← Retour

Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

16px
100%

RĔPRĔHENDO, is, di, sum, ere, a. Retenir, arrêter; reprendre qqn, gourmander, blâmer. Syn. Increpo, arguo, redarguo, accuso; verbis castigo, exagito, insector; aliquem asperius appello, objurgo, in crimen voco. Adv. Brevi, gravius, leviter, libere temeritatem, errorem male, magnopere, merito quid in aliquo, pergraviter, plane, recte, vere, commode, ita, valde, subtiliter, vehementer, vulgo judicium. Phras. 1. Cato vehementer reprehendit Pompeium, Caton blâma fortement Pompée. Graviter invectus est in Pompeium; magna vocis libertate Pompeium perstrinxit; verbis vehementer accepit Pompeium; gravioribus verbis insectatus est; gravioribus verbis exagitavit? Cato Pompeii ambitionem verbis atrocibus castigavit; Cato Pompeium jurgio adortus, vitio illi dabat immoderatam honoris cupiditatem; carpebat liberrime ambitionem Pompeii; increpitabat identidem Pompeium, magistratum plus æquo appetentem; Pompeius non effugit, vitare non potuit vituperationem Catonis. Pompeius non in paucas Catonis reprehensiones incurrit; Pompeius Catonis vituperationem subiit; in magnam vituperationem venit apud Catonem; Pompeii ambitio in vituperationem cadebat Catonis. Notavit Pompeium Cato persæpe, et gravi objurgatione conscidit, jurgiis laceravit; verbis increpuit, male verbis accepit. Cf. Alloquor, Objurgo, Vitupero. Usus: 1. Gravissimis verbis aliquem reprehendere et exagitare. Difficile est, in quo quis offenderit, alios reprehendere, il est difficile de reprendre les autres pour des fautes qu’on a soi-même commises. 2. Retraho, manu abduco, retenir, arrêter. Revocat virtus vel potius manu reprehendit, la vertu me rappelle ou plutôt elle m’arrête de la main. Cf. Reprobo.

RĔPRĔHENSĬO, ōnis, f. Action de reprendre, réprimande, correction; blâme, critique. Syn. Vituperatio. Epith. Bella, difficilis et lubrica, familiaris, falsa, justa, levior, minima, nobilis. Usus: Culpæ reprehensio. Habet ea res justam reprehensionem. In varias reprehensiones incurrere. A reprehensione longe abesse. Caret ejus vita reprehensione. Omnem reprehensionem fugere.

RĔPRĒHENSOR, ŏris, m. Censeur critique. Syn. Exagitator, accusator.

RĔPRESSOR, ōris, m. Celui qui réprime. Syn. Vindex.

RĔPRĬMO, is, pressi, pressum, ere, a. Retenir, arrêter, réprimer. Syn. Contineo, comprimo, coerceo. Adv. Aliquantulum, valde, paulisper. Phras. Improbam ejus cupiditatem repressi, j’ai réprimé ses passions mauvaises. Cupiditatem retudi, fregi et abjeci; perfeci equidem, ut ne posset cupiditati suæ satisfacere, libidini obtemperare, inique cogitata perficere, improba consilia ad exitum perducere. Longius cupiditate processisset, nisi ego incurrissem, occurrissem, obviam ivissem, me objecissem, obstitissem, restitissem, impedivissem, impedimento fuissem, impedimenta objecissem. Rapiebat eum cupiditas, ego repressi; efferebat cum libidinis impetus, ego modum statui; indomitam ejus cupiditatem domui; effrenatæ ejus libidini frenos injeci; cum ab effrenata cupiditate refrenavi. Cf. Coerceo, Cohibeo. Usus: Vim, conatum, audaciam reprimere. Se a supplicio sumendo, ab ira reprimere et continere. Me horum aspectus in ipso orationis cursu repressit, leur vue m’arrêta court au milieu de ma harangue.

RĔPRŎBO, as, avi, atum, are, a. Réprouver, rejeter, condamner. Syn. Improbo, rejicio. Phras. Non video quid reprobare in vita ejus possint, je ne vois pas ce qu’ils peuvent condamner dans la vie de cet homme. Non video quæ pars vitæ ejus justam reprehensionem habere; quid incurrere in aliorum reprehensiones possit. Non video quid vitio illi dare, vertere; quid fraudi tribuere; quid culpæ in eum conferre; qua culpa eum condemnare; quid in eo carpere; quam culpæ notam ei inurere; quo crimine accusare; cujus culpæ insimulare eum possint. Vita ejus longissime abest a justa reprehensione; reprehensione caret. Non video quid sequius sit in ejus moribus, quod in justam reprehensionem cadat. Cf. Reprehendo. Usus: Reprobare alterius sententiam. Cf. Rejicio, Dissensio, Damno.

RĔPRŌMISSĬO, ōnis, f. Promesse réciproque. Syn. Restipulatio. Epith. Recens.

RĔPRŌMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Promettre en retour, prendre un engagement réciproque. Syn. Restipulor, stipulanti promitto, spondeo. Usus: In referenda gratia hoc vobis repromitto. Non mehercule tibi repromittere istud ausim, je n’oserais en vérité vous donner une pareille garantie. Cf. Polliceor, Promitto.

RĔPŬDĬĀTĬO, ōnis, f. Action de rejeter, refus, dédain. Syn. Rejectio. Usus: Repudiatio supplicum superbiam arguit.

RĔPŬDĬO, as, avi, atum, are, a, Rejeter, repousser. Syn. Nuntium remitto, rejicio. Adv. Certe, constanter, contumaciter, fortiter, funditus, ingrate, impie, plane, sapienter, superbissime, valde. Usus: Consilium alicujus, vota, preces repudiare. Conditionem æquissimam repudiavit. Cf. Rejicio, Abjicio.

RĔPŬĔRASCO, is, ere, n. Redevenir enfant. Syn. Ad puerilem ætatem redeo. Adv. Incredibiliter. Usus: Utinam repuerascerem.

RĔPUGNANTER, De mauvaise grâce, à contre-cœur. Syn. Invite.

RĔPUGNANTĬA, æ, f. Lutte, désaccord, opposition. Syn. Pugna, contentio. Usus: Tu tot rerum repugnantiam non vides?

RĔPUGNO, as, avi, atum, are, n. Lutter contre, résister, s’opposer. Syn. Adversor, obsisto, reclamo. Adv. Acriter, apertissime, leniter, multum, plane, valde, vehementer. Usus: Fortunæ, crudelitati alicujus repugnare. Age, quod lubet, nemo repugnat. Illud vehementer repugnat, eumdem et beatum esse et multis malis oppressum, il y a contradiction à ce que la même personne soit à la fois heureuse et accablée de maux. Cf. Adversor.

RĔPULSA, æ, f. Refus qu’éprouve un candidat, échec d’une candidature, refus, échec, mécompte. Syn. Offensio; repudiatio a magistratu. Usus: Repulsam ferre, accipere. Repulsam ferre et suffragiis præteriri.

RĔPULSŬS, ūs, m. Répercussion du son, reflet de la lumière. Usus: Scopulorum repulsu, par l’écho des rochers.

RĔPUNGO, is, ere, a. Signer à son tour, rendre piqûre pour piqûre. Syn. Vicissim pungo. Adv. Leviter. Usus: Possem lacessitus repungere leviter illorum animos, attaqué, je pourrais à mon tour leur effleurer légèrement l’épiderme.

RĔPŬTO, as, avi, atum, are, a. Mettre en ligne de compte, compter, imputer; examiner, peser, réfléchir. Syn. Cogito, expendo, animo agito, apud animum meum cogito. Usus: 1. Hæc ego assidue mecum reputo, je réfléchis souvent en moi-même à ces choses. 2. Statuo, constituo, decerno, intelligo, perficio, décider; proclamer. Non est facile reputare, utrum recte an perperam factum sit, il n’est pas facile de décider si cela a été bien ou mal fait. Hoc etiam reputo in senecta miserrimum. Cf. Cogito.

RĔQUĬES, ētis, f. (Acc. requietem et requiem; abl. requiete; deest dat. sing. et num. pl.). Repos. Syn. Quies. Usus: Animo defatigato otium quærere et requiem ab occupatione. Parum habeo requietis. Obiectationem animi requietemque curarum alicui afferre, donner à qqn un peu de plaisir et une trêve à ses soucis (un peu de tranquillité d’esprit). Quantum temporis conceditur ad requiem corporis et animi. Cf. Quies.

RĔQUĬESCO, is, ēvi, ētum, escere, n. et a. Prendre du repos, se reposer. Syn. Quiesco, conquiesco, acquiesco. Adv. Paululum, diu, satis. Usus: Curam animi remittere, in sermone alicujus requiescere. Sollicitudines amicorum consilio et sermone requiescunt. Cf. Quiesco.

RĔQUĪRO, is, sīvi vel sĭi, sītum, rere, a. Chercher, rechercher; demander. Syn. Quæro, postulo, flagito, deposco. Adv. Æque, nihil, diligenter, magnopere, multum, recte, valde, vehementer, ultra. Usus: Hominis in gerendo negotio fidem et prudentiam requiro. Verum quidem dicis, sed requiram diligentius. Qui beatus est, non intelligo quid requirat ut beatior sit, ce qu’il exige pour être plus heureux. Cf. Quæro.

RES, rĕi, f. Chose, objet, être. Usus: 1. Negotium, affaire. Rem alicui committere, credere. Rem libenter suscipit, naviter procurat, bene agit, gerit, obit. Rem expedire, conficere. Res est plurimi otii, cette affaire demande beaucoup de loisir. 2. Status rerum, conditio, état, condition. Rerum cursus. Rerum turba, perturbatio, motus, confusio, varietas, gravitas, asperitas status. Res perturbatæ, affaires en mauvais état, mauvaise situation. Res turbulentæ, incommodæ, adversæ, dubiæ, periculosæ, deteriores, contractæ, calamitosæ, desperatæ, perditæ, eversæ. Rerum interitus, occasus. Res salva, affaires en bon état. Res integræ, bonæ, secundæ, florentes, amplissimæ. Ut tum res erant, comme les choses étaient alors. Pro re ac tempore consilia capere, prendre conseil du temps et des circonstances. Consilium ex re natum, projet né des circonstances. 3. Causa, affaire, position. Ad rem accedere. Pertractare ea quæ rem continent. Ita res se habet. Eo loco res nostra est; in eum locum; in id discrimen res nostra adducta est. Res est in integro. Res bellissime ibant, processerant. Re inclinata; extracta, procrastinata, dilata, rejecta. 4. Bona, opes, utilitas, ce qu’on possède, bien, fortune. Res familiaris, domestica, pecuniaria, frumentaria. Rei familiari operam dare. Rem quærere, augere, amplificare. Rerum suarum satagere. Rebus suis providere, in rem suam aliquid convertere. Erit id in rem tuam vel e re tua, cela sera à votre avantage. Res tua hic agitur, c’est ton affaire, c’est toi que cela regarde. Rem suam conficere, diminuere, dissipare, dilabi sinere; naufragium rei familiaris facere, perdre tout son avoir. 5. Imperium, puissance, pouvoir. Rerum potiri. 6. Contentio, débat, contestation, procès. Res mihi cum hujusmodi portento fuit. 7. Occasio, opportunitas, occasion. Colloquium pro re nata non incommodum. 8. Factum, le fait, la réalité. Re præstare aliquid. Res, non verba ad purgandum attulit. Non tam re quam spe laudatus. Ut res ipsa demonstrat. 9. Promiscue, locutions diverses: Revera, en fait, au fond, en réalité. Nihil ad rem, cela ne fait rien à la chose, n’est d’aucune utilité. Reipsa de maleficio confiteri, s’avouer vraiment coupable, etc. Re ac ratione; non re, sed opinione; re non verbis. Re omissa tantum nomen tenere.

RĔSĂLŪTO, as, avi, atum, are, a. Rendre un salut. Usus: Neminem resalutavit.

RĔSARCĬO, is, sartum, cire, a. Réparer, raccommoder. Syn. Restituo, reficio. Usus: Vestem, damna resarcire. Cf. Restituo.

RĔSCINDO, is, scīdi, scissum, ere, a. Briser, abroger, annuler, anéantir. Syn. Reseco; dissolvo, infirmo, labefacto. Usus: Acta alicujus, leges, pactiones, instituta majorum rescindere. Cf. Valeo.

RĔSCISCO, is, scīvi vel scīi, ītum, ere, n. Venir à savoir, apprendre. Syn. Intelligo, cognosco. Cf. Scio.

RĔSCRĪBO, is, scripsi, scriptum, ere, a. Récrire, répondre par écrit. Syn. Litteris respondeo. Usus: Non gravabor epistolæ tuæ rescribere. Antemeridianis tuis litteris heri statim rescripsi: nunc respondeo vespertinis, j’ai répondu hier immédiatement à ta lettre du matin; je réponds à présent à celle du soir.

RĔSĔCO, as, cŭi, ctum, are, a. Couper, tailler, retrancher. Syn. Excido, exscindo, exseco. Usus: Ad vivum resecare, couper jusqu’au vif. Libidinem resecare, réfréner la licence.

RĔSĔRO, as, avi, atum, are, a. Ouvrir. Usus: Reserare januam, Italiam hostibus.

RĔSERVO, as, avi, atum, are, a. Conserver, garder, mettre en réserve. Syn. Servo, conservo. Adv. In posterum. Usus: Non te urbi, sed carceri reservavi. Ad extremum reservatus. Aliquid sermoni præsenti reservare, réserver le reste pour se le dire de vive voix. Vitam ad meliora tempora reservare; reservare in diem pœnas præsentis fraudis, remettre ou renvoyer à un autre temps la punition de la faute présente. Cf. Servo, Differo.

RĔSES, ĭdis, omn. gen. Qui reste, immobile, oisif. Syn. Otiosus; ab opere, labore vacuus; cessator. Usus: Timebant patres residem in urbe plebem, le peuple qui était resté dans la ville. Cf. Piger.

RĔSĬDĔO, es, sēdi, ere, n. et a. Rester assis; séjourner, rester, s’arrêter, demeurer. Syn. Consisto, maneo, remaneo, moror; supersum. Usus: 1. In villa, in oppido residere. 2. Perduro, permaneo, supersum, rester, subsister encore. Non patiar eas inter vos inimicitias residere. Ne simultatis quidem ullæ reliquiæ in eo resident. Si quis in morte sensus residet. Etiam nunc residet spes in virtute tua, il me reste encore quelque espoir que je fonde sur ton courage. 3. Insum, vigeo, reluceo, résider, être placé, se trouver dans. In eo tota reipublicæ auctoritas residet. Tota spes mea in te residet. 4. Hæreo, retomber, demeurer. Cujus culpa in re residet. Res gestæ, in quibus nulla potest residere inertiæ suspicio.

RĔSĪDO, is, sēdi, ere, n. S’asseoir, s’établir, s’arrêter quelque part, s’affaisser. Usus: 1. Si montes resedissent, amnes exaruissent, si les montagnes se fussent aplanies, les fleuves se seraient taris. 2. Sedor, placor, se calmer, s’apaiser, s’éteindre. Cum iræ, cum timor animo resedissent. Cum bella pace resedissent ac deferbuissent. Cf. Remitto.

RĔSĬDŬUS, a, um, Qui est de reste, qui reste; subst. Reste, restes. Syn. Reliquus. Usus: Quid relatum, quid residuum sit. Cf. Reliquus.

RĔSIGNO, as, avi, atum, are, a. Rompre le cachet, ouvrir. Syn. Aperio, solvo, relino. )( Obsigno. Usus: Tabulas, litteras resignare. (Resigno officium, Vulg.), résigner une charge, un emploi. Lat. Abdico me munere. (Resignatus, Vulg.), résigné. Lat. Animo paratus.

RĔSĬLĬO, is, ŭi, ire, n. Sauter en arrière; rebondir; se retirer. Syn. Refugio. Cf. Refugio, Abeo.

RĔSĬPISCO, is, (ŭi, īvi et ĭi), ere, n. Reprendre ses sens, revenir à soi; rentrer en soi-même. Syn. Ad sanitatem, ad me redeo, me colligo, erroris me pœnitet. Phras. Tandem resipuit, il vint enfin à résipiscence, il revint à la raison. Tandem ad bonam, meliorem frugem se recepit; ad frugem rediit; ad sanitatem reversus est; ad officium rediit; ad mores et ingenium, quod a natura habuit, mite et tractabile se recepit; tandem se collegit. Cf. Converto, Conversio, Frugi.

RĔSISTO, is, stĭti, stĭtum, ere, n. S’arrêter; s’opposer à qqn, résister. Syn. Repugno, obsisto. Adv. Acriter, acutius, acerrime, aperte, fortiter, impudenter, necessario, studiosius, vehementer. Phras. 1. Resistam hominis audaciæ, je m’opposerai à l’audace de cet homme. Obsistam pro viribus; omni non contentione modo, sed dimicatione repugnabo; objiciam me quoad possum et ejus conatus refutabo; sceleri et audaciæ me opponam; luctabor cum homine improbo; vel inermis contra armatum resistam; improbis ejus consiliis occurram; audaciam frangam et debilitabo. Si quod in me telum contorserit, legum et judiciorum arma arripiam; lateris mei oppositu obnitar; ibo in hominem; obluctantem contundam, ferociam exsultantis frangam. 2. Miles irruenti hosti diu restitit, l’armée tint longtemps contre les attaques de l’ennemi. Fortiter excepit impetum hostium; rem Rom. iniquo loco, animo atque audacia diu sustinuit; itum egregie obviam hostium ferocitati; hostium impetum tardavit; miles non consistere modo adversus hostem ausus, sed reprimere etiam et in castra rejicere. Cf. Obsisto, Adversor, Obsto, Arceo. Usus: 1. Libidini alicujus, dolori, hostibus resistere. 2. Persisto, insisto, s’arrêter, tenir bon, se relever. Sed ego in hoc resisto, mais je m’arrête à cela. Nihil est jam unde nos reficiamus aut ubi lapsi resistamus, nous n’avons plus aucun moyen de réparer nos pertes et de nous relever de notre chute.

RĔSOLVO, is, solvi, sŏlūtum, ere, a. Détacher, ouvrir. Syn. Dissolvo, persolvo, numero. Usus: Resolvere oras, litteras, détacher les câbles attachées au rivage, ouvrir une lettre. Senatus quæ est pollicitus summo studio resolvet, payer, acquitter.

RĔSŎNO, as, avi, are, n. et a. Retentir, résonner. Syn. Persono, percrepo. Adv. Urbanius. Usus: 1. In hac vocum concordia dulce quiddam et amicum resonat. 2. Respondeo, répondre. Gloria virtuti resonat tanquam imago, la gloire est comme l’écho ou le reflet de la vertu.

RESPECTO, as, avi, atum, are, n. et a. Regarder derrière soi, regarder autour de soi avec attention. Syn. Respicio. Usus: Hæc ita prætereamus, ut tamen intuentes et respectantes relinquamus, laissons cela, mais laissons le de manière à y jeter un coup d’œil en le quittant.

RESPECTŬS, ūs, m. Regard jeté en arrière; asile, refuge. Syn. Aspectus aversus. Epith. Mirabilis. Usus: 1. In suo quisque gradu obnixi, sine respiratione ac respectu pugnabant. Rex sine respectu effugit, le roi s’enfuit sans retourner la tête. Meus animus in aciem est, nec respectum ullum quærit. Quum respectum ad senatum et ad bonos non haberet, eam sibi viam ipse patefecit, n’ayant plus aucun recours auprès du sénat et des gens de bien, il se fraya lui-même cette voie. 2. Ratio, considération, égard à, compte. Sine respectu majestatis, sans égard pour la dignité. Cf. Ratio, Curo.

RESPERGO, is, si, sum, ere, a. Couvrir de liquide, arroser, mouiller. Syn. Aspergo, profundo, conspergo. Usus: Cum prætoris oculos prædonum remi respergerent, comme les rames des pirates faisaient jaillir l’eau jusque sur les yeux du préteur.

RESPERSĬO, ōnis, f. Action de mouiller, de verser. Usus: Sumptuosa respersio, action de verser du vin sur un tombeau.

RESPĬCĬO, is, spexi, spectum, ere, n. et a. Regarder par derrière, regarder autour de soi. Syn. Retro ad aliquem aspicio; os vultumque in aliquem converto; oculos ad aliquem refero, retorqueo; aspectum refero in aliquid; oculis redeuntem sequor. Adv. Jucundius, longe, retro, melius, morose. Usus: 1. E tenebris lucem aliquam respicere. Respexit et simul ad Consulem aspexit. Antiquam societatem respexit. Præteriti temporis memoriam cogitatione respicere. 2. Rationem habeo, curo, se préoccuper de, avoir soin ou souci de. Respicite salutem, reipublicæ commoda. 3. Adjuvo, aider, protéger. Nisi quis deus nos respiciat.

RESPĪRĀTĬO, ōnis, f. Respiration, pause. Syn. Interspiratio, interpunctio. Usus: 1. Alios intervalla, moræ, respirationes delectant. 2. Exhalatio, exhalaison. Aer oritur ex respiratione aquarum. 3. Spirandi actus, action de respirer. Sine respiratione animal intermoritur. Cf. Respiro.

RESPĪRO, as, avi, atum, are, a. et n. Rendre un souffle, exhaler. Syn. Spiro, spiritum duco; anhelo; animam reddo, quæ ducta est spiritu; recreor, quiesco. Adv. Libere, paulum. Phras. Nunc ægre, nunc liberius respiro, tantôt je respire avec difficulté, tantôt avec plus de facilité. Spiritus nunc ægre, nunc liberius meat; nunc arcte meat interclusus spiritus, nunc commodius ducitur; difficultas spirandi nunc fauces strangulat, nunc relaxat. Nunc difficilius, nunc commodius spiritus redditur. Noxius humor nunc spiritum intercludit, nunc reciprocare animam sinit. Noxius humor nunc animam comprimit, nunc laxat. Tametsi anhelitum nonnunquam recipiam, humor tamen, qui fauces obsidet, spiritum sæpius elidit. Vix æquabilem tantisper spiritum traho, cum interclusio animæ et solitæ spiritus angustiæ mox sequuntur. Usus: 1. Pulmones ductam animam respirant et reddunt, les poumons exhalent et rendent le souffle qu’amène l’aspiration. 2. Recreor, quiesco, animum recipio, respirer, se reposer, se remettre. Erigere animum, paululum a metu respirare. Respirabo, si te videro, et in his miseriis requiescam. 3. Cesso, intermitto, se ralentir, se calmer. Oppugnatio ne punctum quidem temporis respiravit. Cf. Recreor, Instauro, Colligo.

RESPLENDĔO, es, ere, n. Reluire. Syn. Refulgeo.

RESPONDĔO, es, di, sum, ere, a. Répondre, répliquer. Syn. Responsum do, refero, responsum reddo, rescribo. )( Interrogo. Adv. Absurde, acute, æqualiter, amice, argute, aspere, audacter, bene, benigne, commodissime, considerate, constanter, copiose, cumulate, demisse, dolenter, dilucide, falso, flebiliter, ferociter, graviter, honeste, honorifice, humane, impudenter, inhumane, inscite, lente, liberaliter, litterate, luculenter, male, memoriter, perbenigne, probe, recte, separatim, suppliciter, tristius, vehementer, venustissime, verissime, confuse. Phras. Respondit ad hæc alter, un autre répliqua à ces choses. Excepit sermonem alter, subjecit alter; ad hæc responsum dedit, reddidit alter; ad ea alter paucis; ad ea placide alter et benigne verba fecit; unum non amplius verbum retulit, reddidit. Responsi ratio hæc erat; reposuit alter ad hæc. Cf. Responsum. Usus: 1. Ad interrogata responde, extra ea cave vocem mittas. Aspere verbis vultuque respondit. 2. Convenio, congruo, correspondre, répondre à, être équivalent. Extrema primis; virtus tua hominum opinioni, majorum laudibus respondet. Optatis meis fortuna respondit; inter eos mutuo officiis respondetur. Ut verba verbis quasi demensa et paria respondeant, que les mots répondent aux mots, qu’il y ait entre eux correspondance, symétrie parfaite.

RESPONSĬO, ōnis, f. Réponse. Syn. Responsum. Epith. Brevis, inimica. Usus: Indigna responsione quæstio.

RESPONSUM, i, n. Réponse. Syn. Responsio. Epith. Liberale, præclarum, homine docto dignum. Usus: Responsum dare, reddere, edere, donner une réponse. Responsum ferre (ab aliquo), recevoir une réponse de qqn. Responsa jurisconsultorum.

RESPUBLĬCA, reipublicæ, f. La chose publique, les affaires publiques, état, république. Syn. Res communis, publici consilii societas. Epith. Ægrota, afflicta, perdita, aliena, amantissima, clara, conjunctissima, florens, fortunata, germana, grata, imbecilla, infirma, ingrata, labens, libera, misera, municipalis perturbata, perdita, privata, quieta et prospera, sana, salva summa, tenuis, tota, tranquilla, turbulenta, vetus, universa. Phras. 1. Rempublicam condere, fonder une république. Rempublicam constituere, ædificare, serere; reipublicæ fundamenta jacere, ponere; statum civitatis et legibus et moribus de integro condere. 2. Ad rempublicam gerendam sero accessit, il parvint très tard au gouvernement de la république. Sero ad rempublicam se contulit; rempubl. capessivit, accepit, attigit; gerere, tractare, administrare cœpit. 3. Rempublicam strenue administrat, il gouverne parfaitement l’état, Rempublicam pulcherrime gerit; legibus optimis temperat, sustinet, gubernat. Totus in rempublicam incumbit, ejusque formam pulcherrimam effingit. 4. Magna ars est rempublicam recte gerere, c’est une grande science, que de bien gouverner un état. Ad gubernacula reipubl. sedere; custodem gubernatoremque reipublicæ agere; clavum imperii tenere; res communem utilitatem continentes administrare, gubernacula reipublicæ tractare. Cf. Rego, Regno, Impero. 5. Pœnas dabunt qui adversus rempublicam insurgunt, ceux qui se révoltent contre le pouvoir public seront punis. Qui rempublicam oppugnant, vexant, perturbant, labefactant, violant; qui rempublicam convellere, opprimere, delere, vastare nituntur; qui arma contra rempublicam ferunt; qui pestem patriæ moliuntur. Cf. Oppugno. 6. Respublica ruinæ est proxima, la république est sur le penchant de la ruine. Respublica inclinata præcipitat in exitium; haud longe abest ab exitio, interitu; labat respublica, et perditis jam prope rebus, omnia ad exitium præcipitia sunt, omnia ad perniciem profligata atque perdita videntur. 7. Rempublicam conserva, sauve la république. Rempubl. consiliis tuis excita, erige, fulci, contine, serva, restitue, ac si fieri possit ut resurgat ac reviviscat, effice atque elabora. Usus: Conversiones rerum publicarum naturales esse, e philosophia didiceram, la philosophie m’avait appris que les révolutions étaient l’état naturel des républiques.

RESPŬO, is, ŭi, ere, a. Rejeter, rendre; écarter, repousser, mépriser. Syn. Repudio, aspernor. Adv. Vehementer. Usus: Respuere aliquid ac pro nihilo putare. Respuere consolationem omnem ac consilium. Quod respuunt (aures) immutandum est, ce que l’oreille rejette, n’admet pas, doit être changé. Cf. Nolo, Recuso, Invitus.

RESTINCTĬO, ōnis, f. Action d’éteindre, étanchement (de ta soif). Syn. Sedatio. Usus: Restinctio sitis.

RESTINGUO, is, nxi, nctum, ere, a. Éteindre; apaiser; détruire. Syn. Sedo, comprimo. )( Inflammo. Usus: Ardorem restinguere. Eloquentia cupiditates restinguit. Ignem, sitim restinguere. Cf. Comprimo, Coerceo.

RESTĬPŬLĀTĬO, ōnis, f. Stipulation réciproque. Syn. Repromissio.

RESTĬPŪLOR, aris, atus sum, ari, d. a. Faire une stipulation réciproque ou nouvelle. Syn. Repromitto. Adv. Diligenter, porro.

RESTIS, is, f. Corde, cordage. Syn. Funis.

RESTĬTŬO, is, ŭi, ūtum, ere, a. Replacer, remettre en état; restituer. Syn. Instauro, corrigo, repræsento. Adv. Æque, dissolute, honorifice, perniciose, plane, turpiter, in integrum. Usus: 1. Pretium, veterem potestatem reipublicæ restituere. Pecuniam, libertatem restituere ac repræsentare. Restituere ac corrigere depravata. 2. Repono, rétablir. Aliquem in integrum, in antiquum gloriæ et honoris locum, in veterem possessionem gratiamque restituere. Vix sibi e gravi calamitate restitui cœperat. Quem auctoritate, studio, sententiis vestris restituistis, nunc manibus quoque vestris in suis sedibus collocate. 3. Veniam do, réhabiliter un condamné, réintégrer un exilé dans sa patrie. Condemnatum clementer restituit.

RESTĬTŪTĬO, ōnis, f. Rétablissement, réparation. Usus: Restitutio damnatorum, réhabilitation, rappel des condamnés.

RESTĬTŪTOR, ōris, m. Celui qui rétablit, restaurateur, sauveur. Usus: Lentulus salutis nostræ restitutor.

RESTO, as, stĭti, stĭtum, are, n. S’arrêter. Syn. Maneo, remaneo, resideo. Adv. Omnino. Usus: 1. Romæ restiti paulisper dum cœpta perficerem. 2. Relinquor, supersum, superat, reliquum est, residuum est, être de reste, subsister, survivre. Nihil ei præter hortos restat. Hæc reliqua pars est, hic restat actus. Unicus mihi amicus restat. Cf. Reliquus.

RESTRICTĒ, Strictement, rigoureusement; avec ménagement. Syn. Anguste, stricte. Usus: Cur id tam restricte parceque faciat, ignoro, je ne sais pourquoi il agit avec tant de réserve et du ménagement.

RESTRICTUS, a, um, Modéré, serré, avare. Syn. Tenax, parcus, avarus. Usus: Natura ad largiendum restrictior, la nature est trop avare de ses dons.

RĔSŬPĪNUS, a, um, Renversé, couché sur le dos. Syn. Supinus.

RĔSURGO, is, surrexi, surrectum, ere, n. Se relever, se rétablir; ressusciter. Usus: Resurgunt res Romanæ contra spem. Cf. Pascha, Christus.

RĔTARDĀTĬO, ōnis, f. Retard, délai. Syn. Mora, impedimentum.

RĔTARDO, as, avi, atum, are, a. et n. Retarder, ralentir; réprimer, arrêter. Syn. Moror, moram affero, moram facio, moram et impedimentum infero. Usus: Celeritatem alicujus, hostium animos et impetum retardare, comprimere, frangere. Ne animum tuum a scribendo defatigatio ulla retardet, qu’aucune fatigue ne vous empêche de m’écrire. Cf. Differo, Moror, Mora, Impedio.

RĒTE, is, n. Filet, rets. Syn. Plaga, laqueus.

RĔTĔGO, is, texi, tectum, ere, a. Découvrir, dévoiler, montrer. Syn. Aperio, evolvo. Cf. Aperio.

RĔTENTĬO, ōnis, f. Action d’arrêter, de suspendre. Usus: Assensionis retentio, action de suspendre son assentiment.

RĔTEXO, is, texŭi, textum, ere, a. Défaire un tissu; défaire, détruire. Syn. Dissolvo. Usus: Dialectica quasi Penelopes telam retexens. Num, quod adolescens præstiti, commutem et velut me ipse retexam? Retexo orationem meam, je rétracte mon discours, palinodiam cano.

RĔTĬCENTĬA, æ, f. Silence obstiné. Syn. Taciturnitas.

RĔTĬCĔO, es, cŭi, ere, n. et a. Se taire, garder le silence; taire qqche. Syn. Taceo, conticeo, obmutesco. Adv. Astute, prorsus, nullo modo. Usus: Silentio utor, tacitum relinquo, silentio prætereo, silentio involvo, abstineo me ab hujus rei sermone. Cf. Taceo, Sileo.

RĒTĬCŬLUM, i, n. Petit réseau, filet à petites mailles.

RĔTĬNĔO, es, nŭi, tentum, ere, a. Retenir, empêcher d’avancer. Syn. Retineo, cursum inhibeo; teneo. )( Dimitto. Adv. Diligenter, diutius, in perpetuum, mediocriter, melius, vehementer, vix. Usus: 1. Sui juris retinendi quisque cupidus. Retine hominem, ni profectus est. 2. Conservo, conserver, soutenir, défendre. Retinent tamen caritatem in pastores. 3. Delecto, tenir attentif, captiver. Ipse historiæ ordo nos retinet. Cf. Detineo, Moror.

RĔTORQUĔO, es, torsi, tortum, ere, a. Diriger en arrière, tourner, retourner. Syn. Reflecto. Usus: Retorquet oculos in hanc urbem, il retourne les yeux vers cette ville.

RĔTRACTĀTĬO, ōnis, f. Refus, résistance, hésitation. Syn. Revocatio, recognitio. Usus: Conficies igitur, idque sine dubitatione ulla et retractatione, sans hésiter. Sine retractatione ulla dicere libere audeo. Cf. Palinodia.

RĔTRACTO, as, avi, atum, are, a. Remanier, retoucher, revoir. Syn. Revoco. Usus: Locus ille a me retractabitur, je retoucherai ce passage. Retractando dolorem vulnerum augemus, nous augmentons notre douleur en y revenant. Sive retractabis, sive properabis, pereundum est, que tu le veuilles ou que tu ne le veuilles pas, il faut mourir. Cf. Revoco.

RĔTRĂHO, is, xi, ctum, ere, a. Retirer, reprendre, rappeler. Syn. Abstraho; revoco. Adv. Non sane, facile proficiscentem. Usus: Retrahere aliquem a cœpto. A turpi consilio, a scelere retrahere aliquem et revocare.

RĔTRĬBŬO, is, ŭi, ūtum, ere, a. Rendre, restituer. Syn. Rependo, refero. Usus: Retribue, quod debes. Cf. Reddo.

RĔTRŌ, Par derrière, derrière. Syn. A tergo, post tergum, ab tergo, post. Phras. Hostis retro cessit, l’ennemi recula. Hostis pedem retulit; se recepit; receptu sibi consuluit; retro abiit. Usus: Tam longe retro respicere non possum. Pergeret protinus; quid retro et a tergo fieret ne laboraret, qu’il continuât d’aller en avant, sans s’inquiéter de ce qui se passait par derrière.

RĔTRORSUM, En sens inverse, réciproquement. Usus: Retrorsum vicissim ex æthere aer oritur, de nouveau et réciproquement l’air se forme du feu.

RĔTRŪDO, is, di, sum, ere, a. Pousser en arrière, faire reculer. Usus: Deorum simulacra retrusa, statues des dieux cachés.

RĔTUNDO, is, tŭdi, tūsum, ere, a. Émousser; affaiblir, atténuer. Syn. Obtundo. Adv. Belle. Usus: Sermones, improbitatem alicujus, districtos in rempublicam gladios retundere. Cf. Repello.

RĔUS, i, m. Accusé, prévenu; coupable. Syn. Is qui causam dicit; qui lege aliqua tenetur; qui aliqua culpa erroris tenetur humani; qui arguitur; de cujus re disceptatur; qui de capite, civitate, fortunis dimicat; is unde petitur; sons, nocens. Epith. Afflictus, humilis, improbus, innocens, invidiosus, locuples, mœstus, nobilis, nocens, perditus, turpis. Phras. Certe reus est, certainement il est coupable. Culpa tenetur; in culpa est; est quædam in illo culpa; culpa nonnulla in eo hæret, residet; culpa ejus facinoris in illo consistit; incurrisse in id crimen hominem dubitat nemo; in ea noxa fuisse hominem pro comperto est; versari in ea culpa; eo facinore contaminatum esse; in reos referendum nemo dubitat; haud expertem criminis, culpa non vacare certum habeo. Crimen non quisquam certius subiit; culpam sine dubitatione sustinet. Usus: Aliquem capitalis rei, de furto reum facere, agere, peragere. Inter reos referre. Criminis se reum pro aliquo supponere. Sontibus, reis opitulari.

RĔVĔHO, is, xi, ctum, ere, a. Ramener, transporter. Usus: Sed paulo longius ad superiorem ætatem revecti sumus, nous sommes remontés à une époque un peu ancienne.

Rĕvēlātĭo, ōnis, f. Révélation. Syn. Divinus admonitus. Phras. Ista per revelationem intellexit, il a compris ces choses par révélation. Divino admonitu; cœlesti admonitu, DEO aperiente, divinitus cognovit; ista DEO patefaciente, manifestante cognovit; ejus rei notitiam e cœlo hausit, accepit.

RĔVELLO, is, velli, vulsum, ere, a. Détacher, arracher; effacer, faire disparaître. Usus: De corpore saucii tela revellere. Claustra, januam revellere. Superiores injurias revellimus. Crucem, quæ ad portam fixa erat, revellistis, cette croix, dressée à la porte de votre ville, vous l’avez arrachée.

RĔVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. Revenir, retourner. Syn. Redeo. Usus: Cum domum revenero. Cf. Redeo.

RĒVĒRĀ, En réalité, réellement Syn. Reipsa, reapse. Usus: Cuius igitur hoc crimen est? revera nullius. Cf. Certe.

RĔVĔRENTĬA, æ, f. Crainte inspirée par le respect, respect, déférence, égard. Syn. Honor, observantia. Phras. 1. Reverentiam parentibus liberi debent, les enfants doivent le respect à leurs parents. Par est, ut liberi parentum auctoritatem vereantur, judicium sequantur; cavendum, ne parentum reverentia liberorum animis excedat unquam; æquum est, ut liberi parentibus præcipuum honorem habeant; præcipua observantia colant; reverentiam adversus parentes adhibeant; omni cultu ac veneratione prosequantur; ut aspectabiles quosdam deos observent et vereantur; secundum deorum immortalium numen, primo in honore ac caritate habeant; ut parentum quadam verecundia ducantur; pudore regantur; parentum quamdam verecundiam habeant; præcipuam parentum rationem habeant. Cf. Honor. 2. Nullam erga majores reverentiam habet, (Vulg. irreverens est), il n’a aucun égard pour les gens âgés. Omnis excessit animo majorum reverentia; nulla majorum verecundia ducitur; majoribus nulla se verecundia obstrictum reputat; inofficiosus, illiberalis erga majores est; nulla illi majorum reverentia, verecundia nulla. Majorum nec auctoritatem veretur, nec vim pertimescit; nulla illum majorum verecundia a vitæ licentia arcet. Cf. Revereor. Usus: Adhibenda est quædam adversus homines reverentia, il nous faut témoigner une certaine déférence pour nos semblables. Cf. Revereor.

RĔVĔRĔOR, eris, ĭtus sum, eri, d. a. Respecter, révérer; avoir du respect, de la déférence, des égards, de l’estime pour. Syn. Vereor, colo, observo, cultu quodam et honore dignor. Phras. Quos maxime debuit, eos minime reveritus est, il n’eut aucun égard pour ceux qu’il devait le plus honorer. Quorum maxime debuit, eorum nullam rationem duxit; quibus præcipuum debuit, illis nullum honorem habuit. Quorum judicium sequi, voluntati parere, auctoritatem vereri debuit, eos nullo loco habuit, nullo honore cultuque dignatus est; illis minimum tribuit, honorem nullum detulit; eos observantia nulla prosecutus est; iis studium observantiamque nullam præstitit, exhibuit. Usus: Observantia est, per quam ætate aut honore antecedentes reveremur et colimus, on entend par respect (observantia) les marques de déférence et de vénération que nous donnons à ceux qui nous sont supérieurs par l’âge ou les honneurs. Cf. Honor, Reverentia, Observantia.

RĔVERSĬO, ōnis, f. Retour avant d’avoir achevé le voyage; retour, réapparition. Syn. Reditus. )( Profectio. Usus: Reversio et motus febrium. De reditu vel potius reversione mea lætantur, il se réjouissent en voyant que je vais revenir ou plutôt rebrousser chemin.

RĔVERTO, is, et RĔVERTOR, eris, versus sum, i, d. n. Revenir, retourner sur ses pas; rebrousser chemin. Syn. Reverto, revenio, redeo, refero me, remigro. Adv. Acriter, crebro, retro. Usus: Ad propositum revertor. Sed ad jus publicum revertor. Domum reverti. Ad superiorem consuetudinem revertit, il revient à son ancienne habitude. Cf. Redeo.

RĔVINCĬO, is, vinxi, vinctum, ire, a. Lier, enchaîner. Usus: Revinctis post terga manibus.

RĔVINCO, is, vīci, victum, ere, a. Vaincre de nouveau; réfuter victorieusement. Syn. Convinco. Phras. Manifeste eum revici, je l’ai réfuté victorieusement. Manifestis indiciis hominem tenui; jugulavi testibus et elinguem reddidi. Cf. Convinco. Usus: Nunquam is argumentis revinci se patietur, jamais il ne se laissera convaincre par les arguments.

RĔVĬRESCO, is, virŭi, escere, n. Redevenir vert; rajeunir, revivre. Syn. Fruticor, renovor, refloresco, revivisco. Usus: Reipublicæ vires senatorum virtute revirescunt, les forces de la république renaîtront par la vertu des sénateurs.

RĔVĪSO, is, ere, n. et a. Regarder; revenir voir, visiter. Syn. Iterum viso, inviso. Usus: Cum poteris, nos revises.

RĔVĪVISCO, is, vixi, iscere, n. Être rendu à la vie, renaître, ressusciter. Syn. In vitam redeo, renascor; respiro, recreor ex metu, e fluctibus emergo. Adv. Necessario. Usus: Ut tua causa toties jugulata facilius reviviscat. Ex metu mortis luce libertatis recreatus revixit, échappé aux terreurs de la mort, il se sentit renaître en commençant à respirer l’air pur de la liberté.

RĔVŎCĀTĬO, ōnis, f. Rappel. Epith. Contraria. Usus: Receptui signum, aut revocationem a bello nondum audivimus, nous n’avons pas encore entendu sonner le rappel pour nous retirer du combat.

RĔVŎCO, as, avi, atum, are, a. Rappeler; éloigner, détourner. Syn. Removeo, avoco, abstraho. )( Voco. Adv. Acrius, arroganter, identidem. Usus: 1. Revocare mentem a sensibus. Aliquem a scelere, ab incepto, ab instituto cursu, a cupiditate et furore revocare. 2. Refero, rapporter à, appliquer, attribuer. Revocare omnia ad scientiam, ad veritatem. 3. Repeto, instauro, rappeler, reprendre. Studia longo intervallo intermissa revocare. Vires amissas revocare. Revocare se ad pristinam industriam. 4. Promiscue, locutions diverses. Aliquid in dubium, in memoriam, in animum revocare. Cum fortuna ex adverso in meliorem statum revocatur. Ad incertum revocabuntur possessiones omnium, seront remis en question. Actor sæpius revocatus, souvent rappelé sur la scène.

RĔVOLO, as, are, n. Revenir en volant. Syn. Retro volo.

RĔVOLVO, is, vi, vŏlūtum, ere, a. Faire rétrograder, faire remonter; pass: revenir, retourner, se reporter; revenir à. Syn. Rapio, reduco. Adv. Necessario. Usus: Identidem eodem revolvor, mon esprit se reporte de temps en temps en ce lieu. Imprudens eo quo minime vult revolvitur. Cf. Iterum.

REX, rēgis, m. Roi. Syn. Princeps, dominus. Epith. Afflictus, alienus, clarissimus, doctissimus, generosus, ignobilis, impius, impudens, nobilis, opulentus, potentissimus, præstans. Phras. Rex erit, il sera roi. Regis fortuna in eum transitura est. Rectorterrarum earum erit; summam imperii obtinebit; civium omnium dominus erit; regiis insignibus conspicuus erit; regalem potestatem habebit; regali potestate præditus erit; regno præficietur; summæ imperii præerit; summa imperii potietur. Cf. Impero, Regno. Usus: Reges orbis terrarum domini.

RHĒDA, æ, f. Voiture de voyage à quatre roues. Syn. Essedum, vehiculum. Usus: Rheda vehor; in rheda sedere. Cum duobus essedis et rheda equis juncta.

RHĒDĀRĬUS, ĭi, m. Voiturier, cocher. Usus: Rhedarius Milonis occisus est.

RHĒTOR, ŏris, m. Celui qui enseigne la rhétorique, rhéteur. Syn. Orator, dicendi artifex, rhetoricæ disciplinæ doctor, qui dicendi præcepta tradit. Epith. Antiquissimus, doctissimus, eloquens, magnus, nobilis. Usus: Vis et artificium rhetoris. Cf. Orator.

RHĒTŎRĬCA, æ, f. L’art oratoire, la rhétorique. Syn. Ars rhetorica, rhetorum ars, disciplina dicendi; vis oratoria, oratoris facultas, ratio dicendi, copia dicendi. Epith. Forensis, paulo hebetior, similis palmæ. Usus: Scripsit artem rhetoricam Cleanthes. Rhetoricam palmæ, dialecticam pugno similem Zeno voluit.

RHĒTŎRĬCĒ, En orateur, en rhéteur. Syn. Rhetorum more, copiose, ornate, splendide. Usus: Rhetorice mavis, an dialectice disputem? Préféres-tu que nous discutions en rhéteurs ou en dialecticiens?

RHĒTŎRĬCUS, a, um, De rhéteur. Usus: Exercitationes, libri, artes rhetoricæ.

RHYTHMUS, i, m. Rapport, symétrie, nombre, cadence. Syn. Poetæ lyrici, musici, numerorum, qui Græcis ῥυθμοι (rhythmi), studiosiores.

RĪCĪNĬUM, ĭi, n. Petit voile. Vestimenti genus.

RICTŬS, ŭs, m. Bouche ouverte (surtout pour rire). Syn. Os minax et hians.

RĪDĔO, es, rīsi, rīsum, ere, n. et a. Rire; se moquer de. Syn. Risum edo; derideo, irrideo. Adv. Familiariter, docte, vehementius, valde. Phras. 1. Omnes ad hæc risere, à ces paroles, tout le monde se mit à rire. Maximus ad hæc omnium risus est consecutus; nemo tenebat risum; risus omnibus obortus est; cachinnos sustulere omnes; risu pene corruere; risu prope emortui sunt; risu excepere ista plerique; in risum effusi omnes. 2. Nos interea ridemur, cependant on se moque de nous. Interea fabula sumus; in ora hominum pro ludibrio abimus; deridiculo habemur. Cf. Irrideo. Usus: Risi imprudentiam hominis. Risi “nivem atram” teque hilariesse animo et prompto ad jocandum gaudeo, j’airi de ta “neige noire”, et je vois avec plaisir que tu es gai et disposé à plaisanter.

RĪDĬCŬLĒ, D’une manière plaisante; ridicule, risible. Syn. Facete, perridicule, joco. Usus: Quidam ridicule insanus.

RĪDĬCŬLUM, i, n. Plaisanterie, bouffonnerie, mot plaisant, spirituel. Syn. Jocus, facetiæ, digna res quæ omnium irrisione ludatur. Epith. Civile, frequens, impatiens, lentum, subobscœnum. Usus: Vitabit ridicula quæsita nec ex tempore ficta, sed domo allata, quæ plerumque sunt frigida.

RĪDĬCŬLUS, a, um, Qui fait rire; plaisant, risible, comique. Syn. Jocularis. Epith. Petulans. Usus: Facie magis, quam facetiis ridiculus, homme dont la personne (la face) est plus amusante que les facéties. Homo perridiculus.

RĬGĔO, es, ere, n. Être roide, dur, engourdi par le froid. Syn. Conglacio, congelo. Usus: Aut frigore rigent, aut calore uruntur. Vestes gelu rigent. Cf. Frigus.

RĬGĬDUS, a, um, Roide, droit, tendu; gelé, glacé. Syn. Durus, severus, austerus, ferreus, præfractus, acerbe severus. Usus: Aves rigidis cruribus, procero rostro. Cf. Severus.

RĬGO, as, avi, atum, are, a. Arroser. Syn. Respergo, irrigo, aquarum inductione terræ fecunditatem do. Usus: Isti cum se fontes esse dicant, et omnia rigare debeant ingenia, ceux-ci disent qu’ils sont les sources où doivent s’abreuver tous les esprits. Nilus Ægyptum rigat.

RĪMA, æ, f. Fente, crevasse. Syn. Hiatus. Phras. Paries rimas agit, le mur se lézarde. Vitium facit; labem ducit. Cf. Hiatus. Usus: Ne inferciat verba orator, tanquam rimas expleat, comme s’il bouchait des fentes.

RĪMOR, aris, atus sum, ari, d. a. Fouiller, sonder, rechercher, scruter. Syn. Scrutor, inquiro. Cf. Indago, Meditor.

RINGOR, eris, rictus sum, ngi, d. n. Grincer des dents.

RĪPA, æ, f. Rive d’un fleuve. Syn. Littus, ora. Epith. Aversa, contraria, viridis, opaca. Usus: Fluvium extra ripas redundantem coercere. In viridi et opaca ripa obambulare. Viridissimi riparum vestitus. Impetus aquæ ripas alluentis.

RĪSŬS, ūs, m. Rire; moquerie. Syn. Cachinnus. Epith. Magnus, maximus, mediocris. Phras. 1. Risum commovit, il excita le rire. Risum excitavit; cachinnum commovit; risum movit omnibus; risum fecit; risum omnibus excussit, elicuit; solutissimum risum movit; in risum convertit. 2. Risum comprimere non potui, je ne pus m’empêcher de rire. Risum tenere, continere non potui; non potui, quin risum ederem, cachinnum tollerem; obstinatum silentium in risum transferrem; in effusos risus solverer; temperare mihi a risu non poteram. Cf. Rideo. Usus: Risum captare, quærere. Risum edere. Risu corruere, emori.

RĪTE, De la bonne manière, avec raison, bien. Syn. Recte, modo ac ordine. Usus: Nihil rite, nihil more institutoque perfecit. Cf. Recte.

RĪTŬS, ūs, m. Coutumes religieuses, cérémonies, rites; usage, coutume, façon. Usus: Mos, consuetudo rata et firma, præcipue sacra, institutum vetus. Epith. Optimi, patrii, Usus: Ex ritu patrio deos colere. Ritu pecudum vivere, vivre à la manière des brutes. Variis ritibus fana dedicantur. Cf. Cerimonia.

RĪVĀLIS, is, m. Rival. Syn. Æmulus, competitor. Cf. Æmulus.

RĪVĀLŬTAS, ātis, f. Rivalité. Syn. Æmulatio. Cf. Æmulatio.

RĪVUS, i, m. Petit cours d’éau, ruisseau. Syn. Rivulus. Usus: Rivorum a fonte deductio. Rivulus arcessitus et ductus ab ipso capite.

RIXA, æ, f. Dispute, querelle, différend. Syn. Turba, jurgium, verbosa et plena jurgii contentio. Epith. Nova, magna. Phras. Rixam excitare, provoquer une dispute. Rixam concire, concitare; certamina serere; in disceptationem aliquos trahere. Cf. Contentio, Jurgium. Usus: Nostræ Academiæ cum veteri magna rixa est. In quorum rixam si quis incurrerit. Cf. Certamen.

RIXOR, aris, atus sum, ari, d. n. Se quereller, contester. Syn. Contendo, jurgor. Usus: De amicula rixantur. Cf. Contendo.

RŌBŎRO, as, avi, atum, are, a. Fortifier, consolider, corroborer. Syn. Corroboro, confirmo. Usus: Ut hæc auctoritate sua roboraret. Cf. Confirmo.

RŌBUR, ŏris, n. Dureté, solidité, force; chêne très dur, rouvre. Syn. Vis, firmitas, virtus, nervi, firmamentum; quercus, lignum durissimum. Epith. Firmissimum, incredibile animi. Usus: Quantum in animo cujusvis roboris est et nervorum. Copiarum robur deletum est, nos meilleurs soldats ont été détruits. Milo incredibili animi robore septus. Animi invicti magnitudo et robur. Cf. Vires.

RŌBUSTUS, a, um, Dur, fort, solide comme le chêne. Syn. Fortis, valens, nervosus, lacertosus, maximis corporis viribus. Adv. Bene. Phras. Robustiorem illo vidi neminem, je n’ai vu personne de plus robuste que lui. In quo plus roboris, firmitatis, virium inesset; qui firmior esset a viribus; qui virium firmitate præstaret; qui corporis robore anteiret; qui viribus magis valeret; in quo tam eximia virtus virium; cui tantum roboris et nervorum, cognovi neminem. Cf. Fortis. )( Confectus. Usus: Robustioris jam impietatis est. Malum inveteratum fit robustius. Audax et robustus satelles. Cf. Firmus.

RŌDO, is, rōsi, rōsum, ere, a. Ronger. Syn. Corrodo, arrodo, exedo. Usus: 1. Mures noctem et diem rodentes aliquid. 2. Carpo, mordre, déchirer, attaquer, désigner. Qui aliquem in convivio rodunt, in circulis vellicant, ubique carpunt.

RŎGĀTĬO, ōnis, f. Demande, prière, sollicitation. Syn. Rogatus, obtestatio, preces. Epith. Consularis, gratiosissima, justa, sceleratissima, similis, tribunitia. Usus: 1. Ego Curtium rogatione tua diligo. 2. Lex, loi proposée; proposition ou projet de loi. Rogationem ferre, perferre, promulgare. Rogationi intercedere. Rogationem abrogare. 3. Interrogatio, interrogation. Chrysippus quadam rogatiuncula delectatur.

RŎGĀTOR, ōris, m. Celui qui propose une loi, auteur d’un projet de loi; solliciteur de suffrages. Syn. Qui rogat, petit, quærit; qui cistas defert, colligendis per tribus suffragiis. Epith. Justus. Usus: Vos rogatores, vos diribitores, vos custodes fuistis tabularum.

RŎGĀTŬS, ūs, m. (abl. sing. tantum) Demande, prière. Syn. Rogatio, oratus. Usus: Meo rogatu rem impetravit.

RŎGO, as, avi, atum, are, a. Demander en priant, solliciter, prier; interroger qqn au sujet de qqche. Syn. Oro, precor, quæso, deprecor, obsecro, obtestor, interrogo, ex aliquo quæro. Adv. Acrius, arroganter, auspicato, blande, breviter, diligenter, contumaciter, familiariter, etiam atque etiam, iterum et sæpius, magnopere, modeste, nominatim, penitus, precario, proprie, prorsus tacite, vehementer. Phras. 1. (Rogo te per omnia, Vulg.), je vous en supplie par ce que vous avez de plus cher. Hoc te vehementer rogo, imo obsecro; hoc maxima obtestatione a te oro; hic ego imploro fidem tuam; hoc te summis precibus obsecro; ad pedes tuos stratus, jacensque supplico, supinas hic manus tendo infimisque a te precibus contendo; hic ego te flens obtestor, neque te unquam fatigare precibus desinam; rogo te, quam studiose possum; id a te maximopere pro summa nostra conjunctione peto quæsoque; id a te precibus etiam atque etiam exposco; valde hoc et ex animo a te contendo; hoc te infimis oro precibus. Hoc a te ita postulo, ut majore studio magisque ex animo petere non possim. Hoc ego per hanc te dexteram oro; per tuam te fidem oro atque obsecro. Hoc a te ita postulo ac contendo, ut nihil magis unquam; tanquam fortunæ meæ omnes in eo sitæ, positæ, repositæ, locatæ essent; tanquam id ejusmodi esset, ut rationes meæ ex eo unice pendeant; tanquam in eo mihi essent omnia. 2. Concede, quæso, quod te rogo, accordez-moi, je vous prie, ce que je vous demande. Sit, quæso, precibus meis apud te locus; facilem, oro te, precibus te meis præbe; ne me rogantem suppliciter a te rejice; sine me istud a te impetrare; da, largire hoc precibus meis. Sine te exorem, quodque a te singulari studio contendo, imperti. 3. Rogavit illum vehementer, il le pria avec beaucoup d’instances. Precibus cum illo egit quam diligentissimis; preces suppliciter admovit; magnis ab illo contendit precibus; ad ejus pedes supplicem se abjecit; in pedes abjectus supplicem vocem misit; passis manibus flens imploravit; infimis precibus obsecravit. Cf. Oro. Usus: Hoc beneficium ita te rogo, ut majore studio non possim. Sententiam ejus rogavi. Hæc ego de te rogo.

RŎGUS, i, m. Bûcher funèbre. Epith. Ardens, exstinctus. Usus: Metellum filii in rogum posuere. Bona existimatio nos usque ad rogum comitetur.

RŌRO, as, avi, atum, are, n. et a. Tomber (en parl. da la rosée); arroser, mouiller. Usus: Rorantia pocula, coupes qui présentent le vin par gouttes.

ROS, rōris, m. Rosée. Usus: Nocturnum rorem excipiunt.

RŎSA, æ, f. Rose. Usus: Cum rosam videret, tunc incipere ver autumabat. Sertis redimiri et rosa, se couronner de roses.

ROSTRĀTUS, a, um, Garni, armé d’un éperon. Usus: Navis rostrata.

ROSTRUM, i, n. Bouche, bec, gueule des animaux. Syn. Os avium aut aliorum animalium. Usus: Avis corneo proceroque rostro. Aduncitas rostrorum. Sus rostro humi litteram impressit. Rostrum canis. Rostrum in camelis. Rostra navium. De rostris descendere, suggestu oratorum Romæ, descendre des Rostres, tribune aux harangues, ainsi appelée à cause des éperons qu’on y avait fixés et qu’on avait détachés des navires capturés l’an de Rome 416.

RŎTA, æ, f. Roue. Syn. Orbis. Epith. Fervida. Usus: Fortunæ rotam pertimescere.

RŎTUNDĒ, D’une manière arrondie, achevée; élégamment. Syn. Concinne, explicate.

RŎTUNDO, as, avi, atum, are, a. Arrondir. Syn. Rotundum facio. Usus: Orbem rotundavit ad volubilitatem, (DIEU) arrondit l’univers pour lui permettre de tourner.

RŎTUNDUS, a, um, Rond, arrondi. Syn. Globosus. Usus: Stellarum rotundi ambitus, quarum motus in orbem circumferuntur. Forma urbis rotunda, quod eam flumen pene ut circino circumductum, ambiat. Forma rotunda ullam negat esse pulchriorem Plato. Rotundus orator Thucydides, élégant. Apta et quasi rotunda verborum constructio, structure pour ainsi dire ronde, arrondie.

RŬBENS, entis, omn. gen. Qui est rouge; qui rougit de pudeur et de modestie. Syn. Ruber.

RŬBĔO, es, ere, n. Être rouge; rougir de honte. Syn. Erubesco, pudet. Usus: Rubeo, mihi crede. Sed jam scripseram: delere nolui, j’en rougis, croyez-moi; mais ma lettre était finie, et je n’ai pas voulu effacer.

RŬBER, bra, brum, Rouge. Syn. Rubens. Usus: Mare rubrum.

RŬBĬCUNDUS, a, um, Rubicond, rouge. Syn. Rubore plenus.

RŪBĪGĬNŌSUS, a, um, Rouillé. Syn. Rubigine plenus.

RŪBĪGO, ĭnis, f. Rouille. Syn. Ærugo.

RŬBOR, ŏris, m. Rougeur; pudeur, modestie. Usus: Pudorem rubor consequitur. Fusus et candore mixtus rubor. Verborum obscœnitate vitanda præstare ingenuitatem et ruborem suum, faire preuve de décence et de délicatesse en évitant les expressions déshonnêtes. Rubore suffundi, être couvert de honte.

RŬBRĪCA, æ, f. Terre rouge. Syn. Terra rubra. Usus: Rubrica delibutus.

RŬBUS, i, m. Framboisier.

RUCTO, as, avi, atum, are, a. Roter de qqche, le vomir; exhaler en rotant l’odeur de qqche. Syn. Cruditatem exhalo. Usus: Ructans et nauseans. Alicui in os ructare.

RUCTŬS, ūs, m. Rapport, rot. Syn. Cruditatis exhalatio. Usus: Stoici aiunt crepitus æque ac ructus liberos esse oportere. Cruditatis signa sunt crebri ructus.

RŬDENS, entis, m.; gen. pl. rudentium, Câble, gros cordage. Syn. Anchorarius funis, ora. Usus: Rudentis explicatio. Oras et rudentes solvere.

RŬDĪMENTUM, i, n. Apprentissage, début, rudiments. Usus: Sunt hæc rudimenta et incunabula virtutis. Rudimentum aliquod ponere, achever son noviciat, son apprentissage.

1. RŬDIS, e, gen. com. Qui n’est pas travaillé, brut; inculte, grossier; inexpérimenté. Syn. Imperitus, indoctus, ignarus, inscius, tiro; hebes, tardus, stupidus, bardus, agrestis, impolitus. )( Exercitatus. Adv. Omnino, plane. Phras. Rudis es adhuc, vous êtes encore novice. Rudis es ac hospes in ea re; novus, plane peregrinus in rebus es; rerum insciens, ignarus es; in ea re adhuc tiro es; ab usu rerum imparatus; usu parum doctus; in tractandis rebus minime versatus es. Usum rerum nondum habes; ad hanc rem assuefactus, consuefactus non es. Nondum exercitatus in re; usu non bene firmatus, confirmatus; inexercitatus tantam rem aggrederis. Cf. Imperitus. Usus: Multitudo imperita et rudis. Rudis in jure civili. Rudis et ingenii expers. Homo sine sensu, sine sapore, elinguis, rudis, tardus. Rudem me et integrum discipulum accipe et ea quæ requiro doce, prenez-moi comme un disciple tout neuf, qui n’est imbu de rien, et apprenez-moi ce que je vous demande. Cf. Stupidus, Discipulus.

2. RŬDIS, is, f. Baguette. Syn. Virga, qua donabantur emeriti gladiatores, et qui vacationem a munere aliquo accipiebant. Usus: Tam bonus gladiator, tam cito rudem accepisti? Quoi, bon gladiateur comme tu l’es, tu as reçu si tôt la baguette (ton congé)? Rude aliquem donare, donner à qqn son congé. Gladiatores ad rudem compellere.

RŬDO, is, ere, n. Braire. Syn. Asinorum vocem mitto.

RŪGA, æ, i. Ride. Syn. Cutis a senectute contracta. Usus: Hic rugis nos et supercilio decepit.

RŪGŌSUS, a, um, Rugueux, ridé. Usus: Rugosi senes.

RŬĪNA, æ, f. Chute, écroulement, ruine. Syn. Casus, pernicies, pestis, exitium. Epith. Magna, nimia, propria alterius legibus. Phras. 1. (Fortunarum omnium ruinam passus sum, Vulg.), j’ai perdu tous mes biens. Mearum omnium fortunarum jacturam feci; fortunarum omnium, rei familiaris naufragium feci; perierunt omnes fortunæ meæ; afflictæ, eversæ, exstinctæ, perditæ, profligatæ sunt res omnes meæ; et industriæ et fortunæ fructus omnes perdidi; ex meis pristinis ornamentis ac commodis nihil reliquum est; actum est de fortunis meis; nihil mihi reliqui fortuna fecit; oppressæ jacent, eversæ fortunæ omnes. Res meæ eo loco sunt, ut eas servare nec salus ipsa possit; evertit me omnibus bonis meis fortuna. Eversus sum fortunis omnibus. Rerum mearum quid jam superest? Quid mihi reliquum fortuna fecit? 2. (Respublica in ruina est, Vulg.), la république ruinée. Respublica periit, concidit, nulla est; formam respublica amisit; actum est penitus de republica. Formam, imaginem, simulacrum veteris reipublicæ nullum agnosces. Communis res ita dilapsa est, ut ne spes quidem ulla ejus restituendæ relinquatur. Rempublicam dudum jam habemus nullam. Deposita est reipublicæ salus. Non adversa tantum, verum etiam penitus eversa reipublicæ fortuna. Tractæ sunt opes, afflictæ vires, amissa dignitas, salus ipsa reipublicæ exstincta. 3. Urbes etiam ruina involvet, la ruine enveloppera aussi les cités. Vi fortunæ aliquando percussæ et prostratæ jacebunt urbes præstantissimæ. Fortunæ viribus perculsæ concident; præclaras etiam urbes florentesque vis fortunæ aliquando perdet, opprimet, affliget, tollet, evertet, exstinguet, delebit. Usus: Ruina nobis impendet, inferetur. Ruina oppressus interiit. Ingentes ruinas edet. Prætermitto ruinas fortunarum mearum, je ne parle pas du délabrement de ma fortune. Non fuit hoc judicium, sed vis, sed ruina ac tempestas, chute, ruine.

RŬĬNŌSUS, a, um, Ruineux, qui menace ruine. Syn. Quod ruinam minatur, quod vitium facit, rimas agit, labem ducit; casui, ruinæ proximus, caducus. Usus: Ædes male materiatæ et ruinosæ.

RŪMĬNĀTĬO, ōnis, f. Action de ruminer, desseins, projets qu’on médite. Syn. Recordatio. Epith. Quotidiana. Usus: Ruminatio quotidiana.

RŪMOR, ōris, m. Bruit, rumeur publique, récit qui circule. Syn. Fama. Epith. Bonus, falsus, firmus, inanis, jucundus, magnus, nuntius, secundus, raucus, plenus timoris. Phras. 1. Rumor est quidem, sed is incertus, il y des bruits qui courent, mais ils sont incertains. Rumores sunt satis illi quidem constantes, sed sine auctore. Sermones exaudiuntur, prorsus tamen incerti, inanes, orti ex voluntate. Sermones dissipantur, sed quibus haberi certa fides non possit. Jactantur hæc sermonibus incertis, et rumore ipso nuntio. Manat in vulgus rumor, sed nullo satis firmo testimonio; sermones audiuntur, sed qui nihil certum sequantur, qui neque nuntiis, neque litteris comprobentur; de quibus incertum, an veritate nitantur; sed quibus dubia fere fides; qui fidem tamen non faciunt. 2. Magnus ubique erat rumor ea de re, on faisait partout grand bruit de cette chose. Res ea in ore erat omnium; in ore omnium versabatur; serpebat hic rumor in dies latius; latius opinione disseminatus erat; manavit ea fama non solum per Italiam, verum etiam ascendit Alpes, et obscure primum serpens, multas provincias occupavit. Sermo per totam civitatem datus erat; manavit ea fama longius, nec jam obscure. Cf. Fama. 3. Sunt qui quemvis rumorem temere credant, il y a des gens qui ajoutent foi à n’importe quelle rumeur. Qui rumoribus incertis serviant; auditionem quamlibet pro re comperta habeant; rumores omnes colligant, excipiant, et res incertissimas pro visis renuntient. Sunt qui, quidquid rumoris afflavit, quidquid rumor incertus attulit, pertulit, pro certo habeant. 4. Rumor nunc augetur, nunc minuitur, tantôt la rumeur augmente, tantôt elle diminue. Rumor nunc calet, nunc refrigescit; late manaverat nuper fama, nunc perobscura est. 5. Rumores paulatim deficiunt, les bruits s’apaisent peu à peu. Refrigescit paulatim rumor, raucus fit, sedatur, exstinguitur, moritur. Ejus famæ vix tenues supersunt reliquiæ. Usus: Rumores aucupari; rumorum ventos colligere, rumores excipere, ramasser, recueillir les nouvelles. Rumores spargere, dissipare, répandre des bruits. Rumor ortus est, le bruit s’est répandu. Rumor crescit, calet, la nouvelle se confirme, se répand. Rumor refrigescit, le bruit tombe, disparaît. Cf. Fama.

RUMPO, is, rūpi, ruptum, ere, a. Rompre, briser, déchirer. Syn. Dissolvo, discindo. Fœdera rumpere. Testamentum rumpere, annuler, casser un testament. Dolore rumpi, mourir de douleur.

RŪMUSCŬLUS, i, m. Bruit, discours, bavardage. Syn. Rumor levis. Usus: Imperitorum hominum rumusculos aucupari.

RŬO, is, ŭi, ūtum, ere, n. et a. Se précipiter, tomber, crouler, se renverser. Syn. Cado, præceps agor vel feror, præcipito; ruinam edo. Usus: Ruere illa non possunt, nisi hæc eadem labefacta motu concidant. Ad interitum voluntarium ruunt, ils se précipitent à une mort volontaire. In agendo ruere et sæpe peccare. Quæ cum accidunt, nemo est quin intelligat ruere illam rempublicam, quand cela arrive, il n’est personne qui ne reconnaisse que c’est une cité perdue sans ressource. Cf. Cado, Præceps.

RŪPES, is, f. Rocher, roche. Usus: Cum ex omni parte altissimas rupes haberet, una ea parte aditus patebat. Ex magnis rupibus nactus planitiem, après ces immenses rochers ayant rencontré une plaine.

RUPTOR, ōris, m. Celui qui rompt. Usus: Ruptor fœderis, celui qui viole un traité.

RURSUM vel RURSUS, De nouveau, derechef. Syn. Iterum, denuo, de integro. Phras. Rursus pugnare, combattre de nouveau. Redintegrare prœlium, pugnam; retractare arma; instaurare certamen; prœlium intermissum reparare; revocare ad signa, novo impetu signa inferre. Cf. Iterum.

RUS, rūris, n. Les champs, la campagne. Syn. Locus extra urbem, ubi agri sunt et villæ; villa. Epith. Amœnum, suburbanum. Phras. Ruri libenter habito, j’habite volontiers la campagne. Libenter ruri, et procul a cœtu hominum ætatem ago; otium et quies rustica mirum in modum delectat, oblectat, capit, afficit; ruri esse, habitare perjucundum est. Otio illo, quod rustica præbet habitatio, libentissime fruor; voluptatem ex rusticatione capio maximam. Si ulla re, otio capior et quiete rustica. Rusticari summæ voluptatis est; rus colere, rusticam agere vitam in deliciis habeo. Cf. Rusticor. Usus: Animi causa in sua rura venire. Ruri esse, habitare. Rus amœnum et suburbanum.

RUSTĬCĀNUS, a, um, Rustique, campagnard, grossier. Syn. Rusticus. Usus: Homines rusticani ex municipiis.

RUSTĬCĀTĬO, ōnis, f. Séjour à la campagne, vie des champs. Epith. Communis. Usus: Labores pacis et belli, id est, rusticationis et militarium stipendiorum. Cf. Rus.

RUSTĬCĒ, En paysan, d’une manière grossière, incivile. Syn. Inurbane, duriter, importune. )( Urbane. Usus: Rustice aliquid urgere.

RUSTĬCOR, aris, atus sum, ari, d. n. Demeurer ou vivra à la campagne. Syn. Ruri habito; ruri ætatem ago; autumni otium ruri fallo, exigo, rusticani recessus amœnitate fruor, utor. Usus: Litteræ rusticantur nobiscum. Cf. Rus.

RUSTĬCUS, a, um, Champêtre, rustique; simple, naïf, grossier, impoli. Syn. Agrestis, rusticanus; inurbanus, insuavium morum, difficilis. )( Urbanus. Epith. Mendiculus, non incautus. Usus: Vita rustica honestissima et suavissima. Homo morum imperitus, voce rustica. Rusticis vir moribus, vita inculta atque aspera. Homines urbis immemores, procul a foro et ambitione inter pecudes habitantes, operi rustico intenti. Vita agresti atque rustico cultu. Rustici Romani, les Romains campagnards, opp. urbani.

1. RŪTA, æ, f. Rue, plante amère. Herbæ amaræ genus. Ad cujus rutam puleio mihi tui sermonis utendum est, il faut que je tempère l’amertume de ses discours par la douceur des tiens (Prov.).

2. RŪTA, ōrum, n. pl. (t. de droit), Tout ce qui, dans une propriété, est ou extrait du sol (ruta) ou coupé (cæsa) sans être travaillé, et que le propriétaire se réserve à la vente, substances brutes, matériaux, mobiliers, meubles. Syn. Omnis generis supellex mobilis, lapides etiam et ligna. Usus: Ne in rutis quidem et cæsis.

RŬTĬLO, as, avi, atum, are, n. Briller, être éclatant. Syn. Splendeo. Usus: Rutilantia arma.

RŬTĬLUS, a, um, Rouge. Usus: Fulgor rutilus horribilisque terris quem Martium dicitis, cette étoile de couleur rouge.

SĂBURRA, æ, f. Lest de gravier pour les navires. Syn. Arena, qua naves onerantur. Usus: Onerarias duxit multa saburra gravatas.

SACCUS, i, m. Sac. Usus: Coria, saccos, cilicia imperavit, sacs à filtrer.

SĂCELLUM, i, n. Petit sanctuaire, chapelle. Syn. Ædicula, cella, templum. Epith. Maximum, sanctissimum. Usus: Sunt loca publica urbis, sunt sacella.

SĂCER, cra, crum, Consacré à une divinité, voué, sacré. Syn. Religiosus, consecratus, habens religionem. )( Profanus. Usus: 1. Sacra et religiosa signa. Rem sacram facere. Sarta tecta ædium sacrarum tueri. Infula Jovi sacra dicataque. 2. Exsecrandus, diris devotus, maudit, détestable, abominable. Homo sacer et intestabilis. Ejus caput Jovi sacrum est, sa tête fut vouée à Jupiter.

SĂCERDOS, ōtis, m. Prêtre. Syn. Minister publicus DEI, sanctissimo sacerdotio præditus; antistes cerimoniarum et sacrorum; qui rebus divinis, qui sacris præest; qui sacrificia publica et privata procurat; sacerdotii religionibus venerandus. Flamen, fani antistes, sacrificulus, flamine, prêtre des faux dieux. Epith. Castissimus, expulsus et exspoliatus sacerdotio, religiosus, sibyllinus. Usus: Præsto mihi fuere sacerdotes cum infulis. In collegio sacerdotum est. In numerum sacerdotum accipere.

SĂCERDŌTĀLIS, e, gen. com. De prêtre, sacerdotal. Syn. Quod ad sacerdotem pertinet.

SĂCERDŌTĬUM, ĭi, n. Sacerdoce, ministère sacerdotal, dignité sacerdotale. Syn. Sacerdotis munus. Epith. Amplissimum, populare, sanctissimum. Usus: Sacerdotium alicui mandare, dare, conferre, tribuere, (Vulg. Beneficium,) conférer la prêtrise. Sacerdotium amplissimum consequi, inire, ad sacerdotium eligi, in sacerdotium venire, être ordonné prêtre. Sacerdotium habere, sacerdotio præesse, sacerdotio præditum esse, être prêtre. Sacerdotio inaugurari, devenir prêtre. Expelli et exspoliari sacerdotio, être dépouillé d’un bénéfice ecclésiastique, être de sa charge et de sa dignité, exaugurari.

SĂCRA, ōrum, n. pl. Service divin, cérémonie religieuse. Syn. Religiones, sacrificia, res divina. Phras. Sacra peragere, faire les fonctions saintes. Res divinas facere; DEUM anniversariis sacris rite colere; sacra anniversaria facere, conficere; res divinas rite perpetrare; sacra obire; solemnia et stata sacrificia facere; sacra rite curare; perpetrare, quæ ad pacem DEUM pertinent; sacrificia publica et privata procurare; sacrum suscipere; solemnia suscipere; sacris operari.

SĂCRĀMENTUM, i, n, Serment militaire; (t. de droit) action judiciaire, procès. Syn. Solemne jusjurandum. Epith. Justum, injustum. Usus: Obligare, adstringere aliquem militiæ sacramento. Sacramento teneri; solvere aliquem sacramento. Justo sacramento cum aliquo contendere, intenter à qqn un procès en forme. Injustis sacramentis fundos alienos petere, par des procès injustes.

Sacramenta, ōrum, n. pl. Saints mystères. Syn. Sacra mysteria. Phras. Sacra mysteria obire, s’acquitter des saints mystères. Sacra mysteria participare; divinorum mysteriorum usu animum procurare. Cf. Eucharistia.

SĂCRĀRĬUM, ĭi, n. Lieu ou l’on serre les objets sacrés, sanctuaire, sacristie. Syn. Locus, ubi res sacræ reponuntur aut asservantur. Epith. Intimum, patrium, perantiquum. Usus: Sacrarium facere, constituere. Cf. Templum.

SĂCRĀTUS, a, um, Consacré, sanctifié, sacré. Syn. Consecratus, dedicatus, dicatus, sacer; inauguratus, cum religione tum lege inviolatus. Usus: Sacratæ leges. Cf. Sacro.

SĂCRĬFĬCĀTĬO, ōnis, f. Sacrifice, cérémonies religieuses. Syn. Sacrificium. Epith. Extrema.

SĂCRĬFĬCĬUM, ĭi, n. Sacrifice. Syn. Sacrum, res divina, res sacra. Usus: Sacrificia statuere, facere, factitare. Sacrificia violare, polluere. Ad sacrificium hostias præbere. Cf. Missa, Sacra.

SĂCRĬFĬCO, as, avi, atum, are, n. et a. Préparer ou offrir un sacrifice, sacrifier. Syn. Sacris operor; sacra facio, conficio; facio absolute. Usus: Summo Jovi sacrificare. Cf. Sacra lito.

SĂCRĬFĬCŬLUS, i, m. Sacrificateur, prêtre. Syn. Qui sacra facit.

SĂCRĬLĔGĬUM, ĭi, n. Pillage d’un temple, vol dans un temple. Syn. Furtum rei sacræ. Usus: Sacrilegio se obstringere. Cf. Sacrilegus.

SĂCRĬLĔGUS, a, um, Qui dérobe des objets sacrés dans un temple. Syn. Impius, sacrorum omnium hostis ac prædo nefarius. Phras. Sacrilegus erat, c’était un voleur d’objets sacrés. Fana expilavit; simulacra sanctissima e delubris religiosissimis sustulit; per scelus et latrocinium signa sanctissima nefario ausu sustulit; religiones maximas violavit; templa depopulatus est; sacella suffodit, incendit, oppressit; fana depeculatus est; templis antiquissimis impias et sacrilegas manus afferre conatus est; templo sanctissimis religionibus consecrato manus sacrilegas admovit, admolitus est. Templorum spoliator et expugnator; sacrorum omnium hostis, religionumque prædo erat.

(Sacristia, æ, f. Vulg.), Sacristie, lieu où l’on serre les objets sacrés et les ornements sacerdotaux. Latine: Vestiarium templi; sacrarium in quo reponitur sacer ornatus et instrumentum; locus instrumenti sacri vel supellectilis sacræ. (Sacrista vel Sacristanus, Vulg.), Sacristain. Latine: Ædituus, custos ædis sacræ.

SĂCRO, as, avi, atum, are, a. Consacrer, sanctifier par la consécration. Syn. Consecro, dedico, inauguro; religiosis cerimoniis augustius aliquid facio.

SĂCRŌSANCTUS, a, um, Déclaré inviolable, sacré. Syn. Religione ac lege inviolatus. Usus: Sacrosanctum in republica esse nihil potest, nisi quod populus sanxisset, il ne peut y avoir de consacrées (inviolables) dans la république que les sanctions du peuple. Ut sacrosancti viderentur. Sacrosanctam vacationem habere.

SĂCRUM, i, n. Sacrifice. Syn. Sacrificium, res divina. Usus: Sacris initiari. Sacra polluere. Sacrum facere. Cf. Missa, Sacra.

SÆPE, Souvent. Syn. Frequenter, crebro, identidem, sæpenumero, frequens. Phras. Sæpe in foro est, il est souvent au forum. Multum in foro est; sæpenumero, totos dies, frequentissime in foro versatur; raro a foro abest; quam sæpissime in foro est; forum urget assiduus; frequens in foro est; forum frequentat assidue, aut ut rectius dicam, illic habitat. Usus: Sæpe et multum; semel et sæpius hoc mecum cogitavi. Semel atque iterum ac sæpius. Nimium sæpe id mihi venit in mentem.

SÆPĔNŬMĔRO, Souvent, plus d’une fois. Syn. Sæpe.

SÆVĬO, is, ĭi, ītum, ire, n. Sévir, exercer sa fureur contre qqn. Syn. Sævitiam in aliquem adhibeo, exerceo; crudelitatem in aliquem exerceo, adhibeo; in humiliores libidinose crudeliterque consulo; fœde in captos exerceo victoriam.

SÆVĬTĬA, æ, vel sævĭtĭes, ĕi, f. Fureur, cruauté, rigueur, dureté. Syn. Crudelitas. )( Clementia. Usus: Adhibere in famulos sævitiam. Cf. Crudelitas.

SÆVUS, a, um, Cruel, inhumain. Syn. Crudelis, ferus. Usus: Sævi turbines exstitere. Cf. Crudelis.

SĀGA, æ, f, Prophétesse, magicienne. Usus: Saga anus.

SĂGĀCĬTAS, ātis, f. Finesse, pénétration d’esprit, sagacité. Syn. Calliditas, solertia. Epith. Incredibilis, tanta. Usus: Incredibili ad investigandum sagacitate præditus. Cf. Solertia.

SĂGĀCĬTER, Avec finesse, pénétration, subtilement. Syn. Callide. Usus: Tu illud sagacissime præsensisti. Sagacius odorari.

SĂGĀTUS, a, um, Vêtu d’un sayon. Usus: Galli sagati et togati.

SAGAX, ācis, omn. gen. Qui a l’esprit pénétrant, sagace, habile. Syn. Callidus, acutus, prudens. Usus: Sagax ad perspicienda pericula. Sagaces canes quod acute sentiant, chiens à l’odorat subtil. Homo, animal providum, sagax, multiplex. Mens acris et sagax. Cf. Ingeniosus, Acies, Perspicax.

SĂGĪNA, æ, f. Action d’engraisser, nourriture, aliments. Syn. Cibus, offa ad saginandum apta. Usus: Plebem non auctoritate, sed sagina sibi conciliat, il se concilie la multitude, non par l’autorité, mais par l’attrait des bons morceaux (plutôt par de bons repas que par de bonnes raisons).

SĂGĪNO, as, avi, atum, are, a. Engraisser. Usus: Sanguine saginatur.

SĂGITTA, æ, f. Flèche. Syn. Jaculum quod manu aut balista jacitur. Usus: Sagittas emittere. Ingentem vim sagittarum infundere ratibus. Ictus sagitta.

SĂGITTĀRĬUS, ĭi, m. Archer. Syn. Barbari sagittarii.

SĂGŬLUM, i, n. Petit manteau militaire.

SĂGUM, i, n. Manteau militaire. Syn. Vestis militaris index belli, ut toga pacis. Usus: Saga sumere; ad saga ire, quod fiebat tumultus causa, revêtir le manteau de guerre, c. à d., prendre les armes, s’armer en guerre (c’est ce que faisaient, en signe de guerre, tous les Romains, même ceux qui ne partaient pas, excepté les consulaires).

SAL, sălis, m. Sel. Usus: Multos modios salis simul edendos esse amicis aiunt. Commercium salis. Urbanitatis lepos, quo tanquam sale perspergatur oratio, grâce, finesse dont on assaisonne le discours.

SĂLĀRĬUS, a, um, Relatif au sel. Usus: Vectigal ex annona salaria statuerunt, du produit annuel de la vente du sel.

SĂLĔBRA, æ, f. Terrain raboteux, mauvais chemin; en parl. du style, inégalité, rudesse, aspérité. Syn. Locorum offensiones, loca aspera et inæqualia. Usus: Ejus oratio sine salebra, ut sedatus amnis decurrit, fluit. Hærere in salebra, demeurer embourbé. Incidere in salebram.

SĂLĔBRŌSUS, a, um, Raboteux, rude, inégal. Syn. Asper, multas salebras habens.

SĂLES, ĭum, m. pl. Finesse, bons mots, railleries mordantes. Syn. Joci, facetiæ, urbanitas. Epith. Barbari, salsiores, veteres, urbani. Usus: Specimen humanitatis, salis, leporis et suavitatis, modèle de politesse, d’esprit enjoué, etc. Urbani sales in dicendo plurimum valent. Cf Facetiæ, Jocus.

SĂLĬCĒTUM, i, n. Saussaie, lieu planté de saules. Syn. Locus salibus consitus.

SĂLĪNÆ, ārum, f. pl. Salines, mine de sel. Syn. Loca ubi sal conficitur.

SĂLĪNUM, i, n. Salière. Syn. Salillum, vas in quo sal reponitur.

SĂLĬO, is, ŭi, saltum, ire, n. Sauter, bondir. Usus: Salire de muro. Cor mihi salit, mon cœur palpite.

SĂLĪVA, æ, f. Salive. Syn. Sputum.

SĂLIX, īcis, f. Saule. Genus arboris.

SALSĀMENTĀRĬUS, ĭi, n. Marchand de salaison. Syn. Qui salsamenta facit aut vendit.

SALSĀMENTUM, i, n. Poisson salé, salaison. Syn. Quod sale conditum est in diuturnum usum et cibum.

SALSĒ, Avec esprit. Syn. Facete.

SALSUS, a, um, Fin, spirituel, ingénieux, mordant. Syn. Facetus. Adv. Omnino. Usus: Accedunt salsiores joci quam veterum Atticorum, il faut ajouter ces saillies, ces traits d’esprit plus piquants que l’atticisme même. Homo salsus, facetus. Cf. Facetus.

SALTĀTĬO, ōnis, f. Action de danser, danse. Usus: Intempestivi convivii, multarum deliciarum extrema comes est saltatio.

SALTĀTOR, ōris, m. Danseur, mime, pantomime. Epith. Calamistratus. Usus: Histrioni actio, saltatori motus est certus datus.

SALTĀTŌRĬUS, a, um, De danse. Usus: Cum saltatorium illum versaret orbem, ronde, danse en rond.

SALTĀTŬS, ūs, m. Danse religieuse. Syn. Saltatio.

SALTEM, Du moins, au moins. Syn. At saltem, at certe, tamen, minimum. Usus: Fratres saltem exhibe.

SALTO, as, avi, atum, are, n. Danser. Syn. Moveo me ad numerum; motus do non indecoros; choros agito; tripudiis solemnique saltatu me exerceo; choreas duco. Adv. Palam. Usus: Nemo fere saltat sobrius. Aiunt saltare eam commode et elegantius quam probam deceret.

SALTŬŌSUS, a, um, Riche en forêts. Syn. Saltibus plenus. Usus: In loca saltuosa recessit exercitus.

SALTŬS, ūs, m. Endroit boisé servant de pâturage, bois, forêt. Syn. Silva. Usus: De saltu agroque communi vi detruditur.

SĂLŪBRIS, e, omn. gen. Salutaire, salubre, sain. Syn. Salutaris, utilis, sanitatem afferens, incorruptus. )( Pestilens. Usus: Salubris an pestilens annus futurus sit, si l’année sera saine ou malsaine. Sententiam dixit saluberrimam et necessariam. Summa salubritate et amœnitate locus, sed aquis saluberrimus.

SĂLŪBRĬTAS, ātis, f. La qualité salubre, salubrité. Syn. Affectio sanitatem afferens. )( Pestilentia. Usus: Hostiarum exta, quorum ex habitu et colore tum salubritatis, tum pestilentiæ signa percipiuntur, les entrailles des victimes, dont l’étât et la couleur annoncent la nature salubre ou malsaine de l’air.

SĂLŪBRĬTER, D’une manière saine salutaire. Usus: Ubi refrigeraberis salubrius?

SĂLUM, i, n. Mer. Usus: Ærumnoso navigabam salo. In salum nave evectus, ayant cinglé en pleine mer.

SĂLUS, ūtis, f. Conservation de la vie, bien-être, santé; prospérité, salut. Syn. Incolumitas, sanitas, requies, bonum. )( Exitium. Epith. Afflicta, bona, cara, communis, desperata, dubia, dulcis, prope fatalis, improvisa, infestior, integra, magna, multa, perpetua, perspicua, plurima, posterior, precaria, publica, summa, universa, utilis. Phras. Salutem tuam strenue defendi, j’ai défendu votre vie avec courage. Ut caput tuum incolume esset; ut capiti tuo famæque consuleretur; ut salvum te præstarem, quanta potui contentione, egi; salutem tuam pro virili parte tueri allaboravi; salutis tuæ tuta atque integra conservatio semper mihi cordi fuit; salutis tuæ semper primam rationem duxi, habui; nunquam non tuæ saluti studiose consului, servivi; saluti tuæ nusquam defui. Usus: 1. Agebatur ea in re salus reipublicæ. Petebat a te salutem respubl. Per te ejus salus afflicta est. Saluti ejus defuisti. Saluti consulere, servire, saluti esse, salutem dare, ferre, afferre. Salutem alicui reddere, restituere; ad salutem vocare, reducere. Salutem alicujus a principe deprecari. Salutem accipere, recuperare, retinere. 2. Salutandi ratio, salut, salutations. Tulliolæ meæ salutem dices, nuntiabis, mittes, imperties, adscribes. Salute accepta redditaque, après avoir échangé des compliments, après s’être mutuellement salués. 3. (Relinquo, valedico, Vulg.), abandonner. Ego vero multam salutem et foro dicam, et curiæ.

SĂLŪTĀRIS, e, gen. com. Salutaire, utile, bon, efficace. Syn. Salubris. Usus: Consilium, remedium salutare. Civis beneficus et salutaris. Salutaris severitas. Cf. Salubris.

SĂLŪTĀRĬTER, Utilement, avantageusement. Syn. Salubriter, utiliter.

SĂLŪTĀTĬO, ōnis, f. Salutation, salut. Syn. Consalutatio, persalutatio. Epith. Aptior, communis, grata, gratiosior. Usus: Salutationibus multum temporis consumitur. Salutatio inter exercitus facta. Ubi salutatio amicorum defluxit, litteris me involvo, dès que mes amis ont fini leurs salutations, je me plonge dans mes livres.

SĂLŪTĀTOR, ōris, m. Celui qui vient saluer, client. Syn. Deductorum magis officium est, quam salutatorum, ceci est plutôt l’office de ceux qui accompagnent le candidat, que de ses clients.

SĂLŪTO, as, avi, atum, are, a. Saluer. Syn. Salutem dico, nuntio; consaluto, persaluto, salutationem facio, salute aliquem impertio. Adv. Benigne, liberius, maxime, negligenter, plane. Phras. (Saluta illum meo nomine, Vulg.), saluez-le en mon nom. Salutem illi meis verbis annuntia, nuntia; salute illum verbis meis imperti; salutem ei a me velim dicas; salvere illum verbis meis jube; amico a me multam salutem. Usus: Domus te nostra tota salutat. Salutare benigne, comiter appellare unumquemque.

SALVĔO, es, ere, n. (Formule de salutation.) Bonjour, saluer. Usus: Vale, salve. Dionysium velim salvere jubeas, salue Denys pour moi. Salvebis a meo Cicerone, salut de la part de mon cher Cicéron.

SALVO, as, avi, atum, are, a. Sauver (latin des bas temps). Syn. Cedo in tutum, in tutum me demigro; salutem do, fero, affero; salutem reddo, salvum præsto, saluti sum. Phras. 1. Salvavi patriam, j’ai sauvé la patrie. Patriam servavi; ab exitio vindicavi; patriæ incendium exstinxi; patriæ salutem attuli, peperi, dedi. Opera mea stat patria. Cadentem, labentem patriam sustinui, confirmavi, excepi. Ego salus patriæ fui; a me salutem accepit patria; patriam ab exitio, a pernicie, ab interitu, a peste eripui, liberavi, tutatus sum. Sanavi patriæ mala; incolumitatem patriæ attuli; pestem abstuli; graviter laboranti patriæ opem tuli; a patria perniciem depuli. 2. Salvavit se tamen, il se sauva enfin, il échappa. In tutum cessit; in tutum emigravit; discrimen effugit; e periculo elapsus est; in tutum evasit; discrimen evasit; receptum tamen in loca tutiora habuit; ex discrimine emersit; salutem expedivit; in loca tutiora se recepit. 3. (Pauci salvantur, Vulg.), peu d’hommes se sauvent, font leur salut. Pauci salutem æternam consequuntur; cœlo potiuntur; salute æterna donantur; beatæ immortalitatis compotes fiunt; beatorum sedibus potiuntur. Cf. Cœlum, Beatus. Usus: Iterum salvabo rempublicam, si cessero.

SALVUS, a, um, Conservé, bien portant, sain et sauf. Syn. Incolumis, integer, conservatus. Phras. Salvo honore, salva venia, sauf votre respect, avec votre permission. Honos sit auribus; quod pace vestra dictum sit; verbo sit venia; si fas est ita loqui; præfandus mihi ea in re honos est. Usus: Salvis legibus, vectigalibus, sociis. Cæsar salvum te cupit. Status fortunarum salvus et incolumis mansit. Salva et integerrima sunt omnia ad exercitum, tout à l’armée est dans un état excellent.

SĀNĀBĬLIS, e, gen. com. Guérissable. Syn. Quod ad sanitatem reduci potest. Usus: Animus, morbus, malum sanabile.

SĂNĂTĬO, ōnis, f. Guérison. Syn. Sanitas, salus. Epith. Certa, propria. Usus: Eorum malorum in una virtute posita est sanatio. Cf. Remedium.

SANCĬO, is, xi, nctum et sancitum, cire, a. Rendre inviolable, sanctionner. Syn. Fero, decerno, constituo, scisco, confirmo. Adv. Diligenter, in posterum, penitus. Usus: Solon capite sanxit, ne quis, etc. De servis acerbum supplicium sanxit Cæsar. Ut vestram in posterum auctoritatem sanciret. Edicto sanxit prætor. Id lege communi et jure gentium sancitum est. Cf. Decerno.

SANCTĒ, Religieusement. Syn. Auguste. Usus: Pie sancteque DEUM colere.

SANCTĬMŌNĬA, æ, f. Sainteté, honneur, probité. Syn. Sanctitas. Epith. Summa. Usus: Quid mihi cum illa sanctimonia tua? Cf. Virtus.

SANCTĬO, ōnis, f. Sanction d’une loi. Usus: Sanctiones fœderum, pactorum.

SANCTĬTAS, ātis, f. Pureté de mœurs, piété, sainteté. Syn. Sanctimonia, sanctitudo. Epith. Patria, vetus. Usus: Deos placatos efficit sanctitas, pietas, religio. Sanctitas est scientia colendi Numinis. Exemplum veteris sanctitatis Cato. Cf. Probitas, Virtus.

SANCTĬTŪDO, ĭnis, f. Sainteté. Syn. Sanctitas. Usus: Sanctitudo sepulturæ.

SANCTUS, a, um, Honorable, respectable, pur, saint; loyal, vertueux. Syn. Augustus, religiosus, castus, inviolatus; summa virtute, pietate, religione. Phras. Vir erat plane sanctus, cet homme était très religieux. Exemplum erat raræ innocentiæ, spectatæque virtutis; quo nemo integrior sanctiorque in civitate; summa erat in DEUM pietate ac sanctimonia; excellebat in eo rara morum sanctitas; vitæ sanctimonia in paucis eminebat. Cf. Pius, Probus, Religio, Virtus. Usus: Qui sancti? qui casti? nisi qui meritam diis immortalibus gratiam justis honoribus et memori mente persolvunt, quels sont les hommes pieux et religieux, sinon ceux qui témoignent leur gratitude aux dieux immortels par de justes hommages? Nullum est officium tam sanctum, tam religiosum, tam solemne, quod non avaritia violet. Nulla sancta societas, nec fides regni est.

Sancti, ōrum, m. pl. Les Saints du ciel. Phras. 1. Cœlo jam recepti; cœlestium agminibus inserti; quos in cœlum merita extulerunt; quibus ruinæ cœlestes instauratæ, et viduata magnam partem civibus suis urbs illa cœlestis ac beata, quasi deductis coloniis iterum completa est; quibus præmia, quæ exprimi nullis verbis possunt, eaque sempiterna in cœlo constituta sunt; quos ex infinita mortalium multitudine selegit DEUS, quo vitam puram et castam agentes in terris, postea beati ævo sempiterno fruerentur in cœlo; qui pro salute æterna decertantes, cœlestibus et immortalibus coronis digni judicati sunt; virgines quæ æstuantem in corporibus flammam restinguere, et pudicitiæ suæ florem illibatum cœlo intulerunt; purpurati suo sanguine victores qui per mortes et vulnera regi suo præclarum testimonium dederunt; innumerabiles alii, qui e domandis cupiditatibus afflictandisque corporibus quotidie desudarunt. Cf. Beatus, Anima. 2. Sanctos colere, honorer les saints. Præcipuo quodam cultu ac honore venerari; eximio cultu ac præcipua religione sanctis deservire; ad sanctorum opem, fidem, clientelam confugere; in eorum fidem ac patrocinium se conferre; præcipua erga sanctos religione ferri, teneri. Cf. Colo, Honos.

SĀNĒ, Sans doute, en vérité, certainement; beaucoup, extraordinairement. Syn. Oppido, sane quam, licet. Usus: Acutus sane homo et probatus. Sane quam illum puduit. Hæc sint falsa sane: invidiosa tamen non sunt.

SANGUĬNĀRĬUS, a, um, Sanguinaire, avide de sang. Syn. Sitiens sanguinem, crudelis.

SANGUĬNĔUS, a, um, De sang, sanglant, ensanglanté.

SANGUĬNŎLENTUS, enta, entum, (poet.) Sanglant, ensanglanté. Syn. Sanguine atratus, respersus, fœdatus; sanguine lubricus; cruentus.

SANGUIS, ĭnis, m. Sang. Syn. Vitalis in animante succus; cruor. Epith. Ater, civilis, communis, decolor, domesticus, incorruptus, multus, paternus, plurimus, pristinus, quotidianus, timidus, tribunitius, verus. Usus: 1. Sanguinem incisa vena mittere, detrahere; venam ferire, solvere, incidere et sanguinem e brachio mittere, pratiquer une saignée. Sanguinis detractio, saignée. Cucurbitulis vitreis sanguinem extrahere, poser des ventouses. Sanguinis ex naribus cursus, saignement de nez. Sanguis emittitur, sequitur, manat, le sang coule. Sanguinis multum exasperatis faucibus reddidit, rejecit, il a vomi du sang. Sanguis suppressus est, stetit, constitit, arrêter, étancher le sang. Hauriendus aut dandus est sanguis. Respersæ fando nefandoque sanguine aræ. Plus in fuga sanguinis factum quam in dimicatione. 2. Cognatio, race, origine, descendance, liens de parenté. Magnam vim habet maternus paternusque sanguis. Transalpini sanguinis cognatio. 3. Transl. Iniquo judicio sanguinem exsorbere, enlever le sang, la fortune par un jugement inique.

SĂNĬES, ēi, f. Sang corrompu, humeur. Syn. Putridus corruptusque sanguis aut humor. Usus: Saxa sanie taboque respergere.

SĀNĬTAS, ātis, f. La santé (du corps comme de l’esprit). Syn. Salus, valetudo bona, integra valetudo, integritas valetudinis, corporis bona habitudo, firma corporis constitutio, firma corporis affectio. Usus: 1. Corporis temperatio, cum ea congruunt inter se quibus constamus, sanitas est. Homo integerrima et incorrupta sanitate. 2. Ratio, consilium rectum, raison, bon sens. Suum quemque scelus de sanitate deturbat. Oratione ad sanitatem aliquem revocare. Ad sanitatem redire. Sanitas animorum posita est in tranquillitate quadam ac constantia. Cf. Sanus.

SANNĬO, ōnis, m. Bouffon, plaisant. Usus: Quid tam ridiculum quam sannio? ore, vultu, imitandis moribus, voce, corpore denique ridetur ipso, quoi de plus risible que le bouffon? c’est sa bouche, son visage, ce sont ses imitations grotesques, sa voix, toute sa personne enfin qui provoquent le rire.

SĀNO, as, avi, atum, are, a. Guérir, rendre la santé. Syn. Curo, medeor, sanum facio, ad sanitatem reduco, revoco; salutem do, reddo, restituo; morbum depello; morbo libero. Adv. Celeriter. Phras. 1. Ego te sanavi, je vous ai guéri. Ego te ad pristinam valetudinem revocavi; ego te jacentem, male affectum ad pristinam sanitatem perduxi; meo beneficio ad sanitatem versus es; pristinas vires recepisti, recuperasti, confirmasti; ego sanitatem attuli; mea opera in pristinum valetudinis statum restitutus es. 2. Sanatus est tandem, il est enfin guéri. Cessit tandem morbus remediis; vis morbi levata est; morbo levatus est; concessit dolor medicamentis; recreatus a morbo est, convaluit; sanitatem recepit, recuperavit; morbus depulsus est. Cf. Morbus, Convalesco, Confirmo. Usus; Rempublicam ægram curare, confirmare, sanare. Horum voluntates nefarias nullis remediis sanare potui.

SĀNUS, a, um, Sain, en bon état, bien portant. Syn. Firmus, valens, integris viribus, qui firmo est corpore, qui incorrupta est sanitate; salubris, salvus; sanæ mentis, sani consilii. )( Ægrotus, insanus, furiosus. Adv. Bene, male, vix satis. Phras. 1. Sanum te ac integrum quamprimum videre cupio, je désire vous voir le plus tôt possible en bonne santé. Firmum te ac valentem; viribus integris sensibusque; morbo defunctum videre quamprimum cupio; vires tibi et colorem redire vehementer cupio; nihil laboro nisi ut salvus sis; belle habeas, corpus tuum allevetur; ut morbo defunctis corpus habeas salubrius; tanta prosperitate valetudinis utaris quæ medicamentis nullis indigeat; ne quæ diuturni morbi reliquiæ redeant; confirmatum e morbo videre quamprimum cupio. 2. Vide ut sanus permaneas, prenez soin de vous conserver bien portant. Non solum salutis, sed virium etiam et coloris rationem habere te volo. Valetudini tuæ diligenter consule; depone omnia, et corpori servi; indulge valetudini tuæ; cura ut firma sis corporis affectione; veterem imbecillitatem abjicias; ut quæ valetudini tuæ maxime conducunt, diligenter adhibeas; ut sanum te præstes et sospitem; ut bonam corporis habitudinem retineas; operam da ut etiam atque etiam valeas; valetudinem tuam cura diligenter; tu, velim, ut valetudinem tuam confirmes. Cf. Valetudo. Usus: Sanum aliquem facere. Sana ac salva respublica. Nihil in ejus oratione, nisi sanum et sincerum, il n’y avait rien dans sa diction qui ne fut sobre et sain. Homo sanæ mentis, sani consilii.

SĂPĔENS, entis, omn. gen. Sage, raisonnable, intelligent. Syn. Bene sanus, magni consilii, divina mente et consilio præditus; alta quadam mente et sapientia præditus; omnis divini humanique juris consultissimus. )( Stultus. Adv. Perfecte, plane, sero, valde. Phras. Sapientem, qualis tu es, decet veram laudem in una virtute collocare, un homme sage, tel que vous, doit placer la véritable gloire dans la vertu seule. Tuæ sapientiæ est; sapientis est, qualem te habemus, ad eam sapientiam spectat, pertinet, qua tu excellis; tuum est, qui sapientia præstas, in quo sapientiæ plurimum; pectus sapientia munitum decet pro certo habere, veram laudem ab una virtute nasci, fluere, exsistere, proficisci. Usus: Qui maxime perspicit quid in unaquaque re verissimum sit, quique et acutissime et celerrime potest videre et explicare rationem, is sapientissimus haberi solet, celui qui découvre la vérité en toute chose, qui peut la saisir d’un regard perçant et prompt, et tout aussitôt la faire comprendre, passe pour un modèle de sagesse. Sapientissimum esse dicunt eum cui quod opus sit, ipsi veniat in mentem; proxime accidere ad illum, qui alterius bene inventis obtemperet. Homo ad conjecturam sapientissimus. In sapientem non cadit, alieno gaudere malo. Sapiens aciem in omnes partes intendit, ut quemcumque casum fortuna invexerit, hunc apte et quiete ferat.

SĂPĬENTER, Prudemment, raisonnablement. Syn. Scite, persapienter, considerate. )( Temere. Phras. Ostendam sapienter a me factum, je prouverai que j’ai agi sagement. Factum meum rationibus tuebor; rationem probe reddam consilii mei argumentis; minime dubiis agam, tuebor, defendam, sustinebo, probabo causam meam; argumentis id agam, ut non casu, temere, inani quadam voluntate, repentino mentis impetu, nulla satis firma certaque causa impulsum, commotum, adductum id fecisse me homines intelligant. Quod feci, ostendam jure, consilio factum; optimis de causis, ratione suadente, ratione duce, certo judicio, recte et considerate factum; ita factum ut reprehendi non possit; factum meum ab omni reprehensione longissime abesse. Quod feci, ostendam ita factum ut temeritatem, imprudentiam, inopiam consilii reprehendere, objicere mihi nemo possit; ut non modo damnare, incusare, vituperare, exagitare, vitio dare facti mei consilium, sed ne in controversiam quidem, in dubium vocare quisquam possit. Usus: Sapienter et fortiter casus humanos ferre. Considerate quam sint provisa sapienter, voyez comme il a été pourvu à tout avec sagesse.

SĂPĬENTĬA, æ, f. Intelligence, raison, bon sens; sagesse. Syn. Prudentia, rerum cognitio, philosophia; lumen animi, ingenii, consilii. )( Temeritas. Epith. Admirabilis ac singularis, callida, antiqua, carior, comes naturæ et adjutrix hominis, custos et procuratrix hominis, digna opinione et cognomine alicujus, erudita, excellens perfectaque, gloriosa, incredibilis, pene divina, jucunda, copiose loquens, magna, mater omnium bonarum rerum, moderatrix omnium rerum, nova. Usus: Sapientia est rerum divinarum humanarumque cognitio, ars vivendi, hominis custos et procuratrix, comes naturæ et adjutrix, mater omnium bonorum, moderatrix rerum omnium, qua nihil præstabilius hominum vitæ datum est, la sagesse est la connaissance des choses divines et humaines, etc. Magnam sapientiam consequi. Sapientia munitum esse; sapientia præstare.

SĂPĬO, is, ŭi vel īvi vel ĭi, ere, n. et a. Être intelligent, sage, judicieux. Syn. Intelligo, video, sapientia præditus sum. Adv. Sero, plane. Phras. Si saperes, hæc caveres, si vous étiez sensé, vous prendriez garde à cela. Si quid videres; si satis sanus esses ac sobrius; si via recta reputares tecum; si sana mente esses; si mentem gestares sanam ac sinceram; si mens tibi constaret; si sana mens esset; si quid non modo sapientiæ, sed vel sanitatis haberes; si quid sapientia posses consilioque; si pectus gereres sapientia munitum; si dispiceres satis ac provideres in quæ mala te induas, missa faceres ista. Usus: Puer cum primum sapere cœpit, plusquam cæteri sibi sapere videtur, l’enfant dès qu’il commence à avoir de la raison, à être raisonnable. Tibi semitam non sapis, et alteri viam monstras. Populus est moderatior, quoad sentit et sapit tuerique vult per se constitutam rempublicam, le peuple est assez modéré, tant qu’il conserve le sentiment et le bon sens, et qu’il veut maintenir la forme de gouvernement établie par lui-même. Cf. Prudens.

SĂPOR, ōris, m. Saveur, goût. Syn. Quod gustatu percipitur. Usus: 1. Voluptas, quæ sapore percipitur. Is non odore, non tactu, non sapore capitur. Cibus boni, grati, jucundi saporis (sapidus, Vulg.). 2. Sal, urbanitas, plaisanterie fine, raillerie de bon goût. Homo sine lingua, sine sapore, sine sensu, stupidus. Sapor vernaculus, manières élégantes, polies.

SARCĬNA, æ, f. Bagage, fardeau. Usus: Alicui sarcinam imponere.

SARCĬO, is, sarsi, sartum, ire, a. Raccommoder, réparer, rétablir. Syn. Reficio, compenso; cursu tarditatem, officiis cessationem corrigo. Usus: Damnum illatum, injuriam sarcire. Crebritate et magnitudine officiorum priorem cessationem sarciam. Cf. Compenso, Renovo.

SARCŬLUM, i, n. Sarcloir. Syn. Instrumentum quo segetes sarciuntur, id est, a loliis repurgantur.

SĂRISSA, æ, f. Longue lance des Macédoniens. Syn. Hasta Macedonica.

SARMENTUM, i, n. (sæpius in plurali). Sarment, bois que pousse le cep et que l’on coupe. Usus: Sarmentorum amputatio. Vitis putanda est, ne sarmentis silvescat.

SARRĀCUM, i, n. Chariot de transport. Genus vehiculi.

SARTOR, ōris, m. Celui qui répare. Usus: Sartor satorque scelerum.

SARTUS, a, um, Amélioré, réparé. (Jungitur semper adj. tectus). Syn. Incolumis, salvus, integer. Usus: Imperium, rempublicam sartam tectam servare. Amicum ab omni periculo ac detrimento sartum tectum præstare. Cf. Integer.

SĂTĂGO, is, ere, n. Être dans l’embarras; donner tous ses soins à une chose. Syn. Elaboro, enitor, operam do, magno studio aliquid ago; industriam in re pono; animum in rem vel ad rem adjicio; omne consilium, opem ac operam, curam, studium, diligentiam, laborem ad rem confero; summa ope nitor; omni ope ac opera annitor, enitor; nervos omnes contendo; omnem lapidem moveo; omnes machinas adhibeo; manibus pedibusque conor; cogitationem omnem in re figo, loco; totus sum in ea re; hoc unum spectat mea industria; versor in hoc studio totus, hac in re mens tota ac studium versatur; id unum laboro; ad hoc nervos omnes intendo; id unum nervis omnibus contendo. Usus: Multum rerum suarum satagit. Cf. Studeo, Sollicitus, Applico.

SĂTELLES, ĭtis, m. Garde du corps, satellite; fauteur de, complice. Syn. Stipator, minister, apparitor, custos corporis, potestatis administer; assuetæ corporis custodiæ. Epith. Diligentissimus. Usus: Manlius audaciæ administer et satelles. Scelerum satelles, administer cupiditatum.

SĂTĬĔTAS, ātis, f. Satiété, dégoût, ennui. Syn. Fastidium. )( Cupiditas. Usus: Satietatem afferre, parere, facere, dare; satietate afficere, remplir de dégoût. Satietas rei me cepit, tenet; satietate defatigatus, defessus sum, être accablé d’ennui, de dégoût. Satietati occurrere; satietatem relevare, prévenir la satiété. Satietatem vitare, fugere, fuir l’ennui. Satietatem depellere, vincere, superare, vaincre ses dégoûts. Usus: Studiorum omnium satietas vitæ facit satietatem, c’est la satiété de tous les goûts qui fait la satiété de la vie.

1. SĂTĬO, as, avi, atum, are, a. Rassasier, assouvir. Syn. Saturo, expleo, satietatem affero; satietate afficio; famem expleo, pasco. )( Exhaurio. Phras. Legendo satiari non potuit, il ne put se rassasier de lire. Infinita, inexhausta cupiditas saturari legendo non potuit; expleri mens ejus legendo non potuit; expleta a lectione recedere non potuit; a lectione depelli non potuit; satietatem nullam insaturabilis legendi cupiditas admisit; legendi nulla illum unquam satietas cepit, tenuit. Usus: Satiare odium, explere cupiditates. Auditor ne similitudinis fastidio satietur. Satiari delectatione non possum, je ne puis me rassasier de les contempler (ces merveilles). Frugali cœna naturæ desideria satiare et explere, satisfaire son appétit naturel par un frugal repas.

2. SĂTĬO, ōnis, f. Action de semer, semailles. Syn. Satum. Epith. Æquabilis, perpetua. Usus: Jugera sationum suarum profiteri.

SĂTIS, Assez. Syn. Sat; satis superque; sane. Phras. Sed jocorum satis est, mais assez de plaisanteries. Sed de joco satis est; affatim prorsus; jocorum satis superque; abunde est; satietas nos tandem jocandi capiat. Satur sum jocorum, sed hic finis sit jocandi. Usus: 1. Hæc subtilius, quam satis est, disputantur. Laudis, plusquam satis est, avidus. Satis superque hæc audivimus. Satis est causæ, quare nolimus. 2. Satis accipio, satis do, recevoir, donner une caution. Quibus a prædibus satis accipiet, iisdem ipse, quod peto, satis det. Qui pro sociis transigit, satis dat neminem eorum postea petiturum.

SĂTISDĀTĬO, ōnis, f. Action de donner caution. Syn. Vadimonium. Usus: Sunt aliquot satisdationes secundum mancipium.

SĂTISFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, n. Satisfaire à, s’acquitter de. Syn. Impleo, placeo, morem gero; quod debeo, solvo; expleo odium vel cupiditatem; respondeo opinioni, exspectationi, judicio. Usus: Satisfacere officio suo erga aliquem, naturæ, legibus. Amori erga te meo satisfactum puto. Nunquam mihi pro tuis in me injuriis satisfacies. Cumulateque satisfactum est tibi. Vel ex supervacuo satisfecimus.

SĂTISFACTĬO, ōnis, f. Satisfaction donnée née à une personne qu’on a blessée, réparation, excuse. Syn. Purgatio. Usus: Satisfactionem meam non accipis?

SĂTĬUS EST, Il vaut mieux. Syn. Præstat, melius est. Usus: Mori satius est quam turpiter vivere. Cf. Potius.

SĂTOR, ōris, m. Semeur. Syn. Seminator.

SĂTUR, ŭra, ŭrum, Qui a pris suffisamment de nourriture, rassasié. Syn. Plenus, satiatus.

SĂTŬRĬTAS, ātis, f. Rassasiement, satisfaction des besoins physiques. Syn. Satietas.

SĂTŬRO, as, avi, atum, are, a. Rassasier, nourrir. Syn. Expleo, satio. Usus: Explevi animos invidorum, placavi odia imperitorum, saturavi perfidiam perditorum. Sanguine se saturavit civium, il s’est abreuvé du sang des citoyens. Cf. Satio.

SĂTŬS, ūs, m. Semailles; production, paternité, race. Syn. Satio. Epith. Humanus, primus. Usus: Ex cœli satu terræque conceptu editus. Parentum optimorum satu editus adolescens. Philosophia extrahit vitia et præparat animum ad satus accipiendos, la philosophie déracine les vices et prépare les âmes à recevoir les semences (des vertus).

SAUCĬĀTĬO, ōnis, f. Action de blesser, blessure. Syn. Vulneratio.

SAUCĬO, as, avi, atum, are, a. Blesser. Syn. Vulnero, consaucio, vulneribus afficio. Adv. Graviter, leviter. Cf. Vulnus.

SAUCĬUS, a, um, Blessé. Syn. Vulneratus, vulneribus affectus, mortifero vulnere ictus. Usus: Medea amore saucia. Saucios et confectos ex acie efferre.

SAXĒTUM, i, n. Lieu pierreux. Syn. Locus saxis plenus.

SAXĔUS, a, um, De rocher, de pierre. Usus: Moles saxea.

SAXŌSUS, a, um, Rempli de pierres. Syn. Saxis impeditus. Usus: Loca saxosa.

SAXUM, i, n. Pierre, rocher. Syn. Silex, lapis, rupes, cautes. Epith. Saxa aspera, prærupta. Phras. Saxa in eum conjecerunt, ils lui jetèrent des pierres. Saxis facta lapidatio; lapides in eum miserunt, jecerunt; lapidibus eum appetivere; lapidum ictu incessebant. Usus: Saxorum asperitates. Ventum ad rupem ita rectis saxis, ut, etc. Ingentis magnitudinis saxa per montium prona devolvunt. Exesæ fluctibus rupes, saxa invia et præruptæ cautes.

SCĂBELLUM, i, n. Petit banc, tabouret. Syn. Scamnum humile.

SCĂBER, ra, rum, Rude, raboteux; sale, malpropre. Syn. Asper. Usus: Pectus illuvie scabrum.

SCĂBĬES, ēi, f. Gale, lèpre. Usus: Scabies corpora invasit, et contagium mali etiam in alios vulgatum est.

SCĂBO, is, ere, a. Gratter, se gratter. Usus: Muli mutuum scabunt.

SCĀLÆ, arum, f. pl. Escalier, échelle. Usus: Sub scalas se conjecit.

SCALMUS, i, m. Cheville où se meut la rame. Syn. Lignum, quo nituntur remi.

SCALPO, is, psi, ptum, ere, a. Tailler, couper, sculpter. Syn. Incido (Vulg. sculpo). Usus: Ad pingendum, fingendum, scalpendum. E saxo scalptus aut ebore dolatus.

SCALPELLUM, i, n. Scalpel, lancette. Syn. Chirurgi ferrum. Usus: Scalpellum sanæ parti adhibere.

SCALPRUM, i, n. Instrument, outil tranchant. Instrumentum artificum.

SCAMNUM, i, n. Banc, escabeau. Syn. Sedes, scabellum.

(Scandălum, i, Vulg.), Scandale. Syn. Offensio, pravum exemplum; res mali, pessimi exempli. Phras. (Cave ne des scandalum, Vulg.), prenez garde de donner le scandale. Cave, ne ætati maxime lubricæ atque incertæ vita tua nequitiæ exempla præbeat; ne periculosam exempli imitationem filiis prodas; ne tua perversitate offensionem præbeas; ne quid malo exemplo facias aut dicas; ne contagione morum alios evertas; ne quid offendas exempli pravitate; ne barbaræ licentiæ exemplum in mores hominum transferas; ne mores tuos in alios transfundas. Cf. Exemplum.

SCANDO, is, di, sum, ere, a. Monter à, grimper à, escalader. Syn. Ascendo, conscendo. Phras. Montem scandere, gravir une montagne. Superare montis verticem; in ardua evadere; superare iniquitatem loci; occupare montis jugum.

SCĂPHA, æ, f. Esquif, barque, canot. Syn. Linter longis navibus subserviens, navicula. Usus: E navi in scapham se conjecit.

SCĂPHĬUM, ĭi, n. Coupe en forme de nacelle. Syn. Scyphus in scaphæ modum formatus.

SCĂPŬLÆ, ārum, f. pl. Épaules de l’homme et des animaux. Syn. Humerus.

SCĂTĔO, es, ere, n. Sourdre, couler. Syn. Scaturio. Cf. Plenus.

SCĂTŪRĬO, is, ire, n. Jaillir, couler abondamment. Syn. Emano, effluo, erumpo. Cf. Origo.

SCĔLĔRĀTĒ, Criminellement. Syn. Per summum scelus, nefario scelere. Usus: Bellum scelerate susceptum, sceleratissime gestum.

SCĔLĔRĀTUS, a, um, Criminel, impie, infâme, scélérat. Syn. Consceleratus, scelestus, nefarius, improbus, impius, scelere contaminatus, omni scelere coopertus. Phras. Homo sceleratissimus, un scélérat. Homo post homines natos turpissimus, omni flagitio contaminatus; omnium scelerum flagitiorumque documentum; homo nefarius, ex omni scelerum colluvione natus; unus omnium latronum teterrimus; libidine et ira effrenatus; in omni genere flagitiorum volutatus. Homo omnium, quos terra sustinet, consceleratissimus; omnibus divinis humanisque obrutus sceleribus, nec pro scelere, sed monstro habendus. Homo crudelitate cæcus ac scelere, sacrilegus, perjuriis assuetus; vitiorum ac probrorum plenissimus; omnibus flagitiis nobilitatus; omnibus vitiis deformatus; affluens omni scelere; monstrum ex cœno et sanguine concretum. Homo summis sceleribus obstrictus; furens audacia, scelus anhelans, maximo furore inflammatus. Homo bipedum nequissimus; promptus ad vim, paratus ad seditionem, audax ad omne facinus, ad audendum projectus; ad omnem nequitiam educatus, eruditus, projectus; omnibus flagitiis coopertus. Homo in quo nihil est, præter maxima peccata maximamque pecuniam; qui multa in DEUM hominesque, impie, nefarie commisit, plurimis se sceleribus obstrinxit; qui maxima in se scelera concepit; omnia repagula juris et honestatis, pudoris et officii perfregit; qui in omnia se flagitia ingurgitavit, omnia divina et humana jura nefario scelere polluit. Fingi flagitium nullum potest, quo se ille non contaminaverit; ejus vita omnibus flagitiis est inquinata. Homo summorum facinorum, omnium flagitiosorum postremus et in quo omnia sunt ad perniciem profligata; scelerum omnium artifex et architectus. Homo insignite nequam; quo in portento cum summa turpidine summa impudentia est conjuncta. Homo immani natura, moribus feris ac omni vitiorum genere infamibus. Usus: Impurus homo ac sceleratus. Cf. Commaculo, Improbus.

SCĔLESTĒ, Criminellement. Syn. Scelerate.

SCĔLESTUS, a, um, Criminel, scélérat. Syn. Sceleratus. Phras. Scelestos homines urbe pellere, chasser les méchants de la ville. Scelerum sentinam ex urbe ejicere; vitiorum sentinam exhaurire. Homines furentes audacia, scelus anhelantes, pestem patriæ nefarie molientes ex urbe emittere, ejicere, depellere; monstris illis ac prodigiis scelerum, a quibus pernicies certa comparata esset civibus, ex urbe ejectis, rempublicam relevare ac recreare.

SCĔLUS, ĕris, n. Crime, forfait, attentat. Syn. Flagitium, facinus, fraus capitalis, atrocitas sceleris. Epith. Acerbissimum, alienum, apertum, clandestinum, consulare, detestabile, domesticum, immane, impium, importunum, inauditum, incredibile, indignum, inexpiabile, insigne, intestinum, meditatum, nefandum, tantum, usitatum. Phras. 1. Scelus atrox admisit, il a commis un crime épouvantable. Nefarium ac scelestum facinus ausus est; atrox, singulare maleficium admisit, contraxit, grande piaculum admisit, contraxit; capitalem fraudem ausus est; inexpiabile facinus admisit; cupiditas effrenata præcipitem animum ad ultimum nefas impulit; maximo se scelere adstrinxit, contaminavit, devinxit, alligavit; scelus ingens admisit, suscepit, edidit; cum multa improbe, multa audacter ac perfectissime fecerit, gravissimum tamen scelus tum concepit, molitus est, fecit, perfecit, cum, etc. 2. (Sceleris complex est, Vulg.), il est complice du crime. Sceleris societate conjunctus, culpæ socius, criminis conscius ac particeps; in eodem scelere versatus est; ejus facinoris satelles et administer fuit. 3. Non est simplex scelus hoc, ce crime est multiple. Nullum scelus abest ab eo scelere; in uno illo scelere insunt omnia scelera; multiplex in uno facinore crimen est; scelerum genus omne uno in facinore continetur. Usus: Scelerum architectus et machinator. Scelus atrox concipere, suscipere, commettre. Scelus scelere cumulare, se couvrir de crimes. Omnium scelerum genere imbutus. In scelere volutari. Abesse a scelere longissime; scelere solutus, a scelere liberatus est. Cf. Conscientia mala, Crimen.

SCĒNA, æ, f. Scène de théâtre, théâtre. Syn. Cavea; fabula. Epith. Argentea, magna, referta sceleribus. Usus: Ludorum elegantia, scenæ magnificentia. In scenam redire. Scenæ servire, tempori se accommodare, s’accommoder aux circonstances. De scena decedere.

SCĒNĬCUS, a, um, Relatif au théâtre; subst. Acteur, comédien. Usus: Scenicæ personæ, ut mimi, histriones.

SCEPTRUM, i, n, Sceptre. Usus: Rex cum purpura et sceptro et insignibus regiis.

SCHĔDA, æ, f. Feuillet, page, manuscrit. Syn. Tabella; pagella.

SCHĒMA, ătis, n. Figure de rhétorique. Usus: Verborum ornamenta et sententiarum lumina quæ schemata Græci vocant.

SCHŎLA, æ, f. Lieu où l’on enseigne, école. Syn. Ludus litterarius, gymnasium. Phras. 1. Sunt ibi scholæ publicæ, il y a ici des écoles publiques. Patet ibi litterarum ludus, quo juventus in disciplinam convenit; est ibi doctrinarum sedes nobilis, ad quam disciplinæ causa juventus frequens concurrit; est ibi nobilium ingeniorum altrix gymnasium; est optimarum artium domicilium; litterarum, divinæ humanæque scientiæ officina fama nobilis; habent ibi et bonæ artes suum sacrarium, et quoddam quasi Musarum templum; nec scholasticæ palæstræ copia deest. 2. Multi hic scholam frequentant, ici bien des gens fréquentent l’école. Frequens hic juventus in disciplinam convenit; frequens hic juventus disciplinæ causa ad præceptores concurrit; frequentes hic magistris operam dant; multi hic studiorum causa in ludum eunt, scholas obeunt, gymnasium terunt. Cf. Frequento. 3. Scholam amplius non frequentat, il ne va plus à l’école. Ludo multam salutem dixit; manum ferulæ subduxit; bonarum artium disciplinis nuntium remisit. Usus: Homo e schola atque a magistro recens. Scholæ strepunt discentium vocibus. Schola soluta, dimissa, à la fin de la classe. Scholam explicare, in librum conferre, id est, quæstionem umbratilem, traiter une question, faire un livre, un traité.

SCĬENTER, Savamment, habilement. Syn. Scite, intelligenter, apte. Usus: Scienter versari in re aliqua. Iis, quæ habes, scienter utere et modice.

SCĬENTĬA, æ, f. Science, savoir, connaissance; art, habileté. Syn. Doctrina disciplina, rerum cognitio, intelligentia, prudentia. )( Inscitia, ignoratio. Epith. Admirabilis et incredibilis, pene divina, certissima, civilis, excellens, eximia, finitima, litigiosa, necessaria obscurior, par, peregrina, externa, perfecta, potior, præstabilis, quæstuosa, similis, summa, tanta, tenuis, vicina, utilis. Phras. 1. Scientiæ in scholis cum virtute sunt conjungendæ, dans les écoles, il faut joindre la vertu à la science. In gymnasiis progressiones, progressus non in bonis tantum artibus, sed in virtutibus etiam juventus faciat, necesse est; in scholis non ingenuarum solum artium studia, sed virtus etiam divinusque cultus vigeat; juventus in schola disciplinis simul et virtutibus imbuatur et erudiatur; qui scholas frequentant, non doctrinæ modo, sed virtutis quoque studiosi sint; scholarum alumni diligentiam omnem ad comparandam tum doctrinam, tum virtutem adhibeant, necesse est. In scholis virtus a litteris abesse, segregari non debet; in societatem doctrinæ, virtutis studium se offerat necesse est. 2. Scientiam in geometricis non vulgarem habet, il est fort habile dans la géométrie. Geometricis litteris perfecte est eruditus; geometriam penitus cognovit, callet omnino; in geometria excellit, vincit omnes, nemini secundus est, parem habet neminem, superior est omnibus; geometricis disciplinis apprime excultus est; in geometricis litteris ita processit, ut ad summum pervenerit. Usus: Omnes trahimur ad scientiæ cupiditatem. Scientias facile percipere. Aliquid scientia comprehendere. Habere scientiam multarum artium. Scientias alicui tradere. Oratoris actio scientia non continetur, le débit, l’action oratoire n’est pas une affaire de science. Scientia rei militaris, oratoriæ, juris civilis.

SCĪLĬCET, Cela s’entend, bien entendu, naturellement, sans doute. Syn. Videlicet, nempe, nimirum, certo, profecto, nam, enim. Usus: Quis? tu ipse scilicet. Arma quærenda sunt scilicet, ut novum dominum patiamur. Brutus terram osculo contigit: scilicet quod ea communis mater omnium mortalium esset, Brutus baisa la terre, parce que la terre est la mère commune des mortels.

SCINDO, is, scĭdi, scissum, ere, a. Déchirer, diviser, séparer violemment. Syn. Conscindo, discindo, seco, reseco, amputo, cædo, findo, diffindo. Usus: Ipse dolorem meum ne scindam, pour ne pas rouvrir moi-même ma blessure. Comam scindere.

SCINTILLA, æ, f. Étincelle. Syn. Igniculus. Usus: Neque scintilla deterrimi belli relinquatur, pour anéantir jusqu’à la dernière étincelle de cette guerre infâme.

SCINTILLO, as, avi, are, n. Étinceler, briller. Syn. Splendeo, emico. Usus: En, ut oculi scintillant.

SCĬO, scis, scīvi vel scĭi, scītum, scire, a. Savoir, connaître; apprendre; pouvoir. Syn. Habeo, teneo, cognosco, cognitum habeo, non ignoro, non sum nescius, scientiam meam non fugit; me non latet, præterit; scientia comprehendo, scientiam habeo, perspectum mihi est, mihi conscius sum, mihi de re aliqua certum est; apertum mihi est, non obscurum, notum mihi est; patet mihi res, in promptu est, non est ignotum, liquet, exploratum perspectumque habeo. )( Nescio. Adv. Admodum, nihil, celeriter, certo, latine, græce, lente, luculenter, mature, mediocriter, melius, plane, probe. Phras. 1. Scio res tuas omnes et consilia, je connais vos affaires et vos desseins. Non sum rudis rerum tuarum; probe scio, non est occultum, exploratissimum mihi est; non me fallit non me fugit, quid agas, quid moliaris. Ad me quoque rerum tuarum conscientia pertinet, quando ipse me conscium voluisti. Patent res tuæ ac consilia, quando ipse me eorum participem fecisti. 2. Scio quid agam, je sais ce que je dois faire. Certum habeo, quid agam; exploratam et explicatam habeo rationem consilii, salutis meæ. Quemadmodum expediam exitium hujus rei, reperi. Deliberatum cum animo habeo meo, quæ consilii ratio mihi sit tenenda, ineunda. 3. Scio multos mihi esse perinfensos, je sais que j’ai beaucoup d’ennemis. Haud me fallit; haud ignarus sum; non sum nescius; satis gnarus sum, multos animo in me esse perinfenso. Compertum habeo; exploratissimum habeo; pro certo, pro comperto, pro explorato habeo; certum, cognitum, perspectum, exploratum habeo, multos periniquo esse in me animo. Cf. Cognosco. 4. Nihil adhuc scio de re, je ne sais encore rien de cela. Nihil comperti habeo; res etiamnum clam me est; fugit etiamnum, latet me res ea. Cf. Nescio, Ignoro. Usus: Latine luculenter scio. De iis nihil scire aut existimare queo. Sed non venerat, quod sciam, mais il n’était pas venu, que je sache, à ma connaissance. Prudens sciensque fecit, il l’a fait sciemment, de propos délibéré.

SCĪPĬO, ōnis, m. Bâton.

SCISCĬTOR, aris, atus sum, ari, d. a. S’enquérir, s’informer. Syn. Scitor, quæro, percontor. Usus: Ab vel ex aliquo sciscitari sententiam. Sciscitari de aliqua re. Cf. Interrogo.

SCISCO, is, scīvi, scītum, ere, a. Chercher à savoir, s’enquérir. Syn. Sancio, edico, scitum facio. Adv. Nominatim. Usus: Sciscere legem, sanctionner une loi.

SCĪTĒ, Habilement, avec goût, élégance. Syn. Scienter, non inscite. Usus: Statua scite et venuste facta, statue d’une beauté et d’un travail parfaits. Scite dicere aliquid, parler avec finesse.

SCĪTOR, aris, atus sum, ari, d. S’informer de qqche. Syn. Sciscitor.

SCĪTUM, i, n. Décret. Syn. Lex, jussum. Usus: Brutus scitum fecit, ne, etc.

SCĪTUS, a, um, Fin, délicat. Syn. Lepidus, elegans, festivus. Usus: Scito sermone et Attico loqui, dans un style savant et attique. Vetus illud Catonis admodum scitum est, qui mirari se aiebat quod non rideret aruspex, aruspicem quum vidisset, ce mot si spirituel de Caton, qui s’étonnait, disait-il, qu’un aruspice pût en regarder un autre sans rire. Cf. Venustus.

SCŌPÆ, ārum, f. pl. Balai. Epith. Dissolutæ. Usus: Scopæ, ut est in proverbio, dissolutæ, balai tout défait, c. à d., homme bon à rien (Prov.).

SCŎPŬLŌSUS, a, um, Plein de rochers, semé d’écueils. Usus: Mare infestum et scopulosum. Intelligo quam scopuloso et difficili loco verser.

SCŎPŬLUS, i, m. Rocher, écueil. Syn. Saxum. Usus: Navis ad scopulum afflicta. Ad scopulum offendere. Nunquam tuas rationes ad eos scopulos appulisses, vous ne seriez point venu vous heurter contre ces écueils. Syrtim patrimonii scopulum libentius dixerim, je dirai plus volontiers l’écueil que la syrte d’un patrimoine.

SCŎPUS, i, m. But. Syn. Quo spectamus, finis, propositum. Phras. Hic scopus erat meus, tel était mon but. Hoc spectavi; hoc secutus sum; id egi; huc retuli mea consilia; huc retuli cogitationes omnes; huc mentem direxi; huc consilia contuli; hoc spectabat animus meus; hic animo meo meisque consiliis scopus erat; hic erat finis, hic terminus quo intendebantur cogitationes meæ; hæc erat quasi meta, quo ut pervenirem, laboravi atque vigilavi; huc me voluntas, huc judicium et ratio ducebat, ut, etc.; hic animus, hæc mihi lex erat; hoc mihi propositum erat; hoc unum habebam propositum, ut, etc. Cf. Consilium, Cogitatio, Propono. Usus: Sed neutri scopus est iste, ut beati simus, quo alioquin omnia vivendi recteque faciendi consilia sunt referenda.

* SCRĔĀTOR, ōris, m. Celui qui crache.

* SCRĔĀTŬS, ūs, m. Crachement.

SCRĪBA, æ, m. Écrivain public, greffier, secrétaire. Syn. Scriptor, librarius. Epith. Ædilitius. Usus: Scriba, qui rationes ad ærarium retulit. Scribæ, qui nobiscum in rationibus monumentisque publicis versantur.

SCRĪBO, is, psi, ptum, ere, a. Écrire. Syn. Litteras pingo, formo; litterarum elementa conformo; litterarum formas effingo; litterarum figuras formo, écrire, former des lettres. Litteras conscribo, exaro, do, mitto, écrire une lettre. Litteris consigno, scriptis mando, litteris prodo, publicis monumentis consigno; memoriæ, posteritati prodo; monumentis mando, prodo; memoriæ, historiæ mando; memoriæ, posteritati propago; chartis prodo; litteris mando, consecro; in annales, fastos refero; hominum memoriæ sempiternæ trado; immortalitati trado, mando, commendo, faire une histoire, écrire pour les siècles futurs. Librum conficio, compono, efficio. Phras. 1. Elegante sane charactere scribis, vous écrivez très-bien, votre écriture est élégante. Elementa conformas venustissime, litterarum formas pingis tanquam typis æneis expressas; calamo ad venustissimam speciem typorum proxime accedis; litterarum elementa pingis, formas sane bellissimas; bella, venusta, exquisita, luculenta manus est, quæ ista scriptura persequitur. Nihil in tota scriptione non egregie concinnatum est, ductus bellissimi, litteræ tanta proportione et tam composite mutuo respondentes, versibus præterea paribus intervallis a summa pagina ad imam usque diremptis et nulla omnino in parte vacillantibus, ut velut ad amussim directi, nusquam a recto tramite deflectant lectoremque liberali quadam voluptate demulceant. Non inæquales litteræ, non vacillantes; litterarum formæ non illepidæ aut invenustæ; elementa non tristia ac deformia; figuræ litterarum non fœde, inscite, indecore pictæ, sed velut pictura bellissime concinnata oculis blandiuntur. 2. Scribe ad me sæpius, écrivez-moi plus souvent; (de litteris seu epistolis.) Ne, quæso, litteris parcito; crebris nos litteris appellaro, libet enim tecum garrire, et tametsi pagella altera procedat, tertiam etiam completo; res omnes litteris persequere; quoties ad amicos, eodem etiam oleo ac opera aliquid ad me exarato. 3. Livius res Romanas egregie scripsit, Tite-Live composa une magnifique histoire de Rome; (de libris.) Livius de rebus Rom. egregia scripta reliquit; res Rom. divinitus perscripsit; res Rom. litteris mirifice illustravit; litteris mandavit, consignavit; Rom. nomen scriptis celebravit et illustravit; Romanorum bella pulcherrime contexuit; rerum Romanarum commentarios confecit absolutissimos; res Romanas posteritati litteris prodidit. 4. Docte et erudite scribit, il écrit en savant et en érudit; (de modo et stili genere.) Scribendi laude excellit; raram quamdam laudem in scribendo consecutus est; præclara sunt, quæ ingenio studioque parit, quæ ejus industria elaborat; mirabiles minimeque vulgares sunt ingenii et industriæ ejus fructus; scribit ut pauci; quidquid ille ex se promit, delectat alios, ipsum vero laudibus illustrat; nihil scribit nisi perfectum ingenio, industria elaboratum; scripta ejus miro verborum cultu sunt perpolita, et omni elegantiarum genere ornatissima, refertissima. Usus: Alii rem versibus luculenter scripsere. Scribere de aliquo asperius. Liber de rebus rusticis scriptus, livre où l’on traite de l’agriculture. Cf. Littera, Litteræ, Epistola.

SCRIPTĬO, ōnis, f. Composition écrite, écrit. Syn. Stilus, scriptura. Epith. Philosophica. Usus: Nihil ad dicendum magis proficit, quam scriptio, rien ne forme tant à l’art de la parole que les exercices de style sur le papier.

SCRIPTĬTO, as, avi, atum, are, a. Écrire des lettres, composer un écrit. Usus: Te quidem, Antoni, multum scriptitasse non arbitror.

SCRIPTOR, ōris, m. Écrivain; auteur, historien. Epith. Astutus, sane bonus, doctus, ferreus, luculentus, peritus, politus, præstans, sanctus, egregie subtilis, vetustissimus. Usus: Ferreus scriptor, sed auctor bonus. Scriptor, ut temporibus illis luculentus.

SCRIPTUM, i, n. Écrit, ouvrage, livre. Syn. Scriptura, monumentum, litterarum monimentum. Epith. Absurdum, inutile, indignum, ambiguum, antiquius, legitimum, necessarium, privatum, probabile. Usus: De scripto dicere, recitare, lire sur un manuscrit, débiter le manuscrit à la main. Plato scriptum vel in scriptis reliquit, Platon a écrit. Scriptis res suorum temporum mandare, celebrare, illustrare, écrire l’histoire contemporaine.

SCRIPTŪRA, æ, f. Écriture. Syn. Scriptum. Epith. Assidua, contraria, diligens, superior. Usus: 1. Mendum scripturæ litura tollitur, une faute d’écriture se corrige par une rature. 2. Scriptio, composition écrite, écrit. Ea, quæ scriptura persecutus est, exscripta consignataque singulis attribuere. Genus scripturæ liberum ac incitatum, ce genre d’écrit au style non seulement libre, etc. 3. Ratio eorum qui portoria, pascua publica vel decumas redimebant, impôt sur les pâturages, droit de pâture. Per magistros scripturæ et portus et nostrarum diœcesium. Neque ex portu, neque ex scriptura vectigal conservari potest, texte de loi. Pro: Scriptura sacra, Écriture sainte, Latine: Libri divini, divinæ litteræ; divinarum legum, divinorum scriptorum monimenta; sacræ litteræ, codex sacer.

SCRŎBIS, is, m. Fosse. Usus: Scrobem facere, subigere, invertere.

SCRŪPŬLŌSUS, a, um, Très exact, minutieux, consciencieux. Syn. Asper, anxius, tristis, sollicitus, dubius, homo non intacti religione animi; simplex ac religiosus; religione attonitus; religione quadam obstrictus; qui in religionem trahit, vertit aliquid; æquo religiosior; qui religioni sibi ducit admittere quidquam, quod culpæ vel speciem præferat, scrupuleux. Phras. Scrupulosus est, il est scrupuleux. Assiduis ex recordatione vitæ prioris scrupulis pungitur, nullamque ægro saucioque animo quietem capit; animum gerit nescio quibus religionibus obstrictum; nimis exigue, exiliter religioseque omnia ad calculos revocantem; anxiis animi curis et sollicitudinum aculeis male accipitur, afficitur, torquetur. Pungunt hominem, diesque ac noctes stimulant nescio qui scrupuli ex superioris vitæ memoria relicti; torquent animum exeduntque nescio qui curarum sollicitudinumque stimuli ex latentis suspicione mali profecti; versant animum novæ identidem suspiciones, pavores, metus, fluctus æstusque sollicitudinum, nescio cujus piaculi conscientia excitati. Cf. Scrupulus, Anxius. Usus: Tandem e scrupulosis his cautibus enavigavit oratio, voilà enfin mon discours sorti de sa course périlleuse à travers les écueils.

SCRŪPŬLUS, i, m. Petite pierre pointue. Syn. Exiguus lapillus calceo injectus. Transl. Sollicitudo, dubitatio, suspicio, religio, Inquiétude, embarras, scrupule. Phras. 1. Injectus est populo scrupulus, on fit naître des scrupules dans l’esprit du peuple. Offusa animis oculisque populi religio; moti sunt in religionem animi populi; ea res populo in religionem venit; religioni sibi populus duxit; oblata, injecta est populo religio; hic vero nescio quæ superstitio mentes omnium occupavit, hic vero populum cepit religio; hic vero non magna res religionem incusserat hominibus, multitudinem justæ religionis implevit; religione hic nova obstrictus est populus; hic vero res nova cumulavit religiones populi; nova hic populum incessit religio. 2. (Facerem mihi scrupulum, Vulg.), je me ferais un scrupule. Religioni haberem, mihi ducerem; religio mihi esset; haud sane liber religione animus esset; religione impediri, conscientia impediri me putarem; religione quadam tangerer; haud sane intactus religione futurus esset mihi animus, si, etc. 3. Scrupulum habeo, j’ai un scrupule. Scrupuli aliquid in animo residet, quod me dies noctesque stimulat ac pungit; morsus tamen et contractiunculæ quædam animi adhuc relictæ sunt; scrupulus restat unus qui me male habet; discruciat animum suspicio quædam latentis in tam speciosa cogitatione piaculi; angit me, sollicitat, torquet pungens hæc animi cura; discrucior animo, quoties in mentem venit præteritæ vita ætatis. Cf. Scrupulosus, Religio. 4. Scrupulum istum facile tibi eximam, je vous enleverai facilement ce scrupule. Scrupulum istum ex animo facile evellam; religionem hanc facile eximam; animum religione hac facile exsolvam; animum religione hac facile levabo; religionem istam adimam, auferam, tollam, eripiam; ista te religione liberabo. Usus: Hunc mihi ex animo scrupulum evelle, qui me dies noctesque pungit ac stimulat, arrachez-moi de l’esprit cette inquiétude qui me tourmente nuit et jour. Quem mihi odiosum de filio scrupulum injecisti, adhuc in me residet. Domesticarum sollicitudinum aculeos et scrupulos occultare. Cf. Anxietas.

SCRŪTA, ōrum, n. pl. Vieilles hardes, défroques. Usus: Vilia scruta vendere.

SCRŪTOR, aris, atus sum, ari, d. Visiter avec soin, rechercher. Syn. Inquiro, excutio. Adv. Furacissime. Usus: Libros reconditos scrutari. Cf. Indago, Meditor, Cogito.

SCULPTUS, a, um, Gravé, ciselé, sculpté. Usus: E saxo sculptus, alias scalptus.

SCURRA, æ, m. Bouffon. Syn. Sannio. Usus: Scurra facetus, omnibus modis risum captans. Scurra improbissimus, facie magis quam facetiis ridiculus, qui se tamen populi delicias vult existimari.

SCURRĪLIS, e, gen. com. Plaisant, qui sent le bouffon. Syn. Obscœnus. Usus: Risus, jocus, dicacitas scurrilis et mimica.

SCŪTĀTUS, a, um, Armé d’un bouclier long. Usus: Milites scutati, hastati.

SCŬTELLA, æ, f. Petit plateau, soucoupe. Usus: Demus scutellam dulciculæ potionis.

SCŬTĬCA, æ, f. Étrivières, cravache. Syn. Flagellum ex pelle. Usus: Dignus scutica.

SCŪTUM, i, n. Bouclier. Syn. Clypeus. Usus: Miles ignavus abjecto scuto fugit, quantum potest.

SCYPHUS, i, m. Vase à boire, coupe. Syn. Poculum.

SĒCĒDO, is, cessi, cessum, ere, n. S’en aller, s’éloigner, se retirer. Syn. Decedo, recedo, ex turba me evolvo. Usus: Secedant improbi, secernant se a bonis.

SĒCERNO, is, crēvi, crētum, ere, a. Séparer, mettre à part. Syn. Separo, distinguo, disjungo. Usus: Secerne te a pravis. Secernere et internoscere unum ab altero. Salutaria a pestiferis, vera a falsis, animum a corpore secernere. Secernitur blandus amicus a vero, l’ami qui flatte se distingue de l’ami véritable. Cf. Separo.

SĒCESSĬO, ōnis, f. Désunion, révolte, insurrection. Syn. Discessio, abscessio, seditio. Usus: Secessionem facere. Secessionem credebam, non bellum, je croyais que c’était une scission, non une guerre. Cf. Seditio.

SĒCESSŬS, ūs, m. Retraite, solitude.

SĔCĪUS, Moins. Syn. Minus. Usus: Impedimento est quo secius lex feratur, il empêche que la loi ne soit portée.

SĒCLŪDO, is, si, sum, ere, a. Séparer, éloigner, isoler. Syn. Secerno. Usus: Domus seclusa a strepitu populari.

SĒCO, as, cŭi, sectum, are, a. Couper. Syn. Exseco, reseco. Usus: Corpus uri et secari patimur.

SĒCRĒTĬO, ōnis, f. Séparation, dissolution. Syn. Disjunctio. Usus: Est enim interitus quasi discessus et secretio earum partium quæ ante interitum junctione aliqua tenebantur, la mort n’est que la séparation de ces parties que quelque lien unissait pendant la vie.

SĒCRĒTO, Séparément, à part. Syn. Clam, remotis arbitris. Usus: Hæc inter paucos secreto narrantur. Cf. Clam.

SĒCRĒTUS, a, um, Séparé, éloigné, caché, secret. Syn. Separatus, sejunctus, seclusus, arcanus, a conspectu amotus, remotus. Phras. Quæ secreta esse voluisti, ex me nemo resciet, personne ne saura de moi ce que vous avez voulu que je tienne caché. Arcanorum fidem servabo, præstabo integram; premam fideli silentio, tacita relinquam, quæ tu in aurem mihi; nemo arcana tua consilia ex me exsculpet, exprimet, eliciet; nemo consilia, quæ tu occulta esse voluisti, ex me expiscabitur, eblandietur. Cf. Taceo. Usus: Succus secretus a reliquo cibo. Stellarum sphæra ab ætherea conjunctione secreta et libera.

SECTA, æ, f. Doctrine philosophique, école, secte. Syn. Familia, schola, disciplina; partes, factio, ratio vitæ, ratio philosophandi; hæresis. Epith. Difficilis atque ardua. Usus: Horum nos hominum sectam atque institutionem prosequimur. Antonii sectam secutus est. Philosophorum hæresis, secta, disciplina. Cf. Hæresis.

SECTĀTOR, ōris, m. Partisan. Syn. Consectator, amator, æmulus. Usus: Gabinii comes est vel sectator.

SECTĬO, ōnis, f. Partage, vente à l’encan. Syn. Auctio. Usus: Prædæ sectio venit. Pecuniam pro sectione debere.

SECTOR, aris, atus sum, ari, d. a. Aller à la suite, accompagner. Syn. Assector, comitor. Usus: Sectari aliquem per omnia fora. Ejusmodi est, ut pueri eum sectentur, que les enfants le suivent dans la rue. Cf. Sequor.

SECTOR, ōris, m. Qui achète le butin au les biens confisqués. Syn. Qui proscriptorum bona in auctione emit. Epith. Audacissimus. Usus: Antonius sector Pompeii.

SECTŪRA, æ, f. Mines. Usus: Secturæ ærariæ, ferrariæ, fodinæ.

SĒCŬLUM, i, n. Siècle, temps, époque. Syn. Ætas, multorum annorum spatium. Usus: 1. Sempiternis seculorum ætatibus non mutari. Omnium seculorum posteritas. Est hujus seculi labes quædam et macula virtuti invidere. Hujus seculi insolentiam vituperabat. 2. (Seculum, le siècle, la vie mondaine, Vulg.), Latine: Res fluxæ, caducæ, infimæ. 3. (Unde et secularis, séculier, Vulg.), Latine: Homo profanus.

SĔCUNDĀNI, ōrum, m. pl. Les soldats de la seconde légion. Usus: Milites secundani.

SĔCUNDĀRĬUS, a, um, Du second rang, secondaire. Syn. Secundus, proximus. Usus: Primum illud, secundarium vero istud, le point principal est ceci, et le point secondaire cela.

SĔCUNDŌ, Ensuite, en second lieu. Syn. Iterum, deinde.

SĔCUNDO, as, avi, are, a. Favoriser. Syn. Prosperum reddo. Usus: Dii incepta secundent, que les dieux favorisent notre entreprise.

SĔCUNDUM, Après, immédiatement après. Syn. Post. Usus: 1. Secundum hunc diem adero. Maximum secundum deorum opes imperium. Secundum DEUM parentes honorandi. 2. Pro, juxta, ex, selon, suivant, d’après; en faveur de. Prætor secundum me tulit sententiam. Secundum tabulas litem dare. Secundum naturam vivere, vivre d’après le vœu de la nature, selon la nature. Secundum Platonem aliter disserendum est. 3. Non procul, prope, penes, propter, ad, le long de. Secundum littus ambulare.

SĔCUNDUS, a, um, Suivant, second. Syn. Alter. Usus: 1. Omnium judicio secundus. 2. Prosper, ad voluntatem nostram fluens, propice, favorable, heureux. Exercitus noster secundo prœlio est usus. Secundis rebus; ventis secundis. Omnia secundissima nobis, illis adversissima accidere. Secunda concionis admurmuratione audiri. Cf. Felix.

SĔCŪRIS, is, f. Hâche. Epith. Funesta, gravior. Usus: Aliquem securi ferire, percutere. Cervices securi subjicere. Securim infligere, injicere rebus alicujus, graviter lædere, porter un coup mortel.

SĒCŪRĬTAS, ātis, f. Exemption de soucis, sécurité. Syn. Requies curarum, tranquillitas, otium. Epith. Blanda, maxima, mira, optata. Usus: Securitatem civibus præstare. Securitatem appello vacuitatem ægritudinis. Cf. Securus.

SĒCŪRUS, a, um, Qui est sans inquiétude, calme, tranquille. Syn. Sine cura. Phras. 1. Miror, qui in tanto motu securus sis adeo, je m’étonne de ce que vous soyez sans crainte au milieu de si grands troubles. Qui fieri possit, ut his tempestatibus prope solus in portu sis; in alteram aurem dormias; non modo sine cura quiescas, sed sine metu spirare etiam possis; omnia tuta et insidiis vacua arbitreris; aliorum naufragia velut ex terra intuearis; tempestatem adeo periculosam, insidiosam, infestam non formides; res tuas in tuto collocatas, te ipsum extra teli jactum positum existimes; nihil tot saxa, tot cautes timeas; ita sine metu ætatem agas; animo agas otioso et tranquillo; velut in portu naviges; in utramque aurem otiose dormias, velut res in vado, in tuto, in tranquillo esset. 2. Securos esse jussit, il leur rendit la paix. Spem affirmavit sociis; periculum, noxam, damnum præstitit; omnem securitatem præstitit; securos reddidit; metum curamque iis ademit, exemit. Usus: De ea re securus sum. Securum te reddo. Securum te esse jubeo.

SĔCUS, Autrement qu’il ne faudrait, c. à d., mal; le contraire. Syn. Contra, aliter. Usus: Recte an secus, nihil ad nos, est-ce à tort ou à raison, peu nous importe. Non dixi secus ac sentiebam. Secus existimare de aliquo, avoir mauvaise opinion de qqn. Longe secus, bien au contraire. Ne quid fiat secus quam volumus quamque opportet, que rien n’arrive contre notre désir et autrement qu’il ne faut. Fit obviam Clodio hora fere undecima aut non multo secus, vers la onzième heure ou à peu près.

SED, Mais. Syn. At, ac quidem, certe, autem, verumtamen, porro, verum, vero; haud scio, an. Usus: Non de me dixi, sed de sapiente.

SĒDĀTĒ, Avec calme. Syn. Tranquille, leniter. Usus: Imperare animo suo et injuriam sedate ferre.

SĒDĀTĬO, ōnis, f. Apaisement, calme. Syn. Tranquillitas, placatio. )( Perturbatio. Usus: Temperantia, modestia, sedatio perturbationum animi, ægritudinum, dolorum.

SĔDĔO, es, sēdi, sessum, ere, n. S’asseoir. Syn. Assideo. Usus: 1. Malo in tua illa sedecula sedere, quam illorum sella, j’aime mieux être assis sur ton petit siége que dans leur chaise curule. 2. Maneo, moror, séjourner s’arrêter. Totos dies in villa sedere.

SĒDES, is, f. Lieu où l’on est établi; siége banc; séjour, demeure, résidence. Syn. Sella: domicilium. Epith. Alta, antiqua, celsa, domestica, certa, hospitalis, maxima, publica, stabilis. Phras. 1. Ligures ibi suas sedes habent, les Ligures ont là leurs habitations. Inter mare Alpesque incolunt; agrum, terras tenent inter mare Alpesque interjectas. 2. Romæ sibi sedem posuit, il s’est établi à Rome. Romæ sedem sibi ac domicilium collocavit, domicilium fixit; Romæ sedem suarum fortunarum constituit. Cf. Habito. Usus: 1. Pulvinos poposcit, et in iis sedibus sub platano consedit. Sedem capere. 2. Locus, gradus, rang, place. Virtus sola ponatur in summi boni sede. 3. Domicilium, siége, résidence, domicile. Urbs hæc sedes omnium nostrum, domicilium imperii. Sedes alibi ac domicilium collocare. Roma ipsa prope suis sedibus convulsa. Sedem omnium fortunarum Romæ collocavit.

SĒDĬTĬO, ōnis, f. Révolte, sédition, émeute, insurrection. Syn. Discordia, dissensio, secessio, vis, turba, motus populi vel militum, tumultus. Epith. Commota, concitata, nocturna, domestica, perniciosa. Phras. 1. Seditionem molitus est, il excita une sédition. Sollicitavit ad defectionem animos; civitates concitavit; locum seditioni quæsivit; seditionem ciere ausus est; movit se ad sollicitandum statum civitatis; eo auctore ingens momento seditio concitata, excitata, facta, commota est. Motum molitus est, concitavit, attulit reipublicæ sane gravem ac periculosum; conflata per eum seditio ingens et perniciosa. 2. Videbatur inde seditio exstitura, on croyait que de là résulterait une émeute. Ad seditionem spectare res videbatur. Res ad ultimum seditionis eruptura videbatur; res ad vim spectare videbatur; prope seditionem rem esse facile apparebat; prope erat ut victo imperio sustollerent animos; in seditionem et discordiam verti omnia videbantur; gliscere jam seditio videbatur. 3. Seditio erat in urbe, la sédition, le trouble était dans la ville. Urbs repente ingenti seditione exarsit; magno tumultu arsit; urbanus repente motus et secessio populi facta est; conflata ingens est seditio, jamque ad manus prope ventum erat. 4. Omnia seditionibus plena sunt, tout est plein de trouble, de tumulte. Omnia seditionibus ardent; omnia turbulentis, seditiosis concionibus fervent; crebræ ex concursu multitudinis concitationes fiunt. Vulgus ingenio mobili, rerum novarum cupidum, quieti et otio adversum omnia discordiis miscet. 5. Seditionem composuit, il apaisa la sédition. Motus composuit; seditionem lenivit, sedavit, compressit, exstinxit. Motum rabiemque furentis plebeculæ coercuit. Cf. Sedo, Turba, Tumultus. Usus: Seditio in castris orta, quamvis sopita, recrudescebat. Castra tota seditione ardent. Duces seditionem vix sustinent.

SĒDĬTĬŌSĒ, Séditieusement, en excitant des troubles. Usus: Seditiosissime dicere.

SĒDĬTĬŌSUS, a, um, Séditieux, factieux. Syn. Turbulentus; turbæ ac tumultus concitator, fax seditionum, factiosus. Phras. Seditiosi homines, des séditieux, des factieux. Qui seditiosa coquunt consilia; qui turbas movent, concitant; qui seditiones commovent, conflant, seditionum faces per omnes urbis angulos spargunt. Usus: Seditiosus civis et turbulentus.

SĒDO, as, avi, atum, are, a. Apaiser, calmer, arrêter. Syn. Placo, mitigo, lenio, mollio, restinguo, sedationem affero. )( Incito. Phras. Sedata est ira populi, la colère du peuple s’est apaisée. Dies tempusque iras leniit; suppressa ira est; ira deflagravit; mitescere discordia cœpit; furor quo prius ardebant omnia, conticuit; ira consedit, deferbuit, conquievit. Usus: Discordias, animorum motus, bellum sine tumultu sedare ac componere. Cf. Placo.

SĒDŪCO, is, xi, ctum, ere, a. Conduire à l’écart, prendre à part, en particulier. Syn. Abduco, in aliam partem duco. Phras. (Cave ne seducaris, Vulg.), prenez garde de vous laisser séduire. Latine: Cave, ne corrumparis aliena pravitate; ne te auferant aliorum prava consilia; ne de fide ac probitate deducant; de vetere pietatis laude dejiciant; ne animum tuum, nondum consilio ac ratione firmatum iis rebus pelliciant, quibus capi illa ætas ac deliniri potest; ne in errorem inducaris; ne ab recto et honesto transversum agaris. Cf. Corrumpo, Exemplo malo esse. Usus: Cum hæc disseruissem, seduxit me Brutus. Seduxit Crassum ad eumque retulit.

SĒDUCTĬO, ōnis, f. Action de tirer à l’écart, de prendre à part. Usus: Seductiones testium, successio subscriptorum.

SĒDŬLĬTAS, ātis, f. Activité, zèle; diligence, application. Syn. Officium, diligentia. Epith. Arguta, digna aliquo præmio, insidiosa, simulata. Usus: Sedulitas nimium arguta non placet. Cornelii operam, sedulitatem laudo dignamque præmio censeo. Cf. Diligentia.

SĒDŬLO, Avec zèle, avec soin. Syn. Diligenter.

SĒDŬLUS, a, um, Diligent, soigneux. Syn. Diligens, officiosus, frequens in re quapiam. Cf. Diligens.

SĔGES, ĕtis, f. Champ, sol, terrain (qu’on exploite). Syn. Arva, ager. Epith. Deterior, læta, secunda. Usus: 1. Seges spicis uberibus et crebris. Seges matura messi. Segetes fruges largiuntur, eædemque effundunt herbas inimicissimas frugibus. 2. Ipsæ fruges, moisson à couper. Læta seges. 3. Transl. Quid Clodium odisset Milo, segetem ac materiam gloriæ suæ? Pourquoi Milon eut-il haï Clodius qui devait être pour lui un moyen et une source de gloire.

SEGNIS, e, gen. com. Nonchalant, indolent, paresseux. Syn. Piger, languens. Usus: Ego si cui videor segnior, etc., si j’ai paru trop lent à qqn. Bonus segnior fit ubi negligas, l’homme de bien se relâche dès qu’on le néglige. Cf. Piger.

SEGNĬTER, Mollement, sans énergie. Usus: Segniter ac contumaciter omnia agere.

SEGNĬTĬA, æ, et SEGNĬTĬES, ēi, Nonchalance, apathie, paresse. Syn. Inertia. Epith. Incertissima. Usus: Vir sine segnitia verecundus, modeste sans timidité. Cf. Pigritia.

SĒGRĔGO, as, avi, atum, are, a. Séparer, isoler. Syn. Sejungo, separo. )( Congrego. Usus: Eloquentia nos a vita agresti segregat. Scelus suum ipsum a republica segregavit, son propre crime l’a retranché de la république. Cf. Separo.

SĒJŬGĀTUS, a, um, (jugo), Séparé, placé séparément. Syn. Sejungo. Usus: Pars animi, quæ sensum habet, non est ab actione corporis sejugata.

SĒJUNCTĬO, ōnis, f. Séparation.

SĒJUNGO, is, nxi, nctum, ere, a. Désunir, disjoindre, séparer. Syn. Segrego, separo, semoveo. Adv. Privatim. Usus: Fortunam nemo ab inconstantia sejunget, personne ne saurait soustraire la fortune au reproche d’inconstance. Cf. Separo.

SĒLECTĬO, ōnis, f. Choix. Syn. Electio, secretio. Usus: Rerum selectione aliquem exspoliare. Vitiorum selectio.

SĒLĬGO, is, lēgi, lectum, ere, a. Choisir, élirer. Syn. Deligo. )( Rejicio. Usus: Exempla pauca e multis seligere. Omnia expendere ac seligere, nec copia (communione locorum) imprudenter uti, peser et choisir tout, et ne pas user à tout propos du lieu commun. Cf. Eligo.

SELLA, æ, f. Siége, chaise. Syn. Sedes. Epith. Aurea, curulis, proxima, vacua. Usus: sedebat in sella aurea.

SELLŬLĀRĬUS, ĭi, m. Artisan qui travaille assis. Usus: De plebeia fece sellulariorum.

SĒMEL, Une fois; dès qu’une fois. Usus: Antonius semel induxit in animum, omnia sibi licere, etc., du moment qu’Antoine s’est mis dans l’esprit que tout lui était permis, etc.

SĒMEN, ĭnis, n. Semence, graine; germes. Syn. Materia serendi. Transl. Principia, rudimenta. Epith. Perexiguum. Phras. Innata sunt virtutum nobis semina, nous avons en naissant les germes de toutes les vertus. Virtutum quasi scintillas quasdam jam in pueris videmus. Ingeniis nostris congenita quædam sunt virtutum principia. In parvis etiam vis quædam elucet et rudimenta virtutum. Usus: 1. Semen spargere, jacere. Prodit, exit, grandescit semen. Seminum vis ad gignendum plurimum valet. Aliquid hominibus a stirpe generis et seminis ingeneratur, race, souche, sang. Cum terra gremio mollita et subacta semen sparsum exceperit. 2. Principium, origo, materia, origine, cause, principe. Semen bellorum, malorum omnium.

SĒMENTIS, is, f. (acc. tim et tem), Semailles, semence. Syn. Satio. Epith. Tanta malorum. Usus: Semente prohibita, messe amissa.

SĒMESTRIS, e, gen. com. De six mois, semestriel. Syn. Sex mensium.

SĒMĬĂNĬMIS, e, gen. com. et SĒMĬĂNĬMUS, a, um, A demi mort. Syn. Exanimatus, semivivus, sopitus vulnere ac nihil sentiens, exsanguis.

SĒMĬASSUS, a, um, A demi brûlé. Syn. Semiustus.

SĒMĬCIRCŬLUS, i, m. Demi-cercle.

SĒMĬDOCTUS, a, um, Demi-savant, faux savant.

SĒMĬGRO, as, avi, are, n. Quitter qqn, s’en séparer. Syn. Secedo.

SĒMĬHŌRA, æ, f. Demi-heure.

SĒMĬLĬBER, era, erum, A moitié libre.

SĒMĬNĀRĬUM, ĭi, n. Pépinière. Syn. Semen. Usus: Ex illo fonte et seminario triumphorum. Id erat principium urbis, seminarium reipublicæ.

SĒMĬNĀTOR, ōris, m. Semeur, père, auteur. Syn. Sator. Usus: Omnium rerum seminator, altor, educator est mundus.

* SĒMĬNO, as, avi, atum, are, a. Semer, ensemencer. Syn. Sero.

SĒMĬPLĒNUS, a, um, A demi plein, à moitié plein.

SĒMĬSOMNUS, a, um, A moitié endormi.

SĒMISSIS, is, m. et SĒMIS, indecl. Moitié d’un tout, la moitié, une demie. Syn. Assis dimidium.

SĒMĬTA, æ, f. Sentier étroit, ruelle. Syn. Trames, via. Usus: Qua via modo exivit, eadem semita revertatur; eamdem semitam teneat.

SĒMĬUSTUS, a, um, A demi brûlé, à moitié consumé. Usus: Se populare incendium priore consulatu semiustum effugisse, qu’il n’avait échappé qu’à demi brûlé à l’incendie populaire.

SĒMĬVĬVUS, a, um, A moitié mort. Usus: Ibi hominem ingenuum fumo excruciatum, semivivum reliquit.

SĒMŎVĔO, es, mōvi, mōtum, ere, a. Séparer, mettre à l’écart. Syn. Secerno, removeo. Adv. Fortissime, omnino, subtiliter.

SEMPER, Toujours, sans cesse. Syn. Omni tempore, in omni vita, dum genus hominum erit, in perpetuum, nunquam non, ab æternitate; omne tempus ætatis; memoria sæculorum omnium; dies omnes ac noctes; dies noctesque, totos dies, omnibus horis. )( Nunquam, paulisper. Phras. 1. Semper celebrabitur id factum, toujours on gardera le souvenir de cette belle action. Vigebit memoria sæculorum omnium; nulla erit tam surda posteritas, nulla tam ingrata fama, quæ non in cœlum laudibus factum istud ferat; nulla ætas de ejus facinoris laudibus conticescet. Cf. Fama, Laudo. 2. Semper tui memor ero, je me souviendrai toujours de vous. Manebit mihi tui memoria, dum anima superabit; punctum temporis nullum tui memoria vacuum abibit, sine tui memoria præterire patiar; dum anima spirabit mea, tui memoria erit infixa animo sempiterna. Cf. Synt. orn. Usus: Quod semper movetur, æternum est, ce qui se meut continuellement est éternel. Quibus studiis semper fueris tenemus, nous savons quelle a toujours été votre ardeur pour l’étude. Cf. Unquam.

SEMPĬTERNUS, a, um, Qui dure toujours, éternel, immortel, perpétuel. Syn. Æternus. Usus: Veræ amicitiæ sempiternæ sunt. Consilia nostra sempiternum spectare debent.

SĒMUNCĬA, æ, f. Une demi-once; la vingt-quatrième partie d’un tout. Usus: Fecit me hæredem ex deunce et semuncia, il m’a institué son heritier pour onze douzièmes et demi de la succession. Ne qua mulier plus semunciam auri haberet, qu’aucune femme ne possédât plus d’une once d’or, c. à d., le vingt-quatrième de la livre.

SĒNĀRIUS, a, um, Vers composé de six pieds, vers iambique. Syn. Versus iambicus sex pedum.

SĔNĀTOR, ōris, m. Rad. a Senex, quia prudentia senes in senatum olim legebantur. Sénateur. Syn. Pater conscriptus. Usus: Senator, qui consilio ac sapientia gubernat rempublicam, auctor publici consilii, et regendæ civitatis dux.

SĔNĀTŌRĬUS, a, um, De sénateur, sénatorial. Usus: Ordo, gradus, subsellia senatoria.

SĔNĀTŬS, ūs, m. Sénat. Syn. Ordo amplissimus, summus ordo, consilium senatus, consilium publicum, amplissimum consilium, magistratus, collegium senatorum, ordo reipublicæ, custos, princeps, præses, propugnator. Usus: Senatum convocare, vocare, cogere, convoquer le sénat. Senatum habere, avoir une réunion du sénat. Senatum dimittere, mittere, congédier le sénat, lever la séance. Senatum dare, præbere legatis, permettre aux ambassadeurs l’entrée du sénat. In senatum legere, cooptare aliquem, choisir un sénateur. Senatu aliquem movere, ex senatu rejicere, exclure, expulser du sénat. In senatum venit. Senatus discessit. Homo seditiosus senatum sibi ante omnia exstinguendum, delendum censuit.

SĔNĀTUSCONSULTUM, i, n. Sénatus-consulte, décret du sénat. Syn. Decretum senatus; lex, auctoritas senatus. Epith. Honorificentissimum, magnificentissimum. Usus: Senatusconsultum factum fuit, exstat.

SĔNECTUS, ūtis, f. Grand âge, âge avancé, vieillesse. Syn. Prope acta jam ætas decursaque; ultimum tempus ætatis, maturitas ætatis, ingravescens ætas, exacta, extrema; ætas præcipitata jam et a diuturnis laboribus devexa ad otium; canities. Epith. Animosa et fortis, calamitosa et præceps, gravis, honorata, jucunda, levis, severa. Phras. Senectus jam propinquat, déjà la vieillesse approche. Senectus obrepit; ætas ingravescit; quantulum mihi vitæ spatium restat, superest, reliquum est, relinquitur; ætate progredior, procedo, provehor longius, et jam ad exitum vitæ natura pene ipsa me perducit; senectus in proximo est. Cf. Senex, Senesco, Ætas. Usus: Senectus est occasus vitæ. Ad summam senectutem vivere. Homo senectute confectus. Magnam senectutem adeptus valetutudine optima.

SĔNESCO, is, nŭi, escere, n. Devenir vieux, vieillir. Syn. Consenesco, senex fio. Adv. Sensim. Phras. Ideone senui ut miserior essem? N’aurais-je vielli que pour être plus malheureux? In hoc me longa infelixque senecta traxit? Ea causa tam longe ætate processi? In hos fines tam provecta ætas, tam longæ ætatis usus mihi contigit? An igitur istud erat, cur vitam agerem, viverem tam diuturnam? cur ætatem extenderem? cur inter homines tamdiu agerem, versarer? cur vitæ spatia tam longa decurrerem? cur vitam ducerem, traducerem, transigerem tam diuturnam? cur lucis hujus usura tam diuturna fruerer? cur tantam senectutem adipiscerer? cur ad summam senectutem viverem, ut quidquid est in vita miseriarum, id in dies magis magisque persentiscerem?

SĔNEX, senis, m. Vieux, âgé. Syn. Ætate confectus, confectus senio vel senectute, exacta ætate, gravioris ætatis homo, per ætatem ad munia publica inhabilis, grandis natu, magno jam natu, annis obsitus; ætate provectior, provectus; præcipiti senectute; ætate gravis; annis provectus. Epith. Debilis, desertus, pene agrestis, formosus, firmatus, imbecillus, miser, orbus, pudentissimus, optimus, stultus, credulus, obliviosus. Adv. Admodum, Phras. 1. Senex admodum sum et decrepitus, je suis tout-à-fait vieux et décrépit. Grandis natu sum; summa senectute confectus; exacta ætate; vir exacte ætatis; ætate jam gravis et ad munera corporis invalidus; senecta jam ætate sum; nomen et umbram ex me relictum videtis; vires corporis affectæ, sensus oculorum atque aurium hebetes, memoria labat, vigor animi obtusus est. Ætate fessus sum; ævo admodum processi; annis fractus, viribus defectus, exhaustus sum. Cursus mihi vitæ jam pene confectus est; decursum mihi prope est vitæ spatium; decursa propemodum ætas est; ad metam vitæ propemodum, tanquam a carceribus perveni; extrema pars vitæ agitur, restat; ad exactæ prope ætatis terminos consisto. Cf. Senectus. 2. Quis scit an tam senex futurus sim, qui sait si je deviendrai si vieux. Vitam quis mihi præstet ad illud tempus? Explorata ad eum diem vita non est; vereor, ne id ætatis homo, vitæ prius quam votorum metam contingam. 3. Senior sum illo, je suis plus vieux que lui. Ætate illum anteeo; natu major sum; annis præcedo illum; provectioris ætatis sum. Usus: Nemo est tam senex, qui se annum non putet posse vivere. Vetus laudatumque proverbium est quod monet, mature fieri senem, si diu velis esse senex. Ut de me aliquid more senum glorier.

SĒNI, æ, a, Qui sont six, au nombre de six.

SĔNĪLIS, e, gen. com. De vieillard, qui a l’air vieux. Usus: Specie puerili, sed senili prudentia, sous l’air d’un enfant, avoir une prudence de vieillard.

SĒNĬUM, ĭi, n. Vieillesse, caducité; affliction. Syn. Senectus. Usus: Civitas ista senio confecta, cette ville est plongée dans l’affliction. Cf. Senectus.

SENSIM, Insensiblement, peu à peu, graduellement. Syn. Pedetentim, leniter. )( Repente. Usus: Omnis mutatio sensim est facienda. Sensim ille dicebat causæ propria, tu cursim aliena, il disait posément des choses utiles à la cause, toi tu dis en courant des choses qui y sont étrangères.

SENSUM, i, n. sæpius SENSA, ōrum, n. pl. Sentiments, pensées, opinion. Syn. Sententia, sensus animi, consilium. Usus: Sensa mentis et consilia verbis explicare, exprimer ses pensées par la parole.

SENSŬS, ūs, m. Sentiment, sensation. Syn. Facultas corporea et exterior animi intelligentis, intima cogitatio; sententia, judicium. Epith. Acerbissimus, æternus, carus, certus, communis, divinus, domesticus, extremus, gravis, humanus, intimus, liberior, moderatus, nimius, rectus, voluptuarius, vulgaris. Phras. 1. Mortui sensum non habent, les morts n’ont plus de sentiment. Sentiendi vis morte exstinguitur; morte sensus amittitur; mortui sensu carent; mortuis nullus sensus inest. Usus: 1. Sensus, interpretes ac nuntii rerum, in capite tanquam in arce mirifice ad usus necessarios collocati sunt. Sensus sunt velut viæ quædam ad oculos, nares, aures a sede animi perforatæ. Quod sensibus percipi non potest. Cum spiritu sensum jucunditatis amisit. Abstrahere a sensu mentis. Ab operis sensu aliquem avertere. 2. Sensum, sententia, animus, mens, cogitatio, sentiment, disposition, manière de voir. Quis est sensus tuus ea de re? quæ cogitatio? Vultus ostendit, quo sensu quidvis pronuntietur. Ego de meo sensu judico. 3. Existimatio, judicium, captus, sentiment, idée, bon sens. Est hic communis omnium sensus. Longe hoc est ab imperitorum intelligentia sensuque.

SENTENTĬA, æ, f. Avis, opinion; sentiment, volonté, jugement. Syn. Dictum et oratio brevis et præclara; consilium, mens, opinio, voluntas. Epith. Accommodata, acuta, antiquissima, certa, communis, consularis, digna, dubia, firma, gravissima, illustris, libidinosa, ornatissima, perspicua, regalis, senatoria, virilis, utilis. Phras. 1. Omnium sententia eadem fuit, pacem bello præhabendam, tous furent de cet avis que la paix était préférable à la guerre. Pars major in hanc sententiam ivit, censuit, consensit, discessit, concessit, pedibus ivit. Stetere plerique omnes in eadem sententia; in pacem inclinavere plerique; haud dispar erat animorum habitus; nullius sententia in diversum tendebat; omnium sententiæ eo decurrebant, ut pax, si posset, æquis: sin minus, tolerandis conditionibus peteretur. Omnes in idem consilium descendere; una erat consentiensque vox omnium pacem bello præferendam; pax præ bello probata est, placuit omnibus. 2. Non permanes in tua sententia, vous ne persistez pas dans votre opinion. Non perseveras in sententia; non tenes, non retines tuam sententiam; non manes in proposito, in sententia tua; mutas sententiam, consilium, opinionem; animi sensum mutas, deponis; e proposito declinas, aberras, egrederis; tibi non constas; a te dissentis; labas in sententia; a sententia discedis, desciscis; de sententia facile decedis; ad sententiam aliorum abis. 3. Improborum artibus a sententia sua abductus est, les artifices des méchants l’ont fait changer d’avis. Improborum artibus factum est, ut abjecta vetere sententia novam susciperet; in alia omnia abiret; sententiam suam repudiaret; de sua sententia desisteret, decederet; improborum malevolentissimis obtrectationibus, infensa iniquaque opera de sententia depulsus, dejectus, deductus, motus, dimotus, deterritus, detrusus, deturbatus est; improborum culpa factum est, ut animum ab ea sententia abduxerit, institutæ cursum opinionis flexerit, mutarit, alio converterit; improborum artes fregere ejus sententiam; eum ad suam sententiam duxere, perduxere, traduxere. Cf. Opinio, Consilium, Propositum. Usus: 1. Sententia utraque optimos habet auctores. 2. Consilium, mens, opinio, voluntas, propositum, suffragium, sentiment, vue, disposition, volonté. Nihil nisi de tua sententia, statuam. Ex animi sententia hoc tibi confirmo ac juro. Rem ex sententia gessi et confeci. Vicit ea sententia. In Bruti sententiam senatus decrevit. 3. (Cum verbis: dico, fero, pronuntio), avis exprimé officiellement, sentence, suffrage. M. Cato sententiam rogatus, severam dixit, tulit, pronuntiavit. Ne plura prolocutus sententiam pergit. Reus omnibus sententiis damnatus, nullius absolutus est. 4. Argumenta, sens, signification. Epistolæ sententia hæc erat 5. Phrasis, phrase, période. Eas litteras dum recito, dumque de singulis sententiis breviter disputo.

SENTENTĬŌSĒ, D’une manière profonde, sentencieuse. Syn. Graviter, scite.

SENTENTĬŌSUS, a, um, Profond, sentencieux. Usus: Asiaticæ dictionis duo sunt genera: unum sententiosum, argutum alterum, l’un sentencieux, l’autre subtil.

SENTĪNA, æ, f. Sentine d’un navire; lie, rebut, ordures. Syn. Fundus seu ima pars navis. Epith. Magna et perniciosa. Usus: Ejicere perniciosam sentinam urbis et exhaurire.

SENTĬO, is, si, sum, tire, a. Percevoir, sentir, remarquer, voir. Syn. Sensum accipio, sensibus percipio, sensum alicujus rei capio, sensum ex mœrore percipio; odore quodam suspicionis aliquid persentisco, sensu gusto, gustum alicujus rei habeo vel sensum; intelligo, audio; censeo, judico; agnosco. )( Sensu careo. Adv. Acerbissime, acute, amicissime, apertissime, constantissime, demisse, fortissime, humiliter, improbissime, admodum, peræque, sapienter, sero. Phras. 1. Dolores sentio gravissimos, je ressens de violentes douleurs. Sensum doloris capio acutissimum; doloris sensu afficior gravissimo; doloribus gravissimis discrucior, opprimor, conficior, exerceor. Cf. Dolor. 2. Nihil amplius sensi, je n’ai plus rien senti, je fus privé de sentiment. Alienato a sensibus animo eram; ab sensu doloris nescio quæ me cura nova avertit; jam dudum obduxi callum; percallui ad dolorem; obduruit animus; malis dudum obdurueram; sensus stupore doloris nihil percepi; a sensu sensus aberat; ejus rei sensus ad animum non pervenerat. 3. Omnes idem sentiunt, tous sont du même avis. Omnes idem volunt, idem defendunt; omnia consilia cum illius consilio conjuncta sunt; nulla varietas est opinionum, voluntatum; nulla in re dissentiunt; in unam omnes sententiam eunt, discedunt; summa est consensio ac societas consiliorum et voluntatum; omnium sensus congruunt; una mente omnes consentiunt. Cf. Consentio, Concordia. 4. Ego sic sentio, pour moi, voilà mon sentiment. Hic mihi de re sensus, hæc sententia est; ita de re statuo; hic mihi est animus; mihi sic videtur; mea sic est ratio. Uses: 1. Quidam sensus stupore quodam cibi suavitatem non sentiunt. 2. Judico, censeo, avoir un avis, penser, juger. Omnes idem sentiunt. Sentire cum aliquo. Quid sentiam habeo, quid dicam non reperio, je sais ce que je pense, mais je ne trouve pas le mot pour exprimer ma pensée. 3. Agnosco, intelligo, s’apercevoir, remarquer, reconnaître. Sentio quid velis.

Chargement de la publicité...