago Christi cruci affixi; simulacrum Christi e cruce pendentis; signum pendentis in cruce Servatoris nostri; simulacrum Christi in cruce morientis, in cruce exspirantis; effigies Christi in cruce suffixi. 3. (Crucem facere, Vulg.), se signer, faire le signe de la croix. Crucis signum in fronte pingere, formare; cruce se signare; signum crucis in fronte effingere, exprimere; salutari se crucis signo munire; signum crucis fronti, pectori imprimere. Signum crucis Christiano more, Christiano ritu ducere.

CŬBĬCŬLĀRIS, e, gen. com. Où l’on couche. Syn. Quod ad cubiculum pertinet. Usus: Lectus cubicularis.

CŬBĬCŬLĀRĬUS, ii, m. Valet de chambre. Syn. Cubiculi minister. Usus: Nihil per cubicularium, omnia per janitores.

CŬBĬCŪLUM, i, n. Chambre à coucher. Syn. Conclave. Epith. Alienum, altum, amplum, hibernum, subgrande. Usus: Grande cubiculum, altum, hibernum valde probavi. In cubiculum introducere.

CŬBĪLE, is, n. Lit. Syn. Lectus. Epith. Duplex. Usus: Cubilia ferarum. Inire alienum cubile, commettre un adultère. Nemo tam miser, qui non cubile suum, aut lectum salvum velit. Omnes mortales non solum vestigia, sed ipsa avaritiæ tuæ cubilia videre possunt, siége.

CŬBĬTĀLIS, e, gen. com. Haut d’une coudée. Syn. Cubitum altus.

CŬBĬTO, as, avi, are, n. Être souvent couché. Syn. Sæpe cubo.

CŬBĬTUS, i, m. Coude; coudée. Syn. Mensura, quantum e cubito brachii ad extremam manum est. Usus: Levato in cubitum corpore, suffulcire mentum columna, s’appuyer sur son coude, appuyer son menton sur ses deux bras. Triennio ille tres cubitos non processit. Columna tribus cubitis alta.

CŬBO, as, cubui, cubĭtum, are, n. Être couché. Syn. Recumbo, accumbo. Phras. Cubitum ivi, j’allai me coucher. Ad quietem ivi; quieti me tradidi; in lectum me recepi; cubitum discessi; conferre se cubitum parabat; strato se committere; lecto se commendavit; fessum diurno labore corpus quieti mandabat; lectum petiit; ad quietem se composuit. Usus: Deinde cubitum discessimus. Ægrotus in lecto cubans.

CŪDO, is, di, sum, ere, a. Battre; forger. Syn. Ferio, percutio. Usus: Cudere nummos, vel argentum, battre monnaie.

CŪJAS, ātis, gen. omn. De quel pays? Syn. Unde, qua ex gente? Usus: Socrates rogans, cujas esset? mundanum se respondit, totius mundi incolam, ac civem.

CŪJUS, a, um, A appartenant? Dont, de qui. Usus: Cuja res, cujum periculum. Cædes ei crimini detur, cuja interfuit.

CŪJUSDAMMŎDI, De quelque manière. Usus: Animus non esse solum, sed cujusdammodi debet esse.

CŪJUSMŎDI, De quel genre. Usus: Legem, cujusmodi sit, conservare.

CŪJUSQUĔMŎDI, De toutes sortes. Usus: Homines cujusquemodi.

CULCĬTA, æ, f. Matelas, oreiller. Syn. Pulvinus, lectulus, stragulum. Usus: Culcita plumea.

CŪLĔUS, i, m. Sac de cuir. Syn. Saccus e corio, vel lino factus. Usus: Parricidæ in culeum insuti in profluentem deferuntur.

CŬLĪNA, æ, f. Cuisine. Epith. Ingentes. Usus: Tua quidem Philosophia in culina est.

CULMEN, ĭnis, n. Faîte, sommet. Syn. Fastigium. Epith. Parvum, transversum.

CULMUS, i, m. Tige des plantes, chaume. Syn. Frumenti calamus a radice ad spicam. Epith. Geniculatus. Usus: Herbescens viriditas sensim adolescit, culmoque nixa geniculato vaginis jam quasi pubescens includitur.

CULPA, æ, f. Faute. Syn. Causa, meritum, crimen, reprehensio. Epith. Aliena, magna, minor, paterna, perpetua, præterita, propria, similis, summa, turpis, varia. Phras. 1. Tua culpa hæc acciderunt, cela est arrivé par votre faute. Tu unus ejus rei culpam sustines; tu ipse in culpa es, in te uno culpa ejus rei est; hujus rei culpa in te residet, hæret, consistit; tu ejus rei culpa teneris; tuo vitio perimus; omnes tibi culpam ejus rei attribuunt, assignant; tot malorum causas in te omnes conferunt, transferunt, derivant, inclinant, conferunt; penes te unum ejus rei culpam esse aiunt; te ejus culpæ coarguunt; te culpæ omnis reum faciunt; tuum hoc vitium est, de quo plectimur; in vitio tu es; in te injicitur ejus rei culpa; tibi vitio et culpæ datur; te unum in culpa et suspicione ponunt; in te unum culpam conjiciunt, referunt; merito tuo te accusant; ejus te mali fontem esse ac principium; tu unus in noxia es; te ipse jure optimo incuses licet auctorem omnium malorum; hujus rei culpam omnes in te rejiciunt, tibi adscribunt; te hujus mali fontem, originem, causam esse prædicant; hanc in te culpam omnes impingunt; hujus culpæ notam tibi uni inurunt; hujus rei culpa te condemnant. Cf. Causa, Adscribo, Criminor. 2. Gravem culpam admisit, il a commis une grande faute. Gravem culpam commisit, contraxit, suscepit; magno se crimine adstrinxit; gravi culpa se contaminavit; non levem culpam commeruit, in se suscepit; sequius admisit aliquid; graviter offendit, deliquit; in gravem culpam incidit; gravi se scelere commaculavit, inquinavit; gravi culpa se obstrinxit. Cf. Committo, Peccatum, Pecco, Crimen. 3. In culpa non est, il n’est pas en faute. Abest ab ea culpa longissime; extra culpam est; extra causam culpamque positus est; nihil in eo culpæ hæret, residet; culpa ea non tenetur; hujus rei culpa penes illum non est; noxæ ejus reus non est; ejus virium non est; ejus culpa, vitio id factum non est. 4. Expers omnis culpæ est, il est tout à fait innocent. Culpa caret, vacat; ab omni culpa abest, ab omni culpa remotus est; culpa omnis procul abest ab eo; abhorret ab ejus integerrimis moribus, quidquid culpæ in eum confertur; purus ab omni culpa est. Cf. Innocens. 5. Culpam a se facile removebit, il se disculpera facilement. Culpam haud ægre a se amovebit, amolietur, dimovebit; ea se culpa facile liberabit; ea se ex culpa facile eximet; eam se extra causam culpamque facile ponet; facile effugiet hoc crimen; ex eo crimine facile elabetur. Cf. Criminatio. 6. Culpam in alium rejicio, je rejette la faute sur un autre. Culpam in alterum confero, transfero, derivo, injicio, conjicio; in alium amolior, averto, inclino. 7. Culpam fateri, avouer une faute. Culpam agnoscere; culpæ se reum agere, peragere; de se ultro confiteri; non defugere noxæ confessionem. 8. Damna omnia, quæ culpa mea acciderunt, resarciam, je réparerai tous les dommages que j’ai causés par ma faute. Præstabo culpam; culpam redimam; quidquid detrimenti mea culpa acceptum est, sarciam, compensabo. Usus: Nulla culpa subest. Senatus in culpa est. Ejus peccati culpam unus sustines. Omnes se culpæ insontes clamant. Tibi præstanda est ea culpa. Cf. Crimen, Reprehendo.

CULPO, as, avi, atum, are, a. Reprendre, blâmer, critiquer. Syn. Culpæ do, culpæ ejus tribuo, in culpa pono, reprehendo. Usus: Sæpe patientiam ejus culpavi. Cf. Reprehendo.

CULTER, tri, m. Couteau. Usus: Cultros metuit tonsorios; cultro succinctus; cultrum stringere.

CULTĬO, ōnis, f. Action de cultiver, culture. Syn. Cultura. Usus: Cultio agri.

CULTOR, ōris, m. Celui qui cultive. Usus: Agrorum cultores, laboureurs. Veritatis, justitiæ cultor, fraudis inimicus, ami de la justice, de la vérité.

CULTRIX, īcis, f. Celle qui cultive.

CULTŪRA, æ, f. Culture. Syn. Cultio, cultus. Epith. Multa, salutaris agrorum. Usus: Ager desertus a cultura hominum. Ager suapte bonus, diligentia et cultura melior. Ager nihil ferens, nisi magno labore ac cultura quæsitum.

CULTŬS, ūs, m. Genre de vie. Syn. Vitæ ratio. Epith. Communis atque usitatus vitæ, diligens, humanus civilisque, optimus, Deorum castissimus atque sanctissimus, plenissimusque pietatis, malus, mollissimus, necessarius, parvus, pius, quotidianus, saluber, moderatus, senior, tenuis, magnus, magnificus. Usus: 1. Idem nobis cultus, idem victus. Homines a fera agrestique vita ad humanum cultum civilemque traducere. Delectant magnifici apparatus, vitæque cultus cum elegantia et copia. Cultus, et curatio corporis nobis adhibenda est. 2. Cultura, cultio, culture de la terre. Ager ex se fructum nullum edit sine cultura hominum. 3. Cura, témoignage de respect, honneur. Tribuere alicui officium et diligentem cultum. Cf. Colo, Religio.

1. CUM, Avec. Præpositio. Vim habet conjunctionis, societatis, interdum instrumenti. Usus: Cum magno labore, cum magna spe agit. Cum gladio cruento comprehensus est. Cum ferro invadere in aliquem. Cum magno fletu, cum voluptate auditur. Considerate cum animis vestris. Habeo statutum cum animo meo. Cf. Simul.

2. CUM, Lorsque. Adv. Signif. Causam, occasionem, tempus. Antiquis quum. Usus: Nox una intercessit, cum ille ita mutatus est. Aliquot sunt dies, cum te amo. Fuit id quondam tempus, cum, etc.

CUM, TUM, D’un côté, de l’autre; non seulement, mais encore; tant.... que; soit.... soit que. Præcedit illud, hoc consequitur. Syn. Et, et; non solum, sed etiam. Cum minus quiddam, tum vero gravius et majus significat. Usus: hoc cum utile, tum illud longe honestissimum est, quod. Cum doctrina, tum imprimis pietate excellens. Id fecit cum sæpe alias, tum vero hoc tempore frequentissime. Cum cætera, tum hoc dictum vitupero.

CUMPRĪMUM, Alors que. Syn. Ut primum, ubi primum, simul atque. Usus: Cumprimum posse ingredi cœpit, non recusabat, etc.

CUMPRĪMIS, Surtout, principalement. Syn. Imprimis. Usus: Homo cumprimis locuples et honestus.

CŬMŬLĀTĒ, Pleinement, abondamment. Syn. Plane, abundanter, majori mensura. Usus: Cumulate mihi gratias egit, satisfecit. Non modo liberaliter, sed ornate etiam cumulateque tractatus sum. Cumulatius augere munus aliquod.

CŬMŬLO, as, avi, atum, are, a. Entasser, accumuler; combler. Syn. Augeo, adaugeo, expleo, compleo, perficio. )( Detraho, imminuo. Usus: Scipio bellicam laudem eloquentia cumulavit. Alio scelere id scelus cumulasti. Maximo gaudio, ira, voluptate cumulor. Mirabar, locum augendi in eo fuisse, quod dudum cumulatum videbatur. Homo omni laude cumulatus. Cf. Augeo, Orno.

CŬMŬLUS, i, m. Amas considérable; comble. Syn. Acervus, accessio, summa. Usus: Ad summam ex illius reditu lætitiam cumulus gaudii accessit ex adventu tuo. Beneficium tuum magno cumulo auxisti. Etsi alioquin illum amo, accedit tamen cumulus commendationis tuæ. Ad tua plurima de me merita maximus hoc facto cumulus accessit. De laudibus Dolabellæ cumulum deruam. Tua commendatione ad meam voluntatem cumulus accedit. Cumulos exstruere.

CŪNĀBŬLA, ōrum, n. pl. Berceau d’enfant; origine. Syn. Cunæ. Transl. Rudimenta. Usus: An alia putas esse rudimenta et cunabula virtutis?

CŪNÆ, ārum, f. pl. Berceau. Syn. Incunabula, cunabula. Usus: Vagire in cunis.

CUNCTĀBUNDUS, a, um, Qui hésite. Syn. Segnis, resistens.

CUNCTANTER, Avec hésitation, lentement. Syn. Lente.