← Retour

Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

16px
100%

POSTŬLĀTUM, i, n. (sæpius plur.) Demande, prétention. Syn. Postulatio. Epith. Commune, gravissimum in aliquem, intolerabile, novum, ridiculum. Usus: Reliquum est ut remittantur postulata per litteras. Postulata interponere, edere, ad aliquem deferre, accipere, transmettre à qqn les demandes, les prétentions de qqn. Postulata Geometrarum.

POSTŬLĀTŬS, ūs, m. * Demande en justice, plainte. Usus: Matris postulatu.

POSTŬLO, as, avi, atum, are, a. Demander, prier, solliciter. Syn. Peto, posco, desidero, requiro. )( Recuso. Adv. Acrius, amplius, arroganter, impudenter, nominatim, plane, præclare, vehementius, nimirum, stulte. Usus: 1. Omnia a me postulas et exspectas. Ut temporis ratio, ut tua fides postulavit. Postularunt me de fœdere. Postulare fidem publicam. 2. Accuso, poursuivre, accuser. Ego Appium eadem lege de majestate postulavi. Cf. Peto, Desidero.

PŎTĀTĬO, ōnis, f. Action de boire; débauche, orgie. Syn. Perpotatio. Epith. Modica. Usus: Hesterna potatione oscitans.

PŎTĀTOR, ōris, m. * Buveur; grand buveur, ivrogne. Syn. Potor. Phras. Potator est magnus, c’est un ivrogne. Intemperantissimis perpotationibus deditus; diem mero frangere, obruere se vino, vino sepeliri solitus; temulentiæ nota infamis est; vini pernicies, gurges et helluo vini est, qui se vino intemperantius ingurgitat; patrimonium suum, facultates suas potationibus intemperantissimis lacerat; potationibus insanum in modum indulget; natus ad pocula exsiccanda; qui, si vino incaluerit, poscere majoribus poculis et Græco more bibere solet; largiore vino uti solitus; non modo invitare se plusculum, sed in multum semper vini procedere consuevit. Cf. Bibo, Ebrius.

PŎTENS, entis, omn. gen. Puissant. Syn. Qui in magna potentia est, qui magnas vires, magnas opes habet; summa potestate præditus, magnis copiis et opibus affluens; firmus opibus, armis opibusque præpotens. Usus: Ampla et potens civitas. Is potens ac florens per medium forum volitabat. Cf. Magnus, Potestas, Possum.

PŎTENTĬA, æ, f. Puissance, force, faculté, pouvoir. Syn. Opes, vis, potestas, nervi, vires. Epith. Aliena, gratiosa, intolerabilis, invidiosa, inutilis, levis, inops, magna, nimia; nova, perniciosa, senatoria, singularis, summa, periculosissima. Usus: Potentia est ad sua conservanda et alterius obtinenda idonearum rerum facultas, la puissance est la possession des moyens de conserver ses avantages et d’obtenir ceux des autres. Magnam potentiam consequi. Intolerabilis est ejus potentia. Cf. Potestas.

PŎTESTAS, ātis, f. Puissance, pouvoir, faculté. Syn. Facultas, copia, optio, ditio, imperium, magistratus, jus, jurisdictio, vis potestatis, munus. Epith. Incredibilis, infinita, integra, justa, legitima, libera, magna, nimia, par, patria, pestifera, prætoria, privata, regalis, regia, sempiterna, summa, tenuis, tota, tribunitia, amplissima, extraordinaria. Phras. 1. Virtutis maxima est potestas, la puissance de la vertu est immense. Omnia sunt in potestate ac ditione virtutis. Plane rerum omnium domina virtus est. Virtus late dominatur. Virtus una regnat ubique locorum; summum imperium habet in res omnes; vim habet infinitam; omnes superat difficultates; durissima quæque perrumpit; nullos formidat impetus, nullos fortunæ casus extimescit; omnia jure ac potestate complectitur; præest cunctis rebus humanis; imperium habet in omnia; virtuti cuncta parent, cedunt; virtuti subjecta sunt humana omnia. Quid est, quod assequi virtus non possit? 2. Cæsar habuit summam potestatem, César eut une puissance souveraine. Cæsaris infinita erat Romæ potestas, nec ullis legibus circumscripta; Cæsar sub jus suum ac potestatem terrarum orbem subjunxit; omnia suis armis obtinebat; orbem terrarum in sua potestate ac ditione tenuit; fortuna summam rerum ad Cæsarem detulit; penes Cæsarem potestas et dominatus erat rerum omnium; omnia in unius Cæsaris potestate vertebantur; Cæsar unus omnium maxime opibus, armis, potentia valebat. 3. Hoc in tua potestate est, cela est en votre pouvoir. Per te stat, quo minus, etc.; in tua voluntate id totum vertitur; tua in manu est; integrum tibi est; ejus rei arbitrium penes te est. Est hoc in tua potestate situm; ejus rei penes te potestas est; in tua potestate positum est; potestas ejus rei tota tua est. 4. Potestatem alicujus restringere, diminuer les pouvoirs. Habenas adducere; in ordinem cogere; alicujus potestatem arctioribus cancellis concludere, circumscribere, constringere. 5. Potestatem ampliare, augmenter les pouvoirs. Habenas remittere, ampliorem potestatem facere, dare, concedere, permittere, deferre. 6. Est sub potestate mea, il est en mon pouvoir, sous ma domination. In mea illum potestate habeo, teneo, contineo; in mea potestate ac ditione hominem teneo; meo imperio obnoxius est ac subjectus. Usus: Magistratuum potestatem obsidere; redigere aliquem in suam potestatem ac ditionem; sub alterius se potestatem subjicere. Iram in potestate habere, être maître de sa colère. Judices cum sui potestatem non facerent, n’accordaient plus d’audience. Se in potestate senatus futurum dixit, il dit qu’il serait aux ordres du sénat. De potestate exire, sortir de charge. Pro potestate aliquid imperare. Loquendi potestatem facere. Liberum spiritum ducendi nullam habeo potestatem. E sua potestate dimittere aliquem. Est mihi ejus rei amplissima potestas, cette chose est tout entière sous ma dépendance. Potestatem nocendi adimere; præcidere, eripere; potestate nocendi exuere, privare, ôter à qqn le pouvoir de nuire. Cf. Possum.

PŌTĬO, ōnis, f. Potion, breuvage, médecine. Syn. Potus. Epith. Dulcicula, medica, prima, modica, contentissima. Usus: Medicus prima potione mulierem sustulit.

1. PŎTĬOR, ŏris, gen. com. Préférable, meilleur. Syn. Antiquior, carior, melior, prior. Phras. Cives potiores esse debent peregrinis, il faut préférer les citoyens aux étrangers. Civium in urbe partes sunt præcipuæ; cives anteferendi sunt exteris; potior habenda est ratio civium, quam advenarum. Primum officium civibus, alterum exteris ac peregrinis debetur. Usus: Mors mihi servitute semper erit potior. Nihil mihi mea fama potius, rien ne m’est plus cher que ma renommée. Nihil mihi potius fuit quam ut, je n’eus rien de plus pressé, de plus à cœur que, etc. Cf. Præfero.

2. PŎTĬOR, īris, ītus sum, īri, d. n. S’emparer de, conquérir. Syn. Impetro, teneo, possideo, fruor. )( Careo. Adv. Abunde rebus. Usus: Rerum, civitatis, regni potiri. Pace potimur. Cf. Fruor, Habeo, Possideo.

PŎTISSĬMUM, De préférence, principalement, surtout. Syn. Maxime, quam maxime, præcipue. Usus: Quærenti mihi, quid ad te potissimum scriberem.

PŎTĬUS, Plutôt. Syn. Citius, prius, magis. Usus: Magnus homo vel potius summus.

PŎTO, as, avi, atum vel pōtum, are, n. Boire. Syn. Bibo, perpoto. Cf. Bibo, Potator.

PŌTOR, ōris, m. * Buveur. Usus: Aquæ potores. Cf. Potator.

PŌTŬS, ūs, m. Boisson, breuvage. Syn. Potio. Epith. Immoderatus. Usus: Immoderato potu pastuque obstupefactus animus, par l’excès du boire et du manger.

PRÆ, A cause de. Syn. Propter. Usus: 1. Non possum præ lacrimis scribere. 2. Comparando, en comparaison de, au prix de, eu égard à. Hominem præ se neminem putat. Præ nobis felix et beatus.

PRÆBĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Fournir, donner, présenter, offrir. Syn. Impertio, do, præsto, exhibeo. Adv. Libenter se credulum, minutatim, perexigue, publice victum, vicissim se auditorem præbere. Usus: Lenissimum se, duriorem alicui, æquum se judicem præbere. Os suum ad contumeliam præbere, s’exposer aux affronts.

PRÆBĬTOR, ōris, m. Fournisseur, pourvoyeur. Usus: Macedones non te regem, sed ministrum suum et præbitorem putant, non leur roi, mais leur serviteur et leur pourvoyeur.

PRÆCĂVĔO, es, cāvi, cautum, ere, a. et n. Prendre garde; se précautionner; éviter. Syn. Declino, vito. Adv. Diligentissime peccata, difficillime. Usus: Peccata diligentissime præcavere. Cf. Caveo.

PRÆCĒDO, is, cessi, cessum, ere, a. et n. Marcher devant, précéder; surpasser. Syn. Præeo, præcurro, prægredior, antecedo. Usus: Agmen præcedere, aliquem auctoritate. Cf. Præeo, Antecedo, Excello.

PRÆCELLENS, entis, omn. gen. Supérieur, éminent. Syn. Excellens, præstans. Usus: Vir animo, virtute, rebus omnibus præcellentissimus. Cf. Egregius.

PRÆCENTĬO, ōnis, f. Prélude des instruments avant le sacrifice, avant la bataille. Syn. Cantus, qui aliquid præcedit. Epith. Firma animi, similis, propria, diversa, tribunitia.

PRÆCEPS, cĭpĭtis, omn. gen. Rapide, escarpé; bouillant, inconsidéré. Syn. Inconsideratus, periculosus. Adv. Jam pridem ad pœnam. Phras. 1. Locus præceps, lieu escarpé. Rupes abscissa undique et abrupta; collis ascensu, aditu minime molli ac clementi. 2. Homo præceps, homme trop précipité dans ses entreprises. Vitio ingenii vehemens et impotens; in omnibus consiliis præceps et devius; ferox rapidusque in consiliis, ac lingua immodicus; impotens iræ, animi; amentia cæcus et præceps; qui nullo consilio fertur; qui auferri se sinit impotentis animi vitio. Cf. Inconsideratus. Usus: Dignus, qui præceps ex urbe exturbetur. In præcipitem se locum ac lubricum committere. Hominem conscientiæ suæ præcipitem agunt pœnæ, il est poursuivi par les remords de sa conscience. Cf. Inquietus.

PRÆCEPTĬO, ōnis, f. Prescription, recommandation, doctrine. Syn. Præceptorum explicatio, doctrina. Usus: Propria ea est stoicorum præceptio.

PRÆCEPTOR, ōris, m. Celui qui enseigne, maître. Syn. Doctor, magister. Epith. Fortis. Usus: Præceptorem aliquem habere; præceptore uti aliquo. Scribendi præceptores atque dicendi.

PRÆCEPTUM, i, n. Prescription, ordre, commandement, recommandation. Syn. Monita, admonitio, institutum, jussum, via, ratio, præceptio. Epith. Acutum, breve, commune, dissimile, extremum, majus, necessarium, bonum, utile, vetus. Præcepta certa, contraria, communia, firma, stabilia, conjuncta naturæ, historica, magna, mortifera, salutaria, multa, oratoria, peracuta, pervulgata, plurima, præclara, propria, reliqua, summa, superiora, vetera. Usus: Præcepta de re militari alicui dare, tradere; præceptis aliquem erudire. Hoc præceptum diligenter noscendum, discendum, tenendum, servandum. His præceptis te obtemperare oportebit.

PRÆCERPO, is, psi, ptum, ere, a. Cueillir avant le temps, prématurément. Syn. Præcipio. Usus: Non præcerpo fructus officii tui.

PRÆCERTĀTĬO, ōnis, f. Lutte, discussion.

PRÆCĪDO, is, cīdi, cīsum, ere, a. Couper, tailler, trancher. Syn. Incido, seco, amputo, præcludo. Adv. Plane aliquid, plane sine ulla exceptione. Usus: Amicitiam magis sensim dissuere decet, quam repente præcidere, il vaut mieux dénouer insensiblement l’amitié que la trancher brusquement. Spem alicui omnem, sibi ipsi licentiam libertatemque præcidere. Sermonem præcidere et abscindere. Præcide semel et statue quid velis, coupe court à tes incertitudes et décide ce que tu veux. Cf. Seco.

PRÆCINGO, is, nxi, nctum, ere, a. Ceindre. Syn. Cingo.

PRÆCĬNO, is, ŭi, centum, ere, a. Annoncer, prédire. Syn. Prædico, prænuntio, antecapio. Usus: Ea re magnum aliquid dii præmonstrant et præcinunt.

PRÆCĬPĬO, is, cēpi, ceptum, ere, a. Prendre d’avance, anticiper, prévenir. Syn. Prænosco, præsentio. Adv. Accuratius, amicissime, bene, commodissime, deinceps, leviter, pro auctoritate sua, male, recte, sapienter, communiter, præclare multa, separatim. Usus: 1. Cogitatione præcipere quæ futura sunt, saisir l’avenir par la pensée, le prévoir. Spem victoriæ tentato paulatim certamine præcipere. Præcipere gratiam publici beneficii. Gaudia animis præcipere. Pecuniam præcipere, id est, prius capere. 2. Mando, prescrire, ordonner. Item ille hortatur et præcipit. Cf. Jubeo, Mando, Impero.

PRÆCĬPĬTO, as, avi, atum, are, a. et n. Précipiter; se précipiter. Syn. Præcipitem ago, dejicio, exturbo, deturbo; item: Ruo, descendo. )( Sustineo, jaceo. Phras. 1. E ponte se in fluvium præcipitavit, il se précipita dans le fleuve du haut du pont. Præcipiti saltu se in profluentem immisit; præcipitem se jactavit e ponte, e ponte in præceps se dedit. 2. E mœnibus præcipitatus est, il fut précipité du haut des remparts. Ex præcipiti mœnium loco devolutus est; detrusus in proclive; de muro deturbatus, devolutus; in præceps datus est; e muro præceps actus est; in præceps delatus est. Usus: Hoc quidem præcipitare est, non descendere. Sol, hiems præcipitat. Præcipitantem rempublicam sustinere, retinere. Jacentem non erigere, inofficiosum est, præcipitantem impellere, inhumanum, il est inhumain de pousser qqn qui tombe. Ubi Nilis in mare præcipitat, où le Nil se jette dans la mer.

PRÆCĬPŬĒ, Principalement, surtout. Syn. Potissimum, maxime. )( Communiter. Usus: Omnes Brutum præcipue observant.

PRÆCĬPŬUS, a, um, Particulier, propre, spécial; extraordinaire, supérieur, principal. Syn. Peculiaris, proprius. )( Communis. Item: Primarius, singularis. Phras. 1. Præcipuus in aula est, il est le premier à la cour. Princeps est nobilitatis, aulicæ juventutis; flos est aulicæ juventutis, nobilitatis; primas partes habet apud Regem. Secundus a Rege est. 2. Præcipuus erat inter Latinos, il était le premier, le plus distingué des Romains. Longe tum princeps erat Latini nominis. Qui jam dudum venerat in dignationem principum, tum etiam inter omnes in omni genere laudis eminebat. Primus longe Latinæ juventutis habitus erat. Principem locum inter Latini nominis populos tenebat; Latinos omnes auctoritate ac potentia anteibat. 3. Præcipuum illud est inter omnia, voilà ce qu’il y a de principal. Caput est, illud in maximis rebus et maxime necessariis velim habeas. Illud primum ac summum est; labor in hoc præcipue vester sit; nihil prius, quam de illo agendum; id caput et arx est totius controversiæ; opera vobis princeps ac prope omnis in hoc collocanda erit; antiquissimum illud est habendum. Cf. Excellens. Usus: 1. Quod mihi præter cæteros præcipuum fuit, nunc cum cæteris est commune. 2. Insignis, extraordinaire, considérable. Præcipuo quodam dolore angi; amore in eum fertur singulari ac studio præcipuo.

PRÆCĪSĒ, Brièvement, en peu de mots. Syn. Breviter. )( Plene, perfecte. Usus: Præcise alicui negare aliquid ac sine exceptione ulla præcidere.

PRÆCĬSĬO, ōnis, f. Suspension d’une pensée. Figura Rhetorica.

PRÆCLĀRĒ, D’une manière distinguée, excellente, très bien. Syn. Recte, probe, optime. Usus: Præclare nobiscum actum iri, si populus Romanus, etc, que nous devrons nous estimer fort heureux, si, etc. Tibi negotium datum esse a Cæsare, non judicium præclare intelligo, je comprends parfaitement que, etc. Simulacrum præclare factum e marmore, statue de marbre admirablement travaillée. Præclare aliquid dicere, facere.

PRÆCLĀRUS, a, um, Illustre, distingué, remarquable. Syn. Eximius, egregius, commemorandus, rarus, præcipuus, insignis. )( Vulgaris. Phras. 1. Vir præclarissimus, homme très illustre. Omnis ætatis, omnis memoriæ clarissimus. Insignis ad laudem vir; omnibus rebus ornatus; in quo summa probitas, summa virtus, summa doctrina; genere, honore, copiis, existimatione facile princeps; Reipublicæ columen ac sidus; sæculi sui decus egregium; vir exempli rectissimi domi militiæque; longe ante alios eminens; sanctus, innocens ac divina quadam virtute præditus; vir cumprimis honestus, summo honore et pudore, et summo officio spectatissimus ordinis sui. Cf. Egregius. Usus: Multi in philosophia præclari ac nobiles. Egregia et præclara indoles. Cf. Præcipuus, Excello.

PRÆCLŪDO, is, si, sum, ere, a. Fermer qqche pour qqn; défendre, interdire. Syn. Claudo, intercludo; præcido.)(Aperio. Adv. In perpetuum sibi curiam, curiæ aditus præclusit. Phras. Spem veniæ sua sibi pertinacia præclusit, par son entêtement, il s’est interdit tout espoir de pardon. Miserationem omnem sua pertinacia exemit; de spe veniæ sua illum pertinacia depulit; spem omnem veniæ sua sibi pertinacia præcidit, incidit ipse; ut spes veniæ extenuaretur in dies, ut evanesceret, ut spes jam reliqua esset nulla, sua ipse pertinacia effecit. Usus: Omnem sibi spem defensionis, omnem exitum ipse præclusisti. Animus mihi præcluditur ad exponendam rei indignitatem. Cf. Tollo.

PRÆCO, ōnis, m. Crieur public, héraut; panégyriste. Syn. Prædicator, buccinator, qui præconium facit. Epith. Humanus, publicus, verecundus. Usus: Alexander egregium laudum suarum præconem invenit Curtium. Præconis voci bona alicujus subjicere. Per præconem sibi audientiam facere. O fortunate adolescens, qui tuæ virtutis Homerum præconem inveneris, heureux jeune homme, qui avez trouvé Homère pour héraut de votre gloire, pour célébrer vos exploits!

PRÆCOGNOSCO, is, ĭtum, ere, a. Apprendre d’avance. Syn. Præsentio.

PRÆCŌNĬUM, ĭi, n. Publication, annonce, proclamation. Syn. Præconis actio. Epith. Acerbum, æternum suorum laborum, domesticum, miserum. Usus: 1. Præconium facere, alicui deferre. 2. Laudatio, éloge, louange. Non præconium mihi solum tributum, sed grave etiam clari hominis testimonium impertitum.

PRÆCORDĬA, ōrum, n. pl. Diaphragme; estomac. Syn. Pectus, intestina; animus. Usus: 1. Plato iram in pectore, cupiditatem subter præcordia locavit, a placé le siège de la colère dans le diaphragme, celui de la concupiscence au-dessous. Annulus in præcordiis piscis inventus est, l’anneau fut retrouvé dans l’estomac du poisson. 2. Animus, poitrine, cœur. Cum jam in præcordiis conceptam mortem contineret.

PRÆCOX, ōcis, omn. gen. Mûr avant le temps, hâtif, précoce. Syn. Præmaturus.

PRÆCURRO, is, cŭcurri (curri), cursum, ere, n. et a. Courir devant, devancer, prévenir. Syn. Anteeo, supero, excello. Usus: Appetitus rationem præcurrere ac prævertere non debet. Lingua præcurrit mentem. Socratis ætatem præcucurrit. Aliquem ætate, virtute, moribus præcurrere, Cf. Excello.

PRÆCURSĬO, ōnis, f. Action de devancer, de précéder. Syn. Antecessio, prægressio. Usus: Confitentes non fieri assensiones sine præcursione visorum, que notre consentement n’a pas lieu sans être précédé de perceptions qui le déterminent.

PRÆCURSOR, ōris, m. Coureur, éclaireur, espion. Syn. Prodromus, emissarius, excursor.

PRÆDA, æ, f. Proie, butin, profit, gain. Syn. Rapina, spolium, manubiæ. Epith. Certissima, communis, frumentaria, ingens, immanis, integra, magna, mediocris, opima optima, præclara, parta, popularis, præsens, prætoria, tanta, universa. Prædæ judiciales, novæ. Phras. Prædas maximas fecere milites nostri, nos soldats ont fait immense butin. Prædas egere ingentes ex agris; omni clade belli pervastarunt agrum et diripuerunt; quidquid ferri agique potuit, id totum prædæ fuit militibus nostris; præda ingenti potiti, locupletati sunt ex hostium agro; prædæ tantum fuit, ut prædantium tot manus iis spoliis vix sufficerent; auri argentique pondus ingens diripuere milites nostri; prædæ captum est plus quam credi possit. Cf. Populor, Diripio. Usus: Prædas facere, agere, agitare, faire, conquérir du butin. Prædæ fuere hostium castra. Prædam captam inter se dividere, condonare. Militem a præda cohibere, repellere. Prædæ pars major ira corrupta. Cf. Prædor.

PRÆDAMNO, as, avi, atum, are, a. * Condamner d’avance. Usus: Prædamnata spe dimicant.

PRÆDĀTOR, ōris, m. Brigand, voleur, maraudeur. Syn. Prædo, direptor.

PRÆDĀTŌRĬUS, a, um, Qui pille, qui vole. Usus: Navis prædatoria, corsaire, navire armé en course.

PRÆDĬĀTOR, ōris, m. Homme d’affaires, qui sait estimer au juste la valeur des terres. Syn. Juris prædiatorii peritus.

PRÆDĬĀTORĬUS, a, um, Relatif aux terres engagées, mises en vente. Syn. Quod ad prædia possessionesque pertinet. Usus: Jus prædiatorium.

PRÆDĬCĀBĬLIS, e, gen. com. Digne d’éloges, louable. Syn. Prædicandus. Usus: In misera vita nihil est prædicabile aut gloriandum.

PRÆDĬCĀTIO, ōnis, f. Éloge, louange apologie. Syn. Celebratio, commemoratio, laudatio. Epith. Acerba et luctuosa, grata, non grata potius quam arrogans beneficiorum; veteres, furibundæ. Usus: Grata hæc beneficiorum prædicatio de laude alicujus. Philosophorum est prædicationem fugere. Cf. Laus.

PRÆDĬCĀTOR, ōris, m. Prôneur, panégyriste. Syn. Laudator, præco, buccinator. Usus: Te ipso prædicatore et teste et auctore facti.

1. PRÆDĬCO, as, avi, atum, are, a. Publier, vanter, exalter. Syn. Celebro, commemoro, glorior, canto, decanto. Adv. Falso de aliquo, honorifice, gloriosius, graviter, ornate, optime. Phras. Ille ex hoc facto mire ubique prædicabatur, on faisait partout son éloge à cause de cette action. Ille ex eo facto, magnam gloriam apud omnes gentes consecutus est; ejus facti memoria in omnium ore sermoneque versata est; res ea fama celebratissima erat; ejus facti prædicatione aures omnium tum personabant. Cf. Laudo, Jacto. Usus: Mihi licet ista de me cum vera gloria prædicare. Multa de aliquo graviter et honorifice prædicare. Omnes de se prædicari volunt.

2. PRÆDĬCO, is, xi, ctum, ere, a. Prédire, annoncer d’avance; fixer, déterminer. Syn. Antedico, cano, præcino, prænuntio, denuntio, præsignifico, præmonstro; oraculum edo; moneo, testificor. Adv. Multo ante defectiones solis et lunæ, non obscure, temere, divine. Usus: Prædicere futura. Prædicere solis defectionem. Cf. Divino, Vates.

PRÆDICTĬO, ōnis, f. Prédiction, prophétie. Syn. Prædictum, divinatio, vaticinatio, præsensio, significatio. Epith. Divina. Usus: Prædictiones et præsensiones rerum futurarum debent habere fidem.

PRÆDICTUM, i, n. Prédiction, prophétie. Syn. Prædictio. Epith. Divinum, natalitium. Usus: Aliqui Chaldæorum, Astrologorum prædicta defendunt.

PRÆDĬŎLUM, i, n. Petite métairie, petit domaine. Usus: Prædiola nostra belle ædificata sunt.

PRÆDISCO, is, ere, a. Apprendre à l’avance, se familiariser à l’avance avec qqche. Usus: Prædiscere et meditari dicenda.

PRÆDĬTUS, a, um, (cum abl.), Doué, pourvu de. Syn. Ornatus, decoratus, instructus. Adv. Maxime virtute. Usus: 1. In laude: Adolescens optimis artibus, summa spe ingenii, auctoritate, virtute præditus. 2. In vitiis: Homo singulari audacia, scelere, etc., præditus, homme d’une audace, d’une scélératesse sans égale.

PRÆDĬUM, ĭi, n. Pièce de terre, propriété, domaine. Epith. Deterius, par, parvum, præclarum, propinquum. Prædiæ aliena, colenda, continentia fundo, dotalia, immunia, libera, mediocria, nobilissima, paterna, plurima et pulcherrima, pretiosa, propria, propinqua, pulchra, fructuosa, rustica, urbana, vacua. Usus: Prædia colere.

PRÆDO, ōnis, m. Brigand, voleur, pillard. Syn. Prædator; pirata grassator. Epith. Amantissimus, barbarus, immanis, communis, felix, frumentarius, improbissimus, maritimus, nefarius, domestici, multi. Usus: Omnium templorum, tectorum, totius urbis prædo.

PRÆDOR, aris, atus sum, ari, d. n. Faire du butin, piller. Syn. Prædam facio, prædas ago, rapto vivo, diripio, vasto, infesto regionem, regionem damnis afficio. Adv. Aperte palamque, improbe, imprudentissime, varie. Usus: Spes rapiendi et in omnibus rebus prædandi illorum animos excæcat, l’espoir de la rapine et du pillage. Cf. Prædo.

PRÆĔO, is, ĭi vel īvi, ĭtum, ire, n. et a. Aller ou marcher devant, précéder. Syn. Anteeo. Usus: Hoc natura præeunte ducimur, sous la conduite de la nature elle-même, ayant la nature pour guide. Præire sacramenti verba, réciter le premier la formule du serment.

PRÆFĀTĬO, ōnis, f. Préface, exorde, introduction. Syn. Exordium.

PRÆFECTŪRA, æ, f. Dignité de préfet, de gouverneur; préfecture, gouvernement. Usus: Dare, deferre præfecturam alicui; petere præfecturam. Cf. Magistratus.

PRÆFECTUS, i, m. Chef, préfet, commandant. Syn. Præpositus negotio alicui; rei alicui præfectus. Phras. Classis præfectus est creatus, il fut fait amiral. Rei maritimæ Prætor renuntiatus est; cum imperio classi est præpositus; rei maritimæ præfectura illi demandata, ad illum delata est; classi præfectus est; classi præesse jussus est; oræ maritimæ summum imperium illi datum est; imperium classis obtinet. Usus: Classis, urbis præfectus. Præfectus moribus.

PRÆFĔRO, fers, tŭli, lātum, ferre, a. Porter devant, fournir; préférer; manifester. Syn. Antefero; præ me fero. Adv. Aperte sensus. Usus: Cui non ad libidinem facem prætulisti; præferre salutem reipublicæ omnibus commodis suis. Eum sensum præfert. Cf. Antepono, Potior, Excello, Præpono.

Præ se ferre, Manifester, révéler, trahir, publier. Syn. Profiteor, confiteor, indico, vultu promptum habeo et lingua. Usus: Sapientiæ speciem; probitatem quamdam præ se ferre. Id me consecutum non profiteor, secutum esse præ me fero. Ego semper me didicisse præ me tuli, je n’ai jamais fait mystère de mes études.

PRÆFERRĀTUS, a, um, Garni de fer. Syn. Ferro præfixus.

PRÆFĬCĬO, is, fēci, fectum, ere, a. Préposer, mettre à la tête de. Syn. Præpono. Adv. Nominatim rei maximæ. Usus: Huic procurationi certum magistratum præfecerat. Aliquem curatorem, custodem exercitui, negotio, regioni præficere. Cf. Præfectus, Præsum.

PRÆFĪDENS, entis, omn. gen. part. v. compos. a Fido. Qui a trop de confiance en soi-même, présomptueux, téméraire. Syn. Confido. Usus: Homines secundis rebus elatos sibique præfidentes legum habenis comprimere. Cf. Audax.

PRÆFĪGO, is, xi, ctum, ere, a. * Attacher, suspendre. Usus: Lineas itineri præfigere. Jacula ferro præfixa, javelots garnis d’une pointe de fer.

PRÆFĪNĬO, is, ĭi vel īvi, ītum, ire, a. Déterminer d’avance, régler, fixer. Syn. Præstituo, præscribo. Adv. Restricte. Usus: Præfinire diem alicui. Cætera ego non tam stricte tibi præfinio.

PRÆFOR, aris, fatus sum, fari, n. et a. Parler, dire auparavant; prononcer une prière avant de faire qqch. Usus: Veteres omnibus rebus agendis, “quod bonum faustumque esset,” præfabantur, les anciens n’entreprenaient rien, sans avoir préalablement prononcé la formule de prière: quod bonum, etc. Honorem præfari, (cum quid turpicule est dicendum), demander excuse, pardon ou grâce, sauf votre respect, avec votre permission.

PRÆFRACTĒ, Opiniâtrément, obstinément. Syn. Pertinaciter, pugnacissime.

PRÆFRACTUS, a, um, Dur, rude; inflexible, opiniâtre. Syn. Pertinax, pugnax, ferreus. Usus: Thucydides præfractior nec satis rotundus. Cf. Pertinax, Obstinatus.

PRÆFULCĬO, is, si, tum, ire, a. Appuyer, soutenir. Syn. Præmunio, sustento. Cf. Fulcio.

PRÆFULGĔO, es, si, ere, n. Briller, étinceler. Syn. Præter modum fulgeo.

PRÆGESTĬO, is, ire, n. Désirer vivement. Syn. Valde cupio, gestio. Usus: Prægestit animus videre quamprimum.

PRÆGNANS, antis, omn. gen. Enceinte. Syn. Gravida sum, ventrem fero; plena, gravidata sum. Usus: Cum illum prægnans mater alvo contineret.

PRÆGRĂVO, as, avi, atum, are, a. * Appesantir, alourdir, accabler. Usus: Multitudine urbem prægravante.

PRÆGRĔDĬOR, ĕris, essus sum, ĕdi, d. n. et a. Marcher devant, précéder. Syn. Præeo, antecedo.

PRÆGRESSĬO, ōnis, f. Action de précéder, de devancer. Syn. Præcursio. Usus: Ut nihil fieret sine prægressione causæ, que rien ne peut se faire sans une cause qui précède.

PRÆGUSTĀTOR, ōris, m. Celui qui déguste les mets et les boissons avant qu’on les serve sur la table du prince. Syn. Qui cibos Principis prægustat. Usus: Clodius prægustator libidinum tuarum.

PRÆGUSTO, as, avi, atum, are, a. Goûter le premier, préalablement. Usus: Cibos prægustare.

PRÆJŪDĬCĀTUS, a, um, Décidé préalablement, préjugé. Usus: Res semel iterumque præjudicata. Tantum opinio præjudicata potest, ut etiam sine ratione valeat auctoritas, opinion préconçue. Pro præjudicato aliquid ferre, regarder qqche comme décidé à l’avance.

PRÆJUDĬCĬUM, ĭi, n. Jugement préalable, préjugé. Syn. Exemplum judicii facti in simili causa, judicii conceptum specimen. Epith. Proximum, grave in aliquem ordinem. Usus: Cur non ejus damnatione aliquid ad hoc judicium præjudicii comparasti. Duobus jugulatus præjudiciis. Eos tot præjudiciis confossos prædamnatosque venire ad populi judicium?

PRÆJUDĬCO, as, avi, atum, are, a. Juger préalablement, en premier ressort; porter un jugement anticipé sur une question. Syn. Præjudicium facio. Adv. Arroganter, semel atque iterum. Syn. Quod senatus nondum censuit, id arroganter non præjudico neque revoco ad arbitrium meum.

PRÆLĀBOR, ĕris, lapsus sum, bi, d. n. et a. Prévenir, devancer.

PRÆLĬGO, as, avi, atum, are, a. Lier qqche avec qqche. Usus: Os obvolutum folliculo et præligatum, tête enveloppée dans un sac de cuir et liée.

PRÆLŎQUOR, ĕris, lŏcūtus sum, loqui, d. Parler le premier.

PRÆLŪCEO, es, xi, ere, n. Luire, briller. Syn. Lucem vel lumen præfero. Adv. In posterum. Usus: Majoribus meis virtute præluxi.

PRÆLŪDĬUM, ĭi, n. Prélude. Syn. Præcentio.

PRÆMANDO, as, avi, atum, are, a. (cum ut), Recommander d’avance, prescrire préalablement.

PRÆMĀTŪRUS, a, um, Prématuré, qui arrive avant le temps. Syn. Præproperus, immaturus, intempestivus.

PRÆMĔDĬTĀTĬO, ōnis, f. Préméditation, prévision. Syn. Meditatio; prævisio. Epith. Diuturna. Cf. Meditatio.

PRÆMĔDĬTOR, aris, atus sum, ari, d. a. Méditer d’avance, songer à. Syn. Meditor, cogito, domo affero, paro, præparo. Adv. Optime, jam. Usus: Ex qua forma me fingere possim et præmeditari, quo animo accedam ad urbem, et songer d’avance à la manière dont je dois arriver à la ville. Sapientis est quidquid homini accidere possit, id præmeditari ferendum modice esse, si evenerit, il appartient au sage de songer que tout ce qui peut arriver de malheureux à l’homme doit être supporté avec modération, s’il arrive. Cf. Meditor.

PRÆMITTO, is, misi, missum, ere, a. Envoyer devant, d’avance. Usus: Præmittere in locum aliquem.

PRÆMĬUM, ĭi, n. Récompense; privilége, distinction. Syn. Merces, fructus, beneficium. )( Pœna, supplicium. Epith. Alienum, amplissimum, eximium sceleris, invidiosum, satis magnum, mercenarium, meritum, novum, par, pervulgatum, erectum, summum. Præmia humana, juncta et casta virtutis et officii, moderata, infinita, permagna, tanta. Phras. Bene merentibus præmia danda sunt, il faut donner des récompenses à ceux qui les méritent. Oportet, ut bene de quoquam meriti laborum suorum præmia ferant, capiant; ut præmiis donentur; exstare omnibus debent laborum suorum præmia; præmio afficiendi, honestandi sunt, qui laborem alterius gratia sustinuerunt; bene merentibus pretium præmiumque debetur; susceptus alterius causa labor præmio decorandus est; præmia tribuenda, deferenda, persolvenda sunt recte de alio merentibus. 2. Recte agentibus magna præmia constituta sunt, on a préparé de grandes récompenses pour ceux qui se conduisent bien. Summa recte agentes manent præmia; fructum certum, uberrimum præstantissimumque ferent, capient, percipient, qui vitam cum virtute agunt; vitæ laudabiliter actæ præmium est earum rerum copia, quas qui possidet, optime cum illo agi existimatur. Præmiorum spe magna admodumque firma niti possunt ii, quorum vita cum virtute traducitur. Egregia præmia pro certo exspectare; sine dubio sibi polliceri, plane sperare licet iis, qui virtutem colunt, qui vitam vivunt, ducunt, peragunt cum virtute. Mercedem actionum suarum, virtutis suæ, suæ probitatis, officii sui, optimorum consiliorum atque factorum exspectare certissimam possunt, qui virtutem in vita non vulgari studio colunt, quibus in vita virtus erat in pretio. Præclaram honestamque vitam magna præmia manent, consequuntur. Cf. Remuneror, Merces. Usus: Duabus rebus continetur Respublica: præmio et pœna. Præmiis invitare virtutem. Militibus præmia solvere, persolvere. Legibus et virtuti proposita sunt præmia, et peccatis supplicia, les lois proposent des récompenses aux vertus, et des peines aux vices. Nullum ego a vobis præmium virtutis, nullum insigne honoris, nullum monumentum laudis postulo præterquam hujus diei memoriam sempiternam.

PRÆMŎNĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Avertir. Usus: Me magnopere, ut caverem, præmonebat, il m’avertissait de prendre garde.

PRÆMONSTRĀTOR, ōris, m. Guide. Usus: Hic adjutor meus et monitor et præmonstrator.

PRÆMONSTRO, as, avi, atum, are, a. Guider, montrer à l’avance. Syn. Prænuntio, monstro.

PRÆMŎRĬOR, ĕris, mortŭus sum, mori, d. * Mourir prématurément. Ante tempus morior.

PRÆMŪNĬO, is, īvi, ītum, ire, a. Prémunir, fortifier par devant. Syn. Præfulcio, præparo.

PRÆMŪNĪTĬO, ōnis, f. Précautions oratoires, préparation. Syn. Præparatio. Usus: Sine præmunitione acerbe in aliquem invehi.

PRÆNŌMEN, ĭnis, n. Prénom. Epith. Vetus. Usus: Aliquis, cui prænomen sit Decio.

PRÆNOSCO, is, ere, a. Étudier, chercher à comprendre, à deviner.

PRÆNŌTĬO, ōnis, f. Notion anticipée, idée qu’on se fait d’une chose par avance. Syn. Prima notio, ante capta animo rei informatio. Usus: Hanc habemus seu anticipationem seu prænotionem deorum, idée innée des dieux.

PRÆNUNTĬO, as, avi, atum, are, a. Annoncer d’avance, faire connaître, informer, instruire de. Syn. Præmonstro, prædico. Cf. Nuntio.

PRÆNUNTĬUS, a, um, Précurseur, avant-coureur, messager. Usus: Stellæ magnarum calamitatum prænuntiæ, ces étoiles qui annoncent de grandes calamités.

PRÆOCCŬPO, as, avi, atum, are, a. S’emparer le premier, se rendre maître. Syn. Occupo, anteoccupo, anteverto, anticipo. Usus: Quas partes mihi sumpseram, præoccupasti oratione, ton discours a déjà traité le sujet que je m’étais réservé.

PRÆOPTO, as, avi, atum, are, a. Préférer, aimer mieux. Usus: Mortem in certamine, quam vinci, præoptantes.

PRÆPĂRĀTĬO, ōnis, f. Préparation, préparatifs, apprêts. Syn. Prævisio, præmeditatio. Epith. Diligens. Usus: In omnibus negotiis, priusquam aggrediare, adhibenda est præparatio diligens, quoi que l’on entreprenne, il faut, avant de se mettre à l’œuvre, s’être préparé avec soin. Provisio animi et præparatio multum prodest ad minuendum dolorem.

PRÆPĂRO, as, avi, atum, are, a. Préparer, disposer d’avance. Syn. Præparationem adhibeo, præmunio, paro, comparo. Adv. Diligenter. Usus: Ad vitam agendam præparare res necessarias. Præparato animo, auribus præparatis ad concionem accedere. Litteris ante excoli animos et ad concipiendam sapientiam imbui ac præparari decet. Cf. Paro, Paratus.

PRÆPĔDĬO, is, ĭi vel īvi, ītum, ire, a. Lier; empêcher, gêner. Syn. Impedio, irretio. Usus: Morbo præpeditus, empêché, arrêté par une maladie. Cf. Impedio.

PRÆPES, ĕtis, omn. gen. Rapide dans son vol. Syn. Celer, citus. Usus: Avis præpes. Cf. Celer.

PRÆPONDĔRO, as, avi, atum, are, a. et n. 1. n. Avoir plus de poids; 2. a. Surpasser. Syn. Ponderis plus habeo. Usus: Qui omnia metiuntur utilitate, neque eam honestate præponderari volunt, être primé, surpassé par l’honnêteté.

PRÆPŌNO, is, pŏsŭi, pŏsĭtum, ere, a. Mettre devant; préférer, donner la préférence. Syn. Antepono, præfero, antefero; antiquior, potior mihi est. Adv. Recte, longe. Phras. Latina lingua omnibus aliis est præponenda, il faut préférer la langue latine à toutes les autres. Latina Lingua principem inter alias locum tenet, primas tenet; principatum tenet, obtinet; in tanta linguarum varietate princeps est; primas fert; principatum fert. Latinæ linguæ principatus dandus, deferendus, tribuendus est; nemo tam iniquus causæ judex est, quin primas Latinæ linguæ deferat, det, concedat. Prima in tot linguis habenda est Latina; cum Latina nulla aliarum linguarum venire in contentionem potest. Latina lingua una inter omnes eminet, longo intervallo reliquas post se relinquit. Cf. Potior. Usus: Præponere amicitiam patriæ. 2. Præficio, mettre à la tête, donner le commandement. Aliquem legioni præponere.

PRÆPŎSĬTĬO, ōnis, f. Préposition. Pars Orationis.

PRÆPŎSĬTUS, a, um, Préposé, chargé de. Syn. Præfectus. Epith. Turpissimus. Usus: Negotio, navibus præpositus.

PRÆPOSTĔRĒ, Dans un ordre interverti, de travers, à rebours. Syn. Perverse, perperam. )( Ordine. Usus: Ut præpostere tecum agam, mox ad ordinem me referam.

PRÆPOSTĔRUS, a, um, Qui fait les choses de travers, maladroit; hors de raison, déplacé. Syn. Perversus. Usus: Ut erat semper perversus et præposterus. Præposteris consiliis utimur, conseils déplacés, intempestifs.

PRÆPŎTENS, entis, Très puissant, très influent. Syn. Valde potens. Usus: Clarus vir ac præpotens. Præpotentium virorum amicitiæ infidæ. Cf. Potens.

PRÆPRŎPĔRUS, a, um, Très prompt, rapide, précipité. Syn. Præmaturus, nimis celer. Usus: Præpropera festinatio. Cf. Præceps.

PRÆRĬPĬO, is, ŭi, eptum, ere, a. Enlever, soustraire, dérober. Syn. Præcerpo, occupo, anteoccupo, præoccupo. Usus: Cui desponsam jam et destinatam laudem præripere iniquum est. Non præcerpam fructum consilii tui, nec præripiam victoriam. Cf. Eripio, Præcerpo, Præoccupo.

PRÆRŎGĀTĪVA, æ, f. Indice, marque, témoignage. Syn. Dictum aut factum liberaliter ab eo, qui nobis benefacturus est, ante præstitum beneficium; specimen et præjudicium benevolentiæ. Usus: Suæ voluntatis prærogativam dare.

PRÆRŎGĀTĪVUS, a, um, Consulté le premier, qui vote le premier. Usus: Centuria prærogativa, quæ prima fert suffragium. Omen prærogativum, le vote de la centurie prérogative considéré comme présage, présage tiré de ce vote.

PRÆRŎGĀTUS, a, um, Demandé à l’avance. Syn. Primum rogatus.

PRÆRUPTUS, a, um, Taillé à pic, escarpé, abrupt. Usus: Prærupti montes, saxa.

PRÆS, prædis, m. Répondant, garant, caution dans les affaires d’argent. Syn. Sponsor, qui pro altero se obligat, in causa præsertim pecuniaria. Epith. Bonus. Usus: Prædem dare, accipere; prædem pro aliquo esse. Prædibus et prædiis cavere.

PRÆSĀGĬO, is, īvi, ire, a. Pressentir, augurer, présager, deviner. Syn. Præsentio. Phras. Dudum id futurum præsagiebam, depuis longtemps je prévoyais que cela arriverait. Divina quadam præsagitione id præsenseram; nescio qua permotus animi divinatione futurum prævidebam; animus meus, maximus ad hoc tempus vates, id mihi præsagiebat; præsagientis animi divinatione, id ita eventurum prævideram. Cf. Prævideo, Divino, Conjicio. Usus: Præsagiebat mihi animus.

PRÆSĀGĪTĬO, ōnis, f. Pressentiment, divination, prévision, faculté de prévoir. Epith. Divina. Usus: Inest in animis præsagitio extrinsecus injecta, et inclusa divinitus.

PRÆSĀGUS, a, um, Qui pressent, qui devine, qui prévoit. Usus: Mens malorum, futuri præsaga.

PRÆSCĬO, is, scīvi, scītum, scire, a. Savoir d’avance, pressentir. Syn. Ante scio. Usus: Nonne hoc præscisse oportuit. Cf. Præsagio.

PRÆSCĬUS, a, um, * Qui sait d’avance, qui prévoit. Syn. Præsagiente animo. Usus: Vates futuri præscius.

PRÆSCRĪBO, is, scripsi, scriptum, ere, a. Prescrire, ordonner, déterminer, régler, fixer. Syn. Definio, præfinio, præstituo, voce præeo. Adv. Commode, diligenter, ante, nominatim alicui. Phras. Nihil tibi præscribo, je ne vous prescris rien. Leges tibi nullas impono; agendarum rerum modum tibi non præscribo; tuo arbitratu ages, nihil tibi certum præfinio; nihil præstituo, quid te agere velim; non ad meum præscriptum, sed tuum arbitrium vives; nihil imperabo, ages, ut voles. Usus: Natura homini præscripsit. Ita majorum mores legesque, ratio ac doctrina præscribunt. Jura civibus præscribere, donner des lois à ses concitoyens. Cf. Jubeo.

PRÆSCRIPTĬO, ōnis, f. Prescription, précepte, loi. Syn. Præscriptum. Usus: Hæc norma, hæc regula, hæc præscriptio est naturæ. Præscriptio vitæ moderatioque tenenda. Intemperantia a præscriptione rationis aversa.

PRÆSCRIPTUM, i, n. Prescription, règle, loi, recommandation, ordre. Syn. Præscriptio, formula, norma, regula, certa quædam et definita lex. Epith. Commune, certum. Usus: Ex communi præscripto civitatis rem administrare. Plura homines affectu judicant, quam veritate aut præscripto et Juris norma.

PRÆSENS, entis, omn. gen. Présent; qui est là en personne; qui est devant les yeux. Syn. Testis, arbiter; instans. )( Absens. Adv. In posterum. Phras. 1. Ipse præsens fuit, lui-même fut présent. Adfuit ipse, interfuit, præsto fuit; præsentem habuimus; illic in re præsenti fuit; coram fuit, adfuit. 2. Ea, quæ præsentia sunt, non curamus, nous ne nous inquiétons pas de ce qui est sous nos yeux. Quod ante oculos est; quod ante pedes est; quod in manibus est; quod præ manibus habemus; quod in oculis nostris hæret; quod sub oculis habemus; quod in oculis est omnium; quod in oculis habemus; quæ instant in præsentia; quod præsens tanquam in manus datur; quæ in oculis sita sunt; quæ ad manum sunt, ad ea animum advertit nemo; ea, quæ nostra tot per annos vidit ætas, ne nunc quidem attentos nos habent. 3. Me præsente hæc facta sunt, on fit ces choses en ma présence. Præsente me et inspectante; sub oculis meis; ante oculos, ante pedes meos; me teste ac arbitro; in meo multorumque civium conspectu; cum ab oculis meis abfuisset nunquam; cum in oculis esset omnium nostrum; cum in ore omnium versaretur, hæc ab eo gesta sunt. 4. Præsentem videre cupio, je désire le voir en personne. Præsentem habere, cum præsente agere cupio; mentem ejus, sensus, os intueri libet; in aspectum adducatur, proferatur, velim; in conspectum veniat, os suum ferreum ac importunum ostendat nobis; audaciam suam in oculis nostris mentibusque defigat; in conspectum se nostrum det, committat velim. Cf. Conspectus. 5. Præ dolore vix mihi præsens sum, la douleur m’empêche d’être à moi, m’enlève toute possession de moi-même. Dolor me ipsum mihi adimit; vix mentis compos sum; dolor animi sensus prope omnes obstupefacit; vix animus mihi constat; mens pene excidit dolore alienata. 6. Importuni homines ubique nobis præsentes sunt, les gens importuns sont toujours sous nos yeux. Homines sordidi ac levissimi in capite ac cervicibus nostris, in oculis atque, si liceat, in faucibus hærent; consiliis omnibus vel in consilia intersunt; imminent rebus nostris omnibus ac consiliis. Usus: 1. Ipse interfuit et præsens vidit. Si facultas mihi tui præsentis esset. Hæc ad te in præsens, in præsenti scribenda habui. 2. Magnus, alacer, résolu, décidé. Animus alacer et præsens. Præsentes ad nocendum vires habere. Præsente DEO ac propitio. 2. In rem præsentem venire, nempe in locum vel fundum de quo lis est, se transporter sur les lieux, sur le terrain, examiner de ses yeux, se mettre en présence des faits. Placuit de amicorum sententia constituere, quo die in rem præsentem veniretur. Cf. Coram.

PRÆSENSĬO, ōnis, f. Pressentiment. Syn. Præsagitio. Epith. Artificiosa, divina non fortuita, innumerabilis. Usus: Præsensiones et prædictiones rerum futurarum.

PRÆSENTĬA, æ, f. Présence. Syn. Conspectus, aspectus. Usus: 1. Alicujus præsentiam et aspectum vitare. Præsentiæ tuæ desiderium meo labore minuam. 2. Vis, Virtus, présence d’esprit, courage. Præsentia animi et fortitudo.

PRÆSENTĬO, is, sensi, sensum, ire, a. Pressentir, prévoir, deviner. Syn. Præsagio, prænosco, præcognosco. Phras. Præsentio rei eventum, je devine quelle sera l’issue de l’affaire. Rei eventum cogitatione præcipio; omen aliquod futurorum insidet animo; præcipio animo rei exitum ac provideo; quanquam divinandi disciplinam haud teneam, exploratum mihi tamen est, pro explorato habeo, quid futurum sit. Cf. Præsagio. Usus: Furore divino incitatus animus futura præsentit. Cf. Prævideo.

PRÆSĒPE, is, n. Étable, écurie.

PRÆSĒPĬO, is, psi, ptum, ire, a. Barricader, palissader, boucher. Usus: Maximis defixis trabibus aditus omnes præsepit.

PRÆSERTIM, Surtout. Syn. Cumprimis, maxime, præcipue. Usus: Admiror et te præsertim.

PRÆSES, ĭdis, m. Gardien, protecteur; président. Syn. Custos, vindex; antistes. Usus: Custos, præses, propugnator libertatis.

PRÆSĬDĔO, es, sēdi, ere, n. Protéger, défendre; diriger, conduire. Syn. Custos, præses sum, præsum, in custodia urbis, provinciæ, tanquam in specula collocatus sum; ad gubernacula sedeo. Usus: Dii huic loco temploque præsident.

PRÆSĬDĬUM, ĭi, n. Poste, position; secours, appui, soutien. Syn. Statio; manus militum, auxilium, perfugium. Epith. Bonum, certissimum, tutissimum, civile, commune, extraordinarium, firmum, fortissimum, gravissimum, honestum, improvisum, insperatum et repentinum, leve, maximum, necessarium et voluntarium, nocturnum, populare, publicum, stativum, summum, tenue, terrestre. Præsidia aliena, contraria, firmissima, gratiora alicui, multa ac firma, necessaria, parva, publica, regia, salutaria, tanta, urbana, utiliora alicui. Usus: 1. Armati in præsidiis collocentur. 2. Custodia, numerus militum, comitatus armatorum, troupes armées, garnison, escorte. Magna et firma præsidia parare, comparare; præsidia ponere, disponere, collocare. Præsidium urbi imponere; militem in præsidium mittere, in præsidiis collocare; urbem præsidiis obsidere, intercludere, interclusam tenere. Præsidiis firmare; regionem sepire, munire, confirmare. Præsidia dimittere, præsidiis nudare provinciam. De provincia decedere, abire; præsidium relinquere. 3. Auxilium, spes, securitas, perfugium, secours, aide, appui. Alicui laboranti præsidium afferre, ferre; præsidio esse. Ego amicorum, virtutis bellicæ præsidio tectus, hostem repressi. Is magnum sibi præsidium et adjumentum ad beate videndum comparat, qui, etc.

PRÆSIGNĬFĬCO, as, are, a. Faire connaître à l’avance. Syn. Prænuntio, cano, præcino, præmonstro, portendo.

PRÆSTĀBĬLIS, e, gen. com. Préférable, supérieur, excellent, remarquable. Usus: Nihil virtute homini præstabilius, nihil pulchrius.

PRÆSTANS, antis, omn. gen. Supérieur, distingué, remarquable. Syn. Excellens, præstabilis, egregius, eximius, præclarus. Usus: Vir ingenio, virtute præstans. In Poetica præstans. Cf. Egregius, Præclarus, Optimus.

PRÆSTANTĬA, æ, f. Supériorité, excellence. Syn. Excellentia. Epith. Cœlestis et divina, excellens, major et divinior; minima, singularis. Usus: Dii omnium rerum præstantia excellentes, par leur supériorité en toutes choses. Præstantiam aliquam doctrinæ et virtutis consequi, acquérir quelque supériorité sous le rapport du talent, de la vertu.

PRÆSTAT, imp. Il vaut mieux. Syn. Melius est. Usus: Emori præstat, quam servire. Cf. Expedit.

PRÆSTĬGĬÆ, ārum, f. pl. Prestiges, illusions, jongleries. Syn. Incantamenta. Usus: Doli, machinæ, præstigiæ, fallaciæ, captiones, verborum præstigiæ, éclat trompeur, faux brillant, clinquant, vains artifices du style. Cf. Decipio.

PRÆSTĪGĬĀTOR, ōris, m. Jongleur, escamoteur, trompeur.

PRÆSTĬNO, as, avi, atum, are, a. * Acheter, acquérir. Usus: Pisces in macello præstinare, acheter des poissons au marché.

PRÆSTĬTŬO, is, ŭi, tūtum, ere, a. Déterminer, fixer, établir. Syn. Præfinio, præscribo, dico. Usus: Tempus alicui præstituere.

1. PRÆSTO, as, stĭti, stĭtum et ātum, stare, n. et a. 1. a. Surpasser qqn en qqche. Syn. Excello, antecello, supero, præcurro. Adv. Longe multumque, longe inter æquales suos, longe lepore, humanitate multum, gloria ceteris hominibus, nimirum omnibus ingenio, fortuna, plurimum æqualibus virtute. Usus: 1. Longe inter æquales humanitate præstat. Contemplatio rerum longe omnibus studiis præstat. Multum ingenio, plurimum virtute præstat æqualibus. Cf. Excello. 2. Exsequor, perficio, præbeo, exhibeo, facio, servo, faire voir, montrer, témoigner, faire preuve de. Fidem, officium, benevolentiam, memorem animum alicui præstare. Promissa præstare et persolvere. Præstare suum munus, Gratum se, sapientem, gravem præstare. 3. (Fidejubeo, Vulg.), répondre, être caution, garantir. Vitium venditæ rei, si scit venditor, præstare debet. Communes illos casus præstare nemo potest. Quis præstare poterit nullos fore prædones. Culpam ejus rei præstare quis velit? Horum dicta omnia ac facta nobis præstanda sunt, nous devons répondre de leurs faits et gestes.

2. PRÆSTO, Ici, , sous la main. Syn. Paratus, in promptu. Usus: De mea autem voluntate sic judices, me opera et consilio, studio quidem certe, rei, famæ, saluti tuæ præsto futurum, que je ferai tout pour sauvegarder ta fortune, ta réputation, ton salut, etc. Amicis ad præsidium præsto esse, être prêt à secourir ses amis.

PRÆSTŎLOR, aris, atus sum, ari, d. n. et a. Se tenir prêt pour qqn ou qqche. Syn. Exspecto. Usus: Ego tibi, spei illi, et exspectationi diu præstolabor. Cf. Exspecto.

PRÆSTRINGO, is, inxi, ictum, ere, a. Affaiblir, émousser, éblouir. Syn. Hebeto, fallo. Usus: Horum utrumque præstringere aciem mentis solet.

PRÆSTRŬO, is, xi, ctum, ere, a. Boucher, obstruer, fermer; préparer, ménager d’avance. Usus: Sibi fidem præstruxit, il commença par gagner la confiance. Luminibus aliorum præstruere.

PRÆSULTO, as, are, n. Sauter devant, s’élancer (hors des rangs) en avant. Usus: Ferox hostium signis præsultans Gallus.

PRÆSULTOR, ōris, m. Chef des danseurs. Syn. Princeps Saliorum.

PRÆSUM, ĕs, fŭi, esse, n. Être à la tête, commander, présider à. Syn. Præsideo; præpositus, præfectus sum. Adv. Crudelissime consiliis, omnino reipublicæ, ædificandæ navi, negotio, sacris. Usus: Quæstioni, negotio, provinciæ præesse. Cf. Præsideo, Administro, Magistratus.

PRÆSUMPTĬO, ōnis, f. Prolepse ou préoccupation, réponse anticipée à des objections possibles ou présumées. Usus: Præsumptio quam Græci πρόληψιν vocant. (Pro: Arrogantia, présomption, vulg. est).

PRÆTENDO, is, di, tum, ere, a. Prétexter, alléguer, prétendre. Syn. Prætexo. Usus: Hominis integerrimi speciem turpissimis suis moribus prætendere, couvrir de l’apparence d’un homme intègre des mœurs détestables. Cf. Contendo.

PRÆTENTO, as, avi, atum, are, a. Explorer, sonder. Usus: Tota causa prætentata et perspecta.

PRÆTER, Outre, au-delà; contre. Syn. Supra, extra. Phras. Præter minas etiam vim intulere, ils le menacèrent et en vinrent aux coups. Præterquam quod minarentur, etiam violenti erant; supra minas etiam facta addidere. Super quam quod minas primo jactarunt etiam manus attulere; super cæteras minas etiam vis accessit. Cf. Excipio. Usus: 1. Hoc nemini præter me videtur. Id videris præter ætatem facere. Id præter modum, præter spem accidit. 2. Supra, plus que, au-dessus de. Quæ me res præter cæteras impulit. 3. Ante, devant. Præter domini oculos hæc omnia ferebant servi, les esclaves passaient tous les mets sous les yeux de leur maître. 4. Præter oram maris Etrusci, en longeant la côte de la mer d’Étrurie.

PRÆTĔRĔA, Outre cela, en sus, de plus. Syn. Tum etiam; ad hoc, insuper. Phras. Præterea addendum, il faut en outre ajouter. Accedit et iam, quod, etc.; huc accedit, quod, etc., quin et illud accedit, quod, etc. Adde eodem et illud; adde ad hoc; adde, quod, etc.; illud insuper adde. Nam quid ego de illo dicam? quid? quod etiam; quid multa? aliud quid etiam? quid est præterea? quid aliud? nihil nisi illud? quod reliquum est; videte jam porro cætera; cæterum, deinceps et illud dicendum; quid jam de illo? exinde et illud non tacendum. Quid est præterea? nihil sane, nisi illud. De reliquo. Accedit ad cumulum. Jam vero nec illud omittendum. Usus: Addebant præterea, rempublicam salvam fore.

PRÆTĔRĔO, is, īvi sæpius ĭi, ĭtum, ire, n. Passer à côté, omettre. Syn. Omitto, missum facio, prætermitto, reticeo. Adv. Consulto multa, omnino neminem, tacite, temere, turpiter, pene auctoritatem. Phras. Vide ut nihil prætereas, prenez bien garde de ne rien omettre. Ne quid transiliat oratio tua; ne quid in præteritis relinquatur; ne quid nos fugiat aut prætervolet; ne quid prætermittas; vide, ne quid præterfluat, præterlabatur. Usus: 1. Ut reliqua tua scelera præteream, et missa faciam, illud præterire non possum. 2. Negligo. Populus sæpe dignos, præterire solet. 3. Fugit, échapper. Non me fugit, non præterit, quam sit difficile. Cf. Prætermitto.

PRÆTĔRĔQUĬTO, as, avi, atum, are, n. Passer à cheval devant qqn ou qqche. Syn. Equo prætervehor, equo prætervolo, equo præterlatus sum.

PRÆTĔRĬTUS, a, um, Passé, écoulé. Syn. Transactus, ante actus. Phras. Juvat præteritorum meminisse, on aime à se souvenir du passé. Juvat hic, quoad longissime mens potest respicere, spatium præteriti temporis repetere; vetera illa et jam pene obliterata commeminisse placet; juvat hic superioris ætatis memoriam; vetustatis imaginem et reliquias repetere. Usus: Præterita mutare non possumus. Præteritorum memoria, providentia futurorum.

PRÆTERFLŬO, is, ere, n. et a. Couler au-delà, auprès, le long de. Syn. Præterlabor, elabor, prætergredior. Usus: Animus præsentem voluptatem percipit, venientem prospicit, nec præteritam præterfluere sinit, et ne laisse pas se perdre toute trace du plaisir passé.

PRÆTERGRĔDĬOR, ĕris, gressus sum, grĕdi, d. n. et a. Porter ses pas devant, passer devant. Syn. Præterlabor.

PRÆTERLĀBOR, ĕris, lapsus sum, labi, d. n. et a. Couler devant, le long de. Syn. Præterfluo, prætervolo.

PRÆTERMISSĬO, ōnis, f. Omission. Usus: Formæ, in quas genus dividitur sine ullius prætermissione, les espèces sont les parties dans lesquelles le genre se divise, sans en omettre aucune.

PRÆTERMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Laisser passer, négliger. Syn. Prætereo, relinquo, omitto, negligo. Adv. Necessario, omnino. Phras. Ut ista prætermittam, pour ne point parler de ces choses. Ut silentio id præteream; ut missum faciam; ut silentio involvam; ut silentio premam illud; ut verbum de hoc non faciam; ut silentio partem hanc totam prætervehar; ut silentio percurram cætera; ut de re tota taceam, sileam; ut rem omnem tacitam relinquam; ut de hoc nihil. Cf. Prætereo. Usus: Nihil prætermisi. Quantum eniti potui, nullum hominis amantissimi officium prætermisi. Diem nullum, quin de te cogitarem, prætermisi. Cf. Omitto.

PRÆTERQUAM, Outre, excepté, si ce n’est. Syn. Præter, extra, extra quam. Usus: Hæc, præterquam tibi, omnibus fuere jucunda. Videris id mihi facere, præterquam res tua postulat. Campanos omnes liberos esse jussit, extra quam seu præterquam, qui hostes essent. Extra unam mulierem præterque ejus prolem, nulli præterquam tibi hostis pepercit. Præterquam, quod fieri non potuit, ne fingi quidem valebat.

PRÆTERVECTĬO, ōnis, f. Action de passer à cheval, en voiture ou sur un bâtiment. Syn. Vectio.

PRÆTERVĔHOR, ĕris, vectus sum, vĕhi, p. Passer outre. Usus: Sirenes morabantur eos qui prætervehebantur, les Sirènes arrêtaient ceux qui passaient devant elles (sur un navire). Insulam totam est prætervectus. Non est prætervecta aures vestras oratio, sed animis totis insedit, ce discours n’a pas seulement effleuré vos oreilles, mais s’est gravé profondément dans vos âmes.

PRÆTERVŎLO, as, are, n. et a. Voler au-delà, passer outre, ne faire qu’effleurer. Syn. Prætereo, præterfluo. Usus: Prætervolat oratio. Id me fugit et prætervolavit. Non prætervolabo ista, sed dilatabo.

PRÆTEXO, is, xŭi, xtum, ere, a. Prétexter, alléguer. Syn. Prætendo. Phras. Valetudinis causam inertiæ prætexit, pour excuser sa mollesse, il prétexta des raisons de santé. Per causam curandæ valetudinis inertiæ suæ patrocinatur; valetudinem obtendit, prætendit, causatur, sed inertiam esse, nemo non intelligit; per simulationem, speciem, causam valetudinis curandæ, inertiæ se dat; causam interponit, interserit, valetudinem tentari; obtentu, simulatione, specie, nomine valetudinis inertiæ suæ servit. Usus: 1. Nemo exercitum petit, nisi triumphi cupiditatem prætexat, sans avoir le désir du triomphe. 2. Omnia quæ fiunt, natura lenioribus principiis prætexuit, la nature a préparé par des commencements presque insensibles tout ce qui se fait. Cf. Causor, Excuso.

PRÆTEXTA, æ, f. Manteau bordé de pourpre que portaient les premiers magistrats et les enfants de naissance libre jusqu’à 17 ans. Syn. Toga prætexta. Usus: Pueri togam sumentes prætextam abjiciunt.

PRÆTEXTĀTUS, a, um, Revêtu de la prétexte. Syn. Adolescens, qui nondum virilem togam sumpsit. Epith. Grandis, magnus. Usus: Scin, te prætextatum decoxisse? Sais-tu qu’avant d’avoir quitté la prétexte, tu avais abandonné ton bien à tes créanciers? Prætextatus pupillus.

PRÆTOR, ōris, m. Préteur, magistrat romain chargé de rendre la justice et de commander les troupes étrangères. Syn. Qui cum imperio prætorio est. Epith. Æquus et sapiens, cupidus bonæ existimationis, gravissimus, improbus, infestus alicui, integerrimus, honestissimus, fortissimus, laboriosus ac diligens, mediocris, mercenarius, nequissimus, inertissimus, palæstricus, proximus, pulcher ac beatus, sapiens, severus, turpissimus, improbissimus, urbanus. Prætores amicissimi, innocentes, justissimi, jurati. Usus: Prætores jus dicunt, exercent judicia, causas cognoscunt. Postulare aliquem apud Prætorem.

PRÆTŌRĬĀNUS, a, um, Relatif au préteur, du préteur. Usus: Comitia prætoriana, comices pour l’élection des préteurs.

PRÆTŌRĬUM, ĭi, n. Prétoire, tente du général, tribunal du gouverneur de province. Syn. Domus prætoria. Epith. Certum.

PRÆTŌRĬUS, a, um, Prétorien, relatif au préteur. Usus: Cohors, Provincia, classis prætoria.

PRÆTŪRA, æ, f. Dignité et fonctions de préteur, préture. Syn. Prætoris munus, dignitas. Epith. Acerba, multis indigna, misera, innocentissima diligentissimaque.

PRÆŪRO, is, ustum, ere, a. * Brûler qqche par le bout. Usus: Hastæ, sudes præustæ, lances, pieux brûlés par le bout.

PRÆVĀRĬCĀTĬO, ōnis, f. Prévarication. Usus: Prævaricatio et accusatoris corruptela ab reo. Cf. Falsus.

PRÆVĀRĬCĀTOR, ōris, m. Prévaricateur; avocat qui a de secrètes intelligences avec la partie adverse. Syn. Accusator pecunia corruptus, item: Reus, corrumpens pecunia judicium. Usus: 1. Prævaricatoris nomen significat eum, qui in contrariis causis quasi varie esse positus, videatur, on appelle prévaricateur un homme qui varie pour ainsi dire entre les deux parties adverses. Prævaricator causæ publicæ. 2. Corruptor. Piso prævaricator Catilinæ, faux accusateur de Catilina.

PRÆVĀRĬCOR, aris, atus sum, ari, d. Être de connivence avec. Syn. Colludo. Adv. Turpissime. Usus: Non defendere, sed prævaricari accusatione videbatur, il semblait qu’au lieu de défendre l’accusé, il fut de connivence avec l’accusateur.

PRÆVĔHOR, eris, ctus sum, hi, d. * Passer, (voler, chevaucher) devant. Usus: Equites per obliqua campi prævecti fugientibus se obtulere, les cavaliers lancés obliquement à travers la plaine.

PRÆVĔNĬO, īs, vēni, ventum, ire, n. et a. Prévenir d’avance, précéder, empêcher. Syn. Præverto, anteverto; præripio. Phras. Malum præveniri oportet, il faut prévenir le mal. Occurrendum malo est; malum vel malo prævertere convenit; præoccupanda est vis mali; occupanda malorum remedia; præmoliendum est aliquid, quo malum avertatur; præcipere consilio prudentiaque debemus, quæ arcendo malo opportuna erunt. Usus: Fecisset, ni casus aliquis aut occupatio consilium prævenisset.

PRÆVERTO, is, ti, versum, ere, a. Prévenir; préférer. Syn. Anteverto, prævenio. Usus: Fuga supplicium prævertere. Pietatem omnibus rebus præverti decet. Cf. Prævenio.

PRÆVĬDĔO, es, vīdi, vīsum, ere, a. * Voir à l’avance, prévoir. Syn. Prospicio; animo prospicio, cogitatione præcipio, præsentio, præcaveo. Adv. Multo ante, maxime. Phras. 1. Dudum hoc prævideram, depuis longtemps je l’avais prévu. Conjectura, mente, cogitatione prospexeram; res tota mihi prævisa et præcauta fuerat; dudum ista præsenseram; dudum cogitatione præceperam; animus mihi divinatione quadam ista suggesserat; horum præmeditatione majorum dudum adversus dolorem me præmuniveram; odorabar ego ista dudum et mente augurabar. Cf. Præsagio. Usus: Qui semper animo excubat, multa prævideat necesse est.

PRÆVĬUS, a, um, Qui précède. Usus: Stella auroræ prævia, astre précurseur de l’aurore.

PRÆVŎLO, as, avi, are, n. Voler devant, en avant. Usus: Grues in tergo prævolantium colla reponunt, les grues qui sont derrière appuient leur cou sur celles qui précèdent.

PRAGMĂTĬCUS, a, um, Homme versé dans les questions de droit, jurisconsulte. Syn. Vir in agendis rebus versatus, expertus. Usus: Pragmatici homines cavere jubent. Tu si quid pragmaticum habes, scribe. Cf. Actuosus.

PRANDĔO, es, di, sum, ere, n. et a. Déjeuner. Usus: Caninio consule neminem aiunt prandisse, on dit que sous le consulat de Caninius, personne ne déjeuna. (Nommé après midi, Caninius avait déposé, le matin suivant, ses fonctions de consul.) Cf. Cœno.

PRANDĬUM, ĭi, n. Déjeuner qu’on prenait ordinairement vers midi. Usus: Aliquem ad prandium vocare, invitare, inviter. Alicui ad prandium condicere, s’inviter à déjeuner chez qqn. Prandium parare, præbere, dare, apparare, anteponere, préparer. Prandio aliquem accipere lauto et magnifico, recevoir.

PRANSOR, ōris, m. * Convive, invité. Usus: Prandium anteponere pransoribus.

PRĀTUM, i, n. Pré, prairie. Usus: Pratorum viriditas. Prata herbis convestita.

PRĀVĒ, De travers, mal, défectueusement. Usus: Ille vero prave, male, nequiter.

PRĀVĬTAS, ātis, f. Irrégularité, défaut, vice, méchanceté, dépravation. Syn. Vitium, deformitas, perversitas. Epith. Tanta, perinsignis. Usus: Ne mala consuetudine ad aliquam deformitatem pravitatemque veniamus. Alieni oris pravitatem et distortionem imitari, contorsion de la bouche, grimaces. Quæ te tanta pravitas mentis tenet? quo pravitatis errore imbutus es? quis hominem de hac pravitate deducet? Malitia, Pravitas.

PRĀVUS, a, um, Difforme; perverti, dépravé. Syn. Perversus, distortus. )( Rectus. Usus: Si quæ in membris prava, debilita a, imminuta sunt. Recti pravique partes. Ut inter rectum ac pravum, sic inter verum et falsum interest. Cf. Malus, Nequam.

PRĔCĀRĬO, Par la prière, à titre de grâce, de faveur. Syn. Prece vel precibus. Usus: Precario aliquid possidere.

PRĔCĀRĬUS, a, um, Précaire, passager. Usus: Petere salutem precariam ab aliquo. Facere quæstum precarium.

PRĔCĀTĬO, ōnis, f. Prière. Epith. Externa, similis, solemnis, summa. Usus: Illa solemnis comitiorum precatio. Simili precatione Agamemnon usus est. Precationem peragere. Cf. Preces, Precor.

PRĔCĀTOR, ōris, m. * Celui qui prie, intercesseur. Usus: Ne tibi precatorem aut aram paraveris.

PRĔCES, cum, f. pl. Prière, instances, supplication. Syn. Precatio, obsecratio, obtestatio, rogatus, rogatio. Epith. Diuturnæ, faciles, fraternæ, justæ, longæ, miseræ atque luctuosæ, quotidianæ, sceleratæ. Usus: Nec prece, nec gratia, ni par prière, ni par faveur. Sceleratæ preces et nefaria vota. Precibus agere cum populo. Precibus aliquid petere. Preces audire; precibus cedere. Preces superbe repudiare.

PRĔCOR, aris, atus sum, ari, d. n. et a. Prier, supplier; souhaiter à qqn qqche. Syn. Precibus peto, preces adhibeo, peto, imploro, deprecor, supplico, quæso; precibus veneror, imploro. Adv. Male alicui. Phras. 1. DEUM precemur, ut reipublicæ in hac perturbatione temporum sit propitius, prions le Seigneur, pour que, au milieu de tant de révolutions, il ait pitié de l’État. Vota pro communi salute nuncupemus; vota faciamus ad DEUM; ad vota nos vertamus, supplicatum eamus pacemque Superum exposcamus; precibus a DEO petamus; obsecrationes in templis faciamus, manus ad cœlum tollentes precemur; strati ante aras veniam irarum cœlestium finemque malorum exposcamus; ad preces obtestationesque convertamur, supplicationibus votisque DEUM fatigemus, ut exitium ab urbis tectis ac mœnibus avertat. Cf. Oro. 2. Non frustra DEUM precatus est, il n’a pas prié DIEU en vain. Non incassum missæ ad DEUM preces; non frustra vota pro salute suscepta sunt; non frustra ad DEUM vota vertit; non frustra rem tantam DEO precibus commendavit; annuit precationi DEUS votaque rata habuit. 3. Iter tibi bene vertat, precor, puisse votre voyage être heureux! Istud tibi iter feliciter evenire volo; iter tibi DEUM fortunare volo; proficiscere optimis ominibus; quod tibi bene vertat; quod bonum, felix faustumque sit, iter ingredere! Superi approbent, quod agis quodque acturus es; bene ac feliciter eveniat, quod nunc ingrederis iter! proficiscere bonis auspiciis; Superique omnes omnia tibi optata afferant. 4. DEUS te diu incolumem conservet, precor, je prie DIEU qu’il vous conserve longtemps en bonne santé. DEUS te longissimo tempore salvum ac sospitem præstet; precor cœleste Numen, ut te quam diutissime superstitem ac sospitem esse jubeat; ut ætatem quam longissime extendat; DEUM ego vehementer oro, ut incolumem te clementissime conservet; DEUM quæso, ut vitæ meæ superstes sis; ut te sospitet ad ultimam usque senectutem; servet te DEUS; DEUM oro, ut incolumem te superstitemque diu habeamus. 5. Male precandi formulæ, formules d’imprécations: Quod tuo capiti male sit! Dii te perdant! Dii tibi male faciant; Dii tibi irati sint! Jupiter te tuosque pessimo leto afficiat, pessimis exemplis interficiat! Abi in malam rem! Quin abis in malam crucem, pestem, cruciatum? Iratis diis omnibus abito! Abi malis omnibus et exsecrationibus omnium! 6. Omnes tibi male precantur, tout le monde vous souhaite du mal. Tibi pestem omnes exoptant et exsecrantur; perire te malis modis omnes volunt; caput tuum diris devovent. Usus: Quid precamur deos? Utinam eveniant quæ precaris. Omnes tibi cives salutem atque incolumitatem precantur. A DEO bona precari. Si unquam vobis mala precarer, etc. Cf. Rogo.

PRĔHENDO, is, di, sum, ere, vel per Sync. PRENDO, is, di, sum, ere, a. Saisir, prendre, surprendre. Syn. Capio, prenso. Usus: Crassum manu prehendit.

PRĔMO, is, pressi, pressum, ere, a. Presser, serrer de près. Syn. Urgeo. Adv. Mordicus caput, valde causam, vehementius, probe aliquem, leniter. Usus: 1. Quæ necessitas te premebat? Bello, inopia, ære alieno premi. Odio communi et invidia premi. 2. Occulto, couvrir, cacher. Odium, dolorem, iram premere.

PRENSĀTĬO, ōnis, f. Brigue. Syn. Ambitio. Epith. Aliena, præpropera.

PRENSO vel PRĔHENSO, as, avi, atum, are, a. Saisir fortement; solliciter, briguer. Syn. Ambio. Phras. Nullum in prensando studium prætermittit il brigue les emplois avec un soin remarquable. Tam prehensat diligenter, quam qui maxime; diligentissima ejus est prensatio; in prensandis hominibus nemo est te diligentior; imminet tantæ spei adeo ut nullum in prensando officium intermittat; in prensandis, rogandis, appellandis civibus studium ac diligentiam adhibet, quam licet, maximam; agit de ea re cum civibus diligenter et assidue. Cf. Ambio. Usus: Prensat sine fallaciis, sine fuco, more majorum.

PRESSĒ, Brièvement, en peu de mots. Usus: Presse, anguste, breviter dicere, definire. Cf. Breviter.

PRESSŬS, ūs, m. Pression. Syn. Compressio. Usus: Ipso pressu oris et sono.

PRĔTĬŌSĒ, Richement, magnifiquement. Syn. Magno pretio, eleganter, artificiose, operose. Usus: Vasa magnifica, pretiose cælata.

PRĔTĬŎSUS, a, um, Précieux, d’un grand prix, d’une grande valeur. Syn. Magni pretii, multorum sumptuum. Phras. 1. Pretiosam bibliothecam habeo, j’ai une bibliothèque précieuse. Magni pretii libris refertam bibliothecam habeo; caro constant, qui bibliothecam meam efficiunt libri; bibliotheca mihi est a rari operis libris et multo pretio commendata; caro emi, qui bibliothecam meam ornant libros. 2. Pretioso ornatu induta erat, elle était parée de vêtements de grand prix. Auro et purpura insignis, gemmis adornata incedebat; vestis illi erat auro gemmisque distincta; aureas armillas magni ponderis gemmatosque magna specie annulos habuit; nihil ei deerat eorum, quæ hominibus sancta caraque ac magni pretii esse solent, et prima ducuntur. Usus: Pretiosa vestis, horti, vasa.

PRĔTĬUM, ĭi, n. Prix, valeur. Syn. Merces, præmium. Epith. Certum, incertum, magnum, pactum, parvum, summum, tantum. Usus: Certum rei seu merci pretium statuere, constituere. Certum pretium pacisci. Habet ea res maximum pretium. Maximi est pretii. Mercari aliquid magno pretio. Pretio et mercede duci ad faciendum aliquid. Constitutum pretium solvere, dare, persolvere, enumerare, pendere. Jacent agrorum pretia, tanta est annonæ vilitas, les terres se donnent pour rien. Nullo pretio me induci sinam, je ne me laisserai entraîner par aucun salaire. Operæ pretium facere, faire qqche qui en vaille la peine. Cf. Æstimo.

PRĪDEM, Il y a déjà longtemps. Syn. Dudum.

PRĬDĬE, Le jour d’avant, la veille. Syn. Ante eum diem. )( Postridie. Usus: Pridie quam has litteras dedi, usque ad pridie calendas Septembres. Ad pridie idus Maii. Pridie ejus diei venit.

PRĪMĀRĬUS, a, um, Qui est un des premiers, des plus considérables. Syn. Principum aliquis. )( Posterior. Phras. Primarius civis Romanus, un des premiers citoyens de Rome. Romani nominis longe princeps; inter primores, optimates et capita civium, auctoritate atque opibus longe primus; lumen et ornamentum suæ civitatis; princeps senatus Romani; qui excellentem apud suos dignitatis gradum tenet; qui inter capita rerum erat Romæ. Cf. Princeps, Primus. Usus: Vir, senator, locus primarius.

PRĪMĬGĔNĬUS, a, um, Primitif, primordial.

PRĪMĬPĪLUS, i, m. Centurion de la première compagnie des triaires. Syn. Primæ cohortis Centurio.

PRĪMO, D’abord, au commencement. Syn. Primum, initio, principio. )( Post. Usus: A primo visum est.

PRĪMORDĬUM, ĭi, n. sæpius: PRĪMORDĬA, ōrum, n. pl. Commencement, origine. Syn. Principium, causa præcurrens. Epith. Majus, princeps. Usus: A diis capienda sunt agendi primordia.

PRĪMŌRES, um, omn. gen. Qui est en avant, au bout. Syn. Summæ vel extremæ quæque res. Usus: Primoribus labris aliquid degustare, effleurer qqche du bout des lèvres. Cf. Optimates.

PRĪMUM, D’abord, premièrement. Syn. Primo, a primo. Usus: Ut primum attigit forum. Cum primum veni. Ut modo primumque nascentia.

PRĪMUS, a, um, Premier. Syn. Primarius, princeps. )( Postremus. Adv. Facile municipii, longe civitatis. Phras. 1. Primus filiorum (Vulg. Primogenitus), le premier né, l’aîné. Maximus stirpis; maximo natu filius; liberorum natu maximus. 2. Primus ille sit qui reliquis senior est, que le plus âgé soit le premier. Priores partes, primas partes, primum locum habeat, teneat, obtineat; primas partes agat; agmen ducat, qui ætate potior; princeps ac signifer ille sit, qui natu major inter cæteros. Usus: Genere, nobilitate, opibus sui municipii facile primus. Primus in suam familiam consulatum intulit. Vir magnus in primis, cum primis locuples. Primas tibi sapientiæ defero. Primo quoque tempore te exspecto.

PRINCEPS, cĭpis, m. Le premier, le plus considérable; chef, auteur; prince, souverain. Syn. Primus, primarius, dux, caput, auctor, inventor, qui principatum tenet, obtinet; qui primos ordines ducit, qui honestissimum dignitatis locum tenet. Phras. 1. Est Princeps hereditarius, il est le prince héritier. In spem imperii genitus; Regni heres; regiæ juventutis princeps. 2. Creatus est S. R. Imperii Princeps, il a été élu empereur du Saint-Empire Romain. In Principum dignationem pervenit; in amplissimum S. R. Imperii Principum Ordinem cooptatus, adscriptus, relatus est; ad amplissimum Imperii Principum Ordinem aggregatus est; Principatus titulos in familiam suam intulit; auctus est honore S. R. I. Principum. Usus: 1. Rerum caput et orbis princeps Roma. Princeps philosophiæ. Cicero in eloquentia princeps. Principem locum tenere. Profiteri se principem et auctorem senatui. 2. Primus ordine temporeque, le premier, par rapport au rang et au temps. Sicilia princeps se ad Romanos applicuit. Qualitatum aliæ sunt principes, aliæ ex iis ortæ. Herodotus princeps hoc genus ornavit.

PRINCĬPĀLIS, e, gen. com. Premier, principal. Syn. Princeps. Usus: Causæ principales aliæ, aliæ adjuvantes, parmi les causes, les unes sont principales, les autres secondaires.

PRINCĬPĀTŬS, ūs, m. Premier rang, primauté; domination, pouvoir. Syn. Dominatus, primæ. Epith. Divinus, præstans, regius. Usus: Principatum petere, concupiscere, appetere. Principatum eloquentiæ alicui deferre, dare, tribuere. Delere principatum et auferre. Cf. Potestas, Guberno, Ditio.

PRINCĬPĬO, Au commencement, dans le principe; primitivement, d’abord. Syn. Primo, initio, primum omnium. Usus: Principio omnibus animantibus est insitum, ut, etc.

PRINCĬPĬUM, ĭi, n. Commencement, origine, principe. Syn. Initium, primordium, origo. )( Exitus, Finis. Epith. Accuratum, immortale, naturale, ultimum, acutum, breve et longum, optimum, parvum, non bene provisum et diligenter exploratum, solidum et expressum, suspiciosum, tardum, verecundum; non elatis intensum verbis, sed acutum sententiis. Usus: 1. Omnium rerum magnarum principia a diis sunt petenda, ducenda. Hujus rei ego nec principium invenire, nec evolvere exitum possum. Omnium rerum principia parva suis progressionibus augentur. A principio instituere aliquid idque perficere. Principium natum est a me. 2. Causa efficiens, auctor, source, principe. Principii nulla est origo, un principe n’a pas de commencement. Omnium causarum unum est naturale principium. 3. Rudimentum, elementum, seminarium, éléments, principes. Nunc juris principia videamus. Naturæ principia quibus parendum. Fuit hoc principium et velut seminarium urbis. Cf. Initium, Inchoo, Incipio, Origo.

PRĬOR, ōris, gen. com. Qui est le premier, précédent, antérieur. )( Posterior. Syn. Primus. Usus: 1. Ita priori posterius, posteriori superius non jungitur, si vous acceptez le premier de ces principes, il faut abandonner le second; si vous posez le second, le premier tombe. Priori loco causam dicere. 2. Superior, transactus, dernier, passé. Priori æstate, anno.

PRISCĒ, A la manière antique, sévèrement, durement. Syn. Antique, horride, aspere, prisco more. Usus: Severe, graviter, prisce agere cum aliquo.

PRISCUS, a, um, Ancien, vieux, antique. Syn. Antiquus. Usus: Verba prisca et obsoleta. Veteres et prisci viri. Cf. Antiquus.

PRISTĬNUS, a, um, Précédent, premier, ancien. Syn. Vetus, antiquus, prior. Usus: Ut pristinam tuam gloriam consequare.

PRĬUS, Avant. Syn. Ante. Usus: Nihil prius mihi faciendum putavi.

PRĬUSQUAM, Avant que. Syn. Antequam. Usus: Priusquam illa attingam. Id ego sensi, priusquam loqui cœpisti.

PRĪVĀTIM, En particulier. Syn. Proprie, clam; seorsim a reliquis. )( Publice. Phras. Privatim de re agemus, nous causerons de cette affaire en particulier. Inter parietes domesticos disceptator adero; privato consilio de re statuemus; privata seductaque a conscientia plurimum consilia miscebimus; in secreto, inter parietes nos continebimus, nihil ut in publicum effluat. Cf. Clam. Usus: Beneficia singulis privatim dare. Privatim se tenuit. Cf. Privatus.

PRĪVĀTĬO, ōnis, f. Privation, absence. Usus: Dolori non voluptas contraria est, sed doloris privatio, ce qui est contraire à la douleur est non pas le plaisir, mais l’absence de douleur.

PRĪVĀTUS, a, um, Qui concerne un particulier, privé. Syn. Domesticus, suus, proprius. )( Publicus seu qui cum potestate et imperio est. Epith. Furiosus, opulentus, potens, plurimus. Phras. Est privatus civis, c’est un homme privé. Æquo cum cæteris jure in civitate vivit; suarum rerum est; est unus multorum vel de multis; in magistratu non est; omni curatione publicæ rei vacat. Usus: Res privata et publica. Bellum in privatam curam, privata arma versum est.

PRĪVIGNA, æ, f. Belle-fille.

PRĪVIGNUS, i, m. Beau-fils. Usus: Mulier in privignorum funus nupsit.

PRĬVĬLĒGĬUM, ĭi, n. Loi exceptionnelle, qui concerne un particulier, décret; ordonnance en faveur d’un particulier. Epith. Tyrannicum, injustum, nefarium. Phras. (Privilegium habet ab oneribus publicis, Vulg.), un privilège le dispense de participer aux charges publiques. Omnium rerum onerumque publicorum immunitatem habet; immunis est a publicis vectigalibus; immunitate nominatim affectus, donatus est; exsolutus legum earum vinculis, quæ vectigalia imperant; data est illi immunitas a publicis vectigalibus; legum earum omnium facta est illi venia, quæ de vectigalibus latæ sunt. Cf. Eximo, Dispenso. Usus: Leges privatas hominibus irrogare; in privatos leges ferre; id est enim privilegium. Privilegia irrogare. Privilegium tulit, ut si sacra Bonæ Deæ accessisses, exulares. Tyrannica privilegia. (Unde Privilegium pro: gratia legis facta, privilége, vulg. est.) Pro: Privilegiatus, Vulg., privilégié, latine dices: Exsolutus legum vinculis; solutus legum verecundia.

PRĪVO, as, avi, atum, are, a. Priver, dépouiller de qqche. Syn. Orbo, spolio, exuo, excludo, exspolio expertem facio. )( Augeo, orno. Adv. Indignissime, in perpetuum, crudelissime, paulo amplius. Phras. 1. Bonis omnibus privatus est, il a été dépouillé de tous ses biens. Ornamentis omnibus nudatus; præsidiis omnibus exutus; bonis funditus eversis, e patrimonio tanquam e naufragio nudus expulsus est; inanis, egens patriis bonis deturbatus, ejectus, abire, cedere coactus est. 2. Tot amicis me privari vehementer doleo, je regrette beaucoup d’être privé de tant d’amis. Tot amicorum jacturam graviter molesteque fero; tot amicis orbatum, spoliatum, destitutum me sine gravissimo dolore intueri non possum; fieri non potest, quin sim miserrimus, talibus amicis orbatus, quales nulli unquam erunt, et ut arbitror et confirmare possum, nulli certe fuerunt. Quis me tot ab amicis orbum, non miserrimum esse fateatur? Quæ mihi reliqua esse potest vitæ cupiditas, cum tot amicis caream; cum eos amicos, quos fidelissimos expertus sum, desiderem; cum tot amicos uno tempore mihi ereptos esse videam. Cf. Eripio, Adimo. Usus: Aliquem civitate, suo jure privare.

PRO, Pour. Syn. Loco. Usus: 1. Hæc pro certis ad te scribo. Jam pro herede se gerit. Jam pro damnato habebatur. Unus mihi Cato pro millibus, Caton à mes yeux en vaut mille. 2. Propter, pour, à cause de. Pœnam pro peccato metuit. Pro jure amicitiæ id a te peto. Pro consulari auctoritate te moneo. Is a me pro summis suis virtutibus valde observatur. 3. Secundum, pro ratione, suivant, eu égard à, en comparaison de. Hunc pro dignitate satis laudare non possum. Reliqua pro tua prudentia, pro tempore, pro re nata curabis, selon tes lumières, dans ta sagesse. Pro opibus, pro virili parte juvabo, selon mes forces. Id pro mea consuetudine, breviter. 4. Alicujus gratia, causa, pour, en faveur de. Hoc non pro me sed contra me est. Venditare aliquid pro suo. Pro aliquo decernere. Pro se quisque certabat, chacun selon ses moyens, dans la mesure de ses forces; chacun pour soi. 5. Ante, devant. Pro tribunali; pro æde Castoris sedens. Pro templis omnibus, devant tous les temples. 6. Cum comparativis, en comparaison de, en proportion de. Turba majorem, quam pro numero, speciem gerens. Sella, quam pro habitu corporis, excelsior.

PRŎĂVUS, i, m. Père du grand-père ou de la grand’mère, bisaïeul. Syn. Avi paterni vel materni. Epith. Privatus.

PRŎBĀBĬLĬS, e, gen. com. Croyable, admissible, probable. Syn. Verisimilis, credibilis. )( Incredibilis. Adv. Leviter, maxime, sane, omnino. Usus: 1. Probabile est, quod fere fieri solet aut in opinione positum est. Probabilem facti rationem reddere, motif plausible. Causam alicujus reddere probabilem. 2. Laudandus, tolerabilis, louable, bon. Probabilis orator, orateur estimable. Probabile ingenium, discipulus probabilis, excellent disciple.

PRŎBĀBĬLĬTAS, ātis, f. Probabilité, vraisemblance. Syn. Verisimilitudo. Epith. Captiosa, magna. Usus: Multa sunt, quæ nos aliqua probabilitate fallunt.

PRŎBĀBĬLĬTER, Probablement. Syn. Credibiliter. Usus: Ex quo potest probabiliter confici.

PRŎBĀTĬO, ōnis, f. Approbation, assentiment. Syn. Approbatio. )( Improbatio. Epith. Gratuita, locuples, grata. Non ob probationem datum est pretium, cum multa sint improbata.

PRŎBĀTOR, ōris, m. Approbateur. Syn. Approbator. Usus: Nihil interest inter suasorem facti et probatorem.

PRŎBĀTUS, a, um, Éprouvé, bon, excellent. Syn. Spectatus. Usus: Vita spectata et probata. Cf. Probus.

PRŎBĒ, Bien, comme il faut. Syn. Recte, præclare. Usus: Quod cum probe scirem, tenerem. De ea re probe curasti.

PRŎBĬTAS, ātis, f. Bonté, honnêteté, probité, droiture. Syn. Bonitas, integritas, virtus. Phras. Probitatem qui habet, nihil præterea ad felicitatem requirit, l’homme vertueux n’a rien qui manque à son bonheur. Unam qui colit virtutem, ei deesse ad felicitatem nihil potest. Bene sentire recteque facere satis est ad bene beateque vivendum. Quicumque rationem ducem in vita sequitur, ei ad felicitatem ampla maximeque certa patet via. Boni mores et honestæ rationes felicitatem pariunt. Felicitas integritate comparatur; si quis in colenda probitate totus est, feliciter admodum ac beatissime cum illo agitur. Usus: Tanta vis est probitatis, ut eam vel in hoste diligamus.

PRŎBO, as, avi, atum, are, a. Applaudir à, être satisfait de; approuver, accepter; prouver, démontrer. Syn. Approbo, assentior; confirmo, fidem facio, argumentis tueor. Adv. Admodum, brevi, fastidiose, lente, maxime, mirifice; nimium, non perfacile, plane, plane non, prorsus, recte, vehementer, valde, vulgo, magis magisque, non sane, imprimis, multum. Phras. Probare crimen non potuit, il ne put prouver le crime. Convincere illum criminis, crimen planum facere, certis argumentis firmare non potuit; non satis docuit hæc ab eo commissa; id quidem efficere, cum multa argueret, non potuit, ut de crimine constaret; ex ejus tot criminationibus liquere non potuit criminisne reus esset; fidem facere ejus criminis suis argumentis non potuit. Usus: 1. Libros meos, ut spero, tibi valde probabo, mes livres, je l’espère, seront de votre goût. Quis est, qui non probet, non laudet, non in eadem voluntate ac opinione sit? Qui n’approuve, qui ne loue? 2. Satisfacio, obtenir du succès. Qua in legatione ita se omnibus probavit. 3. Argumentis tueor, stabilio; confirmo, fidem facio, prouver, démontrer la vérité de. Quod tibi probare non poteris, alteri ne persuaseris. Id vel severissimis disceptatoribus probabo. Nullam rem defendit, quam non probaret nullam oppugnat, quam non everteret. Cf. Approbo, Laudo, Assentior.

PRŎBRŌSUS, a, um, Ignominieux, infâme, honteux. Syn. Ignominiosus. Usus: Probrosum crimen, factum. Cf. Probrum.

PRŎBRUM, i, n. Action honteuse, infamie. Syn. Dedecus, convitium, maledictum. Epith. Paternum, magnum, privatum. Phras. 1. Probrum alicui objicere, accuser qqn d’infamie. Objectare probrum; probri insimulare aliquem; probra inferre, ingerere; probra in aliquem jacere, maledictis probrisque vexare. Cf. Convitium, Calumnia. 2. Probro alicui vertere, reprocher à qqn une action honteuse. Probro aliquid dare alteri; in probri loco ponere; crimini dare. Cf. Dedecus. 3. Probro sibi aliquid ducere, regarder qqche comme honteux, déshonorant. Ignominiæ loco aliquid ferre; in contumeliam accipere; in contumeliam vertere. Usus: Id tibi probro futurum est. E paternis probris emergere. Cf. Ignominia, Dedecus.

PRŎBUS, a, um, Bon, vertueux, honorable, honnête. Syn. Bonus, moratus, bene institutus, spectatus, probatus, integer, frugi, religiosus, castus, antiquus, purus, sanctus, modestus. )( Improbus. Phras. Pauci sunt probi, peu d’hommes sont honnêtes. Pauci sunt, qui probitatem colant, ament, sequantur; qui suum studium in probitate ponant, paucos invenies. Probati mores a paucis hodie coluntur; virorum recti exempli, et quibus vita cum virtute traducatur, quibus in pretio et amore sit morum integritas, quam exiguus est numerus? Abest a plerisque mortalium laudata illa morum probitas. Cf. Bonus. Usus: Probus et bene moratus filius. Probum navigium. Cf. Conscientia bona, Pius.

PRŎCĀCĬTAS, ātis, f. Audace, impudence, insolence. Syn. Petulantia. Usus: Non enim procacitate linguæ vitæ sordes eluuntur. Cf. Petulantia.

PRŎCĀCĬTER, Avec hardiesse; effrontément, insolemment. Usus: Flagitatum stipendium procacius, quam ex more et modestia militari erat, et probra in tribunos jacta.

PRŎCAX, ācis, omn. gen. Audacieux, effronté, impudent. Syn. Petulans, temerarius. Usus: Scio te non esse procacem in lacessendo, je sais que tu n’es point un agresseur insolent. Cf. Petulans.

PRŌCĒDO, is, cessi, cessum, ere, n. Aller en avant de qqche ou de qqn; s’avancer, marcher, partir; avancer, faire des progrès; aller bien ou mal, arriver. Syn. Progredior, prodeo, exeo, gradum infero; proficio; evenio. Adv. Bene, longius in dando et credendo; minus, diutius, contrarie, multum, non ita multum, obviam, longissime, parum, paulum, prospere, temere, pulcherrime. Usus: 1. Ætate multum processit. A primis ad ultima procedere. Longius processit et in ipsum Pompeium invehi cœpit. In medium procedere atque in concionem prodire. Procedere in publicum. Tota urbs illi obviam processit. 2. Proficio, faire des progrès. Procedere in virtute et doctrina. Honoribus processit. Longe ad virtutem processit doctrina et natura. 3. Evenio, cado, réussir bien ou mal, avoir telle ou telle issue. Non satis e sententia res procedit. Quid agam, cui nihil procedit, eaque, quæ cogitata sunt diligentisime, deterrime cadunt. Omnia ei belle, pulcherrime procedunt. (Pro: durius procedere cum aliquo, Vulg.), user de mauvais procédés envers qqn, latine: Graviter, crudeliter, male consulere in aliquem, de aliquo.

PRŎCELLA, æ, f. Tempête, bourrasque. Syn. Tempestas. Epith. Horribilis. Usus: Imbres, nimbi, procellæ, turbines. Tu procella patriæ, turbo pacis. Vitare procellas temporum. Equestrem procellam excitare, faire une charge de cavalerie. Cf. Tempestas.

PRŎCELLŌSUS, a, um, Orageux. Usus: Venti procellosi.

PRŌCĔRES, um, m. pl., Les chefs, les nobles, les princes. Syn. Principes.

PRŌCĒRĬTAS, ātis, f. Forme allongée, taille élancée; élévation. Syn. Longitudo. )( Brevitas. Usus: Proceritates arborum admirantur.

PRŌCĒRUS, a, um, Haut, élevé, élancé. Syn. Longus. Usus: Procerum et tenue collum, cou long et mince. Cf. Magnus, Longus.

PRŌCESSŬS, ūs, m. Marche, progrès. Syn. Progressus. Epith. Longior, tardus. Usus: Gradus tuos et quasi processus dicendi velim cognoscere, je voudrais savoir par quels degrés ce talent s’est formé et suivre chacun de vos pas dans la carrière de l’éloquence. Tantos processus in dicendo faciebat, ut evolare, non excurrere videretur, il faisait tant de progrès qu’il paraissait plutôt voler que courir.

PRŌCĬDO, dis, cĭdi, ere, n. Tomber. Syn. Pronus cado, procumbo. Usus: Ad pedes alicujus procidere. Cf. Cado, Corruo.

PRŌCINCTŬS, ūs, in. Action de se ceindre; état de troupes prêtes à combattre. Syn. Sine ritu solemni, ut in castris. Usus: Facere testamentum in procinctu sine tabulis, faire son testament sur le champ de bataille ou quand on est sur le point de partir pour la guerre. (Pro: In procinctu operis, en train de faire qqche), rectius dicitur: In ipso rei gerendæ articulo. Cf. Expedio.

PROCLĀMĀTOR, ōris, m. Déclamateur, criailleur, mauvais avocat. Syn. Præco, cantor, rabula.

PROCLĀMO, as, avi, atum, are, a. Crier fortement, pousser des cris. Syn. Vociferor. Usus: Adsunt, proclamant, fidem hujus implorant.

PROCLĪVIS, e, gen. com. Enclin à, prêt à, disposé à. Syn. Propensus, facilis; pronus. )( Laboriosus. Usus: Adolescentia proclivior est ad libidinem. Incitata semel in proclive labuntur. Dictu quidem proclive est, sed effectu arduum. Cf. Facilis.

PROCLĪVĬTAS, ātis, f. Pente; penchant, inclination. Syn. Facilitas. Usus: Proclivitas ad varios mores, varia vitia.

PROCLĪVĬTER, En pente; aisément, facilement. Usus: Facilius et proclivius ad laudem nobilitatis perveniunt.

PRŌCONSUL, ŭlis, m. Proconsul, celui qui ayant été consul à Rome était envoyé comme gouverneur en province. In provinciam missus cum potestate consulari.

PROCRASTĬNĀTĬO, ōnis, f. Renvoi au lendemain, ajournement. Epith. Odiosa. Usus: In rebus gerendis tarditas et procrastinatio odiosa est.

PROCRASTĬNO, as, avi, atum, are, a. Renvoyer au lendemain, différer, ajourner. Syn. Differo, tardo, rem longius duco. Cf. Differo, Moror.

PROCRĔĀTĬO, ōnis, f. Procréation, génération. Syn. Proles, progenies. Epith. Carissima. Usus: Carissimam suam quisque procreationem habet.

PROCRĔĀTOR, ōris, m. Celui qui crée, qui engendre. Syn. Genitor. Usus: Ille procreator mundi DEUS, DIEU, créateur de l’univers.

PROCRĔO, as, avi, atum, are, a. Procréer, engendrer, produire. Syn. Creo, pario, gigno, vitam trado, liberos suscipio. Usus: Multiplices fetus procreant. Procreare alicui periculum. Cf. Creo.

PRŌCŪDO, is, di, sum, ere, a. Former, façonner. Syn. Exacuo.

PRŎCUL, Au loin, loin, de loin. Syn. Longe, longius. Phras. Procul a nobis abest, il est loin de nous. Magno locorum intervallo disjuncti sumus; disjunctissimis terris habitamus; in ultimis terris habitamus; in ultimis terris, in extremis terræ finibus, apud homines in extremis terrarum finibus positos, nimia longinquitate locorum remotus degit; magnis intervallis distamus; longe ab domo excitus, in ultimas terrarum oras devectus, quas natura longe submovit regiones, colit. Eo ablegatus est, unde nec nomen, nec fama ejus accedere ad nos possit; inter nos multa maria regionesque intersunt. Cf. Longinquitas. Usus: Cœlestia procul sunt a nostra cognitione. Procul remotus a vero. Procul ab omni metu. Procul videre, auscultare aliquid. Procul a patria. Cf. Remotus, Disto.

PRŌCUMBO, is, cŭbŭi, cŭbĭtum, ere, n. Se pencher en avant, tomber. Usus: Fessus via procubuit. Cf. Genu.

PRŌCŪRĀTĬO, ōnis, f. Action d’administrer, de régir, administration. Syn. Curatio, administratio, gubernatio. Epith. Frumentaria, magna, plena, quæstoria. Usus: 1. Aliquem ad civitatis, negotii procurationem vocare, procurationi præficere; procurationem alicui committere, confier à quelqu’un une administration. Procurationem multarum rerum habere, avoir une vaste administration. Aliquem a procuratione amovere; liberare aliquem procuratione, quæ illum multis officiis implicatum et constrictum tenebat, délivrer qqn d’une administration qui l’enlaçait dans un réseau d’affaires et de devoirs. 2. Expiatio, cérémonie pour détourner une chose funeste, expiation. Constituendæ, faciendæ nobis sunt procurationes et observationes. Cf. Administratio.

PRŌCŪRĀTOR, ōris, m. Agent, intentant, directeur, procureur. Syn. Qui aliena negotia procurat; alieno præpositus negotio; alieni juris vicarius; qui aliquid nostri negotii gerit; qui res domesticas dispensat; qui curationem ac dispensationem rerum habet, suscepit. Epith. Æquus, diligens, familiaris, propinquus, necessarius, voluntarius, villicus. Usus: Cum villicos procuratores dedissem. Procuratores ludorum. Procuratoris negligentia factum est ut, etc.

PRŌCŪRO, as, avi, atum, are, n. et a. Soigner, avoir soin, s’occuper de. Syn. Curo, administro, guberno, gero. Phras. Rem meam diligenter procura, occupez-vous soigneusement de mon affaire. In rerum mearum procuratione nihil diligentiæ prætermittas, velim; rei istius curatio, ut cordi tibi sit, etiam atque etiam a te peto; tu si me amas, omnia dispicies remque ut tuam, summa fide geres. Cf. Administro, Curo, Gero, Facio. Usus: 1. Hereditatem, negotia, rationes alicujus procurare, être l’homme d’affaires de qqn. 2. Expio, détourner un mal par des expiations. Vide ut ea prodigia procurentur et expientur.

PRŌCURRO, is, curri, cursum, ere, n. S’élancer en avant, avancer; faire des progrès. Syn. Excurro. Usus: Sed ut productus studio ultra procurras, tu ailles plus loin, tu fasses de nouveaux progrès. Cum ab stationibus procurreretur.

PRŌCURSĀTĬO, ōnis, f. Combat d’avant-garde, escarmouche. Usus: A quibus per procursationem commissa pugna.

PRŌCURSĀTOR, ōris, m. Soldats d’avant-garde. Syn. Breve certamen cum procursatoribus fuit.

PRŌCURSO, as, are, n. Courir en avant, escarmoucher. Usus: Procursantibus a statione, qui lacesserent.

PRŌCURSŬS, ūs, m. Marche en avant vive attaque. Usus: Tumultuario prœlio ac procursu magis militum quam ex præparato certatum.

PRŌDĔO, is, ĭi, ĭtum, ire, n. Aller en avant, s’avancer. Syn. Exeo, in medium procedo. Adv. Obviam, necessario. Phras. 1. Hostes e latebris prodivere, les ennemis s’élancèrent de l’embuscade. E latebris erupere, prosiluere; e latebris in apertum campum prævolarunt; consurrectum est repente e latebris et in patentem ad conspectum undique campum prolata signa; hostes ab suis quisque latebris pariter exorti, repente exsistebant; cuniculus delectis militibus plenus armatos repente edidit; militum ingens manus repente ex dumosis tumulis exsistebat palamque armata volitabat. 1. (Res tota prodiit, Vulg.), tout est connu. Patefacta omnia et in medium prolata; ut mora temporis interposita illustrantur omnia et erumpunt, ita detecta quoque fraus est. Res tota in lucem extracta, in lucem prolata est. Haud ita res latuit, quin in conscientiam multorum brevi tempore efferretur; quin secretum omne brevi tempore effunderetur. Cf. Exeo, Vulgo, Manifesto. Usus: In publicum prodire; in concionem, in lucem, in aciem prodire. Prodire obviam alicui.

PRŌDĬGĒ, Avec prodigalité, profusion. Syn. Effuse.

PRŌDĬGĬUM, ĭi, n. Prodige, phénomène, merveille. Syn. Monstrum, portentum, ostentum. Epith. Fatale, exitiosum, importunum, recens, religiosum. Usus: Clodius fatale portentum prodigiumque reipublicæ, Clodius, ce monstre et ce fléau de la république. Hæc sunt prodigiis similia. Cf. Miraculum.

PRŌDĬGO, is, ēgi, actum, ere, a. Dissiper, prodiguer, dépenser. Syn. Consumo, effundo, ultra modum erogo. Cf. Prodigus.

PRŌDĬGUS, a, um, Qui prodigue, qui gaspille follement, prodigue; dépensier. Syn. Profusus, effusus, nimius; nepos luxuriosus, dissolutus, perditus, luxu profligatus. Phras. 1. Prodigus rerum suarum, si quisquam alius, prodigue de ses biens, comme pas un, plus que personne au monde. Homo largitor et prodigus; alieni appetens, sui profusus; homo perdita nequitia et insolens in aliena re, in quo tamen, pecuniæ an famæ minus parceret, non facile discernas. Quis in largitione effusior, qui post effusos cum probro ac dedecore immensos sumptus, pecuniæ sic illudat, tanquam in summa abundantia omnibus copiis fortunisque afflueret? Quæ ista tam profusa luxuries, post fractas eversasque opes, post patriam rem comestam ac perditam? Vides hunc hominem? decoxit et patrimonium omne profundo ventre circumfert. 2. Patrimonium suum omne prodigus absumpsit, il a dévoré en prodigue tout son patrimoine. Patrimonium omne per luxum effudit, comedit, devoravit; patriam rem perdidit, confecit, dissipavit; relictas a patre fortunas per luxum consumpsit, dilapidavit; rem familiarem pecuniamque omnem per luxuriam profudit, effudit, adedit, exhausit; rem omnem paternam confregit; per luxum ac nequitiam laceravit. Cf. Nepos. Usus: In honoribus decernendis prodigus ac fere nimius.

PRŌDĬTĬO, ōnis, f. Dénonciation, trahison. Epith. Grata, scelerata. Usus: In proditionis crimen vocari. Proditionis consilia agitare. Cf. Prodo.

PRŌDĬTOR, ōris, m. Traître. Syn. Desertor, oppugnator patriæ, qui proditionis consilia agitat. Epith. Vetus, nefarius. Usus: Patriæ exstinctor, imperii proditor.

PRŌDO, is, dĭdi, dĭtum, ere, a. Faire sortir, produire, émettre; trahir, livrer. Syn. Trado, mando, commendo, edo, scribo, aperio, manifesto, manifestum facio, indictum facio; patriæ exitium molior. Adv. Inposterum, nefarie, false, temere. Phras. 1. Hostibus omnia prodidit, il découvrit tout à l’ennemi. Rem omnem ad hostes protulit, pertulit; rem omnem hostibus enuntiavit; arcana consilia ducum cum hostibus communicavit; earum rerum indicium illo auctore ad hostes permanavit. Nihil eorum omnium clam hostibus fuit, indice servo et civium dissensiones foras efferente. 2. Diu se prodere noluerunt, ils refusèrent longtemps de se faire connaître. Diu cunctati animos nudari; diu tergiversati promere, quæ in animo laterent; multis agendum erat, palam ut facerent tandem, quæ sentirent; haud levis erat operæ, ut quæ staret ipsis sententia, aperirent, in aperto esset. Usus: 1. Prodere posteris memoriam alicujus facti. Quod est memoriæ litteris, litterarum monumentis proditum. Liberis perniciosum exemplum ad imitationem prodere. 2. Pronuntio, dico, creo, nommer à un emploi, créer. Consulem prodere. 3. Oppugno, vexo perfide, desero, fidem violo, ad adversarios transeo, trahir perfidement, faillir à; laisser sans défense, priver de tout secours. Fidem suam, salutem alicujus, conscios, patriam prodere. Tu nos repente relinquas? deseras? ad adversarios transeas? prodas? oppugnes?

PRODRŎMUS, i, m. Sorte de vent de nord-nord-est, qui souffle huit jours avant le lever de la canicule. Syn. Præcursor.

PRŌDŪCO, is, xi, ctum, ere, a. Faire avancer, pousser; produire au dehors. Syn. Duco, in longius duco, profero; educo, extraho, in publicum, in conspectum do. Adv. Longius ab homine, vitam mirabiliter, doctrinam, ultra quam satis est, coram, valde. Usus: 1. Convivium, sermonem longius, in multam noctem producere. Vitam, bellum producere, traîner en longueur. Conditionibus aliquem, verbis, falsa spe producere, amorcer, leurrer qqn et le bercer d’un faux espoir. 2. Educo, adduco, in conspectum do, in conspectu constituo, conduire en avant, faire avancer. Copias in aciem, testes ad judices, aliquem in conspectum et concionem populi producere. 3. Gigno, creo, suscipio, procreo, progenero, prosemino, produire, mettre au jour, engendrer. Pater simillimum sibi filium produxit. Cf. Profero.

PRŌDUCTĒ, En allongeant; en faisant la syllabe longue. )( Breviter.

PRŌDUCTĬO, ōnis, f. Allongement. )( Brevitas. Usus: Productio verbi, syllabæ, temporis.

PRŒLĬOR (PRÆ), aris, atus sum, ari, d. Combattre, livrer bataille. Syn. Prœlio dimico, pugno, certo; prœlium facio, committo, cieo; acie certo; dimicationem facio; manus confero; ad certamen descendo; prœlium ineo. Adv. Acriter, vehementer. Cf. Certo, Pugna, Prœlium.

PRŒLĬUM (PRÆ), ĭi, n. Combat, lutte, bataille. Syn. Pugna, dimicatio, certamen. Epith. Calamitosum, difficile, magnum, fatale, firmissimum, maximum, rectum, secundum. Prœlia acerrima, multa, plurima, præclara. Phras. Prœlium committere, engager le combat. Totis copiis cum hoste contendere; instructa acie confligere; arma conferre; acie vel armis contendere; manus conserere; signa, manus, pedem conferre; armis concurrere; armis, ferro, acie decernere; prœlium conserere; prœlium facere; prœlio decertare, contendere, confligere. Cf. Pugna, Certamen, Pugno. Usus: Prœlium in certum diem pronuntiare, désigner le jour de la bataille. Prœlio hostem lacessere; ad prœlium elicere hostem, prœlium ciere, combattre, exciter au combat. Prœlium inire, incipere, conferre; prœlium inferre; in prœlium ruere, commencer le combat. Prœlium facere, edere, committere, pugnare; contendere, confligere, decertare prœlio, combattre. Prœlium conficere; prœlio defungi, faire son devoir dans une bataille. Prœlium sustinere, supporter le choc des ennemis. Prœlium dirimere, mettre fin au combat (séparer les combattants). Prœlium intermittere; prœlio abstinere, supersedere, s’abstenir de combattre. Prœlio excedere, quitter le champ de bataille. Elabi e prœlio, s’échapper du combat. Prœlium renovare, redintegrare, restituere, et rem proclinatam adjuvare, recommencer l’action, regagner une bataille à peu pris perdue.

PRŎFĀNO, as, avi, atum, are, a. Profaner, souiller. Syn. Violo, polluo, profano ritu tracto. Usus: Profanare dies festos.

PRŎFĀNUS, a, um, Non consacré, profane, commun. Syn. Nihil habens religionis, a religione remotus. )( Consecratus, sacer, religiosus. Usus: Cum omnia illa ex sacris profana fecisset. Locus profanus.

PRŎFECTĬO, ōnis, f. Départ. Syn. Discessus, iter. )( Reditus, reversio. Epith. Misera, præceps, inutilis, periculosa, subita. Usus: Consilium profectionis et reversionis meæ accipe. Cf. Iter.

PRŎFECTO, Certainement. Syn. Certe, quidem.

PRŎFĔRO, fers, tŭli, lātum, ferre, a. Produire, publier, émettre, énoncer, dire. Syn. Recenseo, dico, prodo, promo, adduco, commemoro. Adv. Absurde, foras, jam dudum, latius diem, longius fines officiorum, immoderate. Phras. 1. Multa in medium protulit, il fit connaître bien des choses. Multa in lucem protulit, patefecit; in lucem extraxit, manifesta fecit; in aspectum lucemque protulit; ex occultis tenebris in lucem extraxit; occultissima quæque aperuit et exprompsit. 2. Tellus omnis generis herbas et fructus profert, la terre produit des herbes et des fruits de tout genre. Terra flores ac fruges fundit, profundit ager herbas; omnis generis fruges procreat; quotannis novis frugibus induitur; seges ex agro quotannis lætissima provenit; gignendæ herbæ non alius aptior est locus; quidquid alluit vicinus amnis, floribus vestitur. Usus: 1. Aliquid in medium, in lucem proferre. Sua merita, leges, testes proferre (Vulg. allegare). 2. Produco, prorogo, differo, longius rem duco, étendre, prolonger. Fines imperii, limites regni proferre. Judicii diem proferre. Audaciam suam ultra proferre.

PRŎFESSĬO, ōnis, f. Déclaration publique de la personne, du nom, etc. Syn. Certa confessio et denuntiatio apud prætorem eorum quæ quis possideret. Usus: 1. Jugerum subscriptio ac professio. 2. Promissio, pollicitatio, promesse. Sciebam fructuosam mihi fore tuæ voluntatis professionem. 3. Facultas, profession. Vis oratoris ipsaque dicendi professio, le nom de l’orateur et l’art de la parole dont ils font profession. (Professionem in religione facere, Vulg.), faire profession dans un ordre religieux. Latine: Solemni a perpetua votorum sponsione se obstringere, obligare; vota solemni ritu nuncupare. Conceptis verbis publicaque sponsione se DEO in perpetuum consecrare, dedicare; conceptis ex sacri sodalitii formula verbis sacramentum DEO dicere; sacramenti solemnis sponsione sacræ se familiæ adstringere.

PRŎFESTUS, a, um, Non férié, ordinaire. Usus: Dies profesti, jours de travail.

PRŌFĬCĬO, is, fēci, fectum, ere, n. et a. Avancer, faire des progrès. Syn. Procedo, progressum facio; valeo, possum, prosum. Adv. Aliquantum, multum, necessario multum, permultum; plurimum lepore, facetiis. Phras. Multum in philosophia profecit, il a fait de grands progrès dans la philosophie. Multum processit; magnos in philosophicis progressus habuit; magnas progressiones fecit; doctior fit in dies et naturæ intelligentior; ad summi philosophi laudem profecit; magnos in philosophia progressus effecit. Usus: Nihil ea re ad summam profectum puto. Nulla res tantum ad virtutem proficit quam... rien ne forme mieux à la vertu que.... Contentio tam diu sapiens est, quam diu proficit aliquid, la discussion est sage, aussi longtemps qu’elle est utile. Si modo in dicendo profeci.

PRŎFĬCISCOR, ĕris, fectus sum, isci, d. n. Partir, aller en voyage. Syn. Discedo, iter facio. Adv. Celeriter, clam, communiter suspiciones ex negotio, copiose, cupide, festinanter, inde, unde, longe a sedibus suis, mature, non ita multo post, obviam, privatim quoquam, protinus a disciplina, publice, recte, separatim, tandem aliquando, tarde. Phras. Athenas in Græciam cogito proficisci, je songe à me rendre à Athènes, en Grèce. Athenas in Græciam iter facere, ire cogito; Athenas accedere, me recipere cogito. Iter Athenas in Græciam dirigo; Athenas in Græciam trajicere, excurrere Athenas in Græciam cogito; Athenas in Græciam transire est animus; Athenas concedere, iter inire; in Græciam tendere; Athenas petere, iter convertere in Græciam cogito. Cf. Iter. Usus: 1. Roma in Asiam profectus. 2. Auctor sum, provenir, sortir de, tirer son origine de. Multa a me beneficia in illum profecta sunt. Ea doctrina ab Aristotele est profecta.

PRŎFĬTĔOR, eris, fessus sum, eri, d. Déclarer publiquement, promettre, offrir. Syn. Polliceor, præbeo. Adv. Amplius, apertissime, palam, vere. Usus: 1. Ad aliquid operam suam profiteri. Contra facere, quam quis professus aut pollicitus sit. Suscipere et profiteri magnum aliquid. Triduo me jurisconsultum profitebor. 2. Doceo, enseigner, être professeur. Qui profitetur philosophiam, gravem personam sustinet. 3. Præ me fero, jacto me, glorior, se vanter, se glorifier; faire profession de. Grammaticum se, sapientem, oratorem profiteri. Tantam facultatem consecutum me non profiteor. 4. Possessionum mearum modum magistratui denuntio, significo, faire la déclaration officielle de, déclarer. Quisque, quantum habeat prædæ, manubiarum, aratores jugerum modum apud prætorem profiteantur, que chacun déclare ce qu’il a tiré du butin, des dépouilles, etc.

PROFLĪGĀTUS, a, um, Abattu, anéanti; corrompu, dépravé. Syn. Homo omnium profligatissimus ac perditissimus. Cf. Perditus.

PROFLĪGO, as, avi, atum, are, a. Renverser, abattre, terrasser. Syn. Affligo, prosterno, depello, exturbo campo copias. Usus: Hostium copias, rempublicam profligare ac perdere. Cf. Perdo.

PROFLŬENS, entis, omn. gen. Qui coule; cours d’eau, rivière, ruisseau. Syn. Fluvius, flumen, torrens. Usus: 1. Eum in profluentem abjici jussit. 2. Liquidus, expeditus. Expedita et profluens oratio. Adject.

PROFLŬENTER, Abondamment. Syn. Abundanter, copiose.

PROFLŬENTĬA, æ, f. Flux, abondance. Syn. Affluentia, abundantia, copia. Epith. Inanis. Usus: Oratoriam vim inanis quædam profluentia imitatur.

PROFLŬO, is, xi, xum, ere, n. Couler, découler. Syn. Mano, emano. Usus: Cujus ore melle dulcior profluebat oratio, la parole coulait de ses lèvres plus douce que le miel. Mosa profluit ex monte Vogeso, la Meuse prend sa source dans les Vosges.

PRŎFŬGĬO, is, fūgi, ere, n. Fuir, s’enfuir. Syn. Perfugio, transfugio. Adv. Clam, plane. Usus: Filius domo ad me profugit. Extorrem in exilium profugere. Cf. Fugio.

PRŎFŬGĬUM, ĭi, n. Asile, abri. Syn. Perfugium, portus.

PRŎFŬGUS, a, um, Fugitif, exilé. Usus: Ænea duce profugi sedibus incertis vagabantur, les Troyens, chassés de leur patrie, erraient, sous la conduite d’Énée, sans avoir de demeure fixe. Cf. Fugitivus.

PRŎFUNDO, is, fūdi, fūsum, ere, a. Verser, répandre; perdre, prodiguer. Syn. Effundo. Adv. Sæpe et multum. Usus: Profundere patrimonium suum, dissiper son patrimoine. Laborem omnem, omnes ingenii vires profundere et perdere. Vitam, sanguinem, animum pro aliquo profundere. Magnam vim lacrimarum profundere. Profundere se in aliquem. Odium suum intus inclusum in aliquem profundere. Lacrimæ se profundunt. Voluptates prima ætate compressæ se nonnunquam subito profundunt, les passions, enchaînées dans le premier âge, font tout à coup explosion. Cf. Effundo.

PRŎFUNDUS, a, um, Profond, élevé. Syn. Altus. Phras. Vallis profunda, vallée profonde. Vallis in immensam altitudinem depressa; vallis infinita altitudine; vallis inexsuperabilis altitudinis. Usus: Fossæ profundæ multos pedes altæ. Spelunca profunda et multos pedes humi depressa. Scrobes profundæ in altitudinem quinque pedum fodiebantur.

PRŎFŪSĒ, Sans modération, en désordre. Usus: Consul obstitit profuse tendentibus suis in castra, le consul arrêta les siens qui rentraient en désordre dans le camp, il s’opposa à ceux qui rentraient en désordre.

PRŎFŪSUS, a, um, Excessif, immodéré, extrême. Syn. Immoderatus, immodestus, prodigus, nimius. Usus: Quanti et quam profusi sumptus. Profusæ epulæ. Hilaritas profusa. Cf. Nepos, Prodigus.

PRŌGĔNĔRO, as, are, a. * Produire, engendrer. Usus: Aquilæ columbam non progenerant. Cf. Genero.

PRŌGĔNĬES, ēi, f. Postérité, descendants, lignée. Syn. Proles, genus. Epith. Divina, optima, tanta. Usus: Veteres se progeniem deorum dicebant.

PRŌGIGNO, is, gĕnŭi, gĕnĭtum, ere, a. Produire, engendrer. Syn. Procreo, gigno.

PROGNĀTUS, a, um, Engendré, issu. Syn. Natus. Cf. Filius.

PROGNOSTĬCON, ostĭci, n. Signe d’une chose quidoitarriver, pronostic. Syn. Conjectura, signum, rei futuræ divinatio. Cf. Divinatio.

PRŌGRĒDĬOR, ĕris, gressus sum, grĕdi, d. Marcher en avant, avancer, s’avancer. Syn. Progressionem vel progressum facio, procedo; serpo. )( Regredior. Adv. Impune, longius, sensim, pedetentim, nusquam, paululum. Phras. Longius quam voluissem progressus sum, je me suis avancé plus loin que je n’aurais voulu. Eo accessi, unde receptum vix habeo; latius opinione evagatus, elatus sum. Cancellos, quos mihi ipse circumdedi, egressus sum; lineas transii, transilii. Cf. Proficio. Usus: Multorum dierum iter jam progressus. Quo pervenire potuit hominis furor, progressus est. Progredi in virtute, faire des progrès dans la vertu.

PRŌGRESSĬO, ōnis, f. Accroissement, augmentation, progrès. Syn. Progressus. Epith. Admirabilis. Usus: Progressionem ad virtutem aiunt fieri, non item levationem vitiorum.

PRŌGRESSŬS, ŭs, Progrès développement. Syn. Progressio, processus. Epith. Firmus, præceps, constans. Phras. 1. Progressu temporis, par la marche du temps. Progrediente ætate; progressu ætatis; procedente tempore. 2. In tanto progressu rerum, dans une si heureuse succession d’événements. In tanto impetu cursuque rerum; tam secundis omnibus; tam læta in re; rebus tam belle fluentibus; cum cursum res tenerent suum. Cf. Status, Successus. Usus: Qui rerum causas earumque progressus sciunt, connaissent les causes des choses, le principe et la suite des événements. Magnos in studiis progressus fecit. A progressu arcere.

PROH vel PRO! Oh! O! Ah! Usus: Pro scelus!

PROHĬBĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Retenir, empêcher; défendre, prohiber, interdire. Syn. Inhibeo, veto, impedio, interdico, intercludo, excludo, obsto, non permitto. Adv. Acriter, diutius, omnino, nec semel, sed sæpius, maxime. Phras. Nihil hominem prohibebit quin insanire pergat, rien n’empêchera cet homme de continuer à déraisonner. Non religio, quam nullam habet, non verecundia a furore arcebit; non magnitudo pœnæ a maleficio submovebit; nihil furentis impetum continebit. Cf. Coerceo, Cohibeo, Refreno. Usus: Aditu, provincia, sepultura aliquem prohibere. 2. Arceo, submoveo, repello, garantir, préserver, défendre. Vim hostium ab oppido, ignes a navibus, a tectis fures prohibere. 3. Tueor, protéger qqn. Aliquem injuria, periculo, convitiis, calamitate prohibere.

PRŌJECTĬO, ōnis, f. Action d’allonger. Syn. Porrectio. Usus: Projectio brachiorum, allongement, extension des bras.

PRŌJECTUS, a, um, Jeté en avant, étendu. Syn. Abjectus, porrectus. Usus: 1. Brachium projectum. Cum esset projectus inhumatus. Urbs in altum projecta. Insula in portus ostium projecta. 2. Impudens, profligatus, contumax, porté à, enclin; excessif. Projectus ad audendum, homme prêt à tout oser. Projecta audacia, audace effrénée. Projecta et effrenata cupiditas. Cf. Audax.

PRŌJĬCĬO, is, jeci, jectum, ere, a. Jeter, repousser, chasser. Syn. Rejicio, expello. Adv. Foras. Usus: 1. Quando tandem hanc pestem urbs evomet forasque projiciet? 2. Negligo, amitto, abandonner, mépriser. Se, libertatem ac vitam projicere. 3. Abjicere, se, se jeter aux pieds de qqn, tomber. Se ad pedes alicujus projicere. 4. Proripio, se produire avec impétuosité. Quæ libido se non proripiet ac projiciet aut occultatione proposita aut impunitate? Jusqu’où ne s’emportera pas le torrent des débauches honteuses, dès qu’on aura la garantie du succès ou de l’impunité? Cf. Abjicio.

PRŎIN, PRŎINDE, De là, donc, par conséquent. Syn. Itaque. Usus: Proin aut exeant aut quiescant. Proinde bono animo sis. Proinde, ut se res habuerit. Proinde, quasi isti aliter sentiant.

PRŌLĀBOR, ĕris, psus sum, labi, d. n. Tomber. Syn. Delabor, corruo, ruo. Adv. Longius. Usus: 1. Timore prolabi. 2. Venio, accedo, arriver, se laisser aller à. Libenter ad eum sermonem delapsus sum. Cf. Labor.

PRŌLAPSĬO, ōnis, f. Chute, faux pas. Syn. Lapsus, lapsio. Usus: Viam tam lubricam vix sine prolapsione conficies.

PRŌLĀTĬO, ōnis, f. Ajournement, délai, prorogation. Syn. Dilatio. Usus: 1. Judicii prolationem impetravit. 2. Commemoratio, mention, citation. Exemplorum prolatio fidem facit. Cf. Mora.

PRŌLĀTO, as, avi, atum, are, a. Ajourner, différer. Syn. Procrastino, differo, longius duco. Usus: Illud malum sustentando et prolatando vix opprimi potest, on peut à peine étouffer ce mal à force de patience et de temps. Cf. Differo.

PRŌLECTO, as, avi, atum, are, a. Attirer, provoquer. Syn. Allecto, allicio. Cf. Allicio.

PRŌLES, is, f. Rejeton, enfant, postérité. Syn. Progenies, soboles. Epith. Ferrea.

PRŌLĒTĀRĬUS, a, um, Prolétaire, citoyen de la dernière classe. Syn. Vilis, plebeius. Usus: Sermo proletarius, langage des gens du peuple. Cf. Tenuis, Ignobilis.

PRŌLIXĒ, Largement, abondamment. Syn. Large, liberaliter, cumulate. Usus: Id mihi prolixe pollicitus est et promissis prolixe celeriterque stetit.

PRŌLIXUS, a, um, Large, libéral, bienveillant. Syn. Liberalis, benignus. Usus: 1. Aninus, natura polixa, benefica. 2. Facilis, expeditus, favorable, heureux, bon. Cætera spero tibi omnia prolixa fore. Cf. Longus.

PRŎLŎGUS, i, m. Prologue. Syn. Præfatio, exordium.

PRŌLŎQUOR, ĕris, cŭtus sum, qui, d. n. et a. Exposer, raconter, dire. Syn. Profiteor, loquor. Cf. Loquor.

PRŌLŪDO, is, si, sum, ere, n. Préluder, s’exercer. Syn. Speciem exhibeo. Cf. Præludium.

PRŌLŬO, is, ŭi, ūtum, ere, a. * Emporter, entraîner; laver, s’humecter. Usus: Tempestas ex omnibus montibus nives proluit, entraîne les neiges de toutes les montagnes. Vino se proluit.

PRŌLŪSĬO, ōnis, f. Prélude, préambule. Syn. Præludium, proœmium.

PRŌLŬVĬES, ēi, f. Débordement, inondation. Syn. Eluvies, eluvio. Epith. Mira. Usus: Mira Romæ proluvies, magna vis aquæ.

PRŌMĔRĔO, es, ūi, ĭtum, ere, et.

PRŌMĔRĔOR, eris, ĭtus sum, eri, d. Mériter. Syn. Mereor. Adv. Optime. Cf. Mereor.

PRŌMĔRĪTUM, i, n. Mérite. Syn. Meritum, beneficium. Epith. Universum majus. Cf. Meritum.

PRŌMĬNĔO, es, ūi, ere, n. Être saillant, proéminent, faire saillie. Syn. Projicior, emineo. Usus: Tecti pars projecta, quæ prominet. A tota acie prominens. Id factum in memoriam ac posteritatem prominebit, se prolongera, s’étendra jusqu’à la postérité la plus reculée.

PRŌMISCŬĒ, En commun, indistinctement, pêle-mêle. Syn. Sine discrimine. Phras. Omnes promiscue cæsi, tous furent massacrés sans distinction. Nullum ætatis discrimen ira fecerat in cædibus; promiscua omnis ætatis ordinisque cædes facta est; modum ira non habuit promiscue in omnes versa. Sævitum in omnes nullo discrimine; ferrum effugere nemo potuit; non ætas, non sexus quemquam victoris iræ subduxerat; non ætatis, non sexus verecundia a belli injuria quemquam prohibuit; ne imbelli quidem ætati temperatum. Usus: Promiscue et communiter datum. Poterunt iis uti promiscue.

PRŌMISCŬUS, a, um, * Mêlé, confondu. Syn. Mistus, confusus, incertus. Usus: Connubia, cædes promiscua. Divina atque humana promiscua habere, mêler toutes les choses divines et humaines.

PRŌMISSĬO, ōnis, f. Action de promettre, promesse. Syn. Pollicitatio. Epith. Perniciosa. Usus: Promissione auxilii aliquem solari. Cf. Promissum.

PRŌMISSUM, i, n. Promesse, chose promise. Syn. Fides, receptum. Epith. Uberius, majus. Promissa cruenta, tetra, scelerata, diis hominibusque invisa; nec diuturna, nec salutaria, honesta, integra, gloriosa, plena lætitiæ, plena pietatis, firma, certa, rata, inutilia, multa. Phras. 1. Volo ut promissa serves, je veux que vous teniez vos promesses. Volo ut stes promissis; fidem exsolvas; fidem tuam liberes; promissa solvas, exsolvas; promisso satisfacias; solvas quod promisisti; re præstes quæ pollicitus es; velim, ut cum tuis verbis facta consentiant; promissa tua exitus confirmet; persolvas, dependas quod promisisti. 2. Dabo operam ut promissis faciam satis, je ferai en sorte de tenir ma promesse. Dabo operam, ut præstem fidem meam; ut fidem tibi probem meam, fidem non deseram; fidei ne desim; ut exsequar, efficiam quod promisi; promissa præstem, promissa exitu confirmem; ut a meis verbis exitus non dissentiat; ut verba res confirmet; ut a promissis pactisque ne discedam. 3. Turpe est promissa non servare, il est honteux de ne pas garder ses promesses. Fidem, promissa fallere; frangere promissum, fidem; mutare fidem; a pactis promissisque discedere, recedere; fidem deserere; fidei deesse; inania, irrita promissa reddere; fraude liberare animum nolle. Usus: Cæsar multa multis promissa fecit. Promissis suis tenetur. Multi ab eo promissa repetunt, exigunt, flagitant, expetunt. Promissa servabo, solvam, exsolvam, persolvam; promissa efficiam; promisso satisfaciam.

PRŌMITTO, is, misi, missum, ere, a. Promettre qqche à qqn, donner à espérer. Syn. Polliceor, spondeo, recipio, promissum facio, fidem meam obligo; profiteor, paciscor, offero, defero, constituo. Adv. Affirmate, quasi DEO teste, bene, benignissime, exploratius, honeste, honorifice, large, liberalissime, prolixe alicui, separatim, prompte. Phras. 1. Promisit mihi omnia, il m’a promis monts et merveilles. Oneravit me ingentibus promissis; dextram fidemque dedit; auctor fuit, nihil mihi quod in rem meam sit, defuturum; aureos montes mihi pollicitus est. 2. Hoc tibi sancte promittere possum, nulla in re me tibi defuturum, je vous promets sur mon honneur que je vous accorderai tout ce qui sera en mon pouvoir. A me omnia in te studia atque officia, quæ quidem ego præstare potero, velim exspectes. Præsto me tibi semper fore existimes, planeque tibi persuadeas velim. Hoc tibi confirmo ac re præstabo, nullum me studii aut officii genus, quod in rem tuam sit, vel quod ad laudem dignitatemque tuam pertinere videatur, ullo esse loco prætermissurum. Si quid valebo, valebo tibi. Fidem do, nihil in te studii, nihil officii, quod e re tua sit desiderari me passurum. Cf. Polliceor. Usus: 1. Quod promitto, præstabo. Prolixe de sua voluntate polliceri. Alicui ad cœnam promittere. 2. Alo, laisser croître. Barbam promittere.

PRŌMO, is, prompsi, promptum, ere, a. Tirer, retirer, faire sortir de. Syn. Profero. Usus: Pecuniam ex ærario, vestem ex armario, libros e bibliotheca promere. Animus semper ex se aliquid promit, quod delectat.

PRŌMONTŌRĬUM, ĭi, n. Montagne qui s’avance dans la mer, cap, promontoire. Syn. Mons in mare projectus; lingua in altum excurrens.

PRŌMŎVĔO, es, mōvi, mōtum, ere, a. Faire avancer, pousser en avant. Syn. Proveho, perduco. Phras. 1. Multos promovit ad honores, il en a élevé, poussé beaucoup aux honneurs. Ad dignitates perduxit; ad honores extulit, honoribus auxit, ornavit; ad maxima fastigia provexit; multis hunc fortuna dedit amplificatorem dignitatis suæ. Multi ejus opera crevere; in altiorem locum ascendere; altiorem dignitatis gradum ejus beneficio consecuti sunt; per eum in amplissimum locum pervenere; in altissimo gradu positi sunt; evolarunt ad summum gradum; ad honores ejus opera processere; in principum dignationem venere; ejus gratia ad id fastigii sunt extracti; ab humili ordine ad sublimem gradum promoti; ad magna et honorata ministeria, ejus suffragatione producti; in magnum fastigium emersere; eo magnitudinis processere. 2. Ad summam dignitatem promotus est, il a été élevé à la plus haute dignité. Honoribus longissime processit; ex infima fortuna ad summum fastigium provectus est; e tenebris extractus ac in lucem famamque provectus est; secundo cursu ad summum fastigium evectus est; in summo fastigio positus est; eo magnitudinis processit, quæ omnium temporum dignitatem ac gratiam antecederet; ex infima fortuna crescendi occasionem nactus, gradum ad summa quæque fecit. Cf. Gradus, Dignitas, Honor. Usus: Sedulo movens sese, nihil promovet. Ibi te videbo et promovebo, là je vous verrai et il faudra bien que vous me promettiez (de venir vous asseoir à ma table).

PROMPTĒ, Sans hésitation, avec empressement. Syn. Alacri animo, sine cunctatione.

PROMPTUS, a, um, Apprêté, disposé; prêt, dispos, prompt à. Syn. Paratus, expeditus, alacer, hilaris, ardens, erectus; expositus, propositus, in promptu. Adv. Æque. Phras. 1. Promptus sum ad te juvandum, je suis prêt à vous aider. Aderit opitulandi studium, quod in te semper habui; omnis cunctatio aberit, ubi studii in te locum mihi aliquem esse intellexero; ipsum nomen amicitiæ mirabilem mihi alacritatem addet ad te omnibus in rebus juvandum. Quæ mihi animi incitatio atque alacritas est innata, ea amicitiæ studio incensa, prompta tibi est et expedita. 2. Res in promptu est, la chose est sous la main. Res ad manum est; sub manum est; in manu est. Usus: Prompta et parata in respondendo celeritas, ad jocandum hilaritas. Ore ac vultu alacri ac prompto intueri. Quod animo sentio, et vultu et lingua promptum habeo, mon visage, mes paroles sont l’expression fidèle de ma pensée. Promptissimus homo et experiens. Cf. Paratus, Expedio.

PRŌMULGĀTĬO, ōnis, f. Promulgation, publication. Epith. Nefaria, fatidica. Usus: Leges promulgatione latæ, antequam scriptæ.

PRŌMULGO, as, avi, atum, are, a. Publier officiellement, faire connaître, promulguer. Syn. Edo, prodo, publice propono. Adv. Nominatim, publice, separatim. Usus: Rogationem, legem promulgare, porter une proposition de loi devant le peuple. De salute alicujus vel honore, de constituendo imperatore promulgare.

PRŌMULSIS, ĭdis, f. Entrée de table, plat d’entrée. Syn. Potio mulsi condita.

PRŌMUS, i, m. Cellerier, sommelier. Syn. Cellarius, qui cellæ præest.

PRŎNĔPOS, ōtis, m. Arrière petit-fils.

PRŌNŌMĬNĀTĬO, ōnis, f. Antonomase, fig. de Rhét.

PRŌNUNTĬĀTĬO, ōnis, f. Déclaration, publication. Syn. Prolatio; propositio legis. Epith. Dulcis, vera et falsa. Usus: 1. Nondum lege et prænuntiatione damnatus. 2. Oratorum munus moderandi vocem, débit oratoire, action. Quis cantus moderatæ orationis pronuntiatione dulcior? 3. Dictum, enuntiatio, proposition. Omnis pronuntiatio aut vera aut falsa est Cf. Pronuntio.

PRŌNUNTĬĀTOR, ōris, m. Celui qui expose, qui raconte, narrateur. Epith. Grandis, sincerus. Usus: Thucydides pronuntiator sincerus.

PRŌNUNTĬĀTUM, i, n. Proposition, énoncé d’un jugement. Syn. Effatum, axioma.

PRŌNUNTĬO, as, avi, atum, are, n. et a. Dire, annoncer, publier; réciter, déclamer. Syn. Dico, edico; lingua nuncupo, litteras appello. Adv. Amplius, memoriter. Phras. Orator is egregie pronuntiat, cet orateur déclame parfaitement. Orator eximia est in dicendo pronuntiatione; sonus in illo dulcis, litteræ nec expressæ putidius, nec oppressæ. Non exprimit litteras putidius, nec obscurat negligentius. Verba non exiliter exanimata exeunt, non inflata et quasi anhelata gravius; sonus vocis et appellandarum suavitas litterarum gratiam dicentis augent. Lenis appellatio litterarum et emendata, cum suavitate vocum explanatio quid leporis habeant, in nullo magis quam in illa cernitur. Sono vocis utitur ita recto et simplici, ut nihil ostentationis aut imitationis afferre videatur; verba dicentis sic expressa sunt, ut suis litteræ quæque sonis enuntientur. Usus: Memoriter multos versus pronuntiare. Pugnam in posterum diem, victorum nomina, militibus certa præmia pronuntiare, annoncer le combat pour le lendemain, promettre des récompenses aux soldats.

PRŌNUS, a, um, Incliné, penché en avant. Syn. Flexus, inclinatus. )( Supinus. Usus: Motus corporis pronus. Cf. Inclino.

PRŎŒMĬUM, ĭi, n. Exorde; préface, introduction. Syn. Exordium, principium orationis. Epith. Novum, mercenarium. Usus: Longum et alte petitum proœmium. Exordium habet proœmium et insinuationem.

PRŎPĀGĀTĬO, ōnis, f. Propagation, agrandissement. Syn. Procreatio, amplificatio. Usus: Propagatio imperii, vitæ, temporis, miseriarum.

PRŎPĀGĀTOR, ōris, m. Propagateur. Syn. Amplificator.

PRŎPĀGO, as, avi, atum, are, a. Propager, multiplier; prolonger, perpétuer. Syn. Profero, produco, amplifico, dilato. Phras. Malum latius propagatur, le mal se répand de tous côtés. Mali contagio latius in dies serpit; plures jam imperii provinciæ mali contagione contaminatæ sunt; patet id mali genus latius, quam credi possit; ad plures reipublicæ partes pertinet, manat, vulgatur, disseminatur in dies latius et corroboratur; alpes ascendit, provincias non jam finitimas, sed remotissimas occupat ac involvit. Cf. Contagio. Usus: Vitam propagare victu ferino. Gloria ejus latissime propagata est. Ad memoriam propagandam et posteritati prodendam. Cf. Amplifico.

PRŎPĀGO, ĭnis, f. Provin, bouture de vigne. Syn. Vitis ad sobolem suppressa. Usus: Ne propago lædatur alterius radicibus, que le provin ne soit pas blessé par les racines d’une autre vigne.

PRŌPĂLAM, Ouvertement, publiquement. Syn. Palam, in aperto, in propatulo. Cf. Palam.

PRŌPĂTŬLUS, a, um, Libre, ouvert, exposé à la vue de tout le monde. Syn. Apertus. Usus: In propatulo, more ferarum vivere, en plein air.

PRŎPE, Près, dans le voisinage. Syn. Propter, juxta. )( Longe, procul, remote. Phras. Hostis prope est, l’ennemi n’est pas loin. Haud procul abest; in ipsis prope portis est; in conspectu est; in foribus est; tergo imminet; vix teli jactum abest; modicis spatiis distat; cervicibus incumbit; supra caput est; in propinquo est. Cf. Vicinus. Usus: 1. Prope urbem, ripam. Propius a me abest. Propius urbem movere castra. 2. Pene, fere, propemodum, quasi, presque, à peu près. Prope centum annos natus. Ille, prope dicam, insanit. Cf. Propemodum.

PRŎPĔDĬEM, Au premier jour, bientôt, très prochainement, sous peu. Syn. Brevi. Usus: Propediem te videbo. Cf. Brevi.

PRŌPELLO, is, pŭli, pulsum, ere, a. Pousser en avant, devant soi; chasser, mener. Syn. Impello, propulso. Adv. Paulum remis. Usus: Hostium impetum; navem remis propellere. Cf. Pello.

PRŎPĔMŎDUM, Presque, à peu près. Syn. Prope, fere. Phras. Acies nostra propemodum in fugam versa est, nos troupes furent presque mises en fuite. Haud procul abfuit, quin terga verteret nostra acies; nihil propius factum est, quam ut in pedes se conjiceret acies tota; jam in eo res erat, ut in fuga sibi pretium poneret acies nostra; accisæ res erant; inclinata res erat, vix ut sustineri jam posses, quin effusam in fugam converteretur miles noster; jam ad fugam spectabant omnia. Usus: Propemodum manere in instituto meo mihi videor. Cf. Pene.

PRŌPENDĔO, es, di, sum, ere, n. Avoir la prépondérance; l’emporter; pencher, incliner; pencher pour. Syn. Inclino, incumbo, aliquo animum inclino. Phras. Omnes eo propendebant, tous penchaient pour cet avis. Sententiæ omnium eo inclinabant; inclinabat animus, mente atque animo in eam partem trahebantur. Naturali quodam studio, naturæ inductu eam partem sequebantur, in eam partem præcipites erant. Cf. Inclino. Usus: Summa voluntatis inclinatione ad nos propendet, une forte inclination le fait pencher vers nous. Quocumque incubuerint ac propenderint, impellam.

PRŌPENSĒ, Avec bienveillance, de grand cœur. Syn. Exanimo, libenter, sponte, summa voluntate.

PRŌPENSĬO, ōnis, f. Penchant, propension à. Syn. Inclinatio voluntatis, proclivitas. Usus: Summa in virtutem aut vitia propensio. Cf. Inclino.

PRŌPENSUS, a, um, Porté, enclin à. Syn. Proclivis. Usus: Ad lenitatem, misericordiam natura propensus. Sua sponte ad dicendum propensus. Cf. Inclino, Propendeo.

PRŎPĔRANTĬA, æ, f. * Hâte, diligence, précipitation. Syn. Properatio.

PRŎPĔRĀTĬO, ōnis, f. Hâte, diligence, précipitation. Syn. Festinatio.

PRŎPĔRĔ, En hâte, promptement, vite. Usus: Propere se recepit.

PRŎPĔRO, as, avi, atum, are, n. Se hâter, se dépêcher, faire diligence. Syn. Festino, accelero, celeritate utor, maturo. Adv. Magnopere, necessario, protinus, vehementer. Phras. 1. Properandum est domum, il faut se hâter de retourner chez soi. Accelerandus gradus est; ventis remisque in patriam iter maturandum; omni festinatione domum properandum; quantum accelerari potest, iter maturandum est; cursu magis quam itineris modo domum contendendum est; præcipitandum iter est; festinatio, celeritas in repetenda patria adhibenda est; maturato opus est. 2. Hæc properans scripsi, j’ai écrit ces choses à la hâte. Præpropera festinatione hæc exaravi; approperato opere hæc in chartam conjeci; quod ad alia festinaret animus, ista de properavi summa festinatione. 3. Non potui melius scribere, quia properandum erat, je n’ai pu mieux écrire parce que je devais me hâter. Festinatio curam exemit nitidius scribendi; festinantius scribendum erat, quam ut opera pingendis litteris dari posset. Otii tantum non erat; non vacabat tantum boni temporis, ut non vacillantes interdum litterulæ, aut minus compositæ exirent. Usus: Remis et velis in patriam properare. Sive retardabis sive properabis. Cf. Festino.

PRŎPĪNO, as, avi, atum, are, a. Offrir à boire à qqn; en gén. donner, offrir, livrer, abandonner. Syn. Trado, effero.

PRŎPINQUĬTAS, ātis, f. Parenté. Syn. Agnatio, conjunctio sanguinis, affinitatis necessitudo; vicinitas. )( Longinquitas. Epith. Maxima, pia. Usus: 1. Pietate propinquitas colitur. Cum illo maximis vinculis cognationis et propinquitatis conjunctus. 2. Vicinitas, proximité, voisinage. Municipium propinquitate finitimum.

PRŎPINQUO, as, avi, atum, are, a. et n. Approcher, s’approcher. Syn. Accedo propius, propinquior fio. Cf. Prope.

PRŎPINQUUS, a, um, Proche, rapproché, voisin; parent. Syn. Vicinus, proximus, finitimus, citimus, cognatus, necessarius. )( Longinquus. Phras. 1. Domus propinqua foro est, la maison est tout près du forum. Foro imminet; in conspectu fori est; haud longe abest a foro; a foro paucis vix passibus recedit Cf. Vicinus, Prope. 2. Propinquis abundas, vous avez beaucoup de parents. Propinquis et affinibus flores; a propinquis optime paratus, munitus es; cum multis tibi conjunctio sanguinis intercedit; multos habes conjunctione sanguinis devinctos; multi sunt cognationis, propinquitatis ac necessitudinis vinculis tecum conjuncti; quorum cognatione teneris, multi sane sunt et illustres; quos sanguine conjunctos habeo, populus sunt. Cf. Cognatus, Affinis. Usus: 1. Loco, intervallo, spatio vicinus, au proche, proche. Propinqui horti et finitimi. 2. Tempore, qui est sur le point d’arriver, proche, prochain, non éloigné. Propinquam mortem denuntiat. 3. Cognatione, amicitia, propinquitate conjunctus, parent, proche. Arctior colligatio est propinquorum. 4. Natura proximus, qui se rapproche de, approchant, analogue. Si qui motus propinqui his ac talibus animi perturbationibus.

PRŎPĬOR, us, gen. com. Plus près, plus intime, plus étroit, qui touche de plus près. Syn. Arctior, junctior, interior. Usus: Omnibus sua pericula propiora videntur quam aliena. Causa fuit propior et exitu similior. Propior est ejusdem generis, nationis, linguæ societas, arctior interiorque conjunctio eorum, qui ejusdem sunt civitatis, il y a une société plus intime entre ceux qui, etc.

PRŎPĬTĬO, as, avi, atum, are, a. Rendre propice, fléchir, apaiser. Syn. Propitium reddo, placo. Cf. Placo.

PRŎPĬTĬUS, a, um, Propice, favorable, bienveillant. Syn. Secundus, præsens. )( Infestus, iratus. Usus: Ita mihi omnes deos propitios velim. Cf. Benevolus, Placatus.

PRŎPŌLA, æ, f. Vendeur, revendeur, marchand. Syn. Qui mercatur a mercatoribus, quod statim vendat.

PRŌPŌNO, is, pŏsŭi, pŏsĭtum, ere, a. Placer, mettre, poser devant; représenter, proposer, présenter. Syn. Pono, ante oculos mihi constituo. Adv. Breviter, paulo post, vehementer, aliquando tandem, amantissime quid, fidissime quid. Phras. 1. Nihil mihi præter salutem et libertatem reipublicæ proposui, je ne me suis proposé que le salut et la liberté de la république. Nihil mihi deliberatius est quam salutem reipublicæ tueri; hoc unice intendo, hoc unum institui; me in hoc studium præclare confirmavi; hoc unum destinatum habeo; hoc unum prosequi in animo est; certum mihi est et deliberatum; hoc totis animis imbibi; fixum hoc est in animo et destinatum, quem ad defendendam reipublicæ libertatem impetum cepi, prosequar. Curas meas omnes ad communem omnium libertatem intendi; ad libertatem reipublicæ meas cogitationes omnes contuli. Nihil aliud a communi libertate quæsivi; nihil præter communem libertatem curavi, spectavi, secutus sum; præter libertatem reipublicæ proposita mihi res nulla fuit; ad hoc animum retuli meum; hoc spectabat animus; ad hoc consilia, cogitationes totamque mentis aciem direxi. 2. Propone tibi sæpius imaginem patris tui, mettez-vous souvent devant les yeux l’image de votre père. Pone tibi ob oculos; statue, constitue tibi ob oculos, ante oculos, imaginem patris tui; illam tibi in mente atque oculis defige; subjice sub oculos, sub aspectum, imaginem patris tui; versetur sæpe ob oculos imago clarissimi patris tui; obversetur oculis; ante oculos versetur. 3. Proposui mihi firmiter, je suis fermement résolu. Constitui mecum; in animum induxi; apud animum statui; animum induxi; in animo est; deliberatum habeo; id certum mihi obstinatumque est; fixum mihi destinatumque in animo est; obstinavi animo; ratum fixumque est, certum mihi est; sententia stat. Cf. Statuo, Constituo. 4. Proponam rem omnem populo, je proposerai le tout au peuple. Ad populum feram; cum populo communicabo; populum de re tota certiorem faciam; populum de re tota edocebo. Usus: Ediscendum aliquid publice proponere. Ab eo quod tibi proposueris, minus aberrabis. Propone tibi duas leges, idque contemplare animo, quod oculis non potes. Qui leges scribunt, utilitatem sibi reipublicæ proponere debent. Rei alicujus imaginem et memoriam sibi proponere.

PRŌPORTĬO, ōnis, f. Proportion, rapport, similitude. Syn. Comparatio. Usus: Quod aer aquæ, hoc aqua terræ proportione reddit. Habent hæ lineæ proportionem et comparationem, quam habent centum ad sexaginta. Peræqua proportio, quod omnes partes inter se cum quodam lepore consentiant. (Proportionaliter, Vulg.), proportionnellement. Latine: pro rata parte.

PRŌPŎSĬTĬO, ōnis, f. Action de se mettre devant les yeux, de se figurer, de se représenter. Epith. Ampla et splendida, infirma, perspicua. Usus: Hujus vitæ propositio cogitatioque, l’idée, la perspective d’une telle vie.

PRŌPŎSĬTUM, i, n. Projet, plan, dessein, vue, intention. Syn. Mens, consilium, scopus, proposita ratio; susceptum consilium, institutum. Phras. Propositum meum non mutabo, je ne changerai pas mon projet. Non mutabo institutum meum; perstabo in proposito; manebo, permanebo in suscepto consilio; tenebo, servabo institutum meum; a proposito nec latum unguem discedam; perficiam, quod animo intendi; destinata exsequar; nunquam ego me a suscepto consilio, a sententia depelli, dimoveri patiar; retinebo, quam proposui, firmitatem animi, nec latum unguem a proposito deflectam. Cf. Cogitationum scopus, Opinio, Sententia. Usus: A proposito declinare et deflectere sententiam; egredi, aberrare a proposito, dévier de la ligne, s’éloigner de son sujet. Permanere in proposito susceptoque consilio, persister dans sa résolution. Nulla re a proposito deterreor, rien ne me fera changer d’idée. Ad propositum redire, reverti, revenir à son sujet. Cf. Propono, Consilium.

PRŌPŎSĬTUS, a, um, Proposé, projeté, posé comme but. Syn. Destinatus; expositus, objectus. Usus: Hoc mihi in omni vita propositum est. Omnibus fortunæ telis proposita est vita nostra, notre vie est exposée à tous les traits de la fortune.

PROPRÆTOR, ōris, m. Propréteur, ancien préteur, envoyé comme gouverneur dans les provinces où il n’y avait pas d’armée. Syn. Cum Prætoris potestate missus. Quæstor pro prætore, questeur qui remplissait dans une province les fonctions du préteur absent.

PRŎPRĬĒ, En propre, à titre particulier. Syn. Privatim. )( Communiter, publice, promiscue. Usus: 1. Quod me amas, tibi commune est cum multis; quod ipse amandus es, proprie tuum est, que tu m’aimes, cela t’est commun avec beaucoup d’autres; que tu sois aimable toi-même, c’est là ce qui n’appartient qu’à toi. 2. Ad rem, legitime, vere, proprement, à proprement parler. O hominem nequam! nihil enim magis proprie dicere possum, je ne puis trouver de terme mieux approprié.

PRŎPRĬĔTAS, ātis, f. Propriété, qualité, force. Syn. Naturæ vis, natura propria. Usus: Singularum rerum proprietates et naturæ.

PRŎPRĬUS, a, um, Qui appartient en propre à, propre, particulier. Syn. Singularis, peculiaris; germanus, legitimus. Adv. Maxime. Phras. 1. Laus ea tibi propria est, cette gloire ne convient qu’à vous. Hujus gloriæ socium habes neminem; id quantum est, totum tuum est; nihil sibi ex ea laude decerpere quisquam potest; nemo se in societatem ejus laudis, in communionem ejus gloriæ offerre potest; hoc tibi præcipue a natura datum est; est ea laus singularis plane et domestica, quæ a te orta, te uno nititur. 2. Consulatus non tuum, sed familiæ proprium decus est, le consulat est la gloire propre non de vous, mais de votre famille. Consulatus honorem non tibi, sed familiæ debes. Ad familiam tuam, non ad te pertinet, quidquid id splendoris est ex consulatu; non hoc tu tibi, sed familia tibi tua præstitit. Usus: 1. Artis maxime proprium est, creare et gignere. 2. Legitimus, germanus, certus, particulier, propre. Certa et propria rei nota. Nomen, vocabulum rei proprium. 3. Constans, permanent, durable. Illud perpetuum ac proprium manebit. 4. Mancipatus, en propre. Domini proprius, non usu tantum et fructu, sed mancipio et nexu, appartenant en propre à son maître, non seulement pour la jouissance et les fruits, mais encore pour le fonds et la nue propriété.

PROPTER, Pour. Syn. Ob, pro. Phras. 1. Non propter quæstum id egi, je n’ai pas agi en vue du gain. Non quæstus causa, non lucri nomine ea feci. Ea in re non cupiditati serviebam; non aucupabar utilitatem; non tam de mea re sollicitus, nec tam ad spem mercedis, quam ad fidem et officium attendebam. Non avaritia, nec studio alio id officium tibi præstiti; lucri ergo nunquam me huc demissurus eram; amicitiæ id dederam, quidquid a me præstitum est. Ut ea præstarem, non quæstu ducebar, movebar. 2. Unus propter alterum flebat, ils pleuraient l’un pour l’autre. Alter de altero flebat; alter alterius vicem mœstus ac sollicitus in lacrimis jacebat; materia luctus alter alteri exstitit; lacrimas alter alteri impendit. 3. Propter acceptam injuriam alteri semper erat infensior, il était toujours son ennemi à cause de l’injure qu’il en avait reçue. Per causam acceptæ injuriæ, ab accepta injuria; ex injuriæ recentis sensu, per memoriam acceptæ injuriæ semper infensiorem gerebat animum. Usus: 1. Propter reliquæ ætatis peccata pœnas persolvo. Legibus propter metum parere. Tironem propter humanitatem ejus amo. 2. Prope, juxta, près, auprès de, à côté de. Prope flumen ambulare.

PROPTĔRĔA, A cause de cela, pour cela, en conséquence. Syn. Ideo, idcirco, ex eo, ea re. Usus: Atque hæc propterea dixi.

PROPTĔRĔA QUOD, A cause de cela, pour cela. Syn. Ob eam rem, quod; ob eam causam, quod; eo nomine, quod. Usus: Etsi hæc consolatio sera est propterea quod, etc., à cause de ce que, parce que.

PRŌPŬDĬUM, ĭi, Infamie; infâme. Syn. Res pudenda. Usus: Propudium illud ac portentum. Cf. Probrum.

PRŌPUGNĀCŬLUM, i, n. Retranchement, boulevard, fort. Syn. Locus munitus. Usus: Leges propugnacula sunt, et muri, et præsidia tranquillitatis publicæ, les lois sont les boulevards de la tranquillité publique. Propugnaculum opponere, objicere; dejicere; propugnaculis urbem defendere; adjutoria senectutis et propugnacula præparare.

PRŌPUGNĀTĬO, ōnis, f. Défense d’un lieu. Syn. Defensio. Epith. Perpetua.

PRŌPUGNĀTOR, ōris, m. Défenseur; champion, protecteur. Syn. Defensor. Epith. Acerrimus, communis libertatis, studiosissimus, levior, timidior. Usus: Communis libertatis propugnator acerrimus. Cf. Defensor.

PRŌPUGNO, as, avi, atum, are, a. Combattre, protéger, défendre. Syn. Defendo, pugno. )( Oppugno. Adv. Acerrime. Phras. Patriam fortiter propugnavit, il défendit vaillamment sa patrie. Acerrimus patriæ propugnator ac defensor fuit; acerrimum se patriæ libertatis defensorem præbuit, præstitit, ostendit. Hostibus patriæ sæpe suum corpus opposuit, objecit; pro patria pugnavit strenue et summa cum fortitudinis laude. Multa ille prœlia pro patria sustinuit; vires omnes ad salutem patriæ contulit; pro salute patriæ defendenda nullum laborem, nullum capitis discrimen defugit. Usus: Bestiæ pro partu suo acerrime propugnant. Pro salute alicujus propugnare.

PRŌPULSĀTĬO, ōnis, f. Action de repousser, d’écarter. Syn. Depulsio.

PRŌPULSO, as, avi, atum, are, a. Repousser, écarter, éloigner. Syn. Repello, arceo, depello, propello. Usus: Injuriam a se, impetum inimicorum, frigus et famem propulsare. Cf. Pello, Arceo.

PRŎPȲLÆUM, i, n. Vestibule. Syn. Vestibulum. Epith. Præclarum.

PRŌQÆSTOR, ōris, m., Proquesteur, celui qui a exercé la questure. Syn. Quæstoria potestate præditus.

PRŌRA, æ, f. L’avant d’un vaisseau, proue. Syn. Anterior pars navis. Usus: In navigio latera, carina, prora, puppis.

PRŌRĒPO, is, repsi, reptum, ere, n. Sortir en rampant, paraître lentement. Syn. Ultra repo.

PRŌRĬPĬO, is, pŭi, reptum, ere, a. Tirer dehors, entraîner; se précipiter. Syn. Repente me subduco. Adv. Repente se, undique se. Usus: E curia proripuit, ejecit. Cf. Prodeo, Fugio, Evado.

PRŌRŎGĀTĬO, ōnis, f. Délai, ajournement. Syn. Prolatio. Usus: Utar unius diei prorogatione.

PRŌRŌGO, as, avi, atum, are, a. Prolonger qqche. Syn. Produco, profero, extraho, propago, differo. Usus: Imperium alicui, provinciam prorogare, confirmer, continuer qqn dans son gouvernement. Cf. Differo.

PRORSUS, Entièrement, tout à fait; sans restriction. Syn. Penitus, plane, omnino, omni ex parte, usquequaque, funditus, radicitus, sine ulla exceptione. )( Nulla ex parte. Usus: Prorsus non est dubium. Cf. Plane, Omnino.

PRŌRUMPO, is, rūpi, ruptum, ere, a. et n. 1. a. Faire sortir, pousser, lancer. 2. n. Se lancer, se précipiter, sortir avec impétuosité; éclater, se déchaîner. Syn. Erumpo. Usus: Prorumpet hominum audacia. Cf. Impetus, Erumpo.

PRŌRŬO, is, rŭi, rŭtum, ere, a. Renverser, abattre, culbuter. Usus: Pars vallum vellere, pars aggeres proruere, pars fossas explere.

PRŌSĀPĬA, æ, f. Parenté, race, famille, lignée. Syn. Genus, stirps. Cf. Genus.

PROSCĒNĬUM, ĭi, n. Devant de la scène, lieu où les acteurs jouaient. Syn. Locus ante scenam.

PROSCINDO, is, scĭdi, scissum, ere, a. Déchirer, ouvrir, fendre. Usus: Terram aratro proscindere.

PROSCRĪBO, is, psi, ptum, ere, a. Faire connaître, publier, proclamer par affiche; proscrire. Syn. Proscriptionem facio, publico. Usus: Familia Catonis tota proscripta est. Cf. Exilium.

PROSCRIPTĬO, ōnis, f. Vente à l’encan par suite de confiscation, proscription. Syn. Damnatio, publicatio. Epith. Acerbissima, infortunata, mediocris, nova et multo crudelior, præclara, irrita. Usus: Ferre, facere, instaurare proscriptionem de capite et bonis civium. Cf. Exilium.

PROSCRIPTUS, a, um, Proscrit. Syn. Publicatus, neci addictus, in exilium actus. Cf. Exul.

PRŌSĒMĬNO, as, avi, atum, are, a. Semer, propager, multiplier. Syn. Procreo. Usus: Multæ familiæ Philosophorum a Socrate proseminatæ. Cf. Semino.

PRŌSĔQUOR, ĕris, sĕcŭtus sum, sequi, d. a. Suivre, accompagner; poursuivre. Syn. Sequor, insequor, subsequor, persequor. Adv. Longius. Usus: 1. Discedentem lacrimis, animo, corpore, copiis prosecutus est. Aliquem benevolentia prosequi. Bona existimatio eum usque ad rogum prosecuta est. 2. Orno, afficio, honorer, gratifier, combler de. Plausu aliquem, officiis alicujus memoriam prosequi. Vehementioribus aliquem verbis prosequi, poursuivre, accabler. 2. Ago, tracto, exsequor, poursuivre, continuer (un discours, un récit), achever. Non id prosequor longius. Laudes clarorum virorum prosequi. Jus suum prosequi vel exsequi, réclamer. 4. Comitor, accompagner, suivre. Mirabilis eum civium benevolentia prosecuta est. Cf. Sequor.

PRŌSERPO, is, ere, n. S’avancer en rampant.

PRŌSĬLĬO, is, ŭi, ire, n. S’élancer, sauter en avant. Syn. Exsilio, prorumpo. Cf. Erumpo.

PROSPECTO, as, avi, atum, are, a, Regarder en avant, autour de soi. Syn. Prospicio, specto.

PROSPECTŬS, ŭs, m. Vue, perspective, point de vue. Syn. Locus editus et apertus ad prospiciendum; specula. Epith. Præclarus, pulcherrimus. Phras. 1. Prospectum impedire, empêcher la vue. Obstruere luminibus; prospectui officere; officere luminibus. 2. Pulcherrimus est prospectus, ce point de vue est magnifique. Locus unde liber prospectus oculorum, etiam quæ procul recessere, emetiri possit; unde omnis ora maris, late patente ex tam alto jugo prospectu, oculis subjicitur. Usus: Nescio an magis tumulis et prospectu, an ambulatione delecter. Prospectu in agrum capto.

PROSPĔCŬLOR, aris, atus sum, ari, d. n. et a. Examiner, explorer; observer, épier. Syn. Speculor. Usus: Ad locum castris capiendum prospeculatum misit, il envoya qqn explorer le terrain pour choisir l’emplacement du camp.

PROSPER et sæpius: PROSPĔRUS, a, um, Désiré, heureux, favorable, prospère. Syn. Secundus, felix, ad voluntatem fluens. Usus: Cum prospero fortunæ flatu utaris. Prospera, æquabilis perpetuaque fortuna; vitæ sine ulla offensione cursus prosperrimus. Cf. Felix.

PROSPĔRĒ, Heureusement, à souhait. Syn. Feliciter. Usus: Omnia tibi prospere cedent, evenient, procedent.

PROSPĔRĬTAS, ātis, f. Prospérité, succès, bonheur. Syn. Res secundæ, felicitas, secundus fortunæ status, prospera fortuna; vitæ sine ulla offensione cursus prosperrimus. )( Adversæ res, fortuna sinistra. Usus: Improborum prosperitates et secundæ res. Cf. Felicitas, Fortuna, Bona.

PROSPĬCĬO, is, spexi, spectum, ere, n. et a. 1. n. Donner son attention, pourvoir à. 2. a. Voir de loin, découvrir, prévoir. Syn. Prævideo, præsentio; consulo, provideo. Adv. Æque, alte, ante, in posterum, longe, multo, recte, multum. Phras. Suis commodis prospexit, il a songé à ses intérêts. Commodis suis serviit, consuluit naviter; ex re consultavit sua, res suas meliusculas fecit; constabilivit res suas naviter; auxilia suis rebus undique circumspexit. Cf. Consulo. Usus: 1. Animo, conjectura longe ante futuram reipublicæ tempestatem prospexi. 2. Consulo, pourvoir, veiller à ce que. Famæ, sociis, vectigalibus prospicite. Cf. Prævideo, Provideo, Consulo.

PROSTERNO, is, strāvi, strātum, ere, a. Renverser, terrasser, abattre. Syn. Abjicio, affligo, ad casum do, perdo, obtero, perverto. Phras. Gigantem prostravit, il a terrassé le géant. In spatium ingens ruentem porrexit corporis molem; ad terram dedit; in terram statuit; ad terram afflixit. Cf. Dejicio. Usus: Hostem prosternere. Perfringere ac prosternere omnia. Prosternere ac obterere malevolorum obtrectationes. Abjicere et prosternere se ad pedes et supplicare alicui. Cf. Sterno.

PRŌSUM, des, fŭi, desse, n. Être utile, servir. Syn. Proficio, utilitatem vel fructum affero; præsidio sum; juvo. Adv. Admodum, multum facetiis, necessario, posterius, vehementer. Phras. Multum mihi prodest, il me sert beaucoup. In rem meam est; e re mea est; in rem mihi est; multum affert, habet commodi. Cf. Utilis. Usus: Nec sibi nec aliis prodest.

Chargement de la publicité...