Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.
PĔCUS, ŏris, n. Le bétail dans le sens collectif, et PĔCUS, ŭdis, f. Pièce de bétail isolée, animal, bête. Syn. Armentum. Epith. Apta hominibus ad vescendum, impurissima et intemperantissima, languida et tarda. Pecora æqualia, aliena, magis crebra, prope quotidiana, innumerabilia, leviora, magna, minora, multa, parva, propria, reliqua, tolerabilia. Pecudes expertes rationis, mutæ, multæ, reliquæ. Usus: Multitudo pecorum, partim ad vescendum, partim ad corpora vestienda. Agri depascuntur a pecoribus. Hæc impurissima et intemperantissima pecus, de homine improbo, personne grossière, sotte ou sale; animal, brute, bête.
PĔDĀLIS, e, gen. com. Qui a un pied de long, de large, de tour, etc. Syn. Pedis unius mensuram habens. Usus: Sol pedalis videtur, le soleil nous semble avoir un pied de diamètre.
PĔDĀRĬUS, a, um (subaud. senator), Sénateur pédaire, c. à d., subalterne, qui n’avait encore exercé aucune charge curule et qui n’avait pas voix délibérative. Syn. Qui sententiam in senatu ipsi non dicunt, sed in aliorum sententiam pedibus eunt. Usus: Pedarii in eam sententiam summa voluntate iverunt, cucurrerunt.
PĔDES, ĭtis, m. Celui qui va à pied, piéton. Phras. Peditem agere, être dans l’infanterie. Pedibus stipendia facere; pedestria stipendia facere; pedibus merere. Usus: Peditum equitumque turmæ.
PĔDESTER, tris, e, A pied, pédestre. Usus: Pedestres copiæ, troupes d’infanterie. Pugna, statua pedestris.
PĔDĔTENTIM, Pas à pas, lentement; peu à peu, graduellement. Syn. Sensim, gradatim, sensim sine sensu, lento gradu. Usus: Sensim erit et pedetentim mutatio facienda.
PĔDISSĔQUA, æ, f. Suivante, compagne. Syn. Famula, ancilla. Usus: Divitiæ virtutis pedissequæ.
PĔDISSĔQUUS, i, m. Suivant, valet de pied. Syn. Famulus.
PĔDĬTĀTŬS, ūs, m. Infanterie. Syn. Pedestres copiæ. Usus: Equitatu, peditatu et pecunia instructus.
PEGMA, ătis, n. Machine, échafaud; machine de théâtre. Syn. Machinæ ligneæ.
PĒJĔRO, as, avi, atum, are, a. et n. Faire un faux serment, se parjurer. Syn. Fidem et jurisjurandi religionem violo, negligo, relinquo; fidem jurejurando datam fallo; mendacii religione me obstringo. Usus: Conceptis verbis pejerare. Qui pejerat, ei credi postea, vel per plures deos juranti, non oportet. Cf. Juro.
PĒJOR, ōris, omn. gen. Plus mauvais. Syn. Deterior. Usus: Turpitudo pejor est quam dolor.
PĔLĂGUS, i, n. La mer. Syn. Mare.
PELLĬCĬO, is, lexi, lectum, ere, a. Séduire, enjôler, charmer. Syn. Allicio, induco, invito, capio, delinio. Usus: Adolescentis animum pellexit omnibus irritamentis, quibus ætas illa capi ac deliniri solet, il gagna ce jeune homme par tout ce qui peut séduire et charmer cet âge. Cf. Allicio, Traho.
PELLIS, is, f. Peau, cuir. Epith. Caprina. Usus: Pellis arietis inaurata. Sub pellibus hiemare.
PELLĪTUS, a, um, Couvert d’une peau, d’une fourrure. Usus: Pelliti patres.
PELLO, is, pĕpŭli, pulsum, ere, a. Faire sortir, chasser, éloigner. Syn. Depello, arceo, fugo, moveo, submoveo. Adv. Acriter, vehementius, privatim. Phras. 1. Meretur urbe pelli, il mérite d’être chassé de la ville. Dignus est, quem urbe pellamus, exterminemus, ejiciamus; quem tanquam pestem civitas evomat ac foras projiciat; qui e civium numero tollatur; urbe vi expellatur, extrudatur; aras ac focos relinquere cogatur; de statione dimoveatur. Cf. Exilium. 2. Hostem pepulimus, nous avons mis l’ennemi en fuite. Hostes loco pulsi, statione dejecti; periculum audacia discussum est, ferro dejecti hostes et præcipites campo exacti. Vim oblatam vi fregimus et refutavimus; impetum ruentium retudimus, trepidos ex præsidiis deturbavimus; hostem primum in ruinam muri expulimus, dein impeditum et trepidantem deturbavimus, postremo fusum fugatumque in castra redegimus. Usus: Mœstitiam ex animo pellere. Species utilitatis ejus animum pepulit, a fait impression sur lui. Id aures hominum animosque pepulit. Nulla me insignis injuria pepulit.
PELLŪCENS, entis, omn. gen. Transparent, diaphane. Syn. Pellucidus.
PĔNĀRĬUS, a, um, De provisions, de vivres. Usus: Cella penaria, cellier aux provisions de bouche.
PĔNĀTES, ĭum, m. pl. Pénates, dieux tutélaires de la famille et de l’État. Syn. Dii patrii, lares, foci. Epith. Patrii familiaresque, penetrales, incurvi. Usus: Penates patrii ac familiares mei. Exterminare aliquem a diis suis penatibus.
PENDĔO, es, pĕpendi, ere, n. Pendre, être suspendu. Syn. Suspensus sum; hæreo. Adv. Aliunde, diutius, vehementer, valde. Phras. 1. Ex hoc pendent omnia, tout dépend de là. Cardo rei in hoc volvitur, vertitur; hoc caput rei est; suspensæ sunt totius consilii rationes. Usus: 1. Qui ex imperitorum sermone pendet, in magnis viris non est habendus. Salus nostra ipsa exigua pendet. Ex unius vita pendet omnium. E Bruto pendet respublica. Ex alieno consilio, nutu, levitate, ex fortuna pendere. Suspensum incertumque obscura spe, et cæca exspectatione pendere. Aptas habere a DEO suspensasque vitæ rationes, neque ex incertis hominum consiliis pendere. Quam laudem sapientiæ statuo esse maximam, non aliunde pendere nec extrinsecus aut bene aut male vivendi suspensas habere rationes, cette gloire que donne la sagesse est la plus grande de toutes, elle est indépendante, etc. 2. Hæreo, dubito, être incertain, indécis, flottant. Vehementer animi pendeo de te. Exspectando et desiderando vehementer animis pendemus, cruciamur, angimur.
PENDO, is, di, sum, ere, a. Peser; examiner. Syn. Æstimo; solvo. Usus: 1. Rem vobis proponam, vos eam suis ponderibus penditote. 2. Solvo, do, compter, payer. Pendere alicui pecuniam, vectigal, usuram. 3. Luo, payer, être puni. Maximas pœnas meæ temeritatis pendo.
PENDŬLUS, a, um, * Pendant, suspendu. Syn. Pensilis.
PĒNE, Presque, à peu près, peu s’en faut. Syn. Prope; nihil propius est factum quam ut, etc. Parum aberat quin, etc. Usus: In hoc oratori poeta pene par.
PĔNES, En la possession, au pouvoir de. Syn. In manu, in potestate. Phras. Penes te est, cela est en votre pouvoir. In tua positum est diligentia et auctoritate; tui est arbitrii; per te stat; in tua manu ac potestate est. Usus: Rerum omnium potestas penes Cæsarem est. Penes illum est laus summa eloquentiæ.
PĔNĔTRĀBĬLIS, e, gen. com. * Qui peut être percé, pénétrable. Syn. Quod facile penetrat. Usus: Penetrabile boreæ frigus, le froid pénétrant du nord.
PĔNĔTRĀLIS, e, gen. com. Intérieur, retiré, secret. Syn. Loca interiora domus vel templi. Usus: Abditi et penetrales foci.
PĔNĔTRO, as, avi, atum, are, a. et n. 1. a. Faire entrer, faire pénétrer. 2. n. Pénétrer, entrer, s’introduire. Syn. Pervado, pertingo, permano, serpo. Phras. 1. Rerum tuarum gloria ad remotissimas gentes penetravit, la renommée de vos belles actions a pénétré jusqu’aux nations les plus reculées. Oras omnes pervasit; ad gentes orbis terrarum ultimas permanavit. Nulla est remotissimarum gentium, quæ rerum tuarum gloriam fama non acceperit. Cf. Fama, Gloria. 2. Ea res alte in animum penetravit, cette chose est entrée profondément dans l’esprit. Ea res alte in animum descendit; perculit graviter animum ea cogitatio; effodit animum ea cogitatio. Usus: Ad urbes sedesque barbarorum penetravimus. Nulla est tanta ingenii acies, quæ in cœlum penetret. Nulla res magis penetrat in animos. Per angustias faucium penetravit.
PĒNĬCILLUM, i, n. et PĒNĬCILLUS, i, m. Pinceau. Usus: Pingam rem coloribus et penicillo meo.
PĒNĬTUS, Entièrement, complètement. Syn. Prorsus, omnino, plane, ex omni parte, perfecte, usquequaque, funditus, ab imis unguibus usque ad verticem summum. Usus: 1. Me tibi totum penitus commendo et trado. Penitus rem intelligo. 2. Interius, intérieurement, à l’intérieur, à fond. Aurum penitus abditum. Ea penitus animis vestris mandate. Periculum inclusum penitus in medullis et visceribus reipublicæ. Penitus reconditum, defixum, defossum. Cf. Omnino.
PENNA, æ, f. Plume; au pl. ailes. Syn. Pinna. Epith. Levissima; geminæ, tremebundæ. Usus: Aves pullos pennis fovent.
PENNĀTUS, a, um, Emplumé, ailé.
PENSĬLIS, e, gen. com. Pendant, suspendu. Syn. Pendulus.
PENSĬO, ōnis, f. Action de peser, poids, charge; payement; impôt. Syn. Merces, vectigal. Epith. Exigua. Usus: Erat ea pecunia tribus pensionibus solvenda. Pensio prima est Calendis Januarii. Pensio exsoluta est ante diem. Pensionem debere, exigere.
PENSĬTO, as, avi, atum, are, a. Peser avec soin; payer. Syn. Pendo. Usus: Vectigalia nobis pensitant.
PENSO, as, avi, atum, are, a. Peser, apprécier, juger. Usus: Pensare officiis et operis id quod violatum est. Cf. Compenso.
PENSUM, i, n. Tâche, devoir, fonction. Usus: 1. Pensum exigere, conficere, absolvere. 2. Pensi nihil esse; pensi nihil habere, nihil curare, n’attribuer aucune valeur à une chose, n’en faire aucun cas, ne s’en point soucier.
Pentecoste, es, f. Pentecôte. Dies divini Spiritus adventu ad memoriam celebris ac festa. Dies a triumphali Christi in vitam reditu quinquagesima. Dies Divini Spiritus in terras delapsi memoria venerabilis. Dies quam Divini Spiritus, ignitarum linguarum specie delapsi, adventus augustam totoque orbe celeberrimam reddidit.
PĒNŬLA, æ, f. Pénule, manteau de laine rond et fermé, qui couvrait tout le corps et dont on se servait dans les voyages par le mauvais temps. Syn. Pallium pro itinere.
PĒNŬLĀTUS, a, um, Vêtu d’une pénule, en manteau. Syn. Penula indutus, amictus.
PĒNŪRĬA, æ, f. Manque, disette, pénurie. )( Copia. Usus: Penuria magna est doctorum virorum. Cf. Pauper, Paupertas.
PĔNŬS, ūs, et i, m. et f. Provisions de bouche, vivres, comestibles. Usus: Penates a peno ducto nomine. Est enim omne, quo vescuntur homines penus, tout ce qui sert à nourrir l’homme s’appelle penus.
PER, Par, à travers, par-dessus, etc. Usus: 1. Ratione modi, auxilii: Per scelus, vim, metum, amicitiam, simulationem aliquid agere. Per malitiam, fraudem, impudentiam; per ludum et negligentiam; per risum et jocum. Per se, per amicos aliquid efficere. Per litteras colloqui, supplicare. 2. Ratione loci et spatii: Quasi per caliginem ea videbam. Per tuum latus me petebant. 3. Ratione concessionis: Hoc neque per leges, neque per naturam fas est, per me quidem licebit. 4. Culpa vel gratia: Si per valetudinem potes, naviga. Per auspicia non licebit. Gratiam per hanc causam mihi conciliari; per gratiam contendere aliquid ab aliquo. Per beneficium concedere aliquid. 5. Prætextu: Per fidem fallere; per simulationem amicitiæ prodere aliquem. 6. Jurandi modo: Per omnes deos; per fortunam populi Romani jurare. 7. Ratione temporis: Per idem tempus. Per hiemem iter facere. Per ætatem nondum satis firmus. 8. In compositis significationem sæpe auget, en composition, per sert ordinairement à renforcer l’idée principale: Perabsurdus, très absurde. Peracer, très pénétrant. Peracerbus, très aigre, très désagréable. Peracutus, très perçant. Peradolescens, tout jeune encore. Perangustus, très étroit. Perappositus, très convenable.
PER SE, Par soi-même, sans secours étranger. Syn. Ex se, suo nomine, suis viribus, sua sponte, sua natura, a natura propter se; suo Marte. Usus: Per se, nullo adjuvante rem confecit. Amicitia per se et propter se est expetenda.
PĔRACTĬO, ōnis, f. Achèvement, fin, terme. Syn. Finis, extremum. Usus: Senectus peractio ætatis est, tanquam fabulæ.
PĔRĂGO, is, ēgi, actum, ere, a. Mener à terme, achever, terminer; traverser, percer. Syn. Perficio, perpetro. Usus: Consulatum, fabulam peragere. Peracto ac perpetrato sacrificio, prœlio, conjugio. Cf. Perficio.
PĔRĂGRĀTĬO, ōnis, f. Action de traverser, de parcourir. Syn. Percursatio. Usus: Peragratio itinerum.
PĔRĂGRO, as, avi, atum, are, a. Parcourir, traverser, explorer. Syn. Pedibus obeo, lustro, concurso. Usus: Infinitas regiones, quarum nulla esset ora, nulla extremitas, mente peragrare, parcourir en esprit. Peragrare orbem terrarum. Cf. Iter, Proficiscor.
PĔRAMBŬLO, as, avi, atum, are, a. Parcourir, traverser. Usus: Rura perambulare.
PĔRĂMANS, antis, partic. v. amo. Qui aime beaucoup. Usus: Homo nostri peramans.
PĔRBACCHOR, aris, atus sum, ari, d. a. Faire des orgies. Syn. Bacchor.
PĔRCALLĔSCO, is, ŭi, ere, n. et a. 1. n. S’endurcir. 2. a. Apprendre, savoir à fond. Syn. Obduresco. Usus: Sed jam usu obduruerat et percalluerat civitatis incredibilis patientia, la patience des citoyens s’était endurcie, et l’habitude de souffrir avait produit l’insensibilité. Si usum rerum percallueris, nihil te effugiet, pour peu que vous ayez de pratique et d’expérience, rien ne vous échappera.
PĔRCĔLĔBRO, as, avi, atum, are, a Répéter très souvent qqche. Syn. Maxime divulgo. Usus: Audita et pervulgata et percelebrata sermonibus res est. Cf. Celebro.
PERCELLO, is, cŭli, culsum, ere, a. Frapper, ébranler, épouvanter. Phras. Is nuntius vehementer me perculit, cette nouvelle m’a fortement frappé. Ejus rei mentio vocem mihi debilitavit, mentem dolore impedivit; accepto eo nuntio frangi animum, affligi, debilitari sentiebam; nec lingua nec mente consistere poteram; exanimatus dolore, alienatus metu luctuque, mutus fractusque malis ingemui. Cf. Terreo. Usus: Hæc te vox non perculit? non perturbavit? Cette voix ne t’a pas épouvanté, elle ne t’a pas glacé? Quos repentina aliqua vis ac tempestas perculit, afflixit, avertit exsultantes. Perculsis instare. Perculsa jam diu et afflicta Græcia.
PERCENSEO, es, ŭi, ere, a. Passer en revue, compter. Syn. Recenseo, percurro. Usus: Quis tua merita numerando percenseat?
PERCEPTĬO, ōnis, f. Récolte; notion, connaissance. Syn. Collectio, comprehensio. Epith. Firma animi ad aliquid, inchoata. Usus: Fructuum perceptio.
PERCĬPĬO, is, cēpi, ceptum, ere, a. Sentir, ressentir. Syn. Capio. Adv. Bene, celeriter, diligenter, expedite, extrinsecus, plane, recte, summatim, tarde, penitus, assidue, necessario. Usus: 1. Luctum percipere. Omnia nomina percipere. Percipere et condere fructus. Disciplinas omnes percipere. 2. Assequor, intelligo, comprendre, saisir. Aliquid animo percipere, memoria custodire. Artis præcepta, consilium cognoscere atque percipere. Cf. Intelligo, Capio.
PERCĬTUS, a, um, Éveillé, mis en mouvement, excité. Syn. Concitatus, incitatus. Usus: Animo irato ac percito aliquid facere, dans un transport de colère.
PERCOMMŎDĒ, Très commodément, très bien, fort à propos. Syn. Valde commode, opportune. Usus: Sive casu accidit, sive consilio, percommode factum est.
PERCONTĀTĬO, ōnis, f. (Percunctatio), Question, information, interrogation. Syn. Interrogatio. Epith. Finitima alicui, servilis. Usus: Aliquid non percontatione quæsitum, sed dolore expressum.
PERCONTOR (percunctor), aris, atus sum, ari, d., a. et n. S’enquérir, s’informer; questionner, interroger. Syn. Quæro, sciscitor. Usus: Deinde ille me de republica percunctatus est. Cf. Quæro.
PERCRĒBESCO, is, crēbŭi, escere, n. Devenir très fréquent, se multiplier; se répandre, se divulguer. Syn. Increbesco, divulgor; in ore et sermone omnium esse incipio. Adv. Omnino. Usus: Ea opinio sermone omnium percrebuit. Fama de tua egregia in rempublicam voluntate percrebescit. Cf. Rumor, Fama.
PERCŬPĬO, is, ere, a. Désirer fort, avoir grande envie. Syn. Valde cupio. Cf. Cupio.
PERCURRO, is, curri, cursum ere, a. et n. Courir à travers, traverser en courant, parcourir. Syn. Percenseo, obeo, strictim attingo, breviter decurro. Adv. Brevi, valde, breviter. Usus: Oratione aliquid percurrere. Multa animo, plura legendo percurrit. Ad aliquem percurrere, voler vers qqn.
PERCURSĀTĬO, ōnis, f. Course, tournée dans. Syn. Peragratio. Epith. Præclara.
PERCURSĬO, ōnis, f. Revue rapide. Usus: Propter animi multarum rerum brevi tempore percursionem, à cause de la facilité qu’a l’âme de parcourir en un instant une foule d’objets.
PERCURSO, as, avi, atum, are, a. et n. Parcourir, traverser. Usus: Latronum modo percursant totis finibus nostris.
PERCUSSĬO, ōnis, f. Action de frapper, coup. Usus: Digitorum percussione heres fieri possum. Aptæ numerorum percussiones, mesure (t. de musique).
PERCUSSOR, ōris, m. Meurtrier, assassin. Syn. Interfector. Usus: Percussorem immittere in aliquem.
PERCŬTĬO, is, cussi, cussum, ere, a. Frapper. Syn. Ferio, cædo. Usus: 1. Aliquem lapide, gladio, securi percutere. Fulmine percussus interiit. 2. Transl. Percussit animum ea cogitatio. Percutere fœdus cum aliquo, frapper, c. à d., conclure une alliance, un traité, (parce qu’à cette occasion on immolait une victime). Cf. Verbero, Ictus, Fustis.
PERDISCO, is, dĭdĭci, ere, a. Apprendre à fond. Adv. Diligenter, necessario res controversas, omnino, nunquam. Usus: Hic locus totus est perdiscendus, il faut étudier à fond tout ce passage. Cf. Disco.
PERDĬTĒ, En homme perdu, très mal. Syn. Flagitiose, nequiter. Usus: Perdite se gerere.
PERDĬTOR, ōris, m. Destructeur; fléau, peste. Usus: Perditor et vexator reipublicæ est, qui servator et custos esse debuerat.
PERDĬTUS, a, um, Dépravé, perverti, pervers. Syn. Profligatus. Usus: Nihil potest fieri miserius, perditius, fœdius. Homo profligatissimus, perditissimus, dissolutissimus. Obrutis, adversis, amissis ac perditis rebus omnibus. Scelere et egestate perditus. Cf. Sceleratus, Nequam.
PERDĬU, Pendant très longtemps. Syn. Valde diu. Usus: Si in Epirum irem, perdiu nihil eram auditurus. Cf. Diuturnus.
PERDO, is, dĭdi, dĭtum, ere, a. Perdre, ruiner, détruire, dissiper. Syn. Amitto, deperdo, jacturam rei facio, damnum facio, detrimentum facio vel accipio, damni aliquid contraho. )( Lucror, sustineo, recipio, recupero. Phras. 1. Omnia perdidi, j’ai tout perdu. Naufragium feci rei familiaris; nihil mihi est reliqui; fortunæ omnes meæ afflictæ, eversæ, profligatæ sunt; omnes et industriæ et fortunæ fructus consumpti sunt; nihil ex omnibus commodis et ornamentis retineo; nihil jam fortuna opum mihi reliquum fecit; evertit me bonis omnibus fortuna; oppressæ jacent fortunæ iniquitate opes meæ omnes; libertas veniit; pristinæ fortunæ status concidit; omnia ad perniciem profligata sunt, atque perdita. 2. Patriam ipse suam perdere ac evertere molitur, il cherche à ruiner et à anéantir sa patrie. Labes est ac pernicies civitatis pestisque importunissima; ad excisionem, inflammationem, eversionem patriæ sua consilia dirigit omnia; exitum patriæ comparat; ad dispertitionem urbis se accingit; vastitati ista omnia jam dudum addixit; depopulationem ac vastitatem tectis nostris omnibus agrisque illaturus videtur. Hanc tam tetram, tam horribilem tamque infestam reipublicæ pestem urbs hæc præclarissima vix effugiet. Hunc tam infestum patriæ suæ civem per omnes reipublicæ partes, tanquam aliquam calamitosam tempestatem pestemque pervasurum video, qui statum civitatis funditus evertat, rempublicam profliget, bona fortunasque omnium nostrum dissipet ac disperdat. Cf. Amitto, Everto, Evanesco, Destruo. Usus: 1. Operam perdere, perdre sa peine. Filium, oculos, causam, tempus perdere. 2. Everto, disperdo, profligo, détruire, ruiner, anéantir. Jupiter urbes delevit, fruges perdidit. Patriam, cives suos perdere.
PERDŎCĔO, es, ŭi, doctum, ere, a. Instruire à fond, enseigner complètement. Syn. Edoceo. Cf. Doceo.
PERDŪCO, is, duxi, ctum, ere, a. Conduire qqn ou qqche quelque part. Usus: Vallum, murum in certam altitudinem perducere. Aliquem ad suam sententiam, ad conditiones certas perducere. Vitam ad centesimum annum perduxit. Hæc vitæ ratio facile ad honores perduxit. Ajacem contemptus ad furorem et mortem perduxit. Cf. Duco.
PERDUCTOR, ōris, m. Conducteur, introducteur. Syn. Qui vel invitum ducit.
PERDŬELLĬO, ōnis, f. Crime d’État, crime de haute trahison. Syn. Crimen imminutæ Majestatis. Usus: Actionem, judicium perduellionis alicui intentare. Cf. Rebellis, Seditiosus.
PERDŬELLIS, e, gen. com. Ennemi de l’État, coupable de haute trahison. Syn. Hostis patriæ, qui Majestatem minuit. Cf. Hostis.
PERDŪRO, as, avi, atum, are, n. Durer, persister. Syn. Usque ad finem duro. Cf. Duro.
PĔRĒDO, is, ēdi, ēsum, ere, a. Dévorer, ronger, miner. Usus: Lacrimæ genas peredunt.
PĔRĔGRE, En pays étranger, à l’étranger, Syn. In peregrinatione, foris.
PĔRĔGRĪNĀBUNDUS, a, um, * Qui court le monde, qui voyage dans tous les pays. Usus: Nec peregrinabundum, neque circa amœnas terras vagantem ducem.
PERĔGRĪNĀTĬO, ōnis, f. Voyage lointain, pérégrination. Usus: Omne tempus in peregrinatione consumpsit, il passa tout son temps en voyages, à voyager.
PERĔGRĪNĀTOR, ōris, m. Grand voyageur, qui aime les voyages. Syn. Peregrinabundus.
PERĔGRĪNĬTAS, ātis, f. Le goût étranger, le ton étranger, les manières, les mœurs étrangères. Usus: Infusa in urbem morum, linguæ, vestium, verborum peregrinitas. Cf. Novitas.
PERĔGRĪNOR, aris, atus sum, ari, d. n. Voyager à l’étranger; aller en voyage. Syn. Peregrinus sum, peregre ago. Adv. Delicate, inepte, late, longe. Phras. 1. Libenter peregrinatur, il aime à voyager. Volupe est homini terras alias lustrare, terra marique vagari, terras ultimas peragrare, cœlum crebris peregrinationibus mutare, urbem omnem crebris itineribus pererrare. 2. Lauretum peregrinatus est, il fit un pèlerinage à Lorette. Religionis causa Lauretum profectus est; sacram peregrinationem obiit; ædem DEI Parentis Virginis, quæ Laureti summa religione colitur, voti solvendi causa adiit. Cf. Locus. Usus: Tu solus hospes in hac urbe versaris? an aures tuæ et oculi peregrinantur in hoc tam pervagato civitatis sermone? Longe lateque Asia tota peregrinari. Mihi videris Latine docere philosophiam, et ei quasi civitatem dare, quæ quidem adhuc peregrinari Romæ videatur, on dirait que tu apprends à la philosophie à parler notre langue, et que tu lui donnes en qque sorte le droit de cité parmi nous, à elle qui jusqu’ici paraissait étrangère dans Rome. Cf. Iter, Proficiscor.
PERĔGRĪNUS, a, um, Étranger. Syn. Advena, hospes, externus, alienus. )( Civis, incola. Phras. Peregrinos benigne excipere convenit, il faut bien traiter les étrangers. Advenas, exteros, hospites; eos qui absunt a patria, domo; qui procul ab amicis et affinibus; qui non sunt ejusdem linguæ, gentis, nationis, comiter accipere et amplecti decet. Usus: Homo peregrinus ex ultimis terris deductus. Orator in nulla facultate rudis, tiro, peregrinus et hospes esse debet, étranger, novice dans qqche. Verba ista peregrinum aliquid olent, redolent, sonant.
PĔRENDĬE, Après demain. Syn. Perendino die. Usus: Hodie, cras, perendie.
PĔRENDĬNUS, a, um, Du surlendemain. Usus: Statuere non possumus, utrum diem tertium, an perendinum dici oporteat.
PĔRENNIS, e, gen. com. Durable, continuel, perpétuel. Syn. Perpetuus, continuus, jugis, continuatus. Usus: Idem pristinus ac perennis meus erga te est animus. Perennis ac profluens loquacitas. Sermo nullus unquam de ullo perennis fuit. Fons perennis. Cf. Æternus.
PĔRENNĬTAS, ātis, f. Durée continue, perpétuité. Syn. Perpetuitas. Usus: Fontium gelidæ perennitates. Cf. Æternitas.
PĔRĔO, is, ĭi (īvi), ĭtum, ire, n. Mourir, périr. Syn. Intereo. Adv. Certe, crudelissime, fœde, funditus, necessario, plane, præclare, prorsus, tacite occulteque, turpiter. Phras. 1. Perimus omnes, nous mourons tous. Capti et deleti sumus; assumpti sumus; occidimus; conclamata salus est; conclamatum est de nobis. Cf. Actum est. 2. Pereant necesse est omnia, nisi succurras, tout périra nécessairement, si vous n’y apportez remède. Omnia ad exitium præcipitia sunt; omnia ad interitum ruant, necesse est, nisi succurras. Tabescendum nobis in ista calamitate est; ruere ac deflagrare omnia, necesse est, nisi opem feras. 3. Res mortales omnes cito pereunt, les choses d’ici-bas périssent bien vite. Fides artesque concidunt; voluptates corporis fluunt; forma corporis fluxa est atque fragilis; mores ipsi eunt præcipites, defluunt, declinant. 4. Pereant opes, dum virtus salva sit, que la fortune soit détruite, pourvu que la vertu demeure. Res istæ pedibus trahantur, concidat auctoritas, cætera fortunæ præsidia fluant, occidant, dilabantur, dum virtus salva sit. 5. Rei gerendæ opportunitas periit, le moment favorable pour faire cette chose est passé. E manibus emissa est, delapsa est; rei gerendæ occasio amissa, dimissa est. Usus: Tuo vitio peribis. Tanta pecunia; oleum ac opera nobis periit. Cf. Intereo, Perdo.
PĔRERRO, as, avi, atum, are, a. * Errer à travers, parcourir, visiter. Usus: Omnem locum pererrat.
PERFECTĒ, D’une manière complète, parfaitement. Syn. Absolute, plene, cumulate, ex toto. Usus: Oratio perfecte erudita et diserta. Nihil nisi perfecte, nisi cum summa venustate agebat Roscius.
PERFECTĬO, ōnis, f. Perfection. Syn. Absolutio. )( Inchoatio, adumbratio, susceptio. Usus: Tantum abes a perfectione magnorum operum, ut fundamenta nondum jeceris. Hanc ego absolutionem perfectionemque in oratore desidero. Virtus a susceptione prima, non a perfectione est judicanda. Perfectio atque absolutio optimi est difficilis in omnibus rebus, la perfection est difficile en toutes choses.
PERFECTOR, ōris, m. Celui qui perfectionne. Usus: Stilus perfector dicendi et magister.
PERFECTUS, a, um, Parfait, achevé, accompli. Syn. Absolutus, plenus, completus, expletus, cumulatus, elaboratus, expolitus, perpolitus, maturus, expletus omnibus partibus, quod habet omnes numeros, cui nihil deest, cui nihil addi possit; quod omnes numeros obtinet, continet; omnibus numeris absolutus, perfectus expletusque omnibus numeris. Phras. (Est vir perfectus, Vulg.), c’est un homme parfait, accompli. Vir est perfectæ cumulatæque virtutis; cujus vita omnibus virtutibus expleta; vir est, in quo summa sunt omnia, in quo videas expletam formam virtutis ac honestatis; exemplum fidei, Religionis, pietatis, cujus virtus omnibus numeris partibusque perfecta et expleta est. Usus: Perfectus orator, cui nihil deest. Præclare inchoata multa, nondum perfecta et maturitatem adepta. Illud, cui addi nihil possit, summum et perfectissimum judico, ce que je regarde comme le plus haut point de la perfection.
PERFĔRO, fers, tŭli, lātum, ferre, a. Supporter, souffrir, endurer. Syn. Perpetior, tolero. Adv. Diligentius, attentius, placidissime omnia. Usus: 1. Impetum et crudelitatem hostium, molestias amicorum perferre. 2. Legem aliquam perferre, porter une loi. 3. Litteras, jussa, nuntium, mandata alicujus ad aliquem perferre, porter, apporter une nouvelle, annoncer. Cf. Patior, Tolero.
PERFĬCĬO, is, fēci, fectum, ere, a. Achever, accomplir, perfectionner. Syn. Absolvo, conficio, transigo, efficio, perago, extrema persequor, absolutionem rei alicujus perficio, perpolio. Munus susceptum expleo. )( Attingo, inchoo. Adv. Callide, caste, nihil, perspicue, omnino, rite nihil, aliunde, commodius rem, plane. Phras. 1. Librum nondum perfeci, je n’ai pas encore mis la dernière main à mon ouvrage. Nondum operi ultima manus accessit; affectum habeo librum, nondum perfectum. Nondum perpolivi, elaboravi, elimavi rudem adhuc et informem ingenii partum. 2. Nondum perfeci quæ cogitaveram, je n’ai pas encore réalisé mes projets. Nondum ad exitum deduxi cogitata mea; nondum exædificavi, quod institui; nondum pertexui, quod exorsus sum. Cf. Absolvo, Finio. Usus: Cogitata, instituta, inchoata, poema perficere.
PERFĬDĬA, æ, f. Mauvaise foi, perfidie, trahison. Syn. Fraus, destitutio. Epith. Similis, summa, tanta. Usus: Illius perfidia deceptus, circumventus sum. Perfidiæ suspicionem fugere. Illud non ejus imprudentiæ, sed perfidiæ assignandum est. Cf. Infidelitas.
PERFĬDĬŌSĒ, Sans foi, perfidement. Syn. Fallaciter.
PERFĬDĬŌSUS, a, um, Sans foi, déloyal, perfide. Syn. Perfidus, insidiosus, fallax, improbus. Adv. Æque et nefarius.
PERFĬDUS, a, um, Perfide; qui viole sa foi, sa parole. Syn. Perfidiosus, qui fidem et officium prodit. Usus: Si de fide societas colitur, perfidus est, qui socium prodit. Aliud agentes, aliud simulantes, perfidi, improbi, malitiosi sunt, tous ceux qui font une chose et enseignent une autre (qui mettent en contradiction le fait et l’apparence), sont faux, méchants, pervers. Cf. Decipio, Infidelis.
PERFLĀBĬLIS, e, gen. com. Aéré, exposé à l’air. Usus: Locus vento perflabilis.
PERFLO, as, avi, atum, are, a. Souffler à travers, traverser de son souffle. Syn. Venti terras perflant.
PERFLŬO, is, xi, ere, n. Couler à travers, couler, passer. Usus: Charta perfluit, le papier boit. Plenus est rimarum, hac illac perfluit, il est plein de fissures et il coule de toutes parts; il ne peut garder un secret.
PERFŎDĬO, is, fōdi, fossum, ere, a. Percer en creusant, percer, ouvrir. Syn. Perforo, perfundo, perfringo. Adv. Impune. Usus: Parietes perfodere.
PERFŎRO, as, avi, atum, are, a. Transpercer, percer de part en part. Syn. Perfodio, patefacio. Usus: Navem, murum perforare.
PERFRĬCO, as, cŭi, cātum et ctum, are, a. Frotter, enduire. Usus: Frontem perfricare, pudorem ponere, se frotter le front, la face, pour en chasser la pudeur, se faire un front d’airain. Perfrictæ frontis homo. Cf. Impudens.
PERFRINGO, is, frēgi, fractum, ere, a. Briser entièrement, rompre, casser. Syn. Infringo, effringo, labefacto. Phras. Portas perfringere, enfoncer les portes. Moliri obices portarum; portarum claustra effringere, refringere. Moliri portas; foribus exitium afferre. Cf. Janua. Usus: Leges devincere ac perfringere. Obstantes hostium cuneos vi ac virtute perfregit. Perfringere ac labefactare bonorum conspirationem. Cf. Frango.
PERFRŬOR, ĕris, ītus sum, frŭi, d. Jouir, goûter avec délices. Syn. Fruor, utor, potior. Adv. Mirifice. Usus: Otio, lætitia, sapientiæ laude perfrui, pasci, delectari. Cf. Fruor, Delector.
PERFŬGA, æ, m. Déserteur, transfuge. Syn. Transfuga. Cf. Desertor.
PERFŬGĬO, is, fūgi, ere, n. Se réfugier, chercher un refuge. Syn. Transfugio ad hostes; confugio.
PERFŬGĬUM, ĭi, n. Lieu de refuge, asile, refuge. Syn. Portus, præsidium, arx, asylum, receptus. Epith. Commune, desperatissimum, honestum, melius, paratum, paratius, postremum, præsens, sanctum, tutum, oratorium, unum. Usus: Fortunæ alicujus jactatæ ac naufragæ perfugium præbere. Hoc unum nobis perfugium, hæc spes, hoc solatium omnium laborum ac sollicitudinum nobis superest. Perfugio uti. Improbis omnia perfugia obstruere. Omni perfugio malos excludere. Cf. Præsidium, Confugio.
PERFUNCTĬO, ōnis, f. Exercice, accomplissement. Usus: Laborum, honorum perfunctio, l’accomplissement des travaux, l’exercice des emplois publics.
PERFUNDO, is, fūdi, fūsum, ere, a. Inonder, remplir de qqche, combler. Syn. Respergo. Usus: Hæc res animum meum summa suavitate, voluptate, horrore, religione perfudit. Quis me horror perfudit?
PERFUNGOR, eris, nctus sum, gi, d. Accomplir, remplir, s’acquitter. Syn. Exantlo, fungor, utor, defungor. Usus: Laboribus, bello, magistratu, muneribus, periculis perfungi. Cf. Fungor, Facio.
PERGO, is, perrexi, perrectum, ere, a. et n. 1. a. Continuer qqche, poursuivre, achever. 2. n. Aller, venir, marcher. Syn. Eo, iter facio, tendo, peto, contendo, sequor, continuo, insisto, cursum teneo. Adv. Cursim, longius, porro, protinus, recte. Usus: Perge, confice quod superest viæ. Pergam et insequar longius. Perge porro. Perge ad reliqua. Perrexit illi obviam.
PERGRÆCOR, aris, ari, d. Vivre à la grecque, mener joyeuse vie. Syn. Epulis et potationibus inservio.
PERHĬBĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Dire, rapporter, déclarer. Syn. Dico, aio, fero. Adv. Vulgo. Usus: Summa, ut vos quidem perhibetis, injuria affecti estis. Plato Socratis auditor fuisse perhibetur.
PERHORRESCO, is, rŭi, ere, n. et a. 1. n. Frémir d’horreur. 2. a. Frissonner, trembler devant qqn, le redouter fort. Syn. Exhorresco, pertimesco. Adv. Valde. Usus: Nemo est, qui hos non oculis fugiat, auribus respuat, animo aspernetur, recordatione ipsa perhorrescat. Non solum animo commoveor, sed perhorresco. Fugam puerorum et vexationem virginum. Vestalium perhorresco. Cf. Horreo.
PĔRĬCLĬTĀTĬO, ōnis, f. Essai, épreuve, expérience. Syn. Experientia. Usus: Multarum herbarum utilitates longinqui temporis usu ac periclitatione percepimus. Cf. Experior.
PĔRĬCLĬTOR, aris, atus sum, ari, d. a. et n. Essayer, mettre à l’épreuve; être en péril, menacé, exposé. Syn. In discrimine, in periculo sum, periculum adeo, in discrimine versor; periculum facio, experior, tento. Phras. 1. Periclitaris graviter, vous êtes dans un grand danger. Grave tibi impendet, imminet periculum; res tua, salus tua hic agitur; fortunæ tuæ periclitantur; res tua periculum subit; in periculum adducitur, venit gravissimum; in discrimen venit salus tua; in discrimen adducitur. 2. Res tuæ non minus quam meæ periclitantur, vos affaires comme les miennes courent des risques. Eodem loco res tuæ sunt ac meæ; in eadem fortuna versantur res utriusque nostrum; in eadem mecum navi es; partem periculi sustines; eadem tuis quæ meis fortuna imminet, impendet; eadem utrumque nostrum fortuna manet, urget. Pari sumus conditione; par, similis, eadem, non dissimilis, non dispar utriusque nostrum est conditio; non minus de tua re agitur; haud melius tecum agitur; haud meliore res tuæ fortunæque loco sunt ac meæ. Usus: Non est in uno homine periclitanda salus reipublicæ. Periclitantur jura et vita omnium. 2. Experior, essayer, éprouver, expérimenter. Belli fortunam periclitari. Omnia circumspicere, vires suas periclitari. Cf. Periculum.
PĔRĬCŬLŌSĒ, Dangereusement, avec danger, risque. Syn. Cum periculo. Usus: Periculose ægrotare, navigare.
PĔRĬCŬLŌSUS, a, um, Dangereux, périlleux, menaçant. Syn. Lubricus, anceps, non procul a periculo, formidolosus. Usus: Periculosa, turbulenta ac temeraria consilia. Periculosa res, plena aleæ, anceps ac cum præsentissimo discrimine conjuncta. Cf. Periculum.
PĔRĬCŬLUM, i, n. Danger, péril. Syn. Discrimen, dimicatio; experimentum. Epith. Alienum, certum, commune, incertum, domesticum, extremum, gravius, honestissimum, non legitimum, magnum, minimum, perspicuum, præsens, proprium, publicum, perpetuum, simile, sordidissimum, summum, tantum. Pericula asperrima, dubia, vitæ gravissima, integerrima et maxima, levia, magna et imprudentia, minora, multa, plura, præcipua, propria, quotidiana, recentia, repentina, subita, summa, tanta tamque improvisa. Phras. 1. In summum periculum me conjecit, il m’a jeté dans le plus grand danger. In capitis periculum me vocavit, adduxit, arcessivit; periculum mihi comparavit, creavit, struxit, conflavit, molitus est maximum; periculum ea res mihi ingens procreavit, injecit, attulit, intulit, intendit; ingens me in discrimen vocavit; ad casum extremum res meas adduxit; in summum periculum rem deduxit. 2. In summo periculo res nostræ sunt, nos affaires sont en grand péril, réduites à un état désespéré. Rebus nostris periculum est; res in discrimine est; prope exitium res venit; propius metum res nostra est; ad ultimam dimicationem res venit; omne discrimen adest; ultima vis paratur. Res in summum discrimen adducta est; in summo discrimine versatur; res nostræ in præcipiti stant et lubrico; in periculo hærent. 3. Undique pericula impendent nobis, de tous côtés des dangers nous menacent. Periculis undique cingimur, premimur, includimur; instant ab omni parte; impendent, imminent nova pericula; non unum certamen, non una dimicatio adest; periculi plus satis contractum est, ut in singulas horas capite dimicandum sit nostro; inter tantas fortunæ minas quotidie de vita dimicandum est. 4. Quid times objicere te periculo? Que craignez-vous de vous exposer au danger? Ecquid non semel rem fortunæ inclinandam das? quid dubitas in incertam ire aleam? tendere in quemcumque casum? rem in casum ancipitis eventus committere? aleam jacere? ad casum res tuas fortunasque objicere? in casum demittere? in discrimen te offerre? periculum summæ rerum facere? tempestatem hanc, hanc dimicationem forti animo subire? periculo corpus offerre? caput periculis objicere? in periculum te conjicere; periculum adire? in media te pericula immittere, inferre? periculum fortunæ facere? casum subire; res fortunasque in casum dare? 5. Non est sapientis Ducis copias temere periculo exponere, un sage général ne doit pas exposer témérairement ses soldats. Discrimini bellorum universas vires offerre; sub unum fortunæ ictum omnia cadere non patitur sapiens imperator; non est sapientis ducis, sese fortunasque suas in dubium devocare; ruere cæcum in certamina periculo ingenti, fructu nullo. Sapiens imperator non debet temere copias in tam præcipitem locum committere, ut de vita saluteque tot regnorum decernendum sit et summa rerum in periculum veniat. Sapientis imperatoris non est committere in aleam incerti casus universum exercitum. Non committendum sapienti duci, ut in aleam casus ancipitis se regnumque det. 6. In magnum periculum incidi, j’ai couru un grand danger. Ingens periculum, discrimen adii; incurri in magnam difficultatem; in ipsam flammam veni; in periculum veni, deveni, incidi; oblata mihi est tempestas formidolosissimi temporis. 7. Nondum es extra periculum, vous n’êtes pas encore hors de danger. Periculo nondum es defunctus; nondum abes a periculo; summum discrimen nondum effugisti; periculum nondum a capite propulsasti, depulisti; nondum vacuus es a periculo; nondum expers es periculi; nondum in vado navis est; nondum in portu navigas; non desunt scopuli, ad quos offendas. 8. In periculis est intrepidus, il est intrépide dans le danger. Pericula adit non dubitanter, in extremo discrimine et dimicatione fortunæ, in quotidianis capitis insidiis, in maximis difficultatibus sui perinde similis, in locum quemvis præcipitem non dubitat se committere. De vita et ornamentis suis fortissime decernit; in quemcumque casum tendit alacer, omnem periculi procellam in se unum avertit. Non equidem cæcus ruit in certamina, nec rerum summam in periculum fructu nullo revocat, aut in incerti casus aleam committit, quidquid tamen urget periculi, minime exhorrescit. Cf. Periclitor, Discrimen. Usus: 1. Maximum ab universo naufragio periculum est. Periculum dudum denuntiatum. Negligere suum periculum. Periculum declinare, defugere, subterfugere. A periculo prohibere; e periculo eripere, extrahere, periculis liberare. Partem periculi sustinere. Meo, tuo, suo periculo sumptuque rem exsequi. Meo periculo respublica vivit. 2. Experimentum, essai, expérience, tentative. Facere periculum innocentiæ alicujus.
PĔRĬDŌNĔUS, a, um, Très habile, très propre à. Syn. Valde commodus, opportunus. Usus: Locus castris peridoneus.
PĔRĬMO, is, ēmi, emptum, ere, a. Anéantir, détruire, renverser. Syn. Interimo, deleo. Usus: Si qua vis meum reditum, honorem peremisset. Alicuius consilium, curas perimere. Cf. Interficio.
PĔRINDE, Pareillement, de même, également. Syn. Similiter, juxta, eo loco. Usus: Perinde est, ut putas. Perinde ac si jam vicerint, triumphant, de même que si, comme si. Quod ego perinde rebar ac si vel quasi jam peractum. Atque hæc perinde loquor, quasi debueris aut potueris, je parle comme si tu avais dû ou pu. Cf. Similiter.
PĔRĬŎCHA, æ, f. * Sommaire. Syn. Argumentum, brevis totius rei summa ac complexio.
PĔRĬŎDUS, i, f. Période, phrase où sont enclavées et coordonnées plusieurs propositions. Syn. Ambitus, circuitus. Usus: Circuitus orationis, quem Græci περίοδον, nos ambitum, comprehensionem, continuationem, circumscriptionem dicimus.
PĔRĬPĂTĒTĬCI, ōrum, m. pl. Péripatéticiens, philosophes de l’école d’Aristote. Syn. Lycæi studiosus.
PĔRĬPĔTASMĂTA, um, n. pl. Tapisserie, tapis, tenture. Syn. Peristroma, stragulum, stragula vestis, aulæum.
PĔRISTRŌMA, ătis, n. Couverture, tapis. Usus: Peristromata conchyliata.
PĔRISTY̆LĬUM, ĭi, n. Péristyle, espace entouré de colonnes. Syn. Locus columnis undique clausus et ornatus. Epith. Amplissimum.
PĔRĬTĒ, Habilement, adroitement, avec art. Syn. Scienter, callide.
PĔRĪTUS, a, um, Expérimenté, habile. Syn. Sciens, gnarus, exercitatus, intelligens, in aliqua re artifex. )( Imperitus. Adv. Bene juris, antiquitatis, litterarum, scriptorum veterum, sane, valde, litterate. Phras. Est rei militaris peritus, il est habile dans l’art militaire. In bellicis rebus summo studio et intelligentia; a natura usuque callidus et acutus; magnam habet rei bellicæ prudentiam; militiæ scientissimus; cui in bello nihil novum, peregrinum, improvisum accidere possit; nihil, quod non usu diu ac multa periclitatione didicisset; rei militaris prudentissimus. Quis hoc homine militaris rei scientior, qui e ludo atque pueritiæ disciplina bello maximo atque acerrimis hostibus in militiæ disciplinam profectus est; qui ab ineunte adolescentia miles fuit summi Imperatoris, cujus adolescentia ad scientiam rei militaris non alienis præceptis, sed suis imperiis; non offensionibus belli, sed victoriis est traducta? Nulla res est in usu militari posita, quæ hujus viri scientiam fugere possit, quando genus nullum belli est; in quo illum non exercuerit fortuna. Usus: Peritus ad usum et disciplinam belli, juris, legum, antiquitatis; belli gerendi peritissimus. Doctus et usu peritus. Cf. Doctus, Scio, Intelligo.
PERJŪRĬUM, ĭi, m. Faux serment, parjure. Syn. Perfidia. Epith. Illustre atque insigne, manifestum, nimium. Usus: Perjurii pœna divina exitium, humana dedecus contre le parjure, la peine des dieux est la mort, celle des hommes, le déshonneur. In perjurio fides, et jusjurandum negligitur. Cf. Juro.
PERJŪRUS, a, um, Qui viole son serment, qui se parjure. Syn. Qui fidem et jusjurandum violat, negligit; perfidus, qui Sacramenti religionem negligit. Usus: Quid interest inter perjurum et mendacem? Quelle différence y a-t-il entre le parjure et le menteur? Cf. Infidelis.
PERLĀBOR, ĕris, lapsus sum, labi, d. Glisser, passer à travers, pénétrer. Usus: Perlapsus est ad nos Hercules.
PERLĔGO, is, lēgi, lectum, ere, a. Lire entièrement, d’un bout à l’autre. Usus: Perlegi tuum librum. Cf. Lego.
PERLŪCĔO (pell.), es, xi, ere, n. Être transparent, diaphane. Syn. Eluceo.
PERLŪCĬDUS (pell.), a, um, Transparent, diaphane. Syn. Pellucidus, illustris. Adv. Maxime. Usus: Membranæ oculorum perlucidæ.
PERLUSTRO, as, avi, atum, are, a. Parcourir des yeux, examiner avec soin. Syn. Diligenter et attente lustro. Usus: Oculis, animo perlustrare omnia. Cf. Lustro.
PERMĂNĔO, es, mansi, mansum, ere, n. Demeurer jusqu’à la fin, rester, persister. Syn. Consto, maneo. Adv. Constanter, parum in causa. Usus: In mea erga te voluntate, in mea sententia pristina stabilis et firmus permaneo. Opto ut tua fortuna semper florentissima permaneat. Cf. Maneo.
PERMĂNO, as, avi, atum, are, n. Couler, pénétrer qque part, y arriver. Syn. Mano, pervenio, penetro, permeo. Adv. Latentius in venam, usque eo in animum. Usus: Permanarunt hi sermones ad aures nostras. Dicta tua ad animos, ad permovendas mentes non permanant. Venenum potum permanat in venas. Cf. Mano, Penetro.
PERMANSĬO, ōnis, f. Constance, persévérance. Epith. Perpetua, stabilis. Usus: Permansio perpetua in eadem sententia.
PERMĔO, as, avi, atum, are, a. Pénétrer. Syn. Permano, penetro. Usus: Intelligentia per omnia permeat et transit.
PERMĒTĬOR, īris, mensus sum, iri, d. a. Mesurer d’un bout à l’autre. Syn. Dimetior. Usus: Solis magnitudinem quasi decempeda permensus est. Cf. Metior.
PERMISCĔO, es, scŭl, stum et xtum, ere, a. Mêler, mélanger, confondre. Syn. Commisceo, confundo aliud alio, in unum confundo. Usus: Ne tuas sordes cum clarissimorum virorum laudibus permisceas, ne mêle pas tes turpitudes avec la gloire des plus illustres citoyens. Non modo illa permiscuit, sed in his etiam turbavit. Implicata et mista oratio. Permisti tot populi in unum corpus coaluere, tant de peuples confondus. Cf. Misceo.
PERMISSĬO, ōnis, f. Permission. Syn. Permissus, concessus. Epith. Grata. Usus: Quod tibi mea permissio tuæ mansionis grata sit, gaudeo, mon consentement à ce que ton éloignement se prolonge. Cf. Venia.
PERMISSŬS, ūs, m. Permission, autorisation. Syn. Permissio. Usus: Meo permissu abiit.
PERMISTĒ (permixte), Pêle-mêle, confusément. Syn. Confuse. )( Separatim.
PERMISTĬO (permixtio), ōnis, f. Mélange, confusion. Syn. Admistio, confusio. Epith. Superior.
PERMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Permettre, accorder, autoriser à; pardonner. Syn. Concedo, sino, patior, potestatem facio vel concedo, do. )( Veto. Adv. In posterum potestatem. Phras. Permissum homini ut in patriam rediret, on permit à cet homme de retourner dans sa patrie. Facultas oblata, concessa, data est homini in patriam redeundi; repetendæ patriæ facultas fuit; facultatem adeptus, consecutus, assecutus est, habuit patriæ repetendæ. Datum id homini, tributum, concessum, remissum ut patriam repeteret suam, id quoque homini largitus est Princeps; hanc illi facultatem largitus est ut suos in patria inviseret. Facta homini copia, potestas suos revisendi. Principis permissu, concessu, repetendæ patriæ copia fuit. Cf. Concedo, Facultas. Usus: Totum ei negotium permisi, meque in ejus potestate fore, dixi. Judicis potestati rem permisi. Permitto aliquid iracundiæ tuæ, do adolescentiæ, cedo amicitiæ, tribuo parenti. Inimicitias tecum susceptas reipublicæ permitto, je fais à la république le sacrifice de mes rancunes contre vous. Hostibus se, vitam rei judicum sententiis permittere. Cf. Concedo.
PERMŌTĬO, ōnis, f. Vive émotion, trouble de l’âme. Syn. Motus, perturbatio. Epith. Divina, intima. Usus: Permotio animi. Quæ permotione mentis maxima sentimus. Cf. Perturbatio.
PERMŌVĔO, es, mōvi, mōtum, ere, a. Ébranler, émouvoir, toucher. Syn. Commoveo, perturbo, perpello. Adv. Quam maxime mentes, vehementer. Phras. Ad hoc me humanitas tua permovit, votre bonté m’a poussé à cela. Ad hoc me non utilitatis spes aliqua, sed tua humanitas adduxit; adductus sum multis officiis tuis, nulla spe commodorum; hos mihi stimulos tua humanitas admovit; his me stimulis multa tua in me officia concitarunt; ago hoc non spe præmii impulsus, sed tua incitatus humanitate; debes hoc, quidquid est, humanitati tuæ; debes hoc, quantulumcumque est, acceptum referre totum humanitati tuæ. Usus: Si quem hæ calamitates permovent. Cf. Moveo, Persuadeo.
PERMULCĔO, es, si, ctum (sum), ere, a. Caresser, flatter. Syn. Mulceo, delinio, mitigo. Usus: Animum voluptate, aures leni sono, senectutis tædia consolatione aliqua permulcere.
PERMULTUS, a, um, Qui est en grand nombre, en grande quantité. Usus: Permulti imitatores Principum. Cf. Multus.
PERMŪNĬO, is, īvi vel ĭi, itum, ire, a. * Fortifier entièrement. Syn. Munio.
PERMŪTĀTĬO, ōnis, f. Changement, modification. Syn. Mutatio. Epith. Magna, publica, quadrantaria. Usus: Virtus nec temporum, nec tempestatum permutatione permutatur. Cf. Mutatio.
PERMŪTO, as, avi, atum, are, a. Changer, modifier complètement; échanger, faire le change. Syn. Muto. Usus: Sententiam permutare. Permutatum solvere cum quæstu. Permutare pecuniam. Vereor, ne id quod tecum permutavi, versura solvendum mihi sit, je crains que pour te payer ce que tu m’as donné par échange, c. à d., contre un titre émané de moi, contre ma signature, il ne me faille emprunter. Cf. Muto.
PERNA, æ, f. * Cuisse; jambon. Epith. Fumosa.
PERNĔGO, as, avi, atum, are, a. Nier obstinément, absolument. Syn. Prorsus nego. Cf. Nego.
PERNĬCĬES, ēi, Perte, ruine, malheur. Syn. Exitium, labes, pestis, calamitas. )( Salus. Epith. Aperta, communis, conjuncta cum magna calamitate reip., intestina, major. Usus: Reipublicæ perniciem moliri, comparare, préparer des fléaux à la république. In perniciem alicujus incumbere, ne songer qu’à perdre qqn. In perniciem ipse suam incurrit, il court à sa perte. Communi pernicie oppressus est, il fut entraîné dans le malheur commun. Perniciem a capitibus omnium depellere, détourner les malheurs de la tête de tous. Cf. Ruina, Calamitas, Exitium.
PERNĬCĬŌSE, D’une manière funeste, nuisible. Syn. Pestifere. Usus: Quam dissolute, quam turpiter et perniciose.
PERNĬCĬŌSUS, a, um, Pernicieux, funeste, dangereux. Syn. Exitiosus, pestifer, noxius. Phras. Perniciosus patriæ civis, citoyen dangereux pour sa patrie. Qui semper stat adversus patriæ commoda, perniciei est civibus, nihil non confert ad perniciem civitatis; qui perniciem patriæ non obscure comparat, molitur; qui in patriæ perniciem ubique incumbit, qui pestem patriæ nefarie molitur. Cf. Noxius, Noceo. Usus: Consilium non modo inutile, sed etiam perniciosum reip.
PERNĪCĬTAS, ātis, f. Vitesse, rapidité, légèreté. Syn. Magna celeritas, velocitas.
PERNIX, īcis, omn. gen. Prompt, léger, rapide. Usus: Canis pernix. Cf. Celer.
PERNOCTO, as, avi, are, n. Passer la nuit. Syn. Noctem ago, traduco. Usus: Pernoctant venatores in nive. Amœniora studia pernoctant nobiscum et rusticantur, elles (les lettres) veillent avec nous, etc.
PERNOSCO, is, nōvi, nōtum, ere, a. Étudier à fond, approfondir. Usus: Motus animorum sunt penitus oratori pernoscendi, l’orateur doit connaître à fond les mouvements du cœur humain. Cf. Nosco.
PERNOX, noctis, omn. gen. * Qui dure toute la nuit. Syn. Noctem totam vigilans. Usus: Pernox luna erat.
PĔRŌRO, as, avi, atum, are, a. Développer entièrement, expliquer; clore, terminer. Syn. Perorationem habeo; concludo. Adv. Brevi, vehementius, graviter, ornate. Usus: Odio et strepitu senatus coactus est aliquando perorare, il fut obligé par la malveillance et le bruit du sénat de clore son discours. Perorare causam. Totum hoc crimen decumanum perorabo.
PĔRŌSUS, a, um, Odieux, détesté. Usus: Plebs consulum nomen perosa, le nom de consul était odieux au peuple. Cf. Odium.
PERPELLO, is, pŭli, pulsum, ere, a. Pousser, ébranler, émouvoir, déterminer. Syn. Impello, permoveo. Usus: Vultus ejus oculique te perpulerunt. Cf. Impello.
PERPENDĬCŬLUM, i, n. Niveau, fil à plomb. Usus: Si id crederemus, non egeremus perpendiculis, non regulis, non normis, si nous croyions cela, nous n’aurions besoin ni de fils à plomb, ni de règles. Columnas exigere ad perpendiculum. Ferri suo pondere deorsum ad lineam.
PERPENDO, is, pendi, pensum, ere, a. Peser attentivement, considérer, juger. Syn. Expendo, dirigo, cogito, examino. Adv. Diligentissime. Phras. Perpende, quæso, quam vana sint ista et inania, considérez, je vous en prie, la vanité et le néant de ces choses. Attende, quæso, intentoque animo intuere; mente animoque considera; animum tantisper adverte; animo cogitationeque percurre ista ac vide quam vana sint ista et inania. Curas tuas ac cogitationes, punctum temporis in hoc defige, ut, quam vana sint ista ac inania, dispicias. Ad animum, quæso, paulisper refer; animo cogitationeque depinge, istarum rerum vanitatem; expende, quæso, suisque ponderibus examina inanitatem rerum omnium. Temporis partem aliquam in attenta istarum rerum cogitatione pone, justisque rationum momentis expende, quam vana hæc sint et inania. Seriam paulisper cogitationem suscipe, et quam inania hæc sint, cum animo reputa. Cf. Considero. Usus: Hæc si ad utilitatem dirigas, recta sunt, si ad honestatem perpendas, pravissima, cette conduite, envisagée d’après l’utilité, n’à rien de blâmable, mais elle est criminelle, si vous la jugez d’après l’honnêteté. Amicitia veritate perpenditur.
PERPĔRAM, De travers, mal, à une manière vicieuse, fausse. Syn. Male, prave, perverse, præpostere, nequiter, vitio. Usus: Seu recte, seu perperam agas. Perperam consules dicuntur, qui vitio creati sunt.
PERPESSĬO, ōnis, f. Résignation, fermeté, constance. Syn. Perpessus. Epith. Considerata laborum, facilior, indigna homine libero, voluntaria, diuturna. Usus: Dolorum, laborum perpessio. Dolor difficilis perpessu.
PERPĔTĬOR, ĕris, pessus sum, peti, d., n. et a. Supporter, souffrir avec constance, se résigner à. Syn. Suffero, patior, fero, tolero. Usus: Dolorem fortiter perpeti. Cf. Patior.
PERPĔTRO, as, avi, atum, are, a. * Exécuter, achever complètement. Syn. Patro, perficio. Usus: Perpetrare cædem, commettre un meurtre. Bello, pugna, sacrificio perpetrato. Cf. Perficio.
PERPĔTŬĬTAS, ātis, f. Continuité, suite; intégrité. Syn. Perennitas, continuatio, diuturnitas. Usus: Amicitia ad perpetuitatem fidelis est et constans. Sibi ipsi in vitæ perpetuitate constare, dans l’ensemble de la vie. Perpetuitas sermonis, orationis, suite du discours.
PERPĔTŬO, Constamment, sans interruption; éternellement. Syn. In perpetuum. Cf. Semper.
PERPĔTŬO, as, avi, atum, are, a. Rendre continu, durable, faire durer. Syn. Continuo. )( Mitigo. Usus: Magistratuum potestas perpetuanda videtur, il semble qu’il faille rendre les magistratures inamovibles.
PERPĔTŬUS, a, um, Continu, sans interruption; entier; éternel. Syn. Perennis, constans, æternus, sempiternus, universus, continens. Usus: Hilaritatem illam in perpetuum amisi. Perpetuis et contextis voluptatibus fruitur. Oratio, historia, disputatio perpetua. Agmen perpetuum, nunquam interruptum.
PERPLĂCĔO, es, cere, n. Plaire beaucoup. Usus: Ea lex mihi perplacet. Cf. Placeo.
PERPLEXĒ, * D’une manière obscure, embarrassée. Usus: Perplexe agere, respondere.
PERPLEXUS, a, um, * Tortueux, embrouillé, obscur. Syn. Intricatus, implicatus, tortuosus. Usus: Responsum perplexum. Dubii, ambigui, perplexi sermones. Cf. Implico.
PERPLŬO, is, ere, n. et a. 1. n. Pleuvoir à travers, laisser passer la pluie. 2. a. Faire pleuvoir qqche dans qqche. Usus: Amor in pectus perpluit meum.
PERPŎLĬO, is, īvi, ītum, ire, a. Polir, limer, corriger. Syn. Expolio. Usus: Opus imperfectum perpolire et absolvere. Extremum perpoliendi operis laborem adhibere.
PERPŎLĪTĬO, ōnis, f. Le fini, la dernière main. Syn. Expolitio.
PERPŌTĀTĬO, ōnis, f. Banquet, festin, orgie. Epith. Intemperantissima. Usus: Intemperantissimæ perpotationes. Cf. Bibo.
PERPŌTO, as, avi, are, a. Boire tout le temps, c. à d., avec excès. Adv. Similiter. Usus: Totos dies perpotare. Cf. Bibo.
PERPURGO, as, avi, atum, are, a. Nettoyer entièrement; traiter, examiner à fond. Usus: Nunc illud crimen mihi perpurgandum est. Cf. Purgo.
PERQUAM, Très. Syn. Valde. Usus: Illud perquam puerile, ridiculum, ineptum. Cf. Valde.
PERQUĪRO, is, sīvi, sītum, ere, a. Approfondir, sonder. Syn. Exquiro, inquiro. Usus: Res occultas perquirere ab aliquo. Cf. Quæro, Indago.
PERQUĪSĪTĒ, Exactement, avec soin. Syn. Exquisite, diligenter.
PERQUĪSĪTOR, ōris, m. Celui qui recherche, qui s’enquiert. Usus: Malevoli actionum perquisitores.
PERRUMPO, is, rūpi, ruptum, ere, a. Passer à travers en brisant; rompre, briser, forcer. Syn. Disrumpo, perfringo, vi aperio, perseco. Phras. 1. Ipsas Alpes perrupit Hannibal, Annibal se fraya une route à travers les Alpes elles-mêmes. Cupiditate ac furore invadendæ Italiæ, omnia claustra Alpium refregit; objectas montium altitudines vi ac virtute perfregit; cum tot tamque difficiles viæ eluctandæ essent, per invias Alpes audacissime penetravit. Hannibale duce, corporibus armisque nixi Pœni cuneo viam rupere. 2. Romanus miles hostium aciem perrupit, le soldat romain se fraya un passage à travers les bataillons ennemis. Ferro atque audacia per confertos hostes sibi viam fecit; se inter tela volantia intulit infestamque aciem diremit; perfregit hostium cuneos et disjecit; per medios hostes audacissime perrupit; objectos hostium cuneos vi ac virtute perfregit. Usus: Insidias, legum pœnam perrumpere, violer les lois. Cf. Perfringo.
PERSÆPE, Très souvent. Usus: De hoc genere persæpe senatus consulta fiunt. Cf. Sæpe.
PERSĂLŪTĀTĬO, ōnis, f. Salutations (à tout le monde), humble salutation. Syn. Salutatio.
PERSĂLŪTO, as, avi, atum, are, a. Saluer successivement tout le monde. Syn. Saluto. Cf. Saluto.
PERSCINDO, is, scĭdi, scissum, ere, a. Déchirer; ouvrir, briser. Usus: Omnia perscindente vento.
PERSCRĪBO, is, scripsi, scriptum, ere, a. Écrire complètement, en toutes lettres. Syn. Scribo; in tabulas refero. Adv. Accurate omnia, aperte, caute, diligentissime, enucleate, infra, nominatim, parcius, plane, spurcissime, summatim, vere, copiose, recte, separatim, divinitus; litterate, scite, sanctissime, honorificentius triumphum. Usus: Tu ad me explorata omnia perscribas. Falsum nomen perscribere, inscrire une fausse dette. Pecuniam ad ædem sacram reficiendam perscripsi, j’ai destiné cet argent à la restauration du temple. Cf. Scribo.
PERSCRIPTĬO, ōnis, f. Livre, registre, brouillon. Usus: Suarum perscriptionum adversaria proferre, produire des brouillons. Controversia de tabulis et perscriptionibus, examen de la teneur d’un contrat, ou de simples écritures.
PERSCRIPTOR, ōris, m. Celui qui met en écrit. Usus: Perscriptor fenerationis.
PERSCRŪTOR, aris, atus sum, ari, d. Fouiller, visiter avec soin. Syn. Exquiro, inquiro, indago, exploro. Adv. Penitus. Usus: Speculari, investigare, perscrutari omnia. Cf. Indago, Inquiro, Quæro.
PERSĔCO, as, cŭi, sectum, are, a. Couper entièrement. Usus: Ecquid naturas rerum persecare, aperire, dividere possumus?
PERSĔCŪTĬO, ōnis, f. Poursuite; souvent: Poursuite judiciaire. Syn. Extraordinaria juris actio. Usus: Persecutionum cautionumque præceptio in Jure Civili. (Persecutio, Persecutor, persécution, persécuteur, vulg. sunt.) Latine rectius: Vexatio, vexator et hostis nominis Christiani.
PERSENTISCO, is, ere, a. S’apercevoir de, remarquer. Usus: Nisi essem lapis, hæc persentiscere debui. Cf. Sentio.
PERSĔQUOR, ēris, ĕcūtus sum, sequi, d. a. Poursuivre; prendre comme guide, comme modèle; exécuter, faire, accomplir; expliquer. Syn. Sequor, insequor, insector; colo, imitor; prosequor, exsequor. Adv. Acriter, commodissime res aliquas, crudelissime, cupidissime, temere, deinceps reliqua, digne injuriam, diligenter mandata, diligentissime, gravissime versibus, nominatim, publice bello, sapienter extrema, severe, studiosissime, subtiliter, subtilissime, vehementissime injurias, usque eo ducem. Phras. 1. Hostem fugientem persequi, poursuivre un ennemi qui fuit. Insectari, in tergis fugientium hærere; fusos agere hostes; extremos agminis carpere et morari; novissimos carpere et premere, vestigiis cedentium insistere; hostibus instare, nec sui colligendi spatium dare; acerrimo impetu in fugientes hostes invehi. Cf. Fugo. 2. Non cessat me persequi, il s’acharne à me poursuivre. Vexandi, oppugnandi, exagitandi omnique me injuria lacessendi finem nullum facit. Infensum, gravem, infestum mihi adversarium etiamnum experior; nusquam desinit mihi adversari, perniciem moliri, machinari exitium, ad perniciem nostram incumbere; nusquam me consistere patitur; incitandi me ac premendi, in me grassandi finem non faciet, donec odium suum meo sanguine satiarit, expleverit. Cf. Adversor, Odium, Inimicus. Usus: 1. Sectam Academicam, mores patris persequitur. Eo pervenisti, quo ego persequi ægre potero. Diverticula, solitudines, flexiones persequi. 2. Tueor, poursuivre, revendiquer. Persequi jus suum. Bona sua lite et judicio persequi, repetere. 3. Exsequor, exécuter, accomplir. Tua mandata persequor diligenter. 4. Ulciscor, venger, punir par vengeance. Inimicitias suas, injurias persequi et ulcisci. Aliquem bello persequi. 5. Complector, comprehendo, traiter, exposer, raconter. Rem totam publicis jam litteris est persecutus. Pharsaliam versibus est persecutus Lucanus. Nec reliquorum ætates scrupulosius persequamur. Cf. Sequor.
PERSĔVĒRANTER, * Avec persévérance. Syn. Constanter.
PERSĔVĒRANTĬA, æ, f. Persévérance, constance. Syn. Assiduitas, constantia. Epith. Grata alicui et jucunda, nimia, stabilis et perpetua. Usus: Retinenda igitur vobis est constantia, gravitas, perseverantia. Cf. Constantia.
PERSĔVĒRO, as, avi, atum, are, n. et a. Persister, persévérer dans, demeurer ferme, inébranlable. Syn. Persto, persisto, permaneo, obfirmo animum in aliqua re. Adv. Fortissime, stulte et diu in parum cognito. Usus: 1. In sententia, in vitiis perseverare. Cujusvis est errare, nonnisi insipientis perseverare in errore. 2. Absolvo, exsequor, continuer, ne pas cesser. Quod turpiter susceperas, perseverare et transigere non debuisti, continuer et achever ce que tu avais entrepris. Cf. Maneo.
PERSISTO, is, stĭti, ere, n. Persister, persévérer dans qqche. Syn. Persto, persevero, in eodem vestigio hæreo. Usus: In eo perstitisti. Cf. Persevero.
PERSOLVO, is, solvi, sŏlūtum, ere, a. Payer entièrement. Syn. Solvo. Adv. Cumulate. Usus: 1. Persolvi quod debui. Promissa cumulate persolvere. 2. Præsto, compter, donner, rendre. Persolvere officium, gratiam, rationem officii sui. Persolvere pœnas judicio, être puni. Cf. Solvo.
PERSŌNA, æ, f. Rôle, caractère, personnage; masque. Syn. Partes, munus, officium; larva. Epith. Aliena, apta, aptior, certa, communis; extrema, fœda, gravis, magnifica, præstans, tam gravis, tam severa, gravissima, idonea, improba, impurissima, levis, luculenta, muta, pacifica, quæstoria, stultissima, turpissima, vehemens et acris. Personæ antiquæ, difficillimæ, dissimillimæ, fictæ, heroicæ, graves, innumerabiles, obscuræ, propriæ. Usus: 1. Personam Principis egregie sustinuit, gessit, tenuit, tuitus est, il s’acquitta très bien de son rôle de chef d’État. Magistratus gerit personam civitatis. Personam magistratus alicui imponere vel detrahere. Non capiunt angustiæ pectoris tui personam. Consulis tam gravem, tam severam. 2. Hominis conditio, personne. Cæsar Pompeium nunquam nisi honorificentissime appellat; at in ejus personam multa facit asperius. Musica a Principis persona abest. Ea age quæ digna sunt persona tua. 3. In Comœdiis et Tragœdiis, le rôle, le caractère, le personnage que l’auteur représente. Medea et Atreus heroicæ personæ. 4. Larva, facies ficta, histrionica, masque que portaient les acteurs. Ex persona mihi ardere oculi histrionis videbantur. Personam tragicam forte vulpes viderat. (Vulg. tamen est: Quinque personæ in navi fuere, etc., il y avait cinq personnes dans le navire.) Latine rectius dixeris: Homines quinque in navi erant. In Divinis Mysteriis sanctitas et necessitas hanc vocem approbavit.
PERSŌNĀTUS, a, um, Masqué, qui a un masque. Syn. Qui gestum vultumque alium capit. Usus: Ne Roscium quidem personatum laudant senes nostri. Personatus cur ambulem? Pourquoi porterais-je un masque? parumne fœda persona est ipsius senectutis?
PERSŎNO, as, nŭi, ĭtum, are, n. et a. Résonner, retentir. Adv. Acerbissime. Usus: Tota vicinia cantibus personabat. Aures nostræ vocibus adhucdum illis personant.
PERSPECTUS, a, um, Examiné à fond, reconnu, éprouvé, manifeste. Syn. Cognitus, exploratus, pertractatus, certus. Usus: Quorum vita perspecta est in magnis rebus. Homo perspectæ virtutis. Tua in me perspecta benevolentia. Cf. Notus.
PERSPERGO, is, ere, a. Assaisonner. Usus: Respergo, aspergo.
PERSPĬCĀCĬTAS, ātis, f. Perspicacité, pénétration, discernement. Syn. Acumen, solertia. Usus: Qua es perspicacitate, facile hæc intelliges. Cf. Acies, Ingenium, Acumen, Perspicio.
PERSPĬCAX, ācis, omn. gen. Perspicace, clairvoyant, plein de pénétration. Syn. Solers, acutus, ingeniosus. Usus: Homo natura perspicax et acutus. Cf. Ingeniosus, Sagax.
PERSPĬCĬENTĬA, æ, f. Connaissance parfaite, exacte de qqche. Syn. Consideratio, contemplatio, cognitio, intelligentia. Usus: Quod honestum est in perspicientia et solertia veri versatur.
PERSPĬCĬO, is, spexi, spectum, ere, a. Examiner avec soin, voir, apercevoir, distinguer. Syn. Animadverto, animo comprehendo, mente comprehendo, mente consequor, cogitatione complector. Adv. Acutissime, altius, dilucide; etiam atque etiam, optime, plane, penitus, præclare, solertissime, studiose, maxime, facile, plane. Usus: Rem cum consilio et cura perspicere non potui. Perspicere quid in quaque re verum sit; perspicere rerum naturam. Cf. Adverto, Intelligo, Cognosco.
PERSPĬCŬĒ, Clairement, nettement. Syn. Manifeste, aperte, dilucide. Usus: Res perspicue falsa, turpis, chose évidemment fausse, honteuse.
PERSPĬCŬĬTAS, ātis, f. Évidence. Syn. Evidentia.
PERSPĬCŬUS, a, um, Évident, clair, manifeste. Syn. Clarus, evidens, apertus, manifestus, minime dubius. Phras. Doctrina hæc non satis est perspicua, cette doctrine n’est pas assez claire. Res istæ non ita sunt in medio positæ, sed a vulgi sensu intelligentiaque disjunctæ. Doctrina paulo magis est recondita et puerili ingenio non satis æqua; abhorrent ista ab adolescentum intelligentia neque satis sunt obvia. Cf. Obscurus. Usus: Hoc perspicuum est constatque inter omnes. Rem suspiciosam, perspicuam facere. Ivit ad perspicuam mortem. Cf. Evidens.
PERSTO, as, stĭti, stătum, are, n. Persévérer, persister, demeurer ferme. Syn. Persisto, persevero. Usus: Perstat in sententia, in consilio. Cf. Duro.
PERSTRĔPO, is, pŭi, ĭtum, ere, n. et a. * Faire grand bruit, faire du vacarme.
PERSTRINGO, is, strinxi, strictum, ere, a. Lier, attacher; effleurer, toucher, saisir. Vincio, percurro, leviter tango, strictim attingo, breviter strictimque dico, delibo, non longius persequor. Adv. Breviter, celeriter, leviter, impune, perquam breviter. Usus: 1. In animo est, transire celeriter, breviter perstringere rem unamquamque. 2. Carpo, pungo, reprehendo, piquer, blesser par un blâme, par des plaisanteries, reprendre. Summa libertate, verbis asperioribus, nec sine contumelia aliquem perstringere. 3. Obcæco, éblouir. Voluntas rationi inimica mentis oculos perstringit. Dignitas mea et splendor perstringit aciem oculorum tuorum. Oculos omnium auri splendore perstringit, il éblouit tous les yeux par l’éclat de l’or (fam. jette de la poudre aux yeux). 4. Sulco, sillonner, labourer. Terram aratro perstringere. Cf. Reprehendo.
PERSUĀDĔO, es, si, sum, ere, a. Persuader, convaincre, amener à croire; engager, déterminer à, conseiller de. Syn. Fidem facio; probo, ad credendum duco. Adv. Penitus, prorsus, plane, temere quidquam. Phras. 1. Philosophiæ studium mihi persuasisti, vous m’avez conseillé l’étude de la philosophie. Tuo suasu et instinctu, te auctore, duce et consuasore adductus, ad philosophiam me contuli; tuis consiliis ac hortatibus animum ad philosophiæ studium adjunxi, adjeci, applicui; tuæ vis orationis animum meum ab omni alia cogitatione ad philosophiæ studium traduxit; illa ex intimis animis illum philosophiæ horrorem evellit. In Academiam me totum compulisti. 2. Non possum mihi persuadere ut hominem alloquar, je ne puis me résigner à parler à cet homme. Inducere animum non possum; adduci non possum; in animum inducere non possum; imperare mihi non possum; impetrare a me non possum; inferre vim anime eam non possum, ut cum illo sermonem jungam; ut vultum ejus subeam sermonemque conferam, neque adduci mea sponte, neque ulla impelli, perpelli ratione possum. 3. Suam sententiam nunquam mihi persuadebit, jamais il ne m’amènera à son sentiment. In suam sententiam nunquam me adducet, perducet; sibi ut assentiar, nunquam me adducet; hujus persuasu et inductu ad aliam sententiam nunquam deducar; in istam sententiam nunquam me trahet, flectet; de mea sententia nunquam me deducet. Cf. Moveo, Induco. Usus: Hoc persuasum sit omnibus. Persuasus est animus auditorum. De paupertate nunquam persuadebis.
PERSUĀSĬO, ōnis, f. Action de persuader, persuasion. Syn. Persuasus. Usus: Dicere apposite ad persuasionem, parler de manière à opérer la persuasion, à persuader.
PERSUĀSŬS, ūs, m. Persuasion, conseil, instigation. Syn. Persuasio.
PERSULTO, as, avi, atum, are, a. et n. * Sauter, bondir. Usus: Memores quoties hostis ipsorum agrum persultasset, avait fait incursion sur leur territoire.
PERTÆDET, tæsum est, imp. et n. S’ennuyer fort; être dégoûté, fatigué. Usus: Illum pertæsum est levitatis Græcorum.
PERTÆSUS, a, um, Ennuyé, las. Usus: Pertæsus sum sermonis vel sermonem.
PERTENDO, is, di, sum, ere, n. et a. 1. a. Terminer. 2. n. Tendre vers un but, s’efforcer d’arriver à. Syn. Contendo. Cf. Contendo.
PERTENTO, as, avi, atum, are, a. Essayer, éprouver. Syn. Tento, exploro, attento. Cf. Tento, Periclitor.
PERTĔRĔBRO, as, avi, atum, are, a. Percer, trouer, transpercer. Syn. Exterebro, perforo.
PERTERRĔFĀCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Épouvanter, terrifier. Syn. Perterreo. Cf. Terreo.
PERTERRĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Épouvanter, frapper de terreur. Syn. Terreo, conterreo, exterreo, perterrefacio, exanimo, metum affero, obstupefacio. Adv. Vehementius, subito. Usus: Vultu alicujus perterreri. Cf. Terreo.
PERTEXO, is, xŭi, textum, ere, a. Achever, terminer. Syn. Perficio. Adv. Graviter, valde graviter. Usus: Pertexe modo quod exorsus es, achève de dire ce que tu as commencé.
PERTĬCA, æ, f. Perche.
PERTĬMĒSCO, is, mŭi, escere, n. Craindre, redouter foi. Syn. Perhorresco. Adv. Graviter, magnopere, non mediocriter, vehementius invidiam, incredibiliter. Usus: Pertimescere de honore et fama. Cf. Timeo.
PERTĬNĀCĬA, æ, f. Opiniâtreté, obstination; constance, fermeté. Syn. Pervicacia, obstinatio. Epith. Nefaria, perseverantiæ finitima. Usus: Nec pertinacia, nec cum iracundia disputari recte potest. Libertas non in pertinacia, sed moderatione sita est. Cf. Obstinatio.
PERTĬNĀCĬTER, Avec opiniâtreté, constance, acharnement. Syn. Cum pertinacia, parva animi contentione. Usus: Pertinaciter illi infensus est, il est son mortel ennemi.
PERTĬNAX, ācis, omn. gen. Obstiné, opiniâtre, entêté; ferme, constant. Syn. Obstinatus, obfirmatus, pervicax. Adv. Valde. Phras. Pertinax est in sententia, il est obstiné dans son sentiment. Ille, ut præceps sortitus ingenium, pertinaciter adversus ista tendit; prava animi contentione provectus, negat sibi integrum de sententia decedere; obstinato unus animo resistit; contumax ille et ad repugnandum obstinatus perstat in sententia; pervicacis ad omnia, quæ agitat, animi nimiumque sui juris ac sententiæ est; obstinatione quadam sententiæ cum aliis pugnaciter certat; a sententia deduci nullius persuasu ac inductu potest. Cf. Obstinatus. Usus: Sermo lenis, non pertinax. Vicit tamen omnia pertinax virtus, sa vertu persévérante triompha pourtant de tout.
PERTĬNĔO, es, ŭi, ere, a. S’étendre, se répandre, appartenir à; se rapporter à, aboutir à. Syn. Permano, permeo, penetro. Adv. Magnopere ad dicendum, omnino nihil ad se, nunc certe, publice ad civitatem, valde ad rem, vehementer. Usus: Vis cœlestium corporum ad plantas pertinet. Vis per totum corpus pertinens. Nervi toto corpore pertinentes. DEUS pertinens per omnes naturas, per terras, per mare. Romani Imperii ditio ad Rhenum pertinet. Silva pertinet a flumine ad summas Alpes. Ad montes usque ea planities pertinet, s’étendre. Vulgo pertingit.
PERTĬNET, ŭit, ere, Concerner, regarder; appartenir. Syn. Attinet, spectat, attingit; partes meæ sunt, officium hoc præcipue meum est. Phras. Hoc ad me non pertinet, cela ne me regarde pas. Mea causa nihil eo facto contingitur; ejus rei culpa aut infamia me non attingit. Nihil istud ad me; mea res hic non agitur; mihi isthic neque seritur neque metitur. Usus: Intelligere quo quidvis pertineat. Summa illuc pertinet ut sciatis. Ea opinio eodem pertinet, recidit, revolvitur, cela revient au même. Pertinet hoc non modo ad dignitatem, sed ad salutem, cela concerne non seulement votre dignité, mais encore votre vie. Hoc ad me pertinet, cela m’appartient. Cf. Attinet, Munus, Officium.
PERTRACTĀTĬO, ōnis, f. Action de s’occuper de qqche, gouvernement, administration. Syn. Usus, evolutio. Epith. Multa rerum publicarum. Usus: Multarum rerum pertractatione multa di cimus. Diligens Poetarum pertractatio, étude assidue des poètes.
PERTRACTO, as, avi, atum, are, a. Toucher, palper; appliquer son esprit, observer, étudier. Syn. Tracto, verso, pervolvo. Adv. Diligenter narrationem, mollius, penitus. Usus: Orator sensus mentesque hominum pertractare debet. Gesti negotii rationem diligenter et sæpe pertractare. Pertractare ea quæ rem continent, s’occuper de ce qui se rapporte au sujet. Cf. Tracto.
PERTUNDO, is, tūdi, tūsum, ere, a. Percer, trouer, creuser. Usus: Cave, ne quis crumenam pertundat, prends garde que quelque filou ne coupe ta bourse.
PERTURBĀTĒ, Confusément, pêle-mêle, sans ordre. Syn. Confuse.
PERTURBĀTĬO, ōnis, f. Trouble, désordre, confusion; passion, trouble de l’âme. Syn. Motus animi turbidus, affectio animi, confusio, fluctuatio animorum. )( Serenitas, consilium, judicium. Epith. Brevis animi, diuturna, fœda, gravis ægritudinis, magna animi, opinabilis, tanta, vehementior, vitiosa, universa, voluntaria. Perturbationes cœlestes et maritimæ et terrenæ, hilariores, magnæ animi, moderatæ, naturales, rationis expertes, novæ, pestiferæ, tabificæ mentis, vitiosæ, voluntariæ. Phras. 1. Perturbationes animi compescendæ sunt, il faut réprimer ses passions. Opera danda, ut mens turbido animi motu semper vacet; ne condolescat, concupiscat, extimescat, efferatur lætitia; ne voluptate, libidine, metu, aut quavis alia animi ægrotatione jactetur; absint tabificæ mentis perturbationes, motus turbulenti jactationesque animorum incitatæ et impetu inconsiderato elatæ, rationem omnem repellentes. Sit animus vacuus, liber, solutus a gravibus illis concitationibus, tam inter se dissentientibus atque distractis. Frangendi sunt ac comprimendi motus illi turbidi iræ, cupiditatis, etc., contrarii inimicique rationis. Fervor ille concitatioque animi ac commotio, motus denique omnes rationi non obtemperantes coercendi ac reprimendi. Cf. Motus. 2. Magna est perturbatio temporum rerumque, les temps sont agités, tout est en révolution. Impeditissima sunt reipublicæ tempora; omnia sunt tumultus, timoris, fugæ plena; omnia divina humanaque jura permiscentur; magno in motu temporum, magna conversione rerum, magna confusione et perturbatione versamur. Quis est, qui non misceat in republica aliquid? qui has temporum inclinationes suis consiliis opportunas non ad patriæ perniciem convertat? Usus: 1. Perturbationes sunt turbidi animorum motus, aversi a ratione, inimici mentis vitæque tranquillæ. Nulli perturbationi animi aut fortunæ succumbere. Cavendum, ne in perturbationes exanimationesque incidamus. In maxima perturbatione sum, versor, jaceo. Magna perturbatione commotus sum. Impetu quodam animi et perturbatione potius quam consilio regi, incitari, obéir plutôt à un élan désordonné de l’âme qu’au jugement et à la raison. Sapiens omni perturbatione vacat. 2. Confusio, trouble, révolution. Quid est tumultus, nisi perturbatio reipublicæ? Cf. Turbidus.
PERTURBĀTRIX, trīcis, f. Celle qui trouble, perturbatrice.
PERTURBO, as, avi, atum, are, a. Troubler, bouleverser. Syn. Turbo, perturbationem affero, concito; misceo, permisceo, confundo. Adv. Valde, vehementius. Phras. Perturbatus est animo, il a l’esprit bouleversé. Confusus ex recenti morsu animi, nec lingua, nec mente consistit. Metu luctuque alienatus animus perturbatione succumbit; in maxima perturbatione est, versatur, jacet. Cf. Turbidus. Usus: Non me clamor tuus iste commovet aut perturbat. Civitas seditionibus perturbata. Perturbato ordine ætatum seu confuso, l’ordre des temps étant confondu, interverti. Cf. Turbo.
PĔRUNGO, is, nxi, nctum, ere, a. Enduire entièrement, frotter. Syn. Ungo. Usus: Corpora oleo perunxerunt, ils frottèrent d’huile tout le corps.
PĔRŪRO, is, ussi, ustum, ere, a. Brûler entièrement. Usus: Hominem perustum gloria magis magisque incendere, dévoré de l’amour de la gloire.
PERVĀDO, is, si, sum, ere, n. Arriver, venir; pénétrer, se répandre. Syn. Pervenio, permano. Usus: Ne quid in aures, quod noceat, possit pervadere. Rumor, fama, clamor urbem vel per urbem pervasit. Incendium per sata, tempestas per vineta pervasit. Ea opinio, is pavor omnium animos pervadit. Quaqua iter faceret, calamitas quædam pervadere videbatur.
PERVĂGĀTUS, a, um, Très répandu, très connu. Syn. Divulgatus, pervulgatus, vulgaris. Usus: In re tam clara, tam testata, tam illustri et pervagata. Vulgare, quotidianum, pervagatum. Res est notissima et pervagata. Cf. Notus, Rumor.
PERVĂGOR, aris, atus sum, ari, d. Aller çà et là, errer; s’étendre, se répandre. Syn. Erro. Adv. Similiter, longe et late. Usus: Lætitiæ, timores animos hominum pervagantur. Cf. Vagor.
PERVĔHO, is, xi, ctum, ere, a. Voiturer, transporter. Syn. Perduco, eveho. Cf. Veho.
PERVELLO, is, velli, ere, a. Molester, tourmenter. Syn. Vello, vellico.
PERVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n., nonnunquam a. Arriver à, parvenir à; atteindre, gagner. Syn. Devenio; pertineo, mano, permano, perducor, accedo. Adv. Commodius ad exitum, gradatim, mature, occulte ad, ocius ad suum, penitus in disputationem, proclivius in laudem, spisse, tum, tardius ad fructum laborum, volubiliter ad extremum. Usus: Non potui, quo contendebam, pervenire. Jacta in me convitia ad animum meum non pervenerunt. Sensus rei ad omnes non pertinuit, pervenit. Ad paucos licentia, culpa, infamia, pœna, pecunia pervenit. Virtus sine fortunæ præsidiis, labore et constantia, quo vult, pervenit. In laudem, ad exitum, ad fructum laborum pervenit. Cf. Venio.
PERVERSĒ, De travers; d’une manière vicieuse. Syn. Præpostere, perperam. Usus: Perverse beneficio, re aliqua abuti.
PERVERSĬTAS, ātis, f. Renversement; dépravation, perversité, dérèglement. Syn. Pravitas, improbitas. Epith. Incredibilis hominum, magna, summa opinionum, tanta. Usus: Est incredibilis hominum perversitas, improbitas, amentia. Summa opinionum perversitas. Cf. Malitia.
PERVERSUS, a, um, Pervers, dépravé, vicieux. Syn. Pravus, improbus, præposterus. Usus: Strabonum perversi oculi. Perversa sapientia. Ludi contaminati, perversi, deformati. Cf. Malus, Improbus, Pravus.
PERVERTO, is, ti, sum, ere, a. Renverser, bouleverser, détruire. Syn. Inverto, subverto. Usus: Jura omnia divina et humana labefactare et pervertere. Omnia rapinis, incendiis, sacra inexpiabili scelere pervertere. Nunquam illo me opprimet consilio, nunquam artificio pervertet.
PERVESTĪGĀTĬO, ōnis, f. Investigation, recherche minutieuse. Syn. Inquisitio. Epith. Diligentissima.
PERVESTĪGO, as, avi, atum, are, a. Chercher, épier, explorer. Syn. Invenio, reperio. Cf. Quæro.
PERVĬCĀCĬA, æ, f. Opiniâtreté, entêtement. Syn. Pertinacia.
PERVĬCAX, cācis, omn. gen. Ferme, obstiné; entêté. Syn. Durus, contentiosus, nulli cedens, contumax. Cf. Pertinax, Obstinatus.
PERVĬDĔO, es, vidi, vīsum, ere, a. Voir distinctement, voir tout. Syn. Video. Adv. Penitus.
PERVĬGĬLĀTĬO, ōnis, f. Veillée religieuse. Syn. Vigilia. Epith. Nocturna.
PERVĬGĬLO, as, avi, atum, are, n. Veiller toute la nuit, passer la nuit blanche. Syn. Pernocto. Cf. Vigilo.
PERVINCO, is, vīci, victum, ere, n. et a. Vaincre complètement. Syn. Vinco.
PERVĬUS, a, um, Accessible, praticable, ouvert. Syn. Apertus. Usus: Transitiones perviæ, passages ouverts.
PERVŎLO, as, avi, atum, are, n. Traverser en volant, parcourir rapidement. Adv. Velocius. Usus: Decem horis nocturnis sex et quinquaginta millia passuum cisiis pervolavit, pendant la nuit, en dix heures, il a fait en voiture une course de cinquante six milles.
PERVOLVO, is, volvi, vŏlūtum, ere, a. Rouler, tourner; feuilleter, lire. Syn. Verso. Usus: Transl. Deinde ut in iis locis pervolvatur animus, se familiariser avec ces lieux communs, les étudier. Cf. Lego.
PERVŎLŪTO, as, avi, atum, are, a. Feuilleter, lire assidûment des livres. Syn. Pertracto, evolvo, voluto. Cf. Lego.
PERVULGĀTUS, a, um, Très ordinaire, très commun, banal; connu. Syn. Jactatus, pervagatus, vulgaris. Usus: Clarum, notum apud omnes, testatum, pervulgatum est. Cf. Notus.
PERVULGO, as, avi, atum, are, a. Communiquer au public, répandre, publier. Syn. Divulgo. Usus: Librum pervulgare, edere. In re tam clara, tam testata, tam abs te ipso pervulgata, à l’occasion d’un fait si clair, si attesté, si divulgué par vous-même.
PES, pĕdis, m. Pied. Epith. Dexter, sinister, extremus. Pedes contaminati, durissimi, extremi, heroici, liberiores, medii, minuti, rudes, posteriores, primi et postremi. Usus: Pedibus iter facere, conficere, ingredi, ire, reverti, venire, aller, marcher à pied. Pedibus merere, stipendia facere, servir dans l’infanterie. Ad pedes desilire, se dare, mettre pied à terre, en parl. de la cavalerie. Ad pedes alicujus supplicem accedere, jacere, volutari, se abjicere, projicere, sternere, se jeter aux pieds de qqn. Pedibus flumen transmittere, passer une rivière à gué. Pedem conferre ac propius accedere, s’approcher. Pedem referre, reculer. Pedem in alieno solo ponere, se mêler de ce qui ne nous regarde pas. Trahantur per me pedibus ista, on peut bien, si l’on veut, traîner cela par les pieds, c. à d., qu’on bouleverse tout, je m’en soucie fort peu. Pede terram percutere, supplodere, frapper du pied la terre. Ex pedibus laborare, avoir la goutte. Pedum officio carere, être privé de l’usage des pieds. Pedem in Italia nullum video, qui non sit in illius potestate, il n’y a pas en Italie un pouce de terrain qui ne soit en son pouvoir. Pedem a te discessi nunquam, je ne vous ai jamais quitté. Hoc negotium, hæc oratio nec caput, nec pedes habet, cela n’a ni queue ni tête.
PESSŬLUS, i, m. Verrou, barre. Usus: Foribus obdere pessulum.
PESSUMDO, as, dĕdi, dătum, dăre, a. Ruiner, détruire, anéantir. Syn. Protero, conculco. Cf. Perdo, Destruo, Everto.
PESTĬFER, ĕra, ĕrum, Pestilentiel. Syn. Perniciosus. )( Salutaris. Usus: A pestiferis, nocentibus, funestis rebus refugere.
PESTĬFĔRE, D’une manière ruineuse, désastreuse. Syn. Perniciose.
PESTĬLENS, entis, omn. gen. Empesté, insalubre, malsain. Syn. Pestifer. )( Salubris. Usus: Locus pestilens cœloque calamitosus. Annus pestilentissimus.
PESTĬLENTĬA, æ, f. Peste, contagion, épidémie. )( Salubritas. Phras. Pestilentia tum gravissime sæviebat, la peste sévissait alors d’une manière affreuse. Grave tempus, annusque pestilens erat urbi agrisque; pestilentia gravissime laboratum erat; annus erat gravissimus, ac pestilentissimus; annus erat fœdus intemperie cœli maximeque pestifer; sæviebat tum pestilentiæ vis maxime; gravis eo anno inciderat pestilentia; multiplici clade fœdatus erat annus, urbem agrosque urente pestilentia, exorta pestilentia fœda homini, fœda pecori; contagio vulgabat morbos, urbs assiduis exhausta funeribus, multæ et claræ lugubres domus; urbs tota gravi pestilentia conflictabatur; flagrabat pestilentia urbs tota; annum illum pestilentia infamem mors multorum fecerat; vis pestilentiæ ingens urbem depasta, depopulata erat; multus eo anno mortales pestilentia absumpsit, consumpsit. Usus: Abiit de loco pestilentia, sed me non attigit. Ager propter pestilentiam vastus atque desertus.
PESTIS, is, f. Fléau, peste, ruine, malheur. Syn. Pernicies. Epith. Adulta, calamitosa, capitalis, communis, detestabilis, funesta reipubl., immanis, importuna, magna, mala, miserrima, nefaria, perniciosa, præsens, tetra, horribilis et infesta. Pestes anxiæ, naturales, nefariæ, publicæ sociorum, reliquæ. Usus: Nulla tam detestabilis pestis est, quæ non homini ab homine nascatur. Pestem alicui ac perniciem machinari, afferre, importare, préparer la perte de qqn. Pestem a republica depellere, avertere, éloigner un fléau de la république. Pestem eam civitatis comprimere, reprimere, exsecare, exstinguere, arrêter, empêcher les fléaux qui menacent l’État. Pestis ac pernicies civitatis; funesta reipublicæ pestis; illa furia ac pestis patriæ, furie, fléau de la patrie. Pestes hominum laude aliena dolentium, personnes fort dangereuses que le mérite d’autrui afflige.
PĔTĂSĀTUS, a, um, Coiffé d’un pétase. Syn. Petaso tectus.
PĔTĂSUS, i, m. Pétase, chapeau à larges bords pour les voyages. Syn. Latus pileus, capitis tegmen.
PĔTĪTĬO, ōnis, f. Demande, brigue, candidature. Syn. Rogatio, rogatus, preces. Epith. Aliena, angusta, apta, extraordinaria, integra, plena pompæ, illustris, splendida, popularis, tota. Usus: 1. Petitionem consulatus adornare. Petitionem alicujus oppugnare. 2. Percussio, ictus, conjectio teli, attaque, assaut, coup. Has petitiones ita conjectas, ut vitari non posse viderentur, parva corporis declinatione effugi, elusi, ces coups, dirigés de telle sorte qu’il paraissait impossible de les éviter, je les ai esquivés par un léger mouvement.
PĔTĪTOR, ŏris, m. Candidat; demandeur. Syn. Actor, ambiens. Epith. Bonus. Usus: Personam petitoris suscipere, accusatoris deponere, prendre le rôle de plaignant (au civil), et quitter celui d’accusateur (au criminel).
PĔTO, is, īvi vel ĭi, ītum, ere, a. Demander, réclamer. Syn. Posco, postulo, contendo, exposco, flagito, imploro. Adv. Æque, aliunde copiam dicendi, alte proœmium, altius initium rei, amantissime, aperte exercitum, assidue, diligenter, audacter, blandius, breviter, contra, deinceps magistratum, diligentius quid, etiam atque etiam, majorem in modum peto et contendo. Jam pridem, imprudenter, magnopere, maximo opere, necessario, negligenter ædilitatem, nominatim tribunatum, ordinatim honores, paulo quidem post, perspicue pacem, proxime consilium, prudentissime, similiter quid, summopere sapientiam, tamdiu nihil, valde, vehementer. Usus: 1. Singulari studio, majorem in modum a me petebat. A philosophia consolationem peto. Veniam, honorem petere. 2. Appeto, invado, attaquer, assaillir. Contumeliis, lapidibus, fraude, insidiis petere. Jugulum, sanguinem, vitam alicujus petere. 3. Quæro, prendre, chercher. Fugam petere. Fuga salutem petere. 4. Aliquo proficisci, prendre, choisir, (partir pour qqe lieu). Romam petere. Loca calidiora petere. Cf. Rogo.
PĔTRA, æ, f. * Pierre, rocher. Syn. Rupes.
PĔTŬLANS, antis, omn. gen. Gai; impertinent, pétulant. Syn. Protervus, audax. Adv. Effuse. Phras. Nihil illo juvene petulantius, ce jeune homme est rempli d’impudence. Nihil immodestius aut minus ingenuum; temerarii ac procacis adolescentis furor et protervitas frangi satis non potest. Effrenata juvenis licentia in gyrum rationis duci non potest; non minis, non blanditiis ad officium redigi se patitur. Usus: Petulans et furiosum dicendi genus, éloquence emportée, furibonde. Jocus illiberalis; petulans, obscœnus. Homo petulans et plane insanus. Cf. Audax.
PĔTŬLANTER, Sans retenue, impudemment. Syn. Licenter. Usus: Petulanter in aliquem invehi.
PĔTŬLANTĬA, æ, f. Audace, impudence. Syn. Procacitas, protervitas. )( Modestia, pudor. Epith. Aperta, tolerabilis, inimicissima. Usus: Hinc pudor pugnat, inde petulantia et furor. In petulantiam incidere. Petulantiam alicujus frangere.
PĔTULCUS, a, um, Effronté. Syn. Lascivus.
PHĂLANX, gis, f. Phalange (corps de troupes disposées en carré et qui combattaient sur cinquante de front et seize de profondeur; en parl. phalange macédonienne). Syn. Agmen militare Macedonicum.
PHĂLĔRÆ, ārum, f. pl. Ornement, colliers. Syn. Equorum ornamenta. Epith. Nobiles.
PHĂLĔRĀTUS, a, um, Orné de phalères. Syn. Phaleris ornatus.
PHANTĂSĬA, æ, f. Idée, pensée, conception. Usus: Ex impulsione extrinsecus oblata, quam phantasiam vocamus.
PHĂRĔTRA, æ, f. * Carquois.
PHARMĂCŎPŌLA, æ, m. Pharmacien; charlatan. Syn. Unguentarius. Epith. Circumforaneus.
PHĂSĒLUS, i, m. et f. Faséole. Transl. Barque légère. Syn. Myoparo.
PHĬLŎLŎGĬA, æ, f. Passion pour les recherches et les travaux d’érudition. Syn. Studium vel amor sermonis.
PHĬLŎLŎGUS, i, m. Érudit, savant, littérateur. Usus: Homines nobiles, sed nullo modo philologi.
PHĬLŎSŎPHĬA, æ, f. La philosophie. Syn. Studium vel amor sapientiæ. Epith. Acutior, antiqua, antiquissima nobilissimaque ars vitæ, commentatio mortis, cultura animi, frugifera et fructuosa, intima, magna, media, medicina animi, molesta, orba, patria et avita, referta, quædam procreatrix et quasi parens laudatarum artium, præpotens et gloriosa, similis alicujus, tota, vera, vera et antiqua, verissima, elegans, vetus, universa. Phras. 1. Velim philosophiæ studeas, je voudrais bien vous voir étudier la philosophie. Velim ad philosophiam animum adjungas; studium tuum applices, te conferas, philosophiæ operam des; studium dices. Velim, rerum humanarum atque etiam divinarum cognitionem studiose colas, toto pectore complectaris. Velim, te ad ejus studium scientiæ adjungas, unde nascitur atque alitur moderatio vitæ; unde omnis ordo ac tota recte vivendi ratio manat. Tu velim juris ac honestatis omnis parentem philosophiam, quanto poteris studio, complectare. Tu velim omnes animi vires ad sapientiæ studium conferas. 2. Philosophia utilissima ad res humanas scientia, la philosophie est une science très utile aux choses humaines. Philosophia omnium mater artium, donum et inventum deorum; laudandarum omnium artium parens et procreatrix; ars vitæ, mater omnium bene factorum ac dictorum; medicina animi, cultura animi, quæ vitia extrahit radicitus; officii et bene vivendi disciplina; commentatio mortis, miseriarum portus, quo bono nullum optabilius, neque præstantius datum est hominibus deorum munere et concessu. Usus: Triplex philosophia Platonis: Moralis, Physica, Dialectica. Studium sapientiæ, quæ philosophia dicitur.
PHĬLŎSŎPHĬCUS, a, um, Philosophique.
PHĬLŎSŎPHOR, aris, atus sum, ari, d. n. Philosopher, s’occuper de philosophie. Syn. Philosophiam colo. Adv. Ad extremum, omnino. Usus: Admirabili quodam ad philosophandum studio concitatus. Quum minime videbamur, tum maxime philosophabamur.
PHĬLŎSŎPHUS, i, m. Philosophe. Syn. Naturæ interpres, philosophiæ sectator, sapientiæ studium professus. Epith. Elegantissimus omnium et eruditissimus, gravissimus, non ignobilis, imperiosus, magnus, mollis et languidus, enervatus, nobilissimus et clarissimus, prudentissimus, optimus, politissimus et acutissimus omnium, præstantissimus, severus, gravis, summus. Philosophi absoluti et perfecti, antiqui auctores rerum, non fabularum; non contentissimi, sed clari et acuti; minime contemnendi, discrepantes, vulgo imperiti et similes imperitorum, non inepti, minime mali, innumerabiles, satis acuti, minuti, nobilissimi longe atque principes, perfecti, plebeii, præstantissimi, superstitiosi et pene fanatici, veteres, voluptuarii. Usus: Inventa philosophorum. Philosophus is est, qui omnium rerum divinarum et humanarum causam naturamque noscit, omnem bene vivendi rationem tenet ac persequitur, le philosophe est l’homme qui s’applique à la connaissance des choses divines et humaines, qui raisonne et approfondit les secrets de la nature, qui étudie les principes de la morale et de la vertu.
PHYSĬCA, æ, vel PHYSICE, es, f. La physique, les sciences naturelles. Syn. Explicatio naturæ; investigatio naturæ.
PHYSĬCA, ōrum, n. pl. La physique, les sciences physiques. Syn. Res naturales.
PHYSĬCĒ, En physicien, à la manière des physiciens. Syn. Acute, physicorum more.
PHYSĬCUS, i, m. Physicien, naturaliste. Syn. Speculator venatorque naturæ, qui se ad investigationem naturæ totum contulit. Epith. Politior, obscurus.
PHYSĬOGNŌMON, i, m. Celui qui juge du caractère de qqn d’après sa physionomie. Usus: Physiognomon profitetur se hominum mores naturasque ex corpore, oculis, fronte, vultu pernoscere.
PHYSĬŎLŎGĬA, æ, f. Les sciences naturelles, la physique. Syn. Naturæ ratio. Epith. Tota.
PĬĀCŬLĀRIS, e, gen. com. Expiatoire. Syn. Quod ad expiandum peccatum pertinet. Usus: Sacrificia piacularia. Egone ob tuam stultitiam piacularis fiam?
PĬĀCŬLUM, i, n. Sacrifice expiatoire, expiation. Usus: Porco piaculum pati. Piaculum committere. Aliquem alienæ iræ piacula dedere, sacrifier qqn à la colère d’autrui.
PICTOR, ōris, m. Peintre. Epith. Summus, malus. Usus: Protogenes perfectus pictor. Cf. Pingo.
PICTURA, æ, f. Tableau, peinture. Syn. Tabula. Epith. Antiquissima, non egregia, vetustate evanescens, nobilis, placidissima, textilis, vetus. Picturæ egregiæ, novæ, veteres. Usus: In picturis alios horrida, inculta, abdita, opaca; alios nitida, læta, collustrata delectant.
PĬĒ, Pieusement, religieusement, saintement. Syn. Religiose, sancte. )( Scelerate. Usus: Memoriam mei pie inviolateque servato.
PĬĔTAS, ātis, f. Accomplissement des devoirs envers les dieux, les père et mère; piété, affection, religion. Epith. Clara et in omnibus grata; commemorabilis, divina, eximia, immunis, incredibilis, insignis, jucunda, magna, mira, nimia, par, præsens, singularis, summa, tacita. Usus: Pietas est justitia erga DEUM et parentes, la piété, c’est la justice envers DIEU et les parents. Pietas est, per quam sanguine conjunctis officium et diligens tribuitur cultus. Pietas, sanctitas, religio. Vir summa pietate. Pietatem præstare alteri. Pietate pectora omnium imbuit. Vultu sæpe læditur pietas, souvent un regard suffit pour blesser la piété filiale. Pietas fundamentum omnium virtutum, DEUM placatum efficit. Gravissimum pietatis nomen.
PĬGER, ra, rum, Paresseux, inactif, indolent. Syn. Segnis ad aliquid agendum. Phras. Pigerrimus est, il est très paresseux. Nihil illo homine pigrius, nihil remissius; inertissimæ segnitiæ homo. Somni plenus, cessator, natura socors et negligens; ventri deditus et somno; bonum otium socordia atque desidia conterit; mollitia diffluit ac inertia; otio hebescit et languet; cessator ignavissimus et qui metu laboris obtorpescat; languori deditus et desidæ; in socordiam effusus; is est, in cujus vultu pigritia desperatioque meliorum emineat, atque adeo anima ipsa esse oneri videatur; deses est ac ignavus, et qui operi ac negotio indormire facile soleat; desidem otio dimittit animum; ignaviæ se dedit; languori se totum dat, dedit; fugiens laboris, in otio consenescit; otio ac ignavia marcescit; pigritia tabescit. Cf. Otium. Usus: Ad litteras scribendas pigerrimus.
PĬGET, gŭit, ere, imp. Être fâché, éprouver du regret. Syn. Tædet, pœnitet. Usus: Me non solum piget stultitiæ tuæ, sed etiam pudet, votre sottise me fait peine et honte tout à la fois. Inductus ad pigendum, excité au regret. Cf. Tædet, Pœnitet.
PIGMENTĀRĬUS, ĭi, m. Marchand de couleurs, de fard; parfumeur.
PIGMENTUM, i, n. Fard, couleur. Syn. Fucus, color, ornatus. Usus: Sententiæ sine fuco et pigmento puerili, pensées sans fard et sans vains ornements. Pigmentum aspergere. Cf. Fucus.
PIGNĔRĀTOR, ōris, m. Celui qui se fait donner des gages.
PIGNĔROR, aris, atus sum, ari, d. a. S’approprier qqche, en faire sa propriété. Syn. Pignus aufero, fiduciam accipio. Usus: Mars fortissimum quemque ex acie pignerari solet, Mars prend ou choisit les plus braves comme gage, comme prix de ses faveurs.
PIGNUS, ŏris, n. Gage, nantissement; caution. Syn. Fiducia, hypotheca; obses. Epith. Magna et multa. Phras. 1. Librum pro pignore do, je donne ce livre en gage. Pignus do librum hunc; pro pignore trado; pignore do, pono, oppono, oppignero. 2. Pignus accipio, je reçois le gage. Pignus capio librum; pignus aufero, accipio; fiduciam capio; vadem prædemque habeo virtutem rerum quas gessistis; pigneror librum, etc. Usus: Pignora cædere. Pignoribus cogere. Multis magnisque pignoribus me sibi obligatum tenet.
PĬGRĬTĬA, æ, f. Répugnance, lenteur, paresse. Syn. Ignavia, inertia, negligentia. Usus: Pigritia metus est consequentis laboris, la paresse est la crainte d’un travail qui nous attend. Pigritiæ se dedere. Pigritia tabescere. Cf. Ignavia, Otium, Piger, Negligentia.
PĬGROR, aris, atus sum, ari, d. Hésiter, tarder, être paresseux. Syn. Gravo. Usus: Scribere ne pigreris, ne négligez pas de m’écrire.
PĬLA, æ, f. Paume, balle à jouer. Usus: Pila, tali, tesseræ. Pila ludere; pilam retorquere.
PĪLENTUM, i, n. * Char suspendu, carrosse pour les dames romaines. Vehiculi genus.
PĪLĔUS, i, m. * Bonnet de laine que l’on donnait aux esclaves en les affranchissant. Syn. Tegmen capitis. Usus: Servi ad pileum, seu libertatem vocati.
PĬLŌSUS, a, um, Couvert de poils, velu.
PĬLUM, i, n. Javelot. Genus teli. Usus: Sparorum pilorumque multitudo.
PĬLUS, i, m. Poil. Usus: Vallo pilorum munitæ palpebræ.
PINGO, is, nxi, ctum, ere, a., Peindre, broder. Syn. Pictura exprimo. Adv. Bene, egregie, varie locum, præclare, pulcherrime. Phras. 1. Apelles Veneris caput elegantissime pinxit, Apelles peignit une tête magnifique de Vénus. Singulari expressit atque exornavit artificio, politissima arte perfecit; coloribus illustravit, effinxit, adumbravit. 2. Pingendi artifex erat egregius, c’était un peintre distingué. Pictor erat egregius; pingendi arte præstantissimus; penicillo nihil non imitabatur felicissime; naturam ipsam non modo adæquare, sed etiam superare pingendi artificio videbatur. In adumbranda cujuscumque rei specie et forma nemini secundus erat. 3. Hominem ad vivum depinxit, il le peignit au vif. Veri ac spirantis vultus speciem effinxit, expressit; ex vero vultum hominis reddidit; imaginem dedit ad nativi oris formam mirifice expressam; effigiem ad germanam.
PINGUIS, e, gen. com. Gras, épais. Syn. Opimus, crassus; rudis. Phras. Pinguis est, il est gras. Habitus corporis illi opimus est; is est, cui sagina feliciter cesserit; vasta homini corporis obesi moles, parque abdomini inexpleto. Usus: Thebis crassum cœlum, itaque Thebani pingues et valentes, à Thèbes l’air est épais, aussi les Thébains sont-ils gras et forts. Pingui Minerva aliquid facere, faire qqche d’une manière simple, grossière, sans art. (Prov.)
PINNA, æ, f. Plume; créneau. Syn. Penna. Epith. Patula.
PINNĀTUS, a, um, Qui a des plumes, emplumé, ailé. Syn. Pennatus, penniger.
PINSO, is, si vel sŭi, pistum, pinsum et pinsĭtum, ere, a. * Broyer, piler.
PĬO, as, avi, atum, are, a. Adoucir, rendre propice par des sacrifices expiatoires. Syn. Expio. Usus: Ostenta piare. Cf. Expio.
PĪRĀTA, æ, m. Pirate, corsaire. Syn. Prædo; latrociniis maritimis infamis; qui piraticam facit, prædas maritimas agit, maritimis excursionibus littora populatur, piraticam exercet; gens navigiorum spoliis quæstuosa, piratæ. Epith. Barbarus, consceleratus, nefarius, nobilissimus. Usus: Pirata non est ex perduellium numero definitus, sed communis hostis omnium.
PĪRĀTĬCA, æ, f. * Piraterie. Usus: Necessitate coactus piraticam fecit.
PĪRĀTĬCUS, a, um, De pirate, de corsaire.
PISCĀTOR, ōris, m. Pêcheur. Usus: Piscatores ad se convocat.
PISCĀTŌRĬUS, a, um, De pêche, de pêcheur. Usus: Navis piscatoria.
PISCĀTŬS, ūs, m. Pêche. Usus: Hic piscatus mihi lepide evenit.
PISCĪNA, æ, f. Vivier; bassin pour se baigner, bain. Usus: Piscina publica.
PISCĪNĀRĬUS, ĭi, m. Celui qui a des viviers. Syn. Qui piscinis delectatur.
PISCIS, is, m. Poisson. Epith. Squammosi. Usus: Pisces hamo capiuntur. Quot genera, quam disparia piscium, partim submersorum, partim fluitantium, partim ad saxa nativis testis inhærentium!
PISCOR, aris, atus sum, ari, d. n. Pêcher. Syn. Piscatu me oblecto.
PISCŬLENTUS, a, um, Poissonneux.
PISTOR, ōris, m. Meunier; boulanger. Syn. Qui panes conficit.
PISTRĪNUM, i, n. Moulin. Syn. Locus ubi frumentum tunditur mola versatili. Usus: Aliquem in pistrinum contrudere, compingere, dare, dedere tradere, envoyer au moulin, en parl. des esclaves paresseux et méchants qui devaient tourner la meule.
PĪTŬĪTA, æ, f. Humeur au corps, pituite, coryza. Usus: Cum pituita, aut bilis redundat in corpore, quand il y a abondance d’humeur pituitaire.
PĪTŬĪTŌSUS, a, um, Pituiteux, plein d’humeurs. )( Exsiccatus, aridus. Usus: In aliis locis sunt homines pituitosi et quasi redundantes, in aliis aridi atque exsiccati.
PĬUS, a, um, Pieux, religieux. Syn. Qui pietatem colit, religiosus. Phras. Non satis pius es, vous n’êtes pas assez pieux. Sunt qui pietatem in te desiderent majorem; non eam pietatem, religionem, quæ DEO debetur, præstas; minus religiose, quam conveniat, sacris operam das; abest a te pietatis ille ardor, quem divini cultus ratio a nobis postulat; parum pie in iis versaris, quæ ad religiosum Numinis cultum pertinent. Cf. Probus, Religiosus, Pietas. Usus: Ne pius quidem sine scelere esse potuit Orestes.
PIX, pĭcis, f. * Poix. Epith. Liquida.
PLĀCĀBĬLĬS, e, gen. com. Qu’on apaise facilement. Syn. Exorabilis. Usus: Placabilem se præbere et æquum.
PLĀCĀBĬLĬTAS, ātis, f. Clémence, indulgence. Syn. Clementia, lenitas, mansuetudo. Usus: Nihil magno viro dignius placabilitate.
PLĀCĀTĒ, Avec calme, tranquillement. Syn. Sedate, placide, patienter, humaniter, remisse. Usus: Omnia placate et moderate feramus.
PLĀCĀTĬO, ōnis, f. Action d’apaiser, de fléchir. Syn. Pax, tranquillitas. Epith. Tanta deorum. Usus: Perturbatio animorum placatione abluatur. Placatione deorum pestis avertenda est.
PLĀCĀTUS, a, um, Calme, apaisé, tranquille, doux. Syn. Pacatus, tranquillus, quietus. )( Iratus, turbulentus. Usus: Homo in aliquem mitis et placatus.
PLĂCĔO, es, cŭi vel cĭtus sum, cĭtum, ere, n. Plaire, être agréable à qqn. Syn. Non displiceo, satisfacio, arrideo; jucundum est, videtur, probatur, cordi est. )( Displiceo. Adv. Admodum, constanter, egregie, perpetuo, plane, prorsus, recte, valde, vehementer. Phras. Placuere mihi multum quas ad me dedisti litteræ, vos lettres m’ont été fort agréables. Mihi perjucundæ fuere; maximopere oblectarunt; maxime jucundæ acciderunt mihi; vehementer mihi probabantur; mirificam ex litteris tuis voluptatem cepi; plane mei stomachi fuere; ut perfectæ epistolæ speciem adamavi tuas litteras; devorabam epistolam tuam, ita arrisit; tam grata fuit, quam quæ gratissima; multum te amo, quod ita scripseris; non parum voluptatis præbuere tuæ mihi litteræ. Cf. Gratus. Usus: Scribe quid tibi de ea re placeat. Senatui placuit Cæsarem proficisci. Nunquam mihi minus ac heri placui.
PLĂCET, cŭit, cĭtum est, cere, imp. Quelqu’un est d’avis, trouve bon, juge à propos ou convenable; ordonner, décider. Syn. Scitum est. Usus: Non placet Stoicis. De Provinciis ita placitum est, ut Pompeius mitteretur, sur la question des provinces, on décida qu’on y enverrait Pompée.
PLĂCĬDĒ, Doucement, paisiblement. Syn. Leniter, pacate. Usus: Placide ac sedate dolorem ferre.
PLĂCĬDUS, a, um, Doux, calme, paisible, tranquille. Syn. Pacatus, tranquillus. Usus: Semper in animo sapientis placidissimam esse pacem, etc. Oratione placida, submissa, leni. Ex irato placidum et mollem aliquem reddere. Cf. Tranquillus.
PLĀCO, as, avi, atum, are, a. Apaiser, calmer, adoucir. Syn. Lenio, mitigo, placatum efficio, reconcilio, expio, procuro. )( Ulciscor. Adv. Aliquando. Phras. 1. Placavi hominem facile, j’ai apaisé facilement cet homme. Iram hominis mollire, animum hominis permulcere perfacile fuit. Nullo negotio effectum est, ut ira homini defervesceret; iram hominis facile repressi; nihil laboris erat mollire hominis animum. Cf. Reconcilio. 2. Prima cura erat placare Deos, le premier soin était de fléchir les dieux. Pacem DEUM cæsa hostia adorare; ea, quæ ad pacem DEUM pertinent, sacris perpetratis, rite peragere; Divinum Numen sceleribus violatum precibus placare. Cf. Lenio, Gratia. Usus: Animos concordia placare. Odia improborum, iras judicum placare.
1. PLĀGA, æ, f. Coup, blessure. Syn. Vulnus. Usus: Plagam alicui imponere, injicere, infligere, facere. Plagam accipere.
2. PLĂGA, æ, f. (sæpius plur.) Filets ou toile pour la chasse; filet, piége, panneau. Syn. Rete, laquei. Epith. Gravissimæ, majores. Usus: 1. Si ex his laqueis te explicueris, in illas plagas incides. Tendere, texere plagas. Conjicere aliquem in suas plagas. 2. Regio, contrée, région, espace. Cœli plagas scrutari, explorer les espaces célestes.
PLĂGĬĀRĬUS, ĭi, m. Marchand ou voleur d’hommes, plagiaire. Syn. Qui liberum hominem, aut etiam servum nesciente domino vendit, emit, avertit.
PLĂGĬUM, ĭi, n. Vol d’hommes, plagiat.
PLĀNĒ, Nettement, franchement; tout à fait, entièrement. Syn. Clare, aperte, perspicue; omnino, prorsus. Usus: Perfecte planeque eruditus. Res penitus perspectæ planeque cognitæ. Cf. Omnino.
PLĂNĒTA, æ, f. Astre errant, planète. Syn. Stellæ errantes.
PLANGO, is, nxi, nctum, ere, a. Frapper, battre; se désoler, s’abandonner au désespoir. Syn. Tundo, percutio; ploro, defleo. Usus: Littora procellæ plangunt. Cf. Lacrima.
PLANGOR, ōris, m. Transports de douleur, gémissements, lamentations. Syn. Ejulatus, ploratus. Usus: Plangore et lamentatione opplevere forum. Cf. Lamentatio.
PLĀNĬTĬES, ei, f. Plaine. Syn. Campus, æquor. Phras. Planities ampla, vaste plaine. Campestris regio, in qua ne stirpes quidem operiant solum, et liber prospectus oculorum ad ea etiam, quæ procul recessere, permittitur; intermissa collibus planities; sub radicibus montium spatiosa planities procumbit; laxant se montium sinus, et majus spatium aperiunt. In æqua ubi descenditur, velut vasti maris, sic immensa panditur planities, ut subjectos campos terminare oculis haud facile queas. Montes inter vasta porrigitur planities. Usus: In summo est æquata agri planities.
PLANTA, æ, f. Plant, rejeton, bouture. Syn. Surculus, stirps. Usus: Malleoli, plantæ, sarmenta, vites, traduces, propagines.
PLĀNUS, a, um, Plan, plat, égal. Syn. Æquus, æquabilis. )( Montosus, præceps. Usus: 1. Capua planissimo in loco explicata. Quid tam planum quam mare? 2. Apertus, intelligible, clair, évident. Id objicis, quod planum facere non possis. Oratio plana et evidens.
PLĂTĂNUS, i, f. Platane. Arboris genus umbriferæ et patulis ramis diffusæ.
PLĂTĒA, æ, f. Large rue, place publique. Epith. Ampla, frequens. Usus: In hac platea habitat.
PLAUDO, is, si, sum, ere, a. et n. Battre des mains, applaudir; donner son approbation, être favorable à. Syn. Approbo, assentior, plausum alicui do vel tribuo. Adv. Valde, effuse. Usus: Omnes ei effuse plausere.
PLAUSTRUM, i, n. Chariot, charrette. Syn. Currus.
PLAUSŬS, ūs, m. Applaudissement, battement des mains en signe d’approbation. Syn. Applausus, admurmuratio; vox, clamor, index lætitiæ; judicium, testimonium, studium populi aut spectatorum. )( Plangor. Epith. Æquabilis, facetus, incredibilis, infinitus, magnus, multiplex, perpetuus, popularis, similis. Phras. Cum plausu dixit, il parla et fut applaudi. Magno plausu accepta est ejus oratio; dicentem consecutus est strepitus et grata concionis admurmuratio; omnes orationem ejus plausu prosecuti sunt. Usus: Plausum quærere, captare, rechercher les applaudissements. Plausum alicui dare, tribuere, impertiri, applaudir. Emoritur, refrigescit pristinus illi plausus.
PLĒBĒCŬLA, æ, f. Le petit ou menu peuple, la plèbe, la populace. Syn. Plebs, vulgus.
PLĒBĒIUS, a, um, Relatif au peuple, aux plébeiens, plébeien. )( Patritius. Epith. Importunus. Phras. Plebeii maxime ex pestilentia sunt mortui, ce fut surtout chez les plébeiens que la peste fit des ravages. Per ignota capita evagata vis morbi est; sordidissimus quisque opportunior cladi fuit, quam pestilentia civibus intulit. Infimum genus hominum, turba obscuris certius a pestilentia periculum adiit. Cf. Ignobilis. Usus: Plebeio sermone uti. De plebeia fæce sellulariorum. Cf. Plebs, Vilis.
PLĒBĬCŎLA, æ, m. Flatteur, courtisan du peuple, démagogue. Syn. Qui plebem colit, qui plebi servit. Usus: Pro truci insectatore plebis, repente plebicola atque omnis auræ popularis captator evasit.
PLĒBISCĪTUM, i, n. Plébiscite. Syn. Populi scitum, tribunitia, rogatio. Usus: Plebiscito vetare fieri aliquid. Hoc plebiscitum est? hæc lex? hæc rogatio?
PLEBS, plēbis, f. Le bas peuple, la populace, la plèbe. Syn. Plebes, vulgus, turba, infima multitudo, infima fæx populi, misera plebecula. )( Optimates. Epith. Aliena, infima, optima atque modestissima, orba tribunis, suspensa et incerta, urbana et perdita, Usus: Plebs suspensa et incerta, orba tribunis. Cf. Plebeius.
PLECTO, is, ere, a. Punir, châtier. Syn. Punio, in aliquem animadverto, pœnas peto. Usus: In suo quisque vitio plectatur, vis capite, avaritia mulcta, honoris cupiditas ignominia sanciatur. Culpa plectatur sine invidia. Cf. Punio.
PLECTRUM, i, n. Petite verge d’ivoire pour toucher les cordes de la lyre. Syn. Instrumentum, quo citharœdi chordas lyræ feriunt.
PLĒNĒ, Pleinement, entièrement, richement. Syn. Plane, perfecte, cumulate. Usus: Homo non plene sapiens et perfecte.
PLĒNĬTŪDO, ĭnis, f. * Plénitude.
PLĒNUS, a, um, Plein, rempli de qqche. Syn. Refertus, confertus, completus, repletus, oppletus, cumulatus, redundans, affluens; frequens, frequentatus; integer, perfectus. )( Jejunus, imminutus, exilis. Phras. Militum plena sunt omnia, tout est plein de soldats. Urbes militibus complentur, onerantur; referta militibus omnia et inundata; nulla regionis pars a militibus vacua; nullum in provincia oppidum, nulla in oppidis domus militaribus præsidiis non obsessa; omni in loco præsidia sunt posita; deposita sunt per omnia urbis loca firma militum præsidia; imposita ubique oppidis præsidia; præsidia in urbes collocata; oppida omnia præsidiis militaribus sunt occupata, firmata; præsidiis loca urbis omnia tenentur. Usus: Homo vini plenus. Plenum et confertum ornamentis dicendi genus. Ratio belli gerendi plena fidei et pietatis. Pleno ore laudare aliquem.
PLĒRĪQUE, æque, aque, adj. La plupart. Syn. Major pars, plerique omnes, presque tous.
PLĒRUMQUE, Le plus souvent, la plupart du temps. Syn. Magna vel majori ex parte; majore parte; majorem partem; maximam vel magnam partem, persæpe, fere; multo maxima ex parte; ex parte magna, ex majori parte. )( Nonnunquam, raro. Usus: Fortuita sunt, quæ plerumque, non semper eveniunt. Cf. Fere.
PLŌRĀTŬS, ūs, m. Cris, plainte, pleurs, larmes. Syn. Planctus, ejulatus. Epith. Virginalis, turpissimus. Usus: Ploratum edere Cf. Gemo.
PLŌRO, as, avi, atum, are, 1. n. Se plaindre, se lamenter. 2. a. Pleurer, déplorer qqche. Syn. Ploratum edo. Usus: Senatum plorare et supplicare prohibuerunt. Cf. Gemo, Lacrimor.
PLŬIT, ēbat, it, imp. Pleuvoir. Syn. Imber effluit, funditur. Adv. Sane. Phras. Vehementer pluit, il pleut à verse. Procellæ largum imbrem excussere; imber torrentis modo effusus est maximus; denso operuit campum nimbo fœda tempestas; nubes sollicitata procella imbrem dedit, effudit; sollicitatis procella nubibus densus imbre in terram demittitur. Cf. Pluvia. Usus: Sanguinem pluisse senatui renuntiatum est, qu’il avait plu du sang.
PLŪMA, æ, f. Plume, duvet. Epith. Rutila, versicolor. Usus: Pluma aut folio facilius movetur.
PLŪMĀTUS, a, um, Emplumé. Syn. Pinnatus.
PLUMBĔUS, a, um, De plomb. Usus: Homo in physicis plane plumbeus, cet homme est d’une ignorance complète, crasse, en sciences naturelles. Illum plumbeo gladio jugulavit, avec une épée de plomb, (un sabre de bois).
PLUMBUM, i, n. * Plomb, métal. Metalli genus.
PLŪMĔUS, a, um, De plume. Syn. Plumis refertus. Usus: Collocemus in culcita plumea, lit de plume, couette.
PLŪRĬMUM, Une grande quantité de, beaucoup de. Syn. Multum. )( Minimum. Usus: Plurimum ingenio tribuo longeque plurimum industriæ.
PLUS, plūris, n. Plus, plus de, davantage. Syn. Magis, amplius, ultra, præter. Phras. 1. Nolo tibi pluribus molestus esse, je ne veux pas vous être plus à charge. Non progrediar longius; non plus negotii facessam. Non exsequar rem uberius; non excedam modum; non fatigabo te supra quam velis. Nimio jam multo plus te detineo, alias de tota re agam abundantius. Cf. Breviter. 2. Plus etiam faciam quam exspectes, je ferai encore plus que vous n’attendez. Exspectationem tuam mea diligentia vincet. Plus quam pro virili parte oneris ac muneris suscipiam. Paulo etiam longius, quam officii fines postulent, progrediar. Plus quam pro virili parte adnitar. Amplius etiam, quam officii ratio postulet a me exspecta. Plus etiam, quam pars virilis postulat, oneris subibo; supra vires se extendet mea industria. Usus: Plus, plusque te in dies diligo, je vous aime de plus en plus. Nunquam Romæ plus triduo fui. Tantumdem et plus etiam nunc vales gratia. Quæso ne plus sit annua provincia, je vous en prie, que je ne garde pas ma province plus d’un an. Annos sexaginta natus aut plus eo, ou plus. Plus hostium fuga, quam prœlium absumpsit.
PLUSQUAM, Plusque. Syn. Supra quam; ultra quam; amplius.
PLŬTĔUS, i, m. * Mantelet, toit de défense, parapet. Machinæ bellicæ genus.
PLŬVĬA, æ, f. Pluie. Syn. Imber, cœlestes aquæ. Phras. 1. Pluvia erat maxima, la pluie était torrentielle. Repente ingentibus procellis effusus est imber; ingenti fragore cœli procella effusa est; nimbus cum fragore cœli decidens repente obstrepebat; imber ingens grandine mistus omnia turbarat. Procella ingens imbrem vix sub tectis tolerabilem effudit. Imber violentius quam alias fusus campos lubricos fecit. Tanta vis aquæ dejecta fuerat, tanta repente cœlo missa vis aquæ, ut itinera abrumperet. 2. Assiduæ erant pluviæ, les pluies étaient continuelles. Magnos et assiduos imbres habebamus. Imbres continui, campis omnibus inundantes, iter prope intercluserant. Aer concretus in nubes cogebatur humoremque colligens terram augebat imbribus. Tanta erat continuatio imbrium, ut campi nimbo obruti, cœlestibus aquis restagnarent. Usus: Equidem etiam pluvias metuo, si prognostica nostra vera sunt: ranæ enim ῥητορεύουσιν, pour moi je crains les pluies, si nos pronostics ne sont pas trompeurs, car les grenouilles pérorent à leur façon (coassent). Cf. Pluit.
PLŬVĬĀLIS, e, gen. com. De pluie, pluvieux, qui amène la pluie. Usus: Venti pluviales.
PLŬVĬUS, a, um, De pluie, pluvieux. Usus: Aqua pluvia arceatur.
PŌCŬLENTUS, a, um, Potable. Syn. Quod in potum sumi potest. Usus: Ea pars oris, qua esculentis et poculentis iter natura patefecit.
PŌCŬLUM, i, n. Vase à boire, coupe. Syn. Scyphus. Epith. Exhaustum, mortiferum, aureum, frequens, immane, magnum, minutum, rorans, non pauca. Usus: Poculorum magnitudine bibendoque cunctos Græci superant. Poscunt majoribus poculis (scil. bibere), demandent à boire dans des coupes plus grandes.
PŎDĂGRA, æ, f. Goutte aux pieds. Syn. Dolor artuum, dolores pedum. Phras. Podagra laborat, il a la goutte. Podagræ doloribus ardet maximis; ex pedibus laborat; articulorum dolores habet maximos; podagræ doloribus cruciatur maximis; pedum doloribus afficitur maximis, qui nihil omnino remittunt. Usus: Cum podagræ doloribus arderet.
PŎĒMA, ătis, n. Poëme, pièce de vers. Epith. Electum, recens. Usus: Poema facere, componere, condere.
PŒNA, æ, f. Peine, châtiment; souffrance, incommodité. Syn. Supplicium, animadversio, mulcta; damnum, incommodum. )( Prœmium, beneficium, commodum. Epith. Acerbissima, certa edicti, communis, crudelis, digna scelere alicujus, divina, humana, dulcior, gravis, iniqua, injusta, insignis, justa, legitima, maxima, levior, nimis magna, minor, nova, par, præsens, recens, sempiterna, singularis, tanta, tardior, tristis. Pœnæ certissimæ, dispares, justæ et graves, patriæ, præpetes, seræ sed justæ tamen ac debitæ. Phras. 1. DEUS graves pœnas de perjuris sumet, DIEU punira cruellement les parjures. Graves de perjuris pœnas expetet, petet, repetet; perjuris graves pœnas irrogabit; gravibus pœnis perjuros afficiet, perjuros gravibus suppliciis addicet; perjurium gravi supplicio vindicabit; de perjuris grave supplicium sumet; perjuros gravi pœna mulctabit. Cf. Punio, Supplicium. 2. Perjuri graves pœnas subibunt, les parjures seront sévèrement châtiés. Pœnas dabunt, luent, ferent, sustinebunt gravissimas; pœnas DEO solvent, pendent, dependent gravissimas; gravissimas ad pœnas et supplicia trahentur, rapientur; pœnas dabunt, capient, suscipient gravissimas. 3. In transfugas gravis pœna constituta est, on a édicte un grave châtiment contre les transfuges. Pœna statuta, comparata est; supplicium grave constitutum, inventum, excogitatum, exquisitum est. 4. Non eris liber a pœna, vous n’éviterez pas la peine. In pœna eris; in pœnis hærebis; pœnam non effugies; e pœna non elaberis; pœna non liberaberis; pœnam persolves integram; supplicium non condonabitur, non remittetur. Cf. Impunitus. Usus: Pœnas persequi judicio ab aliquo. Pœna teneri. Judiciorum pœnis obligari. Pœnas alicui expendere. Judicio et legibus dare pœnas. Maximas pœnas pendo temeritatis meæ, je suis cruellement puni de ma témérité. Repetere pœnas ab aliquo, tirer vengeance de qqn. Afficere aliquem pœna, punir, châtier qqn.
PŒNĬTENS, entis, omn. gen. Qui se repent, repentant. Usus: Optimus est portus pœnitenti mutatio consilii, le meilleur port pour celui qui se repent, c’est le changement de conduite. Cf. Pœnitentia.
PŒNĬTENTĬA, æ, f. * Repentir, regret. Syn. Dolor ob admissa peccata. Phras. 1. Pœnitentiam agit, il fait pénitence. Serio de admissis a se criminibus dolet; ex flagitiorum suorum recordatione dolore afficitur gravissimo; seria illum erratorum pœnitentia subit; pœnitens consilii impii factione serio resipiscit; pœnitet nunc hominem impii consilii, stultitiæ piget pudetque; semet nunc ille acriter dolenterque incusat; magnum ex flagitiorum suorum recordatione dolorem capit, suscipit; ex scelerum suorum memoria dolorem habet acerbissimum. 2. (Pœnitentiam facit de peccatis suis, Vulg.), il fait pénitence de ses péchés. Voluntaria castigatione corporis propitiando numini dat operam; præteritæ vitæ labem piaculo aliquo diluit; præteritæ vitæ peccata quam acerrime vindicat; vitæ licentius actæ supplicia a semetipso exigit; voluntariis suppliciis scelera sua expiat. Pœnas nunc a semetipso repetit vitæ liberius actæ; dignas nunc peccatis suis pœnas suscipit; voluntariis corporis afflictationibus susceptisque sponte cruciatibus DEO, quas debet, pœnas dependit; corpus crebris et voluntariis afflictatum suppliciis et nocturnis ægrum pervigilationibus pœnas nunc sustinet vitæ libere intemperanterque actæ; durissimo vitæ genere, inedia, nuditate, frigoris æstusque tolerantia semetipsum discruciat; omnia vitæ incommoda, famem, sitim, æstum, frigus, vigilias laboresque admirabili patientia tolerat et ab omni se corporis voluptate abstinet. Cf. Mortificatio. 3. (Pœnitentiam in confessione peregi, Vulg.), j’ai accompli la pénitence que mon confesseur m’avait imposée. Illo, quod a Sacerdote mihi impositum est, piaculo peccata dilui; pœnas a conscientiæ arbitro statutas persolvi; pœnas in sacro tribunali mihi irrogatas dependi; id quod in mulctæ irrogatione præscriptum est, exegi; preces pœnæ nomine, loco, causa indictas, vel mulctæ, piaculi nomine indictas persolvi. Usus: Sera pœnitentia regem subiit.
PŒNĬTET, ŭit, ere, imp. Se repentir de, regretter. Syn. Tædet, piget me, dolore afficior. Adv. Vehementer intemperantiæ, vitæ valde. Usus: Suæ quemque fortunæ pœnitet. Sapientis est proprium, nihil, quod pœnitere possit facere, il appartient au sage de ne rien faire dont il puisse avoir à se repentir. Si liceret, ut iis, qui in itinere deerrarunt, sic vitam deviam secutos, corrigere errorem pœnitendo, felicior esset emendatio temeritatis, réparer une faute par le repentir. Non me consilii mei pœnitet. Cf. Pœnitentia.
PŎĒSIS, is, f. La poésie; poëme, poésie. Syn. Poetica; poema. Epith. Amatoria, tanta. Usus: Claris coloribus picta vel poesis est vel oratio.
PŎĒTA, æ, m. Poëte. Syn. Poeticæ peritus; auctor, conditor carminum; fabularum conditor. Epith. Adstrictior versu orator, bonus, non inutilis, clarissimus, disertissimus, divinus, durissimus, egregius. Epicus, summus, facetissimus, familiaris, gravis et ingeniosus, iners, ineptus, liber, magnus, malus, obscurus, rudis, prudens, sapiens, suavis, tragicus. Poetæ veterrimi, æquales, comici, frequentiores, liberiores in re aliqua, nobiles, novi, sancti, veteres, veri. Finitimus oratori, numeris adstrictior paulo, verborum tamen licentia liberior. Multis generibus ornandi socius, ac pene par. Usus: Poetam aiunt neminem bonum esse posse, sine inflammatione animorum et sine quodam afflatu velut furoris, nul ne saurait être bon poëte sans enthousiasme et sans une sorte de fureur divine. Poeta virtutes oratoris persequitur, cum sit numeris adstrictior, verborum autem licentia uberior. Poeta natura ipsa valet et mentis viribus excitatur et quasi divino quodam spiritu afflatur; quare sancti appellantur Ennio, quasi deorum aliquo dono et munere commendati nobis esse videantur. Plurimarum fabularum poetria, femme poëte.
PŎĒTĬCA, æ, f. La poésie, l’art poétique. Syn. Ars et ratio faciendorum carminum. Usus: O præclaram emendatricem vitæ Poeticam!
PŎĒTĬCĒ, A la manière des poëtes, comme les poëtes. Syn. Poetarum more vel modo.
PŎĒTĬCUS, a, um, Poétique, de poésie. Usus: Numerus, verbum poeticum.
POL! Par Pollux! en vérité! Vox jurandi.
PŎLĬO, is, ĭi vel īvi, ītum, ire, a. Polir, perfectionner. Usus: Polire, expolire orationem. Absolvere et perpolire aliquid imperfectum. Polire, lævigare gemmas, polir des pierres précieuses.
PŎLĪTĒ, D’une manière polie, délicate; avec art, perfection. Syn. Ornate, eleganter, splendide.
PŎLĪTĬA, æ, f. Organisation politique, gouvernement. Institutum civile. Usus: In Platonis politia.
PŎLĪTĬCUS, a, um, Relatif à la politique, politique. Usus: Philosophi, libri politici, ouvrages politiques.
PŎLĪTUS, a, um, Poli, cultivé; limé, châtié, élégant. )( Impolitus. Usus: Vir omni liberali doctrina politissimus. Homo ad persuadendum concinnus, perfectus, scitus, politus e schola, personne douée du don de persuader, formée et perfectionnée dans l’école. Politus, urbanus, elegans. Cf. Elegans.
POLLĔO, es, ere, n. Être fort puissant en qqche, pouvoir. Syn. Possum, valeo. Usus: Filius plus pollet potiorque est patre. Pollere scientia et virtute. Eius judicium et voluntas plurimum apud eum pollet. Cf. Valeo.
POLLEX, ĭcis, m. Le pouce.
POLLĬCĔOR, ēris, cĭtus sum, eri, d. a. Promettre. Syn. Promitto, profiteor, defero, offero. Adv. Cumulatissime omnia, benigne, celeriter, gratis, liberaliter, liberalissime, prolixe, studiose, ultro. Phras. Polliceor tibi pro certo, je vous promets et vous pouvez y compter. Hoc promitto ac spondeo, nec constantia fidesque deerit promissis. Pro certo hoc tibi polliceor ac confirmo, me eam rem perfecturum. Promisso hoc teneri volo, et summam promissi mei complebo. Non frustra te spe ac promissis tenebo. Stabo promissis. Promissa faciam. Promisso fides exsistet. Qua me obstrinxi sponsione, quo me vinculo sponsionis obligavi, teneri me volo. Fidem tibi do, me tua causa omnia facturum. Non te pluribus promissis ac pollicitationibus onerabo, quam quæ solvere sit animus. Cf. Promitto. Usus: Ego tibi profiteor ac polliceor singulare studium meum. Polliceor tibi hoc bona fide. Quæ polliceris exspectabo ego, nec exigam, sed grata erunt, si solveris. Ultro, benigne, liberaliter pollicetur, imo recipit. Græcia dextram tendit Italiæ eique suum præsidium pollicetur.
POLLĬCĬTĀTĬO, ōnis, f. Offre, promesse. Syn. Promissio. Epith. Finitæ. Cf. Promissum.
POLLĬCĬTOR, aris, atus sum, ari, d. a. * Offrir, promettre. Usus: Sollicitando et pollicitando eorum animos lactas.
POLLINCTOR, ōris, m. * Préparateur de cadavres, ensevelisseur, croque-mort. Syn. Unctor cadaverum, funerum curator.
POLLINCTŪRA, æ, f. * Soin des funérailles. Syn. Curatio funeris.
POLLŬO, is, ŭi, ūtum, ere, a. Souiller, profaner, déshonorer. Syn. Macula afficio, inquino, contamino, maculo, fœdo, violo, perverto, conturbo. Usus: Divina et humana jura inexpiabili scelere, omni flagitio polluit labes illa impura.
PŎLUS, i, m. Pôle. Syn. Vertex.
PŌMĀRĬUM, ĭi, n. Verger. Syn. Hortus arboribus consitus.
POMĔRĪDĬĀNUS, a, um, Qui a lieu après-midi, de l’après-midi. Syn. Postmeridianus. Usus: Tempus, somnus, deambulatio pomeridiana.
POMŒRĬUM, ĭi, n. Espace vide en dedans et en dehors des murs de Rome, marqué par des bornes en pierre, et limitant les auspices urbains. Syn. Locus circum mœnia vacuus. Usus: Jura pomœriorum.
POMPA, æ, f. Procession publique où l’on portait les images des dieux, et qui se faisait dans les fêtes solennelles; pompe, cortége. Syn. Spectaculum apparatusque solemnis cum ostentatione et magnificentia quadam, qualis fieri solet in publicis supplicationibus et triumphis. Epith. Acerba, molesta, tota. Usus: In dicendo speciem et pompam adhibere. Cadaver exsequiis, pompa, laudatione spoliatum. Tota petitio illustris, splendida, pompæ plena, summam speciem ac dignitatem habuit.
PŌMUM, i, n. Fruit de toute espèce. Epith. Crudum maturum et coctum. Usus: Pomorum jucundus non gustatus solum, sed odoratus etiam et aspectus.
PONDĔRO, as, avi, atum, are, a. Peser; examiner, juger. Syn. Pendo, appendo; expendo, examino, æstimo. Usus: Causæ ratione, non vocibus ponderari debent. Quo animo fecerit, imprimis ponderandum est, il faut d’abord examiner dans quelle intention il a agi. Judicio certo aliquid ponderare. Fides ex fortuna non est ponderanda. Rem non suis ponderibus, sed populari quadam trutina examinare, non convenit judici, cujus est causas quaslibet suis momentis ponderare. Cf. Examino, Expendo.
PONDĔRŌSUS, a, um, Pesant, lourd. Usus: Ponderosam aliquam epistolam, plenam omnium non modo actionum, sed etiam opinionum, une lourde lettre, c. à d., très-longue, pleine de détails.
PONDO, (abl. adverb. sumptus vel subst. indecl.), Au poids, en pesant; une livre. Syn. Libra. Usus: Auri pondo centum, cent livres d’or. Exercitus coronam auream Dictatori libram pondo decrevit, une couronne d’or d’une livre pesant.
PONDUS, ĕris, n. Poids, pesanteur d’un corps. Syn. Gravitas, momentum. Epith. Contrarium, dignum æstimatione, inæstimabile, grande, grave, infinitum, innumerabile, magnum auri, majus argenti, permagnum argenti, naturale, par. Usus: 1. In terram omnia feruntur suo pondere. Suis rem ponderibus examinare. 2. Vis, auctoritas, gravitas, momentum, poids, autorité, influence. Tuæ litteræ maximi sunt apud me ponderis, tes lettres font le plus grand effet sur moi. Verborum pondera, autorité des mots. Singula verba, singula pondera.
PŌNE, Après, derrière. Syn. Post. Usus: Ante, pone, ad dextram, ad lævam, sursum, deorsum.
PŌNO, is, pŏsŭi, pŏsĭtum, ere, a. Poser, proposer. Syn. Propono. Usus: 1. Rem in medio conspectu ponere. Ponere alicui quæstionem. 2. Depono, poser, déposer, quitter. Tunicam, arma, bellum, inimicitias ponere. 3. Adhibeo, adjicio, mettre, placer. In aliqua re multum operæ, curæ; totum animum, curam, diligentiam ponere. 4. Consumo, employer à, appliquer à. Diem, multum temporis in aliquo negotio ponere. Ponere longam orationem in re aliqua. 5. Figo, statuo, repono, censeo, reputo, colloco, judico, puto, mettre au rang, au nombre de, regarder comme; déposer, quitter. Ponere mortem in malis; aliquid in laude, vitio ponere; in beneficii loco, in minimis, in lucro ponere. Multum in alicujus fide ac prudentia ponere. Beatam vitam multi in voluptate ponunt. In una celeritate posita salus est. Salutem patriæ in hoc vestigio temporis positam esse arbitror. Ponere beneficium apud ingratum. Se extra culpam ponere, montrer qu’on n’est pas coupable. 6. Rem in medio ponere; ponere ante oculos, mettre sous les yeux. Ponere in loco testimonii aliquid; loco sceleris aliquid ponere. In te positum est, il dépend de vous. Ponamus, satis in eo fuisse orationis et ingenii, supposons que, etc. Finge, rem ita habere; fac, ita esse; puta, statim interrogari te.
PONS, pontis, m. Pont. Epith. Angustus, aureus. Phras. 1. (Ex insula pontem ad urbem fecit, Vulg.), il fit un pont pour relier l’île et la ville. Insulam ponte facto conjunxit urbi; pons lapideus flumini impositus jungit urbem. Urbs angusto ponte adjungitur et continetur. 2. Pontem facere, faire, établir un pont. Fluvium ponte jungere; ripas committere; pontem sternere; pontem inducere; pontem consternere; flumen ponte consternere; pontem in flumine facere; fluvio pontem imponere; fluminis aut fossæ transitum ponte conjungere. 3. Pontem rescindere, couper, rompre un pont. Pontem a tergo interscindere, rescindere, dissolvere, rumpere, interrumpere, disturbare intercidere. Usus: Pontem facere, efficere. Pontem reficere, instaurare. Pontem demittere, dejicere, démolir, renverser un pont.
PONTĬFEX, ĭcis, m. Grand-prêtre, pontife. Syn. Antistes Sacrorum, Religionis; qui sacris præest et publicis sacerdotiis. Epith. Magnus, maximus, peritissimus; veteres, minores. Phras. 1. Pontifex Romanus, le souverain Pontife. Summus DEI in terris Vicarius; Christianæ religionis summus Antistes vel Interpres; Christianæ reipublicæ Moderator et Rector; supremus Christianæ rei Arbiter; summus Ecclesiæ Pastor; Christianæ reipublicæ Caput ac Princeps. 2. Pontificem creare, élire un pape. Summum alicui Pontificatum deferre; summum augustissimumque sacerdotium alicui conferre; ad summi Pontificatus fastigium aliquem evehere; vicariam Christi in terris potestatem alicui permittere; Reipublicæ Christianæ gubernacula alicui conferre; ad Pontificii imperii principatum aliquem evocare, aliquem eligere, qui DEI vice in terris fungatur. 3. Pontifex nunc est Leo XIII, Léon XIII est maintenant Pape. Christianæ reipublicæ clavum tenet; gubernacula moderatur; vicariam Christi in terris potestatem obtinet; Christianæ reipublicæ præest, præsidet; Christianæ reipublicæ principatum tenet; Christi vices personamque in terris gerit, sustinet; pontificatum gerit Leo XIII. Usus: Metellus pontifex diu ei sacerdotio præfuit. Pontificis partes, munia gerere, agere, sustinere.
PONTĬFĬCĀLIS, e, gen. com. De pontife, pontifical. Usus: Auctoritas, jus Pontificale.
PONTĬFĬCĀTŬS, ūs, m. Dignité, fonctions de pontife, pontificat. Phras. Summi Pontificis dignitas; supremi pontificatus honores; Pontificia potestas nullis terrarum finibus circumscripta; sacerdotalis. Imperii Majestas; Ecclesiæ universæ, Christianæ reipublicæ Principatus. Vicaria Christi in terris potestas; summum augustissimumque sacerdotium. Usus: Statæ cerimoniæ Pontificatu continentur.
PONTĬFĬCĬUS, a, um, Du pontife, pontifical. Syn. Pontificalis. Usus: Jus Pontificium.
PONTUS, i, m. La mer. Usus: Pontus Euxinus, la mer Noire, le Pont-Euxin.
PŎPĪNA, æ, f. Restaurant, auberge, cabaret. Syn. Ganea, culina. Epith. Teterrima, tenebricosa. Usus: In lustris, popinis, alea, vino, tempus ætatis omne consumere.
PŎPLES, ĭtis, m. Jarret. Syn. Pars genu posterior.
PŎPŪLĀBUNDUS, a, um, * Ravageur, dévastateur. Usus: Populabundi magis in fines excurrerunt, quam justi belli more.
PŎPŬLĀRIS, e, gen. com. Qui concerne le peuple, propre au peuple. Syn. Vulgaris Adv. Maxime, vere, fallaciter, ficte, sapienter, vehementer. Usus: 1. Verba popularia; ad popularem modum sensumque accommodata, expressions populaires. 2. Populi studiosus, démagogue, démocrate. A gravitate Patrum desciscere et popularem fieri. Qui ea faciunt dicuntque, quæ multitudini jucunda, populares dicuntur. Causa plausibilis et popularis. Rumusculos populares aucupari. Auræ popularis captator evasit. 3. (Civis conterraneus, Vulg.), compatriote. Socrates non popularis alicujus loci, sed civis mundi. Solon popularis meus.
PŎPŬLĀRĬTER, D’une manière vulgaire, commune. Usus: Populariter vivere, loqui.
PŌPŬLĀTĬO, ōnis, f. * Ravage, dévastation. Usus: Illa gens populationibus incursionibusque melior est, quam justa pugna. Late populationem facere. Hostem populatione prohibere.
PŌPŬLOR, aris, atus sum, ari, d. a. Ravager, dévaster un pays. Syn. Vasto, vastitatem infero. Phras. Hostis late populatus est omnia, l’ennemi a ravagé au loin les environs de la ville. Incursiones fecit in agrum Romanum; prædas egit; agrum depopulationibus et incendiis deformavit; populatione fines eos peragravit; cum agris vicisque urendo populandoque bella gessit, cum ferro ignique excursiones fecit in agrum Romanum; agrum excursionibus depopulatus est; omnis ira belli ad populationem agri vertit; fœdati agri, terror injectus oppidis; per expeditiones parvas nocturnis incursionibus vastitatem agris intulit; prædas ex villis vicisque egit ingentes, nulla incolumi relicta re, cui ferro aut igni noceri posset; vicos expugnavit, inflammavit tecta, hominum pecudumque prædas egit; vicos per devastationem deussit; incursavit in fines Romanos; populationem fecit; vastati agri ustique, nec solum modo vastum Romanis relictum, sed vicis quoque illatus ignis est; populabundus in agrum Romæ incidit cumque ferret passim omnia atque ageret, cædes ac incendia faceret, nihil intactum bello reliquit; infesto exercitu populabundus ivit, multiplicemque prædam cepit; agrum populabundus iniit, neque latius unquam actæ prædæ sunt. Cf. Vasto. Usus: Noctu agros populabatur.
PŎPŬLUS, i, m. Peuple. Syn. Multitudo, civium multitudo, plebs, vulgus, plebecula urbana. Epith. Absens, amicissimus, appetens omnium bonorum, desipiens, diversus, exorabilis, fidelis et illustris, fœderatus, fortis, frequens, gratus, ingratus, invictus, invitus, languens, effrenatus, liber, levissimus, orbus, peculiaris, sollicitus, terribilior; virtute, justitia carior, vacuus metuum, vanus, urbanus, universus, omnium gentium dominus atque rector. Populi procerissimi, boni firmique, externi, florentes atque integri, immensi, immunes, imperiosi, parati, opulenti, potentes, privati, non solum conscii libidinis, sed etiam injusti. Usus: Populus Romanus victor omnium gentium. Populus ex incertissimo sumit animos.
PORCUS, i, m. Porc domestique. Syn. Sus. Epith. Femina. Usus: Villa abundat porco, hædo, agno. Porco anima pro sale data est, ne putresceret.
PORRECTĬO, ōnis, f. Extension, allongement. Epith. Facilis. Usus: Brachiorum, digitorum porrectio vel contractio.
1. PORRĬGO, is, rexi, rectum, ere, a. Étendre, allonger. Syn. Tendo, intendo, extendo, admoveo. )( Contraho. Adv. Aliquando. Usus: Porrigere suam fidem, dextram supplici jacenti, afflicto. Manus in mensam porrigere. Urbs in longum porrecta.
2. PORRĪGO, ĭnis, f. * Teigne, maladie de la peau. Genus morbi inter pilos. Usus: Impexa porrigine fœdum caput.
PORRO, Donc, maintenant. Syn. Sed, igitur. Usus: 1. Vide porro cætera. 2. Sane, et qui plus est, et bien plus. Restant plura, sed exigua porro et minima, restent plusieurs choses, mais peu importantes et même très peu importantes.
PORTA, æ, f. Porte. Syn. Janua. Epith. Triumphalis. Phras. Portas perfringere, briser les portes. Moliri obices portarum; portarum claustra effringere; seras claustraque refringere; portas exscindere; portis vim afferre. Usus: Bibulus pedem porta non extulit. Porta cataracta dejecta clausa erat; eam partim vectibus levant, partim funibus subducunt in tantum altitudinis, ut recti subire possent, la porte était fermée par une herse.
PORTENDO, is, di, tum, ere, a. Prédire, prophétiser, pronostiquer. Syn. Prænuntio, prædico, præmonstro. Usus: Significationes rerum futurarum, quæ tum vigilantibus, tum dormientibus portenduntur. Magnorum periculorum metus ex ostentis portenditur. Quod ostendunt, monstrant, prædicunt, ostenta, portenta, monstra, prodigia dicuntur. Cf. Omen.
PORTENTŌSUS, a, um, Prodigieux, merveilleux. Syn. Monstrosus, prodigiosus.
PORTENTUM, i, n. Monstruosité, miracle, prodige. Syn. Monstrum, prodigium. Epith. Certissimum, maximum, fatale. Usus: Clodius fatale portentum reipublicæ. Cf. Prodigium.
PORTĬCŬS, ūs, f. Galerie, colonnade, portique. Syn. Ambulatio, xystus. Epith. Excelsa, inferior, minus onerosa et multo quidem facilior. Usus: Pavimentata porticus, in qua inambulavimus. Porticu ædes cingere.
PORTĬO, ōnis, f. Division, partie, portion. Syn. Pars. Usus: Omnes Asiæ civitates pro portione in provincias descripsit. Frumentum Mamertinis pro portione imperatum.
PORTĬTOR, ōris, m. Péager, receveur du péage. Syn. Publicanus, exhibendis portoriis præfectus. Usus: Portitorum quæstus in omnium odium incurrit.
PORTO, as, avi, atum, are, a. Porter, transporter. Syn. Fero, comporto, defero, deporto, conveho. Adv. Undique furta. Usus: Ad Antonium frumentum omne portatur, on porte tout le blé chez Antoine. Omnia mea mecum porto.
PORTŌRĬUM, ĭi, n. Droit d’entrée ou de sortie pour les merchandises, droit de douane. Syn. Vectigal, quod in portu exigitur pro mercibus, etc. Epith. Certum. Usus: Portorium imponere; portorii nomine aliquid exigere; portorium dare; portorium locare alteri vel conducere. Omnia Italiæ portoria sublata sunt. Cf. Vectigal.
PORTŬŌSUS, a, um, Qui a beaucoup de ports. Usus: Mare minime portuosum.
PORTŬS, ūs, m. Port; refuge, asile, abri. Syn. Locus in littore tutus appellendis navibus, portus claustra. Epith. Celeberrimus, plenissimus navium, optimus, propior, tranquillus et tutus, clausus, ultimus. Manufacti, munitissimi. Phras. Portum contingere propter ventum non potuimus, le vent nous empêcha de pénétrer dans le port. Portum restante vento tenere non potuimus; rejecti sumus a portu restante vento; portum ventus eripuit; submovit nos a portu ventus; ne portum obtinere, ingredi, subire liceret, ventus effecit; portum restante vento inire, assequi non licuit; venti vis adversi portu nos arcuit, prohibuit, amovit, exclusit; portum subire conantes vis adversa venti repulit, rejecit. Usus: Ex portu prodire, progredi, quitter le port, sortir du port, mettre à la voile. In portum invehi, deferri, venire, se recipere; portum capere, portum tenere, arriver à bon port. Naves in portum cogere, conjicere, compellere, rassembler les vaisseaux dans le port. In portu esse, in portu navigare, in tuto esse, extra periculum esse, être dans le port, en sûreté. Fugæ portus erat in tuis castris, et subsidium salutis. Portus ac perfugium supplicii, c’est un refuge et un port, un abri contre le supplice.
POSCO, is, pŏposci, poscĭtum, ere, a. Demander, solliciter qqche. Syn. Peto, flagito, requiro. Usus: Non desinit a me litteras poscere. Cf. Peto.
PŎSĬTĬO, ōnis, f. Position d’un corps, situation d’un lieu. Usus: Urbis positio pulcherrima.
POSSESSĬO, ōnis, f. Action de posséder, possession, jouissance, propriété. Syn. Jus possidendi; bona, prædia, fundi. Epith. Caduca, vacua, certa, stabilis, flagitiosa, incerta, infinita, libera et immanis, major, perpetua, privata, propria, pulcherrima, tota, vetus. Possessiones alienæ, diuturnæ, ineptæ, in casu positæ, innumerabiles, invidiosæ, paternæ atque avitæ, reliquæ, relictæ, sacrosanctæ, variæ et multæ, venales, proscriptæ, voluptuariæ, urbanæ, rusticæ. Usus: Dare possessionem secundum tabulas; in possessionem ex edicto mittere, envoyer qqn en possession. In possessionem alienam irruere; in possessionem quasi vacuam et caducam involare; pedem in possessionem ponere; possessionem occupare, être en possession de biens, les posséder. Possessionem habere, tenere; in possessione aliquid retinere; in possessione esse, consistere, manere, rester en possession, jouir de ses biens. Possessione aliquem pellere, depellere, deturbare, exturbare, movere, dimovere, dejicere, chasser qqn de ses propriétés. Possessione cedere, decedere, renoncer à la propriété. Possessionem recuperare, recouvrer la possession de ses biens. Possessionem restituere, restituer les possessions.
POSSESSOR, ōris, m. Possesseur, propriétaire. Epith. Acerrimus, turpissimus. Usus: Possessores suis ædibus pelluntur. Virtutum possessores num pauperes nominabimus?
POSSĬDĔO, es, ēdi, essum, ere, a. Posséder qqche, avoir en sa possession. Syn. Teneo. Adv. Honestius, communiter, longe aliter, precario, proprie, vere, imprudentissime, publice, recte. Usus: Plus fidei quam artis in se possidet. Magnam vim et religionem possidet paternus sanguis, le sang paternel a une grande force et des droits sacrés. Forum armatis possidet, il occupe le forum avec des bandes armées.
POSSUM, pŏtes, pŏtŭi, posse, n. Pouvoir, être en état de, avoir les moyens, la faculté de. Syn. Licet, queo, valeo, polleo, potestas est, potestatem habeo, potestate valeo, facultas est, facultatem habeo, potis sum; facultas, potestas datur; mihi liberum est, optio est et potestas; facultas fert. Adv. Amplius nihil, amplius quid commodissime, fortasse, cumulatissime, facillime, melius, multum auctoritate, multum ingenio, nusquam, omnino, nihil, parum usu, perridicule, plane, plane non, nullo modo, plurimum apud aliquem, plurimum in dicendo, multum mari, opibus, pecunia, viribus, pulchre, non curate, recte, quam maxime, quoquo modo, supra nihil, tuto non. Phras. 1. Si possem, libenter onus hoc subirem, si je le pouvais, je me chargerais volontiers de ce fardeau. Si tantam rem efficiendi facultatem haberem; si res mihi integra foret et libera; si liceret; si copia esset et facultas; si facultatem res tempusque concederet; si soluta mihi essent omnia; si in manu esset; si meorum esset nervorum, si ferendo essem, libenter hoc onus subirem. 2. Hoc tibi possum promittere, je puis vous le promettre. Tantum polliceri habeo; affirmare istud pro certo habeo, mihi nec animum, nec industriam defuturam; istud, quin promittam, nihil prohibet. 3. Non potui me ultra defendere, je n’ai pu me défendre plus longtemps. Non reperiebam, quemadmodum me defenderem; nihil erat, quo me tuerer; jam me omnis defensio defecerat; erepta mihi jam erat et adempta omnis potestas me tuendi; nequidquam mihi porro consulere, rerum mearum jam plane eram impotens; nec fugæ, nec pugnæ satis jam potens eram deprehensus in medio; eo processeram, ut receptum ad tutiora consilia non haberem; ad ulteriorem defensionem, loci et virium infirmitas me impediebat; copia jam non erat, nec facultas ultra hosti obsistendi; non jam erat defendendi mei locus; præcisa mihi erat omnis porro defensio; effugere jam hostis manus non poteram. 4. Ego prodesse tuæ causæ non multum possum, je ne puis vous être fort utile. Minimum tibi in me momentum est ad causæ tuæ patrocinium; parum in me præsidii est ad causam tuam defendendam. 5. Loqui præ lacrimis non potuit, ses larmes l’empêchèrent de parler. Dicenti lacrimæ simul spiritum, simul vocem interclusere; nec jam natura ferebat, ut cœptum sermonem pertexeret lacrimis impeditus. 6. (Defendam te, quantum possum vel pro posse te defendam, Vulg.), je vous défendrai par tous les moyens en mon pouvoir. Defendam te pro virili parte, quoad feret facultas; quoad ejus fieri poterit, quoad ejus facere potero, si quo pacto potero, strenue tuas partes agam. Usus: Ego usu parum, nec ingenio satis possum. Quod fieri poterit, non negligam. Quantum valeo quantumque possum. Non possum, quin exclamem, je ne puis m’empêcher de..... Cf. Valeo, Potestas.
POST, Derrière, après, ensuite. Syn. Postea, posthac, post id tempus, sub, secundum. )( Ante, a fronte, initio, primo. Phras. Paucis post illud prœlium annis, peu d’années après cette bataille. Paucis annis, quam pugnatum erat; secundum atrocissimum illud prœlium; paucis interjectis annis; paucis ab illo prœlio annis. Usus: Aliquot post menses. Consul post urbem conditam felicissimus. Paucis post diebus. Paucos post annos.
POSTĔA, Après cela, ensuite. Syn. Post, posthac, posterius, præterea, deinceps, tum, inde, secundum ea, reliquo tempore. Usus: Cedo, quid postea? Eh bien! après? et puis après?
POSTĔĀQUAM, Après que. Usus: Posteaquam ego veni. Postea vero quam ego veni.
POSTĔRI, ōrum, m. pl. La postérité, les descendants. Syn. Posteritas, qui inferioris sunt ætatis. Usus: Horum posteri degenerarunt. Ut esset ad posteros miraculi ejus monimentum. Maxima pars ejus gloriæ in posterorum memoriam promineat.
POSTĔRĬOR, ōris, gen. com. Qui vient après, le second. )( Superior. Usus: 1. Posteriores cogitationes, ut aiunt, sapientiores esse solent, les secondes pensées sont, dit-on, les meilleures. Posterius ista videamus. 2. Minus carus, inférieur, qui ne vient qu’en seconde ligne dans les affections, moins bon. Suam salutem utilitati reipublicæ posteriorem ducere, préférer à sa vie l’utilité de la république. Omnia libertate posteriora ducere.
POSTĔRĬTAS, ātis, f. Le temps futur, l’avenir, la postérité. Syn. Posteri. Epith. Immemor, infinita. Phras. 1. Gloria tua ad posteritatem perveniet, votre gloire passera à la postérité. Ad seros nepotes usque propagabitur; ad eos, qui ex te nascentur, orientur; ad tuos successores; ad eos, qui abs te originem, genus ducent; qui abs te descendent, dimanabit; posteritas tuæ gloriæ particeps erit. 2. Posteritas omnis de te loquetur, tous les siècles à venir parleront de vous. Nulla de te posteritas conticescet; gloriam tuam posteritas alet; commemoratio nominis tui non cum vitæ tempore dimittetur, sed cum omni posteritate adæquabitur. Eris in memoria sæculorum omnium, nec posteritas quidem infinita de tuis laudibus obmutescet. Cf. Fama, Gloria. Usus: Optimus quisque posteritati maxime servit.
POSTĔRUS, a, um, Qui vient après, suivant, futur; avenir. Syn. Consequens. )( Primus. Usus: Die postero. Illud vero posterum est et consequens. Ita præsentit in posterum, ut nihil nisi sempiternum spectare videatur. Longe in posterum prospicere, providere.
POSTHĂBĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Faire passer après, sacrifier à. Syn. Postpono, negligo, posteriorem duco. Usus: Omnibus rebus posthabitis se philosophiæ dat totum, négligeant toutes choses. Privatum dolorem post communem causam habere.
POSTHAC, Ensuite, après. Syn. Deinde, deinceps. )( Antehac, hoc tempore. Usus: Nihil posthac mihi tecum erit.
POSTHÆC, Ensuite. Syn. Deinde.
POSTHŬMUS, melius POSTŬMUS, a, um, Le dernier né, le plus jeune, enfant né après la mort ou le testament du père. Syn. Natus post humatum patrem.
POSTĪCA, æ, f. * Porte de derrière. Usus: Postica recedere dicitur, qui furtim abit, aliis insciis se subducens.
POSTĪCUS, a, um, * De derrière, postérieur. Usus: Est etiam hic ostium aliud posticum nostrarum ædium, porte de derrière. Ego me per posticum ad amicos conferam.
POSTIS, is, f. Poteau, jambage de porte. Syn. Januæ tabula, latus portæ. Usus: Postem tenere in consecratione templi oportet, ibi enim postis est, ubi templi aditus et valvæ ambulationis, avoir la main sur le jambage de la porte, en parl. de celui qui fait la dédicace d’un temple, comme chez nous: poser la première pierre.
POSTLĪMĬNĬUM, ĭi, n. Retour au logis, rentrée chez soi, d’où: Action de faire retour dans son droit, de rentrer dans son privilége. Usus: Postliminio redire.
POSTMŎDO et POSTMŎDUM, * Après, ensuite, dans la suite. Usus: Postmodo gaudebis te iræ moderatum fuisse.
POSTPŌNO, is, pŏsŭi, pŏsĭtum, ere, a. Placer en seconde ligne, mettre au second rang. Syn. Posthabeo, post aliquid habeo, posterius duco. Usus: Omnia postposui, dum patri obedirem, j’ai tout négligé pour obéir à mon père.
POSTQUAM, Après que, quand, lorsque. Syn. Ubi, simul, simul ac, simul ut, simul atque. Usus: Postquam mihi proposui.
POSTRĒMO, Enfin, finalement. Syn. Postremum, novissime, ad ultimum. Usus: Quæro igitur primum, deinde, etc., postremo, je demande donc d’abord.... ensuite.... enfin, etc.
POSTRĒMUS, a, um, Le dernier, qui vient en dernière ligne. Syn. Ultimus, extremus, novissimus, qui agmen claudit vel cogit. )( Primus. Usus: 1. Alia prima ponet, alia postrema. 2. Pessimus, le plus vil, le plus méprisable, le plus mauvais. Homines postremi. Servitus est postremum malorum omnium.
POSTRĪDĬE, Le jour suivant, le lendemain. Syn. Postero die. Usus: Postridie ejus diei; postridie Bacchanalium.
POSTŬLĀTĬO, ōnis, f. Demande, prière. Syn. Postulatum. Epith. Æqua et honesta, brevis, impudens, turpis, valentior opinione. Usus: Concessit senatus postulationi meæ. Si vobis æqua et justa postulatio videtur.