Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

OBSŌNĬUM, ĭi, n. Ce qui se mange avec le pain, mets, viande. Syn. Quidquid cibi ad panem vinumque adjicitur. Cf. Cibus.

OBSONŎ, as, avi, atum, are, a. Acheter des provisions, préparer un festin. Syn. Obsonium comparo. Usus: Famem ambulando obsonabat Socrates, appetentiam cibi excitabat, Socrate faisait provision d’appétit en se promenant.

OBSTĀCŬLUM, i, n. Obstacle, empêchement. Syn. Impedimentum. Usus: Opposita obstacula perrumpere. Cf. Impedimentum.

OBSTĔTRIX, īcis, f. Sage-femme. Epith. Fida, peritissima, felix. Syn. Quæ opem fert parienti.

OBSTĬNĀTĒ, Résolument, opiniâtrément. Usus: Obstinate negavit omnia.

OBSTĬNĀTĬO, ōnis, f. Obstination, opiniâtreté. Usus: Ille omnia obstinatione quadam sententiæ repudiavit. Cf. Pertinacia.

OBSTĬNĀTUS, a, um, Décidé, opiniâtre, persévérant. Syn. Pertinax, pugnax, durus. Phras. Nimis es obstinatus, vous êtes trop obstiné. Quod temere suscepisti, præfracte tueris; nimium tenax es sententiæ tuæ. Non animi judicio, sed pertinaciæ studio in sententia perstas. Ubi animum semel obstinaveris, depelli de suscepta voluntate non vi, non ratione ulla potes. Cf. Pertinax. Usus: Illius voluntas obstinatior est.

OBSTO, as, stĭti, stātum, are, n. Être ou se tenir devant, barrer le passage; empêcher. Syn. Obsisto, officio, impedio. Adv. Vehementer. Usus: Quid obstat, quin facias? Officere et obstare commodis alterius, nuire aux intérêts de qqn et lui faire obstacle. Cf. Resisto, Impedio.

OBSTRĔPO, is, pŭi, pĭtum, ere, n. Faire du bruit, interrompre par un bruit; importuner, fatiguer. Syn. Obloquor. Usus: Litteris tibi obstrepere ausus non sum, je n’ai osé vous importuner par mes lettres.

OBSTRINGO, is, nxi, strictum, ere, a. Attacher autour; lier, obliger. Syn. Devincio, obligo. )( Solvo. Adv. In perpetuum. Phras. Obstrinxere se invicem, ils s’engagèrent mutuellement. In hæc data et accepta fides est; fidem obligavere suam; promissionem vim fœderis habere voluere; hæc fide sanxerunt; data ultro citroque fide promissa confirmarunt; fide interposita sanxerunt. Usus: Ære alieno obstrictus. Obstrictus voluptatibus tenetur. Maximis beneficiorum vinculis obstrictus. Religione civitatem obstrinxit. Cf. Obligo.

OBSTRUCTĬO, ōnis, f. Voile, dissimulation; déguisement. Syn. Interclusio. Epith. Diuturna. Usus: Hæc obstructio nec diuturna est, nec obducta ita, ut curiosis oculis perspici non possit, ce voile n’est ni assez permanent, ni assez tiré pour que, etc. Obstructionibus ventris obnoxius, sujet aux constipations.

OBSTRŬO, is, xi, ctum, ere, a. Fermer, boucher. Syn. Obsero, obsepio, occludo, oppilo. Phras. Aditus omnes hostibus obstruximus, nous avons fermé les avenues, l’entrée à l’ennemi. Vias omnes dejectu arborum saxorumque ingentium clausas septasque habemus; arborum truncos saxaque, qua via ruinis patefacta est, admoliti sumus. Usus: Luminibus alicujus obstruere, ôter le jour, masquer la vue d’une maison. Vias omnes et perfugia obstruere.

OBSTŬPĔFĂCĬO, is, fēci, factum, are, a. Étourdir, frapper d’étonnement, rendre immobile, stupéfier. Syn. Stupefacio. Phras. 1. Res inopinata obstupefecit omnes, cette chose inattendue frappa tout le monde de stupeur. Nulli non admirationem movit; omnibus pro miraculo fuit; stupor omnes admiratione rei tam insolitæ defixit; stupor ac silentium defixit omnes; ad conspectum rei silentio defixi stetimus. 2. Malorum assuetudo sensus obstupefacit, l’habitude du malheur rend insensible. Sensus adimit; sentiendi vim, aufert; stuporem inducit, affert, injicit. Quorum animum malorum assuetudine occaluit; quorum animis callum obduxit malorum consuetudo; quorum animi malorum usu ac consuetudine obduruerunt, percalluerunt, callum contraxerunt; non ita recentes ad infortunia; malorum non insolentes sunt, qui secundis rebus raro usi, res adversas minime sentiunt, malorum tandem sensum amittunt. Cf. Miror, Stupor. Usus: Obstupefactus ac perterritus mea diligentia.

OBSTŬPESCO, is, stŭpŭi, escere, n. Perdre le sentiment; être frappé de stupeur, d’étonnement. Syn. Stupeo, stupesco. Usus: Sic obstupuerant, sic terram intuebantur. Obstupescent posteri rerum gestarum magnitudinem. Cf. Obstupefacio, Stupor, Admiratio.

OBSUM, es, obfŭi, esse, n. Nuire, faire du tort. Syn. Officio, noceo. )( Prosum. Phras. Obest sibi ipse, il se nuit à lui-même. Salutem affligit, deserit; suæ ipse saluti deest. Usus: Non modo non oberat, sed sua commendatione plurimum proderat. Cf. Adversor.

OBSURDESCO, is, dŭi, escere, n. Devenir sourd. Syn. Sensum audiendi amitto. Usus: Hoc sonitu completæ aures obsurdescunt. Obsurdescimus, nec ea, quæ monemur, audimus, nous devenons sourds et nous n’entendons plus les avertissements. Cf. Surdus.

OBTĔGO, is, xi, ctum, ere, a. Couvrir, voiler, dissimuler. Syn. Contego, obduco. )( Detego. Usus: Fingere, dissimulare, obtegere. Vitia multis postea virtutibus obtecta. Adolescentiæ turpitudo obscuritate et sordibus tuis obtegatur. Cf. Tego.

OBTEMPĔRĀTĬO, ōnis, f. Obéissance, soumission. Usus: Justitia est obtemperatio legibus.

OBTEMPĔRO, as, avi, atum, are, a. Obéir, se soumettre. Syn. Obedio, parco, obsequor. Adv. Diligenter, multum. Usus: Cupiditati alicujus obtemperare. Cf. Obedio, Pareo.

OBTENDO, is, tendi, tentum, ere, a. Étendre devant; envelopper, entourer, cacher. Syn. Obduco, prætendo. Usus: Uniuscujusque natura tegitur et quasi velis quibusdam obtenditur, est comme enveloppée d’un voile. Cf. Prætendo, Prætexo.

OBTĔRO, is, trīvi, trītum, ere, a. Écraser, broyer, briser, mettre en pièces, anéantir. Syn. Contundo, contero. Adv. Aperte. Usus: Veteres majorum laudes obterere. Senescentem populi majestatem obtrivit, ac contudit. Prosternere et obterere obtrectationes malevolorum.

OBTESTĀTĬO, ōnis, f. Engagement solennel contracté en prenant les dieux à témoin; prière instante, supplication. Syn. Imploratio, obsecratio, deprecatio.

OBTESTOR, aris, atus sum, ari, d. Attester, prendre à témoin; implorer. Syn. Testor, appello, imploro. Usus: Deos omnes imploro et obtestor vos, Judices, ut misericordiam huic tribuatis. Flens flentem te obtestor, et salutem viri tibi commendo. Quæso, oro, obtestor, ne me perditum omnino velitis. Cf. Rogo.

OBTĬCĔO, es, ere, n. Se taire, garder le silence devant qqn. * Syn. Conticeo. Usus: Turpiter obticuit chorus. Cf. Taceo.

OBTĬNĔO, es, nui, tentum, ere, a. et n. Tenir, obtenir, acquérir; retenir, conserver; se maintenir. Syn. Impetro, consequor, adipiscor; teneo, vinco. Adv. Diutius, in perpetuum. Phras. 1. Obtinui tandem quæ volebam, j’ai obtenu enfin ce que je voulais. Consecutus sum tandem, teneo, quas cupiebam. Extudi tandem, quæ volebam; optata teneo; optati compos factus sum; instando perpuli, evici quæ volebam. Cf. Acquiro, Assequor. Usus: 1. Obtinere provinciam cum imperio. Honoris gradum, jus suum, causam obtinere. 2. Retineo, conservo, custodio, retenir, conserver. Morem suum, veterem consuetudinem obtinere. 3. Habeo, avoir. Parentis locum apud me obtinet. Quem apud me locum obtinuisti?

OBTINGO, is, tĭgi, ere, n. Échoir en partage; arriver, survenir. Syn. Obvenio. Usus: Provincia mihi sorte obtigit. Quidquid obtigerit, æquo animo feram. Cf. Evenio.

OBTORPESCO, is, torpŭi, escere, n. S’engourdir, devenir insensible. Syn. Torpeo, obstupesco. Usus: Miror, ei non linguam obmutuisse et manum obtorpuisse.

OBTORTUS, a, um, Pris à la gorge, serré. Usus: Obtorta gula in carcerem abripere quempiam.

OBTRECTĀTĬO, ōnis, f. Dénigrement, détraction, envie. Syn. Calumnia, reprehensio, vituperatio. Epith. Domestica, occulta, communis. Usus: Obtrectatio invidiæ solet lacerare plerosque. Hæc res habet obtrectationem. Cf. Calumnia.

OBTRECTĀTOR, ōris, m. Détracteur, envieux, jaloux. Syn. Calumniator, maledicus, invidus, iniquus. Usus: Adversarius et obtrectator laudum mearum. Quid sperem potentissimo inimico, infidelibus amicis, pluribus invidis, nullo socio et consorte laboris, omnibus obtrectatoribus. Cf. Maledicus.

OBTRECTO, as, avi, atum, are, n. et a. Dénigrer, rabaisser, nuire à qqn, faire du tort par jalousie. Cum dat. vel acc. Syn. Maledico, vitupero, calumnior, dente maledico carpo. Usus: Obtrectare vitiosa æmulatione, quæ rivalitati similis est. Obtrectans angitur alieno bono, quod idem etiam alius habet. Cf. Detraho, Maledico, Vitupero, Calumnior.

OBTRŪDO, is, trūsi, trūsum, ere, a. Pousser violemment; imposer, faire prendre de force. Phras. Antonium dominum nobis obtrusit, il nous a donné Antoine pour maître. Antonium in cervicibus collocavit; cervicibus Antonium dominum imposuit. Usus: Ea, quia nemini obtrudi potest, itur ad me.

OBTRUNCO, as, avi, atum, are, a. Couper; décapiter. Phras. Hominem obtruncari jussit, il fit couper la tête à cet homme. Securi percuti, feriri hominem jussit; caput homini abscindi; collum secari, abscindi; caput auferri; caput gladio demi jussit. Cf. Caput. Usus: Puerorum obtruncat membra, articulatim dividit.

OBTUNDO, is, tŭdi, tūsum, ere, a. Émousser, affaiblir. Syn. Retundo, perstringo, onero. )( Acuo, exacuo. Usus: Multa, quæ mentem obtundant. Non obtundam aures tuas sermonibus, non epistolis longioribus. Homo ad omnia hebes et obtusus. Aures obtusæ. Cf. Molestus.

OBTURBO, as, avi, atum, are, a. Troubler, rendre trouble. Usus: Obturbare solitudinem alicujus. Cf. Impedio, Turbo.

OBTŪTŬS, ūs, m. Action de regarder, regard, vue. Syn. Aspectus, conjectus oculorum. Usus: Figere obtutum oculorum aliquo, fixer ses regards sur un objet. Cf. Aspectus.

ŎBUMBRO, as, avi, atum, are, Ombrager; obscurcir. Usus: Arbor vestibulum obumbrat.

OBVALLO, as, avi, atum, are, a. Entourer d’un retranchement, retrancher, fortifier. Syn. Circumvallo, munio, firmo. Cf. Munio.

OBVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. Venir à; échoir à, survenir, arriver. Syn. Obtingo. Usus: Hereditas ei opulenta obvenit. Cf. Evenio.

OBVERSOR, aris, atus sum, ari, d. Se tenir, se trouver devant; s’offrir à la vue, se présenter aux regards. Syn. Versor, occurro. Usus: Obversatur mihi ante oculos Reipublicæ dignitas, à mes yeux se présente la majesté de la république. Cf. Versor.

OBVERTO, is, ti, sum, ere, a. Tourner vers, diriger vers. Usus: Os alicui, navem aliquo obvertere. Cf. Verto.

OBVĬAM, A la rencontre, au-devant de. Phras. 1. Obviam ivit parenti, il alla au-devant de son père. Obviam se tulit, obviam processit, prodiit, venit; obviam profectus est; obviam properavit; in complexum parentis venit. 2. Latro obviam factus est proficiscenti, le voleur le rencontra au moment où il se mettait en route. Obviam se dedit latro proficiscenti; obtulit se proficiscenti latro; obviam se obtulit; adversus me ivit; oculis meis se obtulit; obviam fuit proficiscenti; proficiscenti latronem casus obtulit, in conspectum dedit; incidit in latronem; latro in conspectum incurrit; occurrit mihi latro. Usus: 1. Obviam mittere, egredi; obviam effundi. 2. Contra, contre. Obviam ire conatibus improborum, s’opposer aux efforts des méchants.

OBVĬUS, a, um, Qui se trouve sur le chemin, sur le passage. Syn. Occurrens. Usus: Fac, ut litteræ tuæ veniant obviæ, obviæ mihi fiant, fais en sorte que tes lettres me parviennent en route. Classis hostibus in obvio est, la flotte est en face des ennemis.

OBVOLVO, is, volvi, vŏlūtum, ere, a. Envelopper, voiler. Syn. Tego, obduco. Usus: Obvolutus et obligatus corio.

OCCÆCO, as, avi, atum, are, a. Aveugler, priver de la vue; rendre obscur. Syn. Excæco, obscuro. Usus: Stultitia, cupiditate occæcatus.

OCCALLESCO, is, callŭi, escere, n. Devenir calleux; devenir insensible, dur. Syn. Percallesco, obduresco. Adv. Prorsus, non dubitanter, plane. Usus: Jam prorsus ad omnem dolorem occalui, je suis devenu insensible à la douleur.

OCCĀSĬO, ōnis, f. Action de se produire, d’arriver, inde: occasion, moment favorable. Syn. Locus, tempus, opportunitas, facultas; ansa, campus, causa, tempus oblatum. Epith. Tanta, ampla, amissa, bona, mirifica, oblata; quantæ, præclaræ. Phras. 1. Occasionem egregiam habes rem bene gerendi, vous avez une belle occasion de bien faire. Magnum theatrum tibi gloriæ panditur. Locus tibi aperitur rei strenue agendæ. Munita tibi via est ad ingentem laudem; patefactus cursus virtutis; materia crescendi per summam gloriam tibi suppeditatur. Non deest tibi materia crescendi. Ansa hoc loco tibi datur, materia præbetur, facultas offertur, præbetur, datur magnorum in Rempubl. meritorum. Nactus es egregiam opportunitatem, nactus es hac re aditum ad præclara in omnes merita. Locus hic est de Republ. optime merendi. 2. Occasionem ne negligas, ne négligez pas l’occasion, le moment favorable. Quem ad maxima quæque nactus es aditum, quam rei gerendæ facultatem habes, ne amitte. Loco ne desis et tempori. Quid dubitas uti hac temporis opportunitate? Tempus rei bene gerendæ ne prætermittas. Offerentibus se rebus, e manibus ne omittas, dimittas, quæ mox repeti non possunt. Ne pereat tibi hæc occasio; ne e manibus elapsa effluat, abeat, prætereat, fugiat, evolet, vide. 3. Utere occasione oblata, saisissez l’occasion qui vous est offerte. Oblata oppurtunitate, facultate, occasione utere. Occasionem, quæ se offert, non omittes, non amittes. Complectere, quam nactus es, occasionem; arripe, quam oblatam tenes, temporis opportunitatem; tene hanc horam, urge opportunitatem. Quin tu urges istam occasionem et facultatem? Noli, quod ultro offertur, fastidire. Hoc aditu januaque patefacta, noli tempus amittere; occasionem, quam casus aperuit, e manibus dimittere; facultates, quæ tibi multæ dantur, temporisque opportunitates corrumpere. Oblata facultate ne tibi ipse desis. 4. Nullam occasionem omittam tibi gratificandi, je ne laisserai passer aucune occasion de vous être agréable. Nullum locum prætermittam, relinquam tuis commodis serviendi; nullo loco tibi deero; inter meas tot curas, etiam de te cogitandi locus erit. 5. Si occasio erit, si l’occasion se présente. Ubi res et causa postulabit; ubi res feret; si occasio se offeret; ubi commodum erit; si occasio tulerit. 6. (Tua bona occasione, Vulg.), à votre occasion. Oblata facultate; quod commodo tuo fiat, fieri possit. 7. Ex occasione rei, à l’occasion. Pro re nata; e re nata. Usus: Teneo, quam captavi, occasionem. Ea res illi occasionem maxime laudis dedit, peperit, obtulit. Habeo, nactus sum occasionem ad agendum aliquid. Occasionem omittere, amittere. Occasione privari. In occasionem imminere. Si occasio tulerit. Cf. Opportunus, Materia, Facultas.

OCCĀSŬS, ūs, m. Chute, coucher (des astres); ruine, fin, mort. Syn. Obitus, interitus. Usus: Sol ab ortu ad occasum commeans. Senectus est quasi occasus vitæ. Reipublicæ interitus et occasus imminet, le déclin et la ruine de l’état.

OCCĀTĬO, ōnis, f. Hersage.

OCCĬDENS, entis, omn. gen. Se couchant, étant sur son déclin. Syn. Occasus. )( Oriens. Usus: In orientis aut occidentis solis partibus.

1. OCCĪDO, is, cīdi, cīsum, ere, a. Abattre; tuer, massacrer; détruire. Syn. Interficio, interimo, cædo, neco, macto, jugulo, trucido, perimo, vitam eripio, de medio tollo, luce communi privo, vitam aufero, necem affero, mortem affero, vita privo; morte mulcto, afficio; vitam adimo, vita expello, vitam violo, exhaurio; victimam per me ad inferos mitto; alieno me sanguine respergo. Cf. Interficio. Adv. Vulgo, nefario, palam. Phras. 1. Multi occisi sunt, bien des gens furent tués. Multi homines morte deleti, e numero vivorum exturbati sunt; atrox facta, commissa, edita, perpetrata mortalium multorum cædes est; multorum civium sanguine cruentatæ manus; multorum sanguine aspersæ sunt; arma multorum cæde imbuta sunt; multi gladio icti, obtruncati cecidere; barbara militum crudelitas vix multorum sanguine est expleta. Multi ferro consumpti sunt; multum civilis sanguinis fusum est. Militum manus multorum sanguine rubuere. Multis oblata, illata mors est; multi ad mortem missi, deducti sunt. 2. Occidendum se præbuit, il se laissa mettre à mort sans résistance. Jugulum hosti, inimico dedit; hauriendum sanguinem præbuit; ferro jugulum præbuit, cervicem gladio subjecit; in suam ipse perniciem incurrit. 3. (Sese ipse occidit, Vulg.), il se donna lui-même la mort, se suicida. Rectius: Mortem sibi conscivit; in gladium incubuit; manus sibi attulit, intulit; vitæ usuram sibi eripuit; fati diem manu ipse sua occupavit; liberum mortis arbitrium occupavit; vitam sibi ipse voluntaria morte abrupit; latus gladio hausit mortisque diem antevertit. Usus: Hostium copias occidione occidit.

2. OCCĬDO, is, cīdi, cāsum, ere, n. Tomber en avant; se coucher (des astres); mourir, périr, disparaître; être perdu, ruiné. Usus: Vitæ occidenti opem ferre. In nihilum occidere. Nondum omnium dierum sol occidit. Memoria occidit. Cf. Pereo.

OCCĪDĬO, ōnis, f. Carnage, massacre. Usus: Occidione occidere, ad internecionem delere, tuer jusqu’au dernier, faire un massacre général. Occidione occumbere, périr, être massacré jusqu’au dernier.

OCCĬNO, is, nŭi, ere, n. Chanter. Usus: Si avis occinuerit, si, par ses chants, un oiseau a donné un mauvais présage.

OCCĬPĬO, is, cēpi, ceptum, ere, a. et n. Commencer, entreprendre. Syn. Incipio. Cf. Incipio.

OCCĪSĬO, ōnis, f. Meurtre, carnage, assassinat. Syn. Cædes, occidio. Usus: Tu vim negabis esse factam, cum cædes et occisio facta sit? Cf. Cædes.

OCCLŪDO, is, clūsi, clūsum, ere, a. Clore, fermer. Syn. Claudo. Cf. Claudo.

OCCO, as, avi, atum, are, a. Herser, briser les mottes de terre. Syn. Crate occulto, et deprimo jacta in agrum semina.

OCCŬLO, is, cŭlŭi, cultum, ere, a, Couvrir; cacher, dissimuler. Syn. Occulto, abscondo. Usus: Parietum se umbris occulere. Cf. Occulto, Tego.

OCCULTĀTĬO, ōnis, f. Action de se cacher. Usus: Aliæ feræ fuga, se aliæ morsu, aliæ occultatione tuentur, d’autres en se cachant. Turpis occultatio sui.

OCCULTĀTOR, ōris, m. Celui qui cache, recéleur. Syn. Receptor. Usus: Occultator, et exceptor latronum locus.

OCCULTĒ, En cachette, en secret, secrètement. Syn. Abdite, tecte, ex occulto, ex insidiis; per ambages, circuitione. )( Aperte. Usus: Quæ res aperte petebatur, ea nunc occulte cuniculis oppugnatur, ce qu’on demandait alors ouvertement, on cherche aujourd’hui à le prendre comme par surprise et par des voies souterraines. Cf. Clam.

OCCULTO, as, avi, atum, are, a. Cacher, faire disparaître. Syn. Tego, obtego, contego, celo, recondo, supprimo, involvo, tenebris obscuro, ab oculis removeo, dissimulo. Usus: Occultare sententiam suam, animi sensus. Quæ natura occultavit, eadem omnes ab oculis removent. Cf. Abdo, Abscondo.

OCCULTUS, a, um, Caché, secret. Syn. Latens, abditus, absconditus, reconditus, involutus, abstrusus, tectus, obscurus, tacitus, clandestinus, furtivus, penetralis. )( Apertus, manifestus. Adv. Consulto, mirabiliter. Usus: Occultum et intestinum malum. Cf. Lateo.

OCCUMBO, is, cŭbŭi, cŭbĭtum, ere, n. Tomber, se jeter; tomber mort; mourir. Syn. Obeo, oppeto, fato cado, vitam pono, acquiesco, naturæ concedo, vita excedo; e vita discedo. Cf. Morior. Adv. Honeste. Usus: Pro patria mortem non dubitavit occumbere. Ictus clava, fidem pastorum nequidquam invocans, morte occubuit, frappé d’un coup de massue, il succomba, implorant en vain la protection des bergers.

OCCŬPĀTĬO, ōnis, f. Action de prendre, de s’emparer, envahissement; occupation, travail. Syn. Impedimentum, negotium. Epith. Assidua, magna, summa, tanta, vetus, recondita, exquisita, molesta. Phras. Occupationes quædam morabantur iter meum, quelques travaux retardaient mon départ. Occupationes quædam, quibus assidue impellor, implicor, distineor, quibus vix me relaxare, minus evolvere, expedire, explicare poteram, iter morabantur. Quo minus in viam me darem, in causa erant negotia, quibus assidue implicor, impedior, oneror, gravissima rerum susceptarum onera, quibus premor assidue et obruor, occupationes, quibus urgeor assidue et opprimor. Cf. Occupatus, Negotium. Usus: Vix mihi tempus erat, ad hanc epistolam scribendam, idque summis occupationibus ereptum. Occupationibus impediri, implicari, distineri. Occupationibus relaxare se et expedire.

OCCŬPĀTUS, a, um, Occupé. Syn. Distentus, districtus, impeditus, distractus, implicatus. Adv. Æque, honeste. Phras. 1. Occupatus sum, je suis occupé. Multis gravibusque occupationibus sum implicatus; gravissimis rerum susceptarum oneribus premor; multarum rerum cura animum distinet; noctes et dies non uno in opere urgeor; animum habeo non uno in opere occupatum; occupatissimus sum, nunquam a laboribus districtior fui; privatis publicisque curis sum implicitus; multis occupationibus distineor, distringor. Cf. Negotium, Occupatio. 2. Occupatus jam non sum, je n’ai plus rien à faire maintenant. Otii habeo plusculum; vacui temporis aliquid habeo; vacuus nunc a labore sum; otii nunc aliquid nactus sum, expedivi me molestis occupationibus, aut certe relaxavi; confectis iis negotiis, respiro nunc aliquantulum et acquiesco. Cf. Otium. Usus: Id me occupatum habet. Habere animum occupatum in opere. Animus occupatus. Quid dicam de occupatis meis temporibus. Tot occupati rebus, in ministeria sua discursu trepidant.

OCCŬPO, as, avi, atum, are, a. S’emparer d’un objet, d’un lieu, l’occuper; saisir, prendre. Syn. Obsideo, præsidiis interclusum teneo, præsidiis devincio; teneo, usurpo, possideo. Phras. 1. Provinciam totam occupavit, il s’empara de toute la province. Provinciam totam suæ ditionis fecit; in ditionem suam redegit; sub ditionem subjunxit; ad imperium adjunxit; in potestatem, sub imperium redegit; provinciam confecit; ad singula oppida arma circum tulit et Latinum nomen omne domuit. 2. Aliena bona vi occupavit, il a pris violemment le bien d’autrui. In rem suam vertit; in bona et possessiones alienas invasit; aliquem de suis fortunis deturbavit; bonis fundisque patriis exturbavit; de sua possessione dejecit; se in alicujus copias ingurgitavit; in eorum fundos armatos immisit; armatos in possessionem fundi misit; patrimonia illorum circumplexus, quasi thesaurum draco, possessiones insedit; in fundis illorum violentus consedit. Usus: Cæsar præsidiis Italiam omnem obsidet atque occupat, César occupe par ses garnisons toute l’Italie. Regnum, tyrannidem occupare. Tanta religio eorum mentes occupaverat.

OCCURRO, is, curri, cursum, ere, n. Aller au-devant, rencontrer; se présenter, s’offrir aux regards ou à l’esprit. Syn. Obviam eo, obviam fio; obsisto, repugno, resisto. Adv. Abundantius, angustius. Phras. 1. Nihil mihi tum occurrit, rien ne se présenta alors à mon esprit. Diu cogitanti nihil succurrit; nihil in mentem venit; idonei consilii nihil suppetebat; nihil in mentem inciderat. 2. Id unum occurrit mihi, je ne pus trouver que cette réponse. Ea subiit animum cogitatio unica; illud unum in animo versabatur; animo obversabatur; id unum succurrebat. Illud unum in buccam venerat; illud unum se obtulit, ostendit. Usus: 1. Malevolentiæ hominum, consiliis improborum occurrere et obsistere. 2. In mentem venit, s’offrir à l’esprit. Nihil te effugiet, atque omne, quod erit in re, occurret et incidet. Inquirentibus nobis omnique acie ingenii contemplantibus ostendent se atque occurrent. Occurrunt mihi aliqua, sed ea coram. 3. Obviam flo, aller au-devant. Scripsi illi, ut mihi occurrat. Misericordia tua supplicibus occurrit, nullis precibus evocata. Cf. Obviam, Incidit.

OCCURSĀTĬO, ōnis, f., Prévenances, soins empressés. Syn. Studium salutandi et prensandi eos, a quibus honorum suffragia exspectantur. Epith. Facilis. Usus: Vestras occursationes, studia, blanditias populares secum ablata esse ait, vos prévenances amicales, votre empressement, vos félicitations.

ŌCĔĀNUS, i, m. Océan, la mer qui environne la terre. Syn. Mare magnum. Usus: Oceanus, Atlanticus, Oceani freta. Terra circumfusa illo mari, quod magnum, quod Oceanum appellatis. Oceani fervor constantissimus. Oceano fines terminemus, qui orbem terrarum amplexu finit. Cf. Mare.

ŎCELLUS, i, m. Petit œil. Syn. Parvus oculus. Usus: 1. Ocelli radices. 2. Transl. Ocelle mi, mon petit œil, c. à d., mon petit bijou, mon petit cœur.

ŎCĬUS, Plus promptement, plus tôt. Syn. Citius. )( Tardius.

ŎCRĔA, æ, f. * Jambière, chaussure des soldats, chasseurs et paysans. Usus: Sinistrum crus ocrea tectum.

ŎCRĔĀTUS, a, um, * Qui porte des jambières, des guêtres.

OCTO, Huit. Octavus, a, um, huitième. Octies, huit fois. Octingenti, æ, a, huit cents. Octingentesimus, a, um, huit centième. (Octodecim, Vulg.), Latine: Duodeviginti, dix-huit. Octogesimus, quatre-vingtième. Octogesies, quatre-vingt fois. Octoginta, quatre-vingts. Octoni, æ, a, qui sont au nombre de huit. Octuplus, a, um, octuple, redoublé huit fois.

OCTŌPHŎRON, i, n. Litière à huit porteurs. Syn. Lectica, quæ ab octo servis gestatur.

ŎCŬLĀTUS, a, um, Qui a des yeux, clairvoyant. Usus: Testis oculatus, témoin oculaire. Pluris est testis oculatus unus, quam auriti decem, un témoin oculaire vaut plus que dix témoins auriculaires.

ŎCŬLUS, i, m. Œil. Syn. Lumen, acies qua cernimus. Epith. Abstinentes, perspicaces, acres, acuti, aperti, integri, nimis arguti, cæci, cærulei, perversi, non solum curiosi, sed etiam errantes, licentiores, eminentes, lubrici, mobiles, venusti, tenebricosi, in cernendo subtiles, emissitii, in aspectu micantes, variantes, testes et indices animi, humanitatis et benevolentiæ plenissimi, ampli, protuberantes, tumidi, blandientes, lucidi, albicantes, læti et quasi gaudio toti, dolis circumsepti, parvi, concavi, subnigri, maculosi, sanguinei, truces, ignei, flavescentes. Usus: Oculorum est in nobis sensus acerrimus, quorum tum intentione, tum remissione, tum conjectu, tum hilaritate motus animorum significamus. Oculos attollere, lever les yeux. Oculos dejicere, baisser les yeux. Oculos in aliquem conjicere, jeter les yeux sur qqn, le regarder. Oculos in se omnium avertere, attirer sur soi les regards. Cupiditatis oculos ad aliquid adjicere; rei vel ad rem oculos adjicere, attacher ses regards sur qqche, la désirer, la convoiter. Scelus alicujus ante oculos ponere, statuere, placer sous les yeux, mettre en évidence. In oculis atque auribus omnium gentium aliquid proponere, constituere, proposer qqche, développer son opinion. Ea res oberrat oculis; versatur ante oculos, avoir sous les yeux. Ad rem investigandam oculos habere advocatos, faire attention à une chose, avoir les yeux ouverts sur qqche. Oculos ab aliquo nunquam dejicere, aciem nunquam abducere, fixer qqn. Rem palam est omnium oculis, la chose est évidente. Oculorum acies hebescit, præstringitur, perstringitur, splendore obruitur, la vue s’affaiblit. Oculos effodere, exsculpere, elidere, crever, arracher les yeux. Oculis capi, perdre la vue. In oculis aliquem gerere, ferre, aimer, chérir qqn, le porter dans ses yeux, l’avoir constamment présent à la mémoire. In oculis habitare, être aimé, chéri. Oculos rei conspectu pascere, repaître ses yeux de la vue d’une chose. Oculi perspicaces, acres, acuti, arguti, exploratores, yeux vifs, clair-voyants. Oculi humanitatis ac benevolentiæ plenissimi, blandientes, læti et quasi gaudio toti circumsepti, testes et indices animi propensi, regards favorables.

ŌDĒUM, i, n. Odéon, édifice où avaient lieu les concours de musique et de poésie. Locus musicis cantibus destinatus.

ŌDI, isti, isse, a. Haïr. Syn. Odio habeo, odium rei habeo, odio in aliquem feror, animum habeo alienum. Adv. Acerbe, aperte, clam, impendio, magis, libenter, male, palam, pejus, penitus. Usus: Quem metuunt, oderunt. Cf. Odium.

ŎDĬŌSŬS, a, um, Odieux, détesté, détestable. Syn. Molestus, odio, dignus, invisus, invidiosus. Phras. Odiosa est consuetudo tua, votre amitié est désagréable. Nimium difficilis, durus, asper, acerbus es. Abest consuetudo tua ab omni suavitate. Non ea est consuetudo tua, quæ propter suavitatem expetatur; minime jucunda est consuetudo tua. Asperitatis tantum habent mores tui, quantum in consuetudine ferri vix potest. Usus tibi nullo cum homine diuturnus intercedit, ita difficilis, ac morosus es; iis moribus, eo ingenio præditus es. His tuis moribus, hac agendi ratione fit, ut nemo tibi valde cupiat; nemo te ferat. Quis istam ingenii tui morositatem in consuetudine ferat? Quis te uti velit homine omnium difficillimo et asperrimo? Quis tuam consuetudinem expetat carentem omni solatio, omni suavitate, nulla re jucundam. Cf. Molestus, Morosus. Usus: Omnis arrogantia odiosa. In fragili corpore odiosa est omnis offensio. Cf. Odium, Invidiosus, Invidia.

ŎDĬUM, ĭi, n. Haine. Syn. Invidia, offensa, offensio. Epith. Acerbum, acre, apertum, capitale, diuturnum, inveteratum, civile, grave, hostile, immane, incredibile, infestum, infinitum, injustum, insigne, penitus insitum, intimum, justum, leve, magnum, majus, mediocre, mirificum, nefarium, obscurum, populare, pristinum, privatum, proprium, publicum, singulare. Venenum amicitiæ, totum, universum, vetus, utile. Phras. 1. Arrogantia tibi odium parit, votre orgueil vous rend haïssable. Tibi invidiæ est; offendit animos hominum; invisum te plerisque facit; multorum mentes sensusque vulnerat; odium tibi creat, gignit. Arrogantiæ debes, quod odio atque acerbitati sis plurimis; quod odium publicum sis populi; quod omnes te oderint, nemo videre velit. Arrogantia est, quæ gratiam omnem convellit; omnium voluntates a te alienat. 2. Ille ubique odium in te excitat, odiosum reddere satagit, il cherche sans cesse à exciter contre vous la haine. Odium in te concitat, struit, excitat; odium ac invidiam tibi conflat; conciliat ubique grave tibi odium; in odium ac invidiam revocat; quærit ubique in te invidiam; invidiam in te commovet, concitat; in invidiam adducere ac odium laborat. In invidiam trahere, rapere nititur; magna tibi invidiæ tempestas ex illo imminet. 3. Magnum odium incurri, je suis fort haï. Magnam subii, habui, sustineo invidiam; magna sum apud omnes in invidia; multorum premor odiis; odio laboro; multorum incurri odia ac reprehensiones hominum; odio flagro publico; aliena invidia conflagro; invidia premor, flagro, ardeo; in odium veni, perveni multorum; odia subii multorum; in multorum odia offensionesque irrui et incurri; multorum odia in me converti; invidia opprimor; magnam mihi ex re collegi invidiam; in multorum odia ac invidiam perveni; multorum invidiæ ea me re obtuli. 4. Odia hominum sensim restinxi, peu à peu j’ai apaisé la haine des hommes. Invidiam lenivi; invidiæ sanguinem misi; de invidia multum deoneravi; invidiam magna ex parte restinxi, exstinxi, compressi et levavi; mitigavi odia hominum, sedavi, placavi, restinxi; odia vetustate jam exoleta depuli, propulsavi. 5. Odium grave in me concepit, il a conçu contre moi une haine violente. Grave in me odium cepit, suscepit; gravi est in me odio; gravi odio a me dissidet; grave in me odium habet, profitetur, expromit; gravi in me odio fertur; odio tenetur; grave ejus in me flagrat et ardet odium; grave illum tenet nominis mei odium; est illi mecum odium grave et diuturnum; odio sum illi; in odio sum apud illum. 6. Omnes boni te odio habent, tous les gens de bien vous haïssent. Omnes te boni oderunt; te inexpiabili odio detestantur et exsecrantur; quis te aditu, quis ullo honore, quis communi luce dignum putat; omnes conspectum, facta, nomen detestantur; omnes aditum, sermonem, aspectum tuum fugiunt ac horrent; publicum es populi odium; nomen tuum bonis omnibus odio est et acerbitati; omnes boni capitali a te odio dissident, te exsecrantur, tibi pestem ac perniciem precantur. 7. Odium remittere, abandonner, apaiser sa haine. Odium concoquere, sorbere, deponere; odium mittere et finire; offensionem deponere, obliterare. 8. Odium renovare, incendere, augere, inflammare, cumulare invidiam, renouveler, augmenter la haine. 9. Odium effundere, satisfaire, assouvir sa haine. Omne odium inclusum nefariis sensibus in aliquem profundere; explere odium ac saturare. Cf. Ira, Inimicitia, Invidia. Usus: Odium est ira inveterata, la haine est une colère invétérée. Odium alicui creare. Ad odium revocare judices. Odia suscipere. Odia subire. Odio esse. Odium precibus sublevare.

ŎDOR, ōris, m. Odeur. Syn. Afflata suavitas odoratu percepta. Epith. Suavis, jucundus, teterrimus, nonnullus. Usus: Suavitates odorum afflantur a floribus. Odores incendere. Odoribus capi. Odorem non ferre.

ŎDŌRĀTŪS, ūs, m. Odeur; odorat. Syn. Odoratio.

ŎDŌRĀTUS, a, um, Odorant; parfumé. Usus: Lauri nemus odoratum.

ŎDŌROR, aris, atus sum, ari, d. Flairer, suivre à la piste. Syn. Olfacio. Adv. Coram, diligentius, festive; sagacius. Usus: 1. Canes venatici odorantur omnia et pervestigant, les chiens de chasse ont l’odorat subtil et suivent parfaitement une piste. 2. Transl. Animadverto, quæro, investigo, conjectura aliquid assequor, chercher, rechercher, explorer, pressentir. Diligenter, sagacissime odorabor quid sentiant judices. Cf. Conjectura, Animadverto.

ŒCŎNŎMĬA, æ, f. Ordre, arrangement convenable.

ŒCŎNŎMĬCUS, a, um, Économique, relatif à l’économie domestique. Usus: Liber, qui œconomicus inscribitur, de tuenda re familiari.

ŒCŎNŎMUS, i, m. Économe, administrateur. Syn. Administer rei familiaris, curator rei familiaris, qui rei familiari præest, qui rei familiaris curam gerit, qui rem familiarem, domesticam administrat.

ŒNŌPHŎRUM, i, n. Vase pour transporter le vin. Syn. Vas vinarium.

OFFA, æ, f. Boulette de pâte, masse de pâte; gâteau. Cibi genus forma et figura orbiculata. Usus: In offam pultis invadere.

OFFENDO, is, di, sum, ere, a. Heurter contre; trouver; faillir, pécher; choquer, offenser. Syn. Offensionem affero, injuriam facio, offensioni sum; incurro in rem; pecco; lædo. Adv. Graviter, vehementer, paululum, tantulum. Phras. 1. Non volui illum graviter offendere, je n’ai pas voulu gravement l’offenser. Nihil in illum paulo gravius cogitavi; commovere hominem leviter et calefacere volui, non acerbius lædere. Nolui hominem injuriosius lacessere, tractare; non volui hominem asperius accipere. 2. Non parum offendi apud illum, je l’ai blessé gravement. Non parvam in offensionem incurri apud hominem; non parvam offensam subii; offensioni non mediocri fui; non parvam cecidi in offensionem; non levem offensionem mihi concitavit. Usus: 1. Neminem unquam non re, non verbo, non vultu denique offendi. Graviter mihi videris offensus. Offendit aures insolentia sermonis. 2. Incurro, se heurter, donner contre, commettre une faute. Quis tam lynceus, ut in tantis tenebris nihil offendat, nusquam incurrat? (Vulgo impingo), quel est le lynx à vue assez perçante pour ne pas se heurter au milieu de si épaisses ténèbres? In arrogantiam incurrit. 3. Pecco, delinquo, failler, pécher. In quo ipse offendis, ne alium reprehenderis. 4. Invenio, rencontrer qqn ou qqche, trouver. Non offendes eumdem. Offendes vastatas urbes, laceratam Italiam. 5. Lædo, blesser en heurtant, choquer, déplaire. Lapsus brachium offendit. Existimationem meam in dictum gravissime offendit. Cf. Lædo.

OFFENSA, æ, f. Offense; colère, rancune; lésion, mal, malaise. Epith. Magna. Usus: Magna in offensa sum; magnam offensam subii apud Pompeium, je suis en grande défaveur auprès de Pompée, je suis très-mal avec lui.

OFFENSĬO, ōnis, f. Action de heurter contre qqche; action de choquer qqn, colère, haine; échec, revers, malheur. Syn. Incommodum, detrimentum, damnum, molestia, calamitas, odium, simultas, dissidium, inimicitia. Epith. Acerba, non dissimilis, gravis, magna, odiosa, periculosa, popularis, privata, vitiosa, contraria. Usus: 1. Graves solent esse offensiones e gravibus morbis, si qua culpa commissa est, dans les maladies graves, la moindre imprudence détermine souvent de graves rechutes. Corporum offensiones sine culpa accidere possunt, animorum non item. Præstabo, nihil ex eo te offensionis habiturum. Non offensionibus belli, sed victoriis ad scientiam militarem eruditus, dont l’éducation militaire a été faite non par des échecs, mais par des victoires. 2. Odium, simultas, inimicitia, mécontentement, colère, rancune. Ea res illi magnam offensionem concitavit, fecit, attulit; offensioni fuit. Justa inde offensio nata est et exorta. In offensionem populi incurrit, cecidit. Offensionem sublevare, lenire, omittere; deponere ac obliterare pristinas offensiones omnes, déposer, oublier toutes les causes anciennes de mécontentement. Cf. Odium, Offendo.

OFFENSĬUNCŬLA, æ, f. Chagrin, contrariété, déplaisir. Syn. Offensa.

OFFĔRO, fers, obtŭli, oblātum, offerre, a. Porter devant, offrir, montrer; donner. Syn. Polliceor, profiteor, defero. )( Recuso. Usus: 1. Ille pecunias pollicitus, et quod carius, se ipsum obtulit. Offerre se in discrimen pro salute patriæ. Quod sors obtulerit, hoc agam. Morti se, ad mortem pro patria offerre. Os importunum non, ostendere modo, sed offerre. Ultro se offerre, se projicere, et potestatem sui facere hostibus, se livrer à l’ennemi. 2. Præbeo, affero, apporter, fournir. Alicui spem, metum, luctum, mœrorem, gaudium, religionem, mendicitatem, incendium, injuriam offerre. 3. Expono, exposer. Periculis caput suum offerre; invidiæ se offerre. 4. Resisto, me oppono, s’opposer à. Sceleri Antonii et dementiæ me obtuli.

OFFĬCĪNA, æ, f. Atelier, fabrique, boutique. Syn. Locus operis et quæstus quotidiani. Usus: Officinas armorum instituere, instruere. Hæc domus officina nequitiæ. Philosophi quasi ludum quemdam, atque officinam sapientiæ instituere. Ludus et officina dicendi. Officina chirographorum, bureau. Officina ferraria, manufacture d’armes. Officina mercatorum, boutique de marchand; rectius: taberna institorum. Officina libraria alias taberna libraria, librairie.

OFFĬCĬO, is, fēci, ere, n. Faire, obstacle, faire du tort, nuire à. Syn. Noceo, obsum, obsto, obsisto. Usus: Cur meis commodis officis? Nec mentis luminibus officit altitudo fortunæ. Umbra terræ soli non officit. Alii laude sua famæ nostræ obstant et nomini officiunt. Cf. Obsum, Lædo.

OFFĬCĬŌSĒ, Officieusement, d’une manière complaisante. Syn. Amanter, amice.

OFFĬCĬŌSUS, a, um, Serviable, complaisant, bienveillant. Syn. Plenus officii, in quo inest liberalis gratificandi voluntas, humanissimus, in officio diligens, qui cupit omnium inservire studiis. Adv. Summe. Usus: Homo summe in omnes officiosus.

Officia sua deferentis formulæ, Formules pour offrir ses services: Nihil non agam tua causa, je ferai tout pour vous. Tua causa subibo omnia; nullum prote laborem, nullum onus aut officium recuso. Tuis in rebus toto pectore, cunctis viribus contendam. Nervos omnes, ubi res tuæ postulabunt, intendam. Omnia mihi pro te suscepta nec difficilia, nec injucunda erunt. Ubique mea tibi studia atque officia præsto erunt. Omnem operam, curam, studium, in tuis rebus ponam, consumam. Omne meum tempus tuis temporibus transmittam. Officium meum nunquam, nusquam requires. Mea studia nusquam desiderabis, Quibuscumque in rebus tibi commodare potero, nusquam deero. Res tuas omnes omni cura ac diligentia complectar. Quæ tibi intelligam esse commoda, omni studio persequar, diligenter præstabo. Quæ te velle quæque ad te pertinere arbitrabor, studiose diligenterque curabo. Meum in te studium iis maxime rebus declarabo, quas te velle cognovero. Tuam mihi dignitatem esse clarissimam, studium meum dignitatis tuæ vel tuendæ, vel etiam augendæ et amplificandæ, summum esse, omnes intelligent. Nihil tibi erit tam promptum aut paratum, quam in omnibus, quæ ad commodum vel amplitudinem tuam pertinent, opera, cura, diligentia uti mea; profiteor atque polliceor eximium et singulare meum studium in omni genere officii, quod ad honestatem, ad decus, ad gloriam, ad rem tuam et commodum pertinet. Nulla tibi in re, neque studium, neque benevolentia deerit, præsto non erit. Qui antea fui, idem semper futurus sum in te amando et amplificando. Quæcumque mihi tui honestandi potestas dabitur, nihil prætermittam, quod positum sit, aut in ipsa re, aut in honore verborum. Nunquam mihi tui aut colendi aut ornandi voluntas deerit. Polliceor tibi studium meum ac operam sine exceptione ulla aut temporis, aut occupationis. Universum studium ac benevolentiam ad te defero. Vincam meis officiis cogitationes tuas. Dabo operam, ut intelligas, me neminem esse officiorum studiosiorem, in officio diligentiorem.

OFFĬCĬUM, ĭi, n. Bon office, service volontaire, bienfait. Syn. Humanitas, studium, benevolentiæ significatio, munus, partes, muneris officium. Epith. Antiquum, civile, commune, consulare, debitum, diuturnum, domesticum, egregium, fictum, gratum, humanum, inchoatum, integrum, interruptum, justum, pium, liberale, necessarium, magnum, maximum, mediocre, medium, melius, mirificum, multum, novum, obscurum, perpetuum, perfectum, pristinum, privatum, proprium, provinciale, publicum, quæstorium, quotidianum, recens, rectum, salvum, sanctum, simplex, singulare, summum. Phras. 1. Omnia tibi humanitatis officia debeo, je vous dois toute sorte de bons offices. Præstare tua causa debeo, quidquid possum. Quantum viribus possum consequi, tantum conferre studii in te debeo. Tua in me beneficia meum omne studium, omne officium, omnes a me curas, omnem industriam a me non solum postulant, sed exigunt. Quid est, quod tua causa non debeam? Tuis inservire studiis, tuæ voluntati morem gerere omnibus in rebus debeo. Par est, ut omnia a me studia ac officia in te proficiscantur. 2. Omnia amoris officia illi exhibui, je lui ai rendu tous les devoirs de l’amitié. Omnibus eum officiis prosecutus, amplexus, complexus sum; omnibus eum officiis mihi devinxi; omnia illi officia præstiti, tribui, in eum contuli; omnia a me officia in illum collata sunt, profecta sunt; amici officium integre explevi, egregie tuitus sum. Multa exstant, constant mea in illum officia. 3. Officium officio reddidi, j’ai rendu bienfait pour bienfait. Officium cumulate solvi, persolvi, reddidi; officiis cumulate respondi; vici studiis meis amici officia. 4. Officium nullum neglexi, je n’ai négligé aucune fonction. Tibi nullum a me amoris, studii, pietatis officium defuit; nullum officium prætermisi, intermisi. Officio amici nunquam defui; nunquam cessatum in officio est. Usus: 1. Non committam, ut meum officium desideres. Multa mihi tecum officia intercedunt. Officia sua aliis polliceri. 2. Partes, devoir, obligation morale. Officio fungi boni viri. In officio esse, manere, s’acquitter de son devoir, vivre en honnête homme. Ab officio boni viri discedere, recedere, abduci, failler à son devoir. 3. Munus, emploi, fonction, ministère. Officio præesse; officium suscipere, exsequi. Alienum aliquid ab officii dignitate admittere. Cf. Munus, Magistratus, Honor, Dignitas.

OFFUNDO, is, fūdi, fūsum, ere, a. Répandre, verser; étendre. Syn. Objicio, offero. Usus: Tu majoribus tuis magnas offudisti tenebras. Errorem alicui offundere et noctem, induire qqn en erreur.

ŎLĔA, æ, f. Olivier. Epith. Sempiterna. Usus: Agricola, cum florem oleæ videt, baccam quoque se videre putat.

ŎLĔĀRĬUS, a, um, Relatif à l’huile. Usus: Cella olearia, cellier à l’huile.

ŎLĔASTER, tri, m. Olivier sauvage.

ŎLĔO, es, lŭi, ere, n. et a. Avoir ou répandre une odeur. Syn. Redoleo; odorem spiro, spargo, fundo, afflo. Adv. Bene, male. Usus: Bene olent, qui nihil olent. Oratio peregrinum aliquid olet, ce discours trahit une origine étrangère.

ŎLĔUM, i, n. Huile. Usus: Ignis gliscit oleo. Aristeus inventor olei. Oleum et operam perdere, perdre son huile et ses soins, c. à d., son temps et sa peine (Prov.).

OLFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Flairer, sentir. Syn. Odoror, odorem percipio. Usus: Olfacere aliquid.

ŌLIM, Autrefois, jadis. Syn. Quondam, patrum memoria, aliquando, jam dudum. )( Nunc. Sic olim loquebantur.

ŎLĬTOR, ōris, m. Jardinier. Usus: Olitorem pro horto conducere.

ŎLĬTŌRĬUS, a, um, De jardinier, de légumes. Usus: Forum olitorium, marché aux légumes.

ŎLĪVA, æ, f. Olive, fruit de l’olivier. Syn. Olea.

ŎLĪVĒTUM, i, n. Lieu planté d’oliviers, plant d’oliviers. Syn. Collis olivis consitus.

OLLA, æ, f. Pot, marmite. Syn. Denariorum implere ollam.

ŎLUS, ĕris, n. Toute espèce de légume, chou, navet, etc. Syn. Herba sativa, quæ est in usu cibario. Usus: Olera fastidire.

ŎLUSCŬLUM, i, n. Petit légume, chou. Syn. Olus minutum.

ŌMEN, ĭnis, n. Toute manifestation, tout signe, tout acte, considéré comme annonce, présage, indice de l’avenir. Dictum aut factum casu exceptum, quo rei cujuspiam eventus portendi posse videatur. Epith. Clarum, detestabile; prærogativum, paganum, bonum, faustum, funestum, triste, malum. Usus: Bonis vel tristibus ominibus abeuntem prosequi. Omen capio. Accipio omen. Quod dii omen avertant, obruant, prohibeant! Nullis auspiciis, funestis ominibus omnium, et exsecrationibus rem aggressus est. Territis omnibus, velut fœdo omine incipiendæ rei. Id a plerisque in magni terroris omen acceptum est. In omen vertere.

ŌMĬNĀTOR, ōris, m. Devin, celui qui présage l’avenir. Syn. Qui capit omina.

ŌMĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Présager, augurer. Syn. Auguror. Cf. Augurium.

ŎMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Renvoyer, lâcher; omettre. Syn. Mitto, missum facio, prætermitto, relinquo, prætereo. Adv. Omnino, plane. Phras. 1. Negotium hoc melius omittes, vous ferez mieux d’abandonner cette affaire. Negotium id melius prætermittes; consultius erit supersedere toti huic negotio; negotium hoc, si sapis, repudiabis; tutius cœptum negotium abrumpes, missum facies, de manibus depones. 2. Omitte contumelias, cesse tes injures. Aufer contumelias et probra; mitte cavillationes; missas fac contumelias. 3. Ut omittam cætera, pour ne pas parler du reste. Ut præteream, prætermittam, relinquam, ut mittam, ut missa faciam cætera; ut supersedeam pluribus. Usus: Omitte timorem, iram, sollicitudinem, spem inanem. Nihil omisi pietatis et humanitatis. Cf. Relinquo, Negligo, Prætermitto.

OMNĪNO, Entièrement, complètement. Syn. Plane, prorsus, funditus, usquequaque. Phras. 1. Malum id vix omnino tolletur, on aura de la peine à faire disparaître entièrement ce mal. Vix radicitus ab ipsa stirpe extrahetur; vix funditus exstirpabitur; rami fortasse amputabuntur, radicum fibræ non item evellentur. Malum illud vix auferetur, removebitur ex integro. 2. Res est omnino necessaria, la chose est tout à fait nécessaire. Res est in omnes partes necessaria. Res est plane atque omnino necessaria; per omnia, sine dubio, omnibus modis, omnium rerum causa necessaria. Usus: Vix aut omnino non potest fieri.

OMNĬPŎTENS, tis, omn. gen. Tout-puissant. Verb. poetic. Cf. Penitus.

OMNIS, e, gen. com. Tout, chaque, chacun. Syn. Cunctus, universus, quisque, quivis, quis non? summi, infimi, ad unum omnes, totus. )( Nullus. Adv. Omnino. Phras. Omnes de victoria sibi gratulantur, tous se réjouissent de la victoire. Omnium generum, ætatum, ordinum homines, omnis fortunæ ac loci homines; omnes populi cunctæque gentes; quantum est hominum in orbe, singuli et universi de inaudita hac post hominum memoriam victoria lætantur. Omnes sibi viri, mulieres, cives ac peregrini, servi ac liberi de tam illustri victoria gratulantur. Cum a summis, mediis, infimis, tum denique ab universis victoria hæc ingenti lætitia celebratur. Omnes certatim, alius luculentius alio, hanc sibi victoriam gratulantur. Usus: Omnia minima, maxima per se agit. Nemo omnium. Ubi hæc omnia prima, postrema recitata sunt.

OMNĬVĂGUS, a, um, Qui erre en tous lieux, errant, vagabond. Usus: Diana omnivaga dicitur.

ŎNĂGER, gri, m. Onagre, âne sauvage. Syn. Asinus silvester.

ŎNĔRĀRĬUS, a, um, De charge, de transport. Usus: Navis oneraria, vaisseau de transport.

ŎNĔRO, as, avi, atum, are, a. Charger d’un fardeau; accabler, combler, etc. Usus: Aures alicujus onerare mendacio, prodiguer les mensonges à qqn, lui débiter mille mensonges. Cf. Onus.

ŎNĔRŌSUS, a, um, Lourd, pesant, accablant. Syn. Gravis, ponderosus. Cf. Gravis.

ŎNUS, ĕris, n. Charge, fardeau, poids. Epith. Commune, grave, leve, magnum, tantum. Phras. 1. Onus habeo gravissimum, je porte un très lourd fardeau. Onus mihi impositum est gravissimum; onus laboris maximum in me recepi, suscepi; onus sustuli, sustineo sane grave; onere premor ac pene opprimor gravissimo; onus mihi incumbit, onus cervicibus meis impositum est immensum; plura simul in me onera inclinata sunt. Non unum mihi injunctum est onus; non leve onus subii. 2. Sub onere fatiscere, succomber sous le faix. Oneri succumbere; onere opprimi, sub onere concidere. Usus: Onus alicui addere. Onere levare, onus allevare. Onus deponere, abjicere, propter infirmitatem animi detrectare. Onus ferre, perferre.

ŎNUSTUS, a, um, Chargé. Usus: Asellus auro onustus, ânon chargé d’or.

ŎPĀCO, as, avi, atum, are, a. Ombrager, donner de l’ombre à. Syn. Obscuro. Usus: Terra nos opacat. Platanus patulis diffusa ramis ad opacandum locum aliquem. Cf. Obscuro.

ŎPĀCUS, a, um, Qui a de l’ombre, ombragé; ténébreux, noir. Syn. Obscurus, umbrosus. )( Apricus. Usus: Opaca nubes. Locus opacus et frigidus in silvis.

ŎPĔRA, æ, f. Peine, mal qu’on se donne, travail, application, soin. Syn. Studium, labor, cura, industria. Epith. Egregia, forensis, fortis, fidelis, gratior, insignis, non mediocris, melior, militaris, mirifica, multa, magis opportuna, par, patria, publica, singularis, summa, tenuis. Annuæ, gratissimæ, mercenariæ, pulcherrimæ, subsecivæ, urbanæ. Phras. 1. Græcis litteris multam operam impendi, je me suis appliqué avec beaucoup de zèle à l’étude des lettres grecques. Græcis litteris multum operæ dedi; multam curam operamque ad Græcas litteras contuli, vel in Græcas litteras; multum laboris et operæ in Græcis litteris posui, consumpsi; multum operæ tribui Græcarum artium magistris. Cf. Diligentia. 2. Omnis opera mea frustra fuit, tous mes soins ont été inutiles. In ea re opera abusus sum; operam omnem lusi, perdidi. Opera mihi omnis periit; oleum ac operam perdidi; operæ pretium nullum feci; spes et opera me frustrata est; nequidquam omni opera ac diligentia, summa vi ac ope enisus sum. Nihil tanta contentione profectum est. Cf. Frustra. Usus: Operam suam profiteri. Majorem operam suscepi, quam res posceret; operam dare, navare rei. Operam amicis locare, dicare. Opera illi mea diligenter utuntur. Operam dare rebus divinis, sapientiæ. Operæ non peperci, je n’ai pas épargné mes soins. De priore opera multum detraxi, je me suis beaucoup relâché de mon zèle d’autrefois. Operam a Græcis litteris removi, je ne m’occupe plus des lettres grecques. Data, dedita opera id fecit, il le fit à dessein. Vix erit operæ pretium, cela ne vaudra pas la peine de....

ŎPĔRÆ, ārum, f. pl. Ouvrier à la journée, mercenaire, travailleur. Syn. Operarii, qui fabrorum ministeriis et servili in opera habentur; homines ad operas conducti. Usus: Mercenariæ operæ, troupes mercenaires. Venditat se operis.

1. ŎPĔRĀRĬUS, a, um, De travail. Usus: Operarius homo, travailleur, manœuvre.

2. ŎPĔRĀRĬUS, ĭi, m. Travailleur, ouvrier, manœuvre. Syn. Operæ, bajulus. Usus: Operarii, qui in tabernis sunt, amantissimi sunt otii. Cf. Merces, Mercenarius.

ŎPĔRĀTĬO, ōnis, f. Action de travailler, travail, ouvrage. Syn. Opera.

ŎPERCŬLUM, i, n. Couvercle. Usus: Arteria tegitur quodam quasi operculo. Dignum patella operculum, ce sont deux personnes l’une digne de l’autre, les deux font la paire (Prov.).

ŎPĔRĪMENTUM, i, n. Couverture. Syn. Integumentum, operculum.

ŎPĔRĬO, is, ŭi, ertum, ire, a. Couvrir, fermer. Syn. Tego, obvolvo. Usus: Capite est fere operto. )( Aperto capite. Operire ostium.

ŎPĔROR, aris, atus sum, ari, d. Travailler, se donner de la peine. Syn. In opere faciundo laboro. Usus: Operari rei divinæ, faire un acte religieux, célébrer l’office divin. (Medicina operatur, Vulg.), la médecine opère. Latine: Venis concipitur, in venas se diffundit medicamentum. Cf. Laboro.

ŎPĔRŌSĒ, Avec peine, difficilement. Syn. Laboriose, multa cura et opera. Usus: Ne fiat operose.

ŎPĔRŌSUS, a, um, Actif, occupé, laborieux; qui exige beaucoup de travail, difficile, pénible. Syn. Laboriosus, actuosus. )( Iners, languidus. Phras. Res est operosa, la chose demande du travail. Res est ejusmodi, quæ curam ac diligentiam non mediocrem postulet; res est non molli brachio tractanda; in qua sudandum et multum operæ ponendum. Exsudandus hic non levis labor est. Cf. Laboriosus, Difficilis, Labor. Usus: Opus spissum et operosum. Senectus non modo languida et iners non est, verum operosa semperque aliquid agens. Molestus ac operosus labor.

ŎPES, um, f. pl. Ressources, richesses, trésors; puissance, pouvoir. Syn. Divitiæ, facultates, copiæ; item: Potentia. Epith. Alienæ, divinæ, exiguæ, firmiores, incredibiles, invidiosæ, magnæ, mediocres, nimiæ, novæ, præstantes, pristinæ, regiæ, tantæ, tenues, violentæ, urbanæ, utiles. Usus: Opibus affluere, abundare, præditum esse, être riche. Opes consectari, augere rem, pecuniam facere, amasser des richesses. Opes evertere, frangere, détruire, ruiner le crédit. Omnibus opibus ac viribus repugnare, résister de toutes ses forces et par tous les moyens. Fundatæ ac bene constitutæ opes, richesses bien assises. Affecta re familiari accisisque opibus ac domesticis copiis, qui a perdu ses ressources. Pro habitu opum, pecuniarum, suivant l’état de leur fortune. Cf. Divitiæ, Copiæ, Fortunæ, Pecuniæ.

ŎPĬFEX, ĭcis, m. Travailleur, ouvrier; artisan. Syn. Artifex. Usus: Opifex et ædificator mundi DEUS, DIEU, l’artisan et l’architecte de l’univers. Opifices ac tabernarios, ac fecem omnem civitatis concitare. Omne opificum instrumentum, omnis opera ac quæstus frequentia sustinetur, alitur otio.

ŎPĪMUS, a, um, Gras, plein; riche, opulent. Syn. Pinguis, amplus. )( Tenuis, strigosus, sterilis. Usus: Spolia opima. Præda opima. Terra opima et fertilis. Opimum et adipale dicendi genus, style chargé et pour ainsi dire empâté.

ŎPĪNĀBĬLIS, e, gen. com. Qui repose sur des conjectures, présumé, imaginé. Syn. Quod in opinione positum est. Usus: Artes, quæ conjectura continentur et sunt opinabiles, les sciences qui reposent sur des conjectures, et qui résultent de l’opinion.

ŎPĪNĀTĬO, ōnis, f. Conjecture, opinion, idée. Syn. Opinio.

ŎPĪNĀTOR, ōris, m. Qui n’affirme pas, sceptique. Usus: Magnus opinator sum, non enim sum sapiens.

ŎPĪNĬO, ōnis, f. Opinion, manière de voir, avis, pensée, croyance. Syn. Sententia, sensus, existimatio, conjectura. Epith. Adversaria, æterna, bona, censoria, certa, communis, conciliatrix amicitiæ, dubia, effrenata, errans, ementita, falsa, firma, gravis, stabilis, honesta, imbecilla, improba, incommoda, incorrupta, penitus insita, jucunda, longior, magna, mala, necessaria, obscura, perniciosa, popularis, publica, recens, tacita, tanta, varia, vehemens, vera, vetus, vulgaris, vitiosa, brevis, depravata, gloriosa, humana, laudabilis. Phras. 1. Una est omnium opinio, il n’y a qu’un avis, qu’une opinion. Eodem concurrunt omnes sententiæ; idem omnes spectant, probant, sequuntur. Una est consentiensque vox omnium; opinionum nulla est varietas; una eademque omnium est sententia; opiniones nihil variant; omnium firmata consensu opinio est; eadem est omnium sine varietate opinio. Eadem est omnium, nullo prorsus dissentiente, opinio. 2. Plerique sunt in ea opinione, presque tous sont de cet avis. Plurimorum hæc est opinio, fert opinio; in eam opinionem adducti, ea opinione imbuti sunt plerique; ea opinio plerosque tenet, pervasit; eam opinionem plerique imbibere, in plerorumque mentibus inveteravit hæc opinio. Cf. Sententia. 3. Nemo me ab ista opinione amovebit, personne ne pourra m’ôter de l’esprit cette pensée. Ab ista opinione deducet; istam opinionem ex animo mihi extrahet; nemo mihi opinionem eam evellet ex animo, excutiet; de sententia me dimovebit, depellet, abducet. Usus: 1. Ea opinio urbem implevit. Ea opinio edita in vulgus est. In eam opinionem plerique discessere. In eam opinionem veni. In ea opinione sunt cives. Eam de te opinionem accepere. Multa erant, quæ eam opinionem confirmarent. Opinionem nemo deponet. Sed hæc sint in opinione, mais, quoique ce soit l’opinion générale. 2. Sententia, opinion, avis. Opiniones antiquas convellere, excutere; novas inserere, tradere. 3. Existimatio, fama, bonne ou haute opinion qu’on a, estime qu’on fait de qqche, espérance. Conceptæ de se opinioni respondere; opinionem de se præbitam superare, vincere; opinione meliorem se ostendere. Cf. Sententia, Existimatio.

ŎPĪNĬŎSUS, a, um, Plein d’opinion, sceptique. Syn. Magnus opinator. Usus: Homo omnium opiniosissimus.

ŎPĪNOR, aris, atus sum, ari, d. Penser, présumer, juger. Cum accus. vel prop. inf. vel de. Syn. Opinionem habeo, in opinione sum; opinio mea est; puto, existimo; animus in eam partem inclinat. Adv. Falso, temere. Usus: Homines multa in vita falso opinantur. Cf. Puto, Judico, Existimo.

ŎPĬPĂRĒ, Somptueusement, magnifiquement. Syn. Laute, apparate, splendide.

ŎPĬPĂRUS, a, um, Somptueux, magnifique. Syn. Magnarum opum.

ŎPIS, is, f. Aide, assistance, secours, appui, concours. Syn. Auxilium. Usus: 1. Opis indigere. Opem petere, implorare, exspectare. Salutem indigentibus et opem ferre, afferre, porrigere, tendere. Quacumque ope potero, te juvabo. 2. Omni vi, de toutes ses forces. Summa ope conniti. Cf. Auxilium, Juvo, Opitulor.

ŎPĬTŬLOR, aris, atus sum, ari, d. n. Porter secours, aider. Syn. Opem fero; subvenio. Phras. 1. Laborantibus amicis opitulari, venir en aide à ses amis dans le besoin. Amicis præsto esse; auxilium, opem ferre; auxilio esse; subsidio esse, adesse; miseriis oppressos levare, erigere jacentes; eorum miseriis occurrere, subvenire. Cf. Auxilium. 2. Patriæ ruenti opitulare, secourez la patrie qui va périr. Fer opem occidenti patriæ; cadentem patriam excipe; eripe ex his miseriis laborantem gravissime patriam; patriæ tuæ deesse noli; noli committere, ut auxilium tuum patria in tam adversa fortuna, in tantis malis ac calamitatibus desideret. Usus: Homini oppresso jam et desperato opitulatus sum. Ut quisque opis maxime indiget, ita opitulari decet. Cf. Adjuvo, Auxilium, Succurro.

ŎPORTET, ŭit, ere, imp. Il faut, il est juste, nécessaire. Syn. Convenit, decet, necesse est. Adv. Omnino, contra, jam pridem. Usus: Contra, ac oportet, egisti. Ex rerum cognitione efflorescat oratio, oportet. Cf. Necesse.

OPPĔRĬOR, iris, iri, d. Attendre qqn ou qqche. Syn. Exspecto.

OPPESSŬLĀTUS, a, um, particip. v. anom. Oppessulo. Verrouillé, fermé au verrou. Usus: Fores oppessulatæ. Cf. Januæ.

OPPĔTO, is, īvi vel ĭi, ītum, ere, a. Aller au devant, affronter; mourir, succomber. Syn. Morior, occumbo, obeo. Adv. Millies. Usus: Mortem pro Republica oppetere.

OPPĬDĀNUS, a, um, Qui est d’une ville (autre que Rome). Usus: Oppidanum dicendi genus, éloquence provinciale.

OPPĬDO, Beaucoup, fort, très, extrêmement. Syn. Sane, valde. Usus: Homo oppido ridiculus.

OPPĬDUM, i, n. Ville, place. Syn. Municipium, urbs modica. Epith. Antiquum, celebre, clarum, frequens, nobile, ornatum, devium, lautissimum, locuples, honestum, munitum, non maximum, vetus, sanum, tenue, vacuum a bello, florentissimum, miserrimum, prostratum ac dirutum. Usus: Constituere oppidum, fonder une ville.

OPPIGNĔRO, as, avi, atum, are, a. Engager, donner en gage. Syn. Do pignori, relinquo pignori, pignori oppono.

OPPĪLO, as, avi, atum, are, a. Boucher, obstruer. Syn. Obstruo, claudo. Cf. Obstruo.

OPPLĔO, es, ēvi, ētum, ere, a. Emplir, remplir. Syn. Impleo.

OPPLŌRO, as, avi, atum, are, n. Fatiguer de ses pleurs, de ses gémissements. Syn. Ploro. Usus: Non desines opplorare auribus meis?

OPPŌNO, is, pŏsŭi, pŏsĭtum, ere, a. Mettre devant, opposer. Syn. Objicio, contra statuo. Adv. Falso, formidolose. Usus: Sed quid oppones tandem? Auctoritatem suam invidiæ opponere. Cf. Resisto.

OPPORTŪNĒ, A propos, à temps, justement. Syn. In loco; in tempore; non incommode, loco, tempore. )( Alieno loco, tempore. Usus: Opportune adest.

OPPORTŪNĬTAS, ātis, f. Commodité, disposition, arrangement favorable. Epith. Divina, idonea major, maritima, melior, magna, maxima, plurima. Usus: 1. Opportunitas idoneorum ad agendum temporum. Tenendam hanc horam puto, urgendam opportunitatem. Loci opportunitatem credo, secutus est. 2. Usus, utilitas, avantage, utilité, profit. Magnæ sunt fluminum opportunitates. Natura provida utilitatum opportunitatumque omnium. Cf. Occasio.

OPPORTŪNUS, a, um, Commode, convenable, favorable. Syn. Commodus. )( Importunus. Adv. Maxime. Phras. Opportunus fuit adventus tuus, vous êtes arrivé au moment favorable. Commodum advenisti; tempestivis sane temporibus nobis advenisti. Ades plane in tempore; peropportune venisti; plane per tempus advenisti; optima opportunitate venisti. Usus: Opportunum actionis tempus. Nihil post hominum memoriam opportunius accidere vidi. Opportunum diversorium. Cf. Commodus, Aptus.

OPPŎSĬTĬO, ōnis, f. Opposition, contraste. Usus: Oppositio negationis.

1. OPPŎSĬTŬS, ūs, m. Action de se mettre devant. Usus: Non modo excubias sed oppositus nostrorum corporum tibi pollicemur, nous promettons non-seulement de veiller et de faire bonne garde, mais encore de te faire un rempart de nos corps.

2. OPPŎSĬTUS, a, um, Opposé, mis en face, placé devant, situé vis-à-vis. Syn. Diversus, adversus, aversus, contrarius, e regione situs. Usus: Propugnaculum hostibus oppositum et objectum. Moles oppositæ fluctibus, digues opposées aux flots. In opposito, aversa urbis parte. Cf. Contrarius.

OPPRESSĬO, ōnis, f. Oppression, violence, occupation violente. Syn. Obsessio, oppugnatio. Epith. Tetra, detestabilis. Usus: Oppressio curiæ, legum, libertatis.

OPPRESSOR, ōris, m. Oppresseur, destructeur. Usus: Vindex et oppressor conjurationis.

OPPRĬMO, is, pressi, pressum, ere, a. Presser, accabler, étouffer, cacher. Syn. Obruo, pondere affligo, subigo, servitute oppressum teneo. Adv. Maxime, misere, improviso, studiosius, funditus, indignissime, plane, iampridem. Usus: Onere, dolore opprimi. Circumveniri te dicis et opprimi. Hostes imparatos opprimere. Sopitos lux oppressit, le soleil les surprit encore endormis. Proficiscentem nox oppressit. Contumeliis opertus et oppressus. Captus, obrutus, oppressus malis. Cf. Affligo.

OPPRŎBRĬUM, ĭi, n. Opprobre, honte, déshonneur, infamie. Syn. Dedecus, ignominia. Cf. Ignominia.

OPPUGNĀTĬO, ōnis, f. Attaque, siége, assaut. )( Defensio. Epith. Publica. Usus: Oppugnationem inferre, sustinere, donner, soutenir un assaut.

OPPUGNĀTOR, ōris, Celui qui attaque, donne l’assaut, assiége. Syn. Qui fert arma contra. )( Defensor. Usus: Patriæ, salutis meæ oppugnator. Cf. Adversarius.

OPPUGNO, as, avi, atum, are, a. Combattre, attaquer, donner l’assaut, assiéger. Syn. Impugno, arma contra fero; oppugnationem infero. Phras. Urbem oppugnavit, il assiégea la ville. Admovit urbi exercitum; castra ad urbem posuit; urbem exercitu circumdedit; circa muros hæsit; vineas et aggeres muro injunxit; muros tormentis quassatos, omni instrumenti bellici apparatu labefactavit; cuniculis aliisque operibus oppugnavit. Cf. Obsideo. Usus: Oppugnare urbem et labefactare. Clandestinis insidiis, cuniculis caput alicujus oppugnare. Cf. Adversarius, Inimicus, Hostis, Murus.

OPTĀBĬLIS, e, gen. com. Désirable, souhaitable. Syn. Optandus, expetendus. Usus: Quæ vulgo optabilia et expetenda videntur.

OPTĀBĬLĬTER, D’une manière désirable, Syn. Optato.

OPTĀTĬO, ōnis, f. Souhait, vœu. Syn. Optatum; optio. Usus: Cum ei tres optationes dedisset, optavit interitum, comme il lui avait donné trois choses à souhaiter, il souhaita la mort.

OPTĀTO, Selon le désir, à souhait. Syn. Optabiliter. Usus: Optato veneris.

OPTĀTUM, i, n. Souhait, vœu, désir. Syn. Desiderium, votum. Usus: Fortuna optatis respondit. Illud præter optatum accidit. Est mihi in optatis proficisci.

OPTĬMAS, ātis, gen. com.; in pl. Optimates, um et ĭum, Le parti de l’aristocratie, les grands, les nobles. Syn. Vir primarius, princeps, nobilis, homo optimarum partium, unus ex viris summis et principibus civitatis. Epith. Gravissimi, nocentes. Usus: Contra voluntatem omnium optimatum. Optimates matronæ. Cf. Princeps.

OPTĬMĒ, Très bien. Syn. Præclare.

OPTĬMUS, a, um, Très bon, excellent; le premier. Syn. Lectissimus, præstantissimus. Phras. Vir est omnium optimus, cet homme est le meilleur de tous. Flos Reipublicæ, Princeps senatus; ornamentum ac firmamentum Reipublicæ; in quo omnia summa; columen rerum nostrarum; omnis ætatis omnis memoriæ princeps; vir, quantum terra tegit hominum, optimus. Usus: In omnibus rebus difficilis est optimi perfectio et absolutio. (Est optimus in schola, Vulg.), il est le premier de sa classe. Latine: unus inter omnes eminet; primus inter condiscipulos et litterarum laude præcipuus. Cf. Perfectus.

OPTĬO, ōnis, f. Option, libre choix, faculté de choisir. Syn. Potestas eligendi, electio. Epith. Misera. Usus: Tua sit optio. Optionem eligendi alicui dare, deferre, facere.

OPTO, as, avi, atum, are, a. Choisir; souhaiter, désirer. Syn. Cupio, desidero, exopto, expeto, voto expeto, vota facio; specto; eligo. Adv. Valde, false, amice, maxime, suavissime. Phras. Opto tibi bonum successum rei, je désire pour vous le succès de cette entreprise. Hanc rem feliciter evenire cupio; velim tibi prospere evenire, quæ facta sunt; tu quod egeris, id velim DEUS approbet; id tibi DEUS fortunet, velim. Usus: Quod ut tibi proprium sit ac perpetuum, velle et optare debemus. Cf. Desidero, Cupio.

ŎPŬLENTĬA, æ, Richesse, opulence. Syn. Opes. )( Inopia. Usus: Opulentiam parasti ex sanguine civium.

ŎPŬLENTUS, a, um, Riche, opulent. Syn. Dives. )( Inops. Opulentissima et beatissima civitas. Castra opulenta ac omnium rerum plena. Cf. Dives, Pecuniosus, Bona.

ŎPUS, ĕris, n. Ouvrage, œuvre, travail. Syn. Opera, artificium. Epith. Antiquum, artificiosum, bonum, censorium, declamatorium, egregium, grave, inchoatum, ingens, magnificum, arduum, difficile, menstruum, mirabile, multum, nimium, operosum, optimum, oratorium, perfectum, elegans, elaboratum, singulare, spissum, summum, supervacuum, totum, vitiosum, urbanum. Annua, divina, florentissima, grata, humana, inculta, rustica, sacra, tanta. Usus: 1. Magnum opus est, et forte de humanis maximum. Opus vel in hac urbis magnificentia conspiciendum. Opus magnum et arduum perfecisti, confecisti, concinnasti, absolvisti. 2. Munitio, ouvrages de fortification, machines de siége. Arcem magnis operibus sepsit. 3. Artificium, ouvrage, travail d’artiste, façon. Vas antiquo, præclaro opere, summo artificio. Galeæ opere Corinthio cælatæ. Opera manufacta. (Bona Opera, Vulg.), bonnes œuvres. Actiones sanctæ, virtutum officia, pietatis studia.

ŎPUSCŬLUM, i, n. Petit ouvrage, petit travail. Epith. Lucubratum, parvum, minutum. Usus: Minutorum opusculorum fabricator. Opusculum his contractioribus noctibus lucubratum.

ŎPUS EST, imp. Il est nécessaire, il faut, il est besoin. Syn. Necesse est, convenit. Adv. Multum, plane, valde, vehementer. Phras. Si ita opus est, s’il est nécessaire d’agir ainsi. Si ita facto opus; si ita res feret; si quid causæ fuerit; si ita rationes tuæ postulabunt; si ita res coget. Si rerum ordo postulabit; si res desideret; si ita cogit necessitas; si res tuæ ita flagitent; si res rationesque tuæ sic ferunt ac postulant; si ita necesse fuerit; si satis causæ putaveris; si ita usus est; si qua res necessitatem imposuerit; si quid fuerit, cur, etc. Si operæ fuerit, referre, etc. Usus: Opus quidem est, minus tamen necessarium. Facto, properato, maturato opus est. Omnia mihi pollicitus est, quæ mihi opus forent. Acuto et expedito homine opus est. Cf. Oportet, Necesse.

ŌRA, æ, f. Extrémité d’une chose, bord, fin, limite; région, contrée, pays. Syn. Regio, pars terrarum, extremitas. Epith. Altissima, australis, externa, latior, maritima, prima. Usus: Æther extrema ora et determinatio mundi, l’éther qui est l’extrémité et la limite du monde. Ora maritima.

ŌRĀCŬLUM, i, n. Réponse d’un dieu, oracle. Syn. Dei responsio, vaticinium. Epith. Celebre, gratum, proprium, verax, verum. Usus: Ab Apolline oraculum petebant. Oracula funduntur, dantur, eduntur. Discordia responsa velut ex ancipiti oraculo dabantur. Oraculi sortem vel elusit vel implevit. Oracula instinctu divino afflatuque funduntur.

ŌRĀTĬO, ōnis, f. Discours d’un orateur, harangue. Syn. Sermo, concio. Phras. 1. Oratio laudata, discours excellent. Oratio scripta elegantissime sententiis et verbis; copiosissima et ornatissima; bonis artibus instituta, curis et vigiliis elaborata; diu, et multis lucubrationibus commentata; puris et electis verbis composita; sapientissimis sententiis et gravibus verbis ornata atque perpolita; composita, ornata et artificio quodam ac expolitione distincta; fortis, lenis, placida, submissa; plena, teres, docta, erudita, admirabilis; conspersa verborum et sententiarum floribus; luminibus verborum et sententiarum conspersa; sententiis arguta; verbis sonans; incitata, vibrans, accurata; plena litteratæ senectutis; acris et contorta; cohærens, æquabiliter fluens; pugnax et incitata; oratio, in qua omnes verborum, omnes sententiarum illigantur lepores; quæ mira verborum ac rerum copia efflorescit; quam multa verborum et sententiarum lumina distinguunt. 2. Oratio vitiosa, discours plein de défauts. Diffluens, dissoluta; turgens et inflata; jejuna, arida, spinosa, exilis, exsanguis; priscis aut duriter translatis verbis composita; abhorrens ab auribus vulgi; tristis, horrida, aspera, inculta, rapida, angusta; neque perfecta, neque conclusa. 3. Non opus est longa oratione, il n’est pas besoin de plus de paroles. Longiorem orationem tua non exspectat, non patitur humanitas. Respuit, recusat, renuit, rejicit, reformidat tua humanitas longiorem orationem. Pluribus tecum agere non debeo, ne importunus videar, aut tuam nescire humanitatem. Cf. Breviter. Usus: Orationis flos, copia, lumen, facultas. Orationem habere, dicere, instituere. Oratio huc delabitur. Hic tandem consistit oratio. (Oratio, Vulg.), prière, oraison. Latine: Precatio. (Oratio mentalis, Vulg.), oraison mentale, méditation. Latine: Tacita, vel mente concepta precatio.

ŌRĀTĬUNCŬLA, æ, f. Petit discours. Syn. Oratio. Epith. Aureola.

ŌRĀTOR, ōris, m., Oratur; l’orateur, c. à d., celui qui a la parole dans une ambassade, ambassadeur, député, parlementaire. Syn. Orator; legatus. Epith. Accommodatus ad probandum, mediocris, bonus, præstans, simplex, gravis, acer, acerbus, incensus, canorus, acutus, ornatus, amplus, copiosus, argutus, verbis dulcis, volubilis, vehemens, perfacetus, industrius, clarus, compositus, mollis, deterrimus, magnificus, suavis, exercitatus, politus, sapiens, intermedius, quasi temperatus, magnus, mirabilis, uber, fecundus, aptus ad crudiendum, fortis, grandis, tragicus, ardens, subtilis, miserabilis, callidus, jejunus, illustris, modicus, pressus, levis, remissus, sanus, singularis, sermonis plenus, humilis, elegans, audax, infacundus, verecundus in transferendis verbis, parcus, demissus, tardus, immemor, tenuis, non vulgaris, disertus, operarius, perfectus, inurbanus, inops urbanitatis, locuples oratione, dignus, odiosus, tolerabilis, vitiosus, concinnus, grandiloquus. Phras. Orator est imprimis elegans, cet orateur est tout à fait remarquable. Orator est, cui summam copiam facultatemque dicendi natura largita est; in dicendo copiosus; hominum disertissimus; si causa oranda est, eloquentissimus; qui eloquentia in notitiam primum populi, post in honorem pervenit; orator in quo plus curæ, an naturæ sit ad omnem eloquentiam, non facile dixerim; in quo tanta ingenii ubertas, tanta in dicendo jucunditas, ut illa, quæ extorquet, impetrare eum credas; ut auditorem dissentire pudeat, ut illectus tanta suavitate auditor non rapi videatur, sed sequi. Unus suæ ætatis regnare in judiciis dicitur. Nitidus et candidus orator, et quodammodo præ se ferens in dicendo nobilitatem suam. Orator, quem in numero veterum locare non timeas; quo non alius contra veteres oratores dignior nominaretur. Usus: Orator plenus atque perfectus is est, qui de omnibus rebus possit varie copioseque dicere.

ŌRĀTŌRĬĒ, D’une manière oratoire. Syn. Ornate, copiose, splendide.

ŌRĀTŌRĬUS, a, um, Relatif à l’orateur, d’orateur, oratoire. Usus: Oratoria ars, vis, ornamenta.

ŌRĀTŬS, ūs, m. In abl. sing. et plur. tantum. Prière. Usus: Oratu tuo scripsi.

ŌRBĬCŬLĀTUS, a, um, Orbiculaire, fait en rond, en cercle, arrondi. Usus: Mala orbiculata, pommes rondes (excellente espèce).

ORBIS, is, m. Cercle, rond; l’orbe du monde, l’univers. Syn. Circulus, ambitus, mundus. Epith. Angustus, brevis, brumalis, cœlestis, certus, conversus, expers, exterior, immobilis et constans, immutatus, rectus, inferior, insitus, latus, magnus, parvus, perpetuus, proximus, saltatorius, signifer, solstitialis, summus, tardior, superus, totus; dispares, finientes. Usus: Circuitus et quasi orbis verborum, période, enchaînement de mots dans une sorte de cercle. Citius quam putarem, conversus est orbis hic reipublicæ, cette évolution politique s’est opérée plus rapidement que je n’aurais cru. Orbis terræ. Ab orbe condito. Orbem facere, in orbem consistere, in orbem se recipere, faire un cercle, se mettre en rond.

ORBĬTA, æ, f. Trace d’une roue dans le sol, ornière. Syn. Rotæ currentis vestigium.

ORBĬTAS, ātis, f. Perte d’une personne chère. Epith. Maxima, misera. Usus: Filiorum orbitati egregium tutorem instituit, il donna à ses fils un excellent tuteur après sa mort.

ORBO, as, avi, atum, are, a. Priver qqn d’une personne chère, priver, dépouiller. Syn. Privo, spolio, nudo. Usus: Omni spe, auxilio orbata respublica. Hæc philosophia spoliat nos judicio, orbat sensibus. Cf. Privo.

ORBUS, a, um, Privé de ses parents, de ses enfants; privé, dépouillé. Syn. Privatus, desertus. Usus: Orba ab optimatibus civitas. Orbus rebus omnibus.

ORCHESTRA, æ, f. Orchestre, place affectée aux sénateurs dans les théâtres romains. Syn. Locus in theatro vel scena Senatoribus destinatus.

ORCUS, i, m. L’enfer; le dieu des enfers. Syn. Dis pater, Pluto. Epith. Niger, formidabilis. Usus: Verres, ut alter Orcus venit Ennam.

ORDĬNĀTĒ, Par ordre, avec ordre, régulièrement. Usus: Ordinatim, ordine, ex ordine, composite, distincte, distribute. Usus: Ille passim, ego ordinate.

ORDĬNĀRĬUS, a, um, Conforme à l’ordre, ordinaire, habituel. Usus: Ordinaria consilia.

ORDĬNĀTIM, Par ordre, à son tour, à son rang. Syn. Ordinate.

ORDĬNO, as, avi, atum, are, a. Mettre en ordre, ordonner, disposer. Syn. Compono, constituo, in ordinem adduco vel redigo, digero, ratione dispono. Phras. 1. (Aciem ordinare, Vulg.), ranger une armée en bataille. Aciem constituere, dirigere, componere, struere; agmen componere; in ordinem redigere; in certum ordinem milites cogere; in certas partes distribuere; in certos numeros distribuere, ac suo quemque loco statuere; ordines instruere. 2. Rempublicam habemus optime ordinatam, tout est parfaitement ordonné dans la république. Omnia suis ordinibus moderata sunt; ex inordinata, in ordinem adductam, pulcherrime digestam, suis momentis atque summo judicio dispensatam, ac dispositam habemus rempublicam. 3. (Ordinatus est Sacerdos, Vulg.), il a été ordonné prêtre. Sacris vel sacerdotio initiatus, inauguratus est, sacerdos creatus est. Usus: Cum omnia ordinarentur, instruerentur, pararentur.

ORDĬOR, īris, orsus sum, iri, d. Tisser, ourdir; commencer, entreprendre. Syn. Incipio. )( Finio. Usus: Unde orsa est, inde terminetur oratio. Ordiri a facillimis. Cf. Inchoo, Incipio.

ORDO, ĭnis, m. Ordre, disposition, arrangement convenable. Syn. Ratio, dispositio, collocatio; classis hominum, natio. Epith. Accommodatus, admirabilis, alienus, amplus, magnus, pergratus, singularis; florentes, directi. Phras. 1. Nihil ordine actum est, rien n’a été fait avec ordre. Confusius acta res est; perturbata et confusa erant omnia; gesta sunt omnia præposteris temporibus, confusis personis, perturbato ordine; perturbate, confuse agebantur omnia. 2. Milites sine ordine in hostem ivere, les soldats coururent en désorde contre les ennemis. Sparsi et inconditi; dispersi et inordinati, sine ducibus certis, sine imperio hostem invadunt; incomposito agmine hostem aggrediuntur; effusi et contemptim, negligenter et incomposite; acriori impetu, quam compositiori ordine pugnam inivere; dispersi et palantes in hostes incurrunt. Usus: 1. Ordo est compositio rerum aptis et accommodatis locis. Præcepta suum habent ordinem, domestico ordine administrantur. In omnibus rebus ordinem adhibere, tenere, sequi, servare, conservare. Ad ordinem se referre. In ordinem adducere, redigere. Ordinem immutare, perturbare. Hoc recte atque ordine et e republica factum. Ex ordine rogare sententiam. Extra ordinem; præter ordinem. 2. Hominum classis, cœtus, gradus, natio, ordre, rang, condition, classe, division des citoyens. Ordo senatorius, equester. Ordo pecuariorum, publicanorum. Omnium ordinum consensus. Ordines ducere præfectorum militarium est, commander une compagnie, être officier. Altiorem ordinem assignare, adipisci. In ordinem cogere, redigere. Cf. Religio.

ŎRĬCHALCUM, i, n. Laiton. Æris genus auri colore.

ŎRĬENS, entis, omn. gen. L’orient, le levant. Syn. Ortus. )( Occasus. Usus: Qui terras ab Oriente ad Occidentem colunt.

ŎRĬGO, ĭnis, f. Origine, provenance. Syn. Principium, initium, causa, ortus, stirps, semen, fons, caput, auctor. Phras. Hæc origo erat omnium malorum, voilà quelle était la source de tous les maux. Stirps, fons omnium calamitatum; hæc erant malorum fibræ, hoc caput mali; inde natum omnium malorum principium; inde malum omne profluit, dimanat, oritur, se diffundit; inde ducta est illa malorum series et catena; inde ortum, exortum, enatum est, quidquid est mali; ab illa scintilla tam triste incendium exarsit. Is casus tot mala nobis peperit, progenuit; inde tot mala nobis creata sunt, in nos redundarunt, in nos profecta sunt; inde tot mala exstitere, manavere. Cf. Causa. Usus: Originem rei quærere, persequi, reperire. Verborum delectus, est origo eloquentiæ. His vestigiis ad mali caput et originem pervenimus.

ŎRĬOR, īris, ortus sum, oriri, d. fut. oriturus, Se produire, paraître, se montrer, naître. Syn. Nascor, exorior, proficiscor, mano. )( Occido. Phras. Ex asperitate vitæ oriatur castimonia necesse est, pour être chaste, il faut nécessairement mener une vie austère. Ex asperitate vitæ efflorescat, exsistat, proveniat, manet, enascatur necesse est. Usus: A se oritur illa herba, sua sponte nascitur. Hoc solum, in quo tu ortus et procreatus es. Statu nobili ortus. Cf. Origo.

ŎRĬUNDUS, a, um, Originaire, issu, qui tire son origine de. Syn. Ortus, ortum habens, originem trahens, ducens, deducens; auctorem generis ciens. Usus: Ab ingenuis oriundus, né de parents libres.

ORNĀMENTUM, i, n. Ornement, parure, costume, bijoux; distinction, gloire, honneur, illustration. Syn. Decus, insigne, honor, dignitas, lumen. Usus: In animis vestris ego omnes triumphos meos, ornamenta omnia honoris, monumenta gloriæ condi volo. Cato decus et ornamentum civitatis. Plurima in aliquem ornamenta conferre, congerere. Ornamentis aliquem afficere. Multa a me in illum ornamenta profecta sunt. Aliquem ornamentis spoliare. Tollere alicui vetera ornamenta et minuere. Recuperare dignitatis ornamenta. Cf. Honor, Dignitas.

ORNĀTĒ, D’une manière ornée, soignée, avec élégance. Syn. Eleganter, polite, splendide, composite, non inornate, non inculte.

ORNĀTŬS, ūs, m. Ornement; ressources; grâce, élégance, ornements du style. Syn. Ornamentum; lux verborum, flos orationis. Epith. Acerbus et lugubris, admirabilis, amplus, aptus, non dignus, elegans, insignis, magnificus, magnus, militaris, mirabilis, muliebris, novus, oratorius, perpetuus. Usus: 1. Ornatus orationis tanquam vestis. Removere, negligere omnem ornatum. Hæc quasi lumina magnum afferunt ornatum orationi. 2. Vestitus, vêtement. Statua ornatu militari. Ornatus regalis.

ORNO, as, avi, atum, are, a. Parer, orner, embellir; louer, vanter, célébrer. Syn. Exorno, illustro, decoro, honesto, ornatum affero, ornamenta congero, ornamentis afficio, ornamento sum; paro, adorno, instruo. Adv. Magnifice, mirabilius, rhetorice, tragice, splendide, vehementer, justissime, merito, copiose, leviter, probe, maxime, amplissime. Phras. 1. In te ornando omnes conspirant, tout le monde conspire à vous combler d’honneurs. Omnia in te ornamenta honoris certatim conferunt, congerunt. In amplificanda dignitate tua, in cumulandis honorum insignibus certatim omnes elaborant. Nemo est, a quo non ornamenta quædam honoris in te profecta sint; qui tibi non mirifice cupiat; qui, quæ sunt in Republica amplissima, tibi deberi non fateatur. 2. Litteræ maxime hominem ornant, les belles-lettres sont le plus bel ornement d’un homme. Maximum homini accedit ex litteris ornamentum; litteræ homini maximum afferunt, conferunt ornamentum; maximo ornamento sunt; hominem exornant, illustrant, honestant; honestum et ornatum reddunt, efficiunt. Usus: Classem, convivium ornare et apparare, équiper une flotte, apprêter un festin. Beneficiis, laudibus, honorum insignibus ornare. Locus ad dicendum ornatus. Domicilium, signis, tabulis, rebus omnibus necessariis ornatum. Auctoritate, præsidiis, studiis aliquem ornare.

ŌRO, as, avi, atum, are, a. Prier, demander, solliciter. Syn. Rogo, obsecro, obtestor. Adv. Etiam atque etiam, melius, plane, vehementer. Phras. 1. (Orare, Vulg.), prier, faire une prière. Latine: Precari, preces fundere; precibus sollicitare, votis supplicibus fatigare DEUM; DEUM precibus quam religiosissime colere, venerari. DEUM per preces suppliciter consulere; ad preces, precibus se dare; in vota et preces, in ardentissimam precationem se effundere; ad DEUM confugere; divinum præsidium, auxilium, divinam opem implorare; DEO ardenter supplicare; dies noctesque in precando ponere. 2. (Devote orare, Vulg.), prier avec dévotion. Junctas manus ad cœlum attollere et animum ad DEUM transferre; conjunctis manibus versisque in cœlum oculis statas precationes distincte, citra festinationem, cum ardentissima cogitatione et pietate pronuntiare. Usus: 1. Peto igitur a te, vel si pateris, oro. Multis et supplicibus verbis orat. DEUM orare et precibus placare, prier DIEU. 2. Orationem habeo, prononcer un discours. Nemo capitis causam melius oravit. (Oro, je te prie, de grâce, formule de politesse, sine casu verbi, Vulg.).

ORTŬS, ūs, m. Le lever des astres; naissance. Syn. Exortus; oriens. )( Occasus. Epith. Gravior, verior, moderatus et constans, præclarus, similis et minime generosus; clari, nitidi. Usus: Multæ sectæ a Socrate ortum habent. Siderum ortus et obitus. Cato ortu Tusculanus, Caton, né à Tusculum. Ortus omnium artium rudis fuit et exilis, toutes les sciences ont eu de faibles et pénibles commencements. Cf. Origo.

1. OS, ōris, n. Bouche. Epith. Alacre et promptum, aptissimum, ardens, coruscum, durissimum, ferreum, ferum, fœtidum, importunissimum, impurissimum, incolume, infame, infestum, intimum, plenius, pulcherrimum, supinum, tacitum, pristinum. Usus: 1. Cibum alicui in os ingerere. 2. Conspectus, vultus, præsentia, visage, face, figure. Tu, cujus os mihi ante oculos versari solet. In ore vulgi versabatur. Frequens in foro, in ore, in oculis. 3. Sermo, discours. Id tibi frequens in ore est, vous avez cela sans cesse à la bouche. Brutus in ore et desiderio omnium est, être l’objet de l’entretien général. 4. Introitus, aditus, ouverture, entrée. In ore portus. 5. Impudentia, hardiesse, effronterie, impudence. Nostis os hominis et audaciam, vous connaissez l’impudence de l’homme. Os tuum ferreum senatum convitio verberavit. Dudum os perfricuisti. Ore pleno, in os laudare aliquem.

2. OS, ossis; plur. ossa, ossĭum, n. Os, ossements. Usus: Quid dicam de ossibus, quæ subjecta corpori, mirabiles commissuras habent, et ad stabilitatem aptas, et ad omnem corporis actionem? Parlerai-je des os qui sont la charpente du corps, et dont les jointures sont admirablement conçues, soit pour l’affermir, soit pour se prêter à tous ses mouvements? Cineri et ossibus mortui illudere, maculam inurere.

OSCEN, ĭnis, m. Oiseau dont le chant servait de présage. Syn. Avis ore vel cantu auspicium faciens. Usus: Aves et alites et oscines.

OSCĬTANS, antis, omn. gen. Inactif, négligent, inattentif. Syn. Negligens, ignavus, segnis. Usus: Illa oscitans et dormitans sapientia. Cf. Piger.

OSCĬTANTER, Négligemment, par manière d’acquit. Syn. Negligenter, indiligenter. Usus: Tam solute, tam leniter, tam oscitanter.

OSCĬTOR, aris, atus sum, ari, d. Bailler, demeurer inactif. Syn. Dormito, otior. Usus: In tanta calamitate oscitaris adhuc dum? Cf. Cesso, Otior.

OSCŬLĀTĬO, ōnis, f. Action de donner un baiser.

OSCŬLOR, aris, atus sum, ari, d. Donner un baiser. Syn. Suavium do, dissuavior, osculum do, osculum fero. Phras. Terram religione inclitam osculatus est, il baisa cette terre si vénérable par ses souvenirs religieux. Pio osculo terram contigit; terram pio osculo appetivit; terræ osculum tulit, dedit; terram dissuaviatus est. Cf. Basium. Usus: Complexus filium osculatusque dimisit.

OSCŬLUM, i, n. Baiser. Syn. Osculum dare vel ferre matri.

OSTENDO, is, di, sum, ere, a. Montrer, faire voir, exposer. Syn. Demonstro, indico, planum facio, declaro, propono, doceo. Adv. Aperte, contra, insidiose, neque, opinato, optime, palam, paulum, probabiliter, quam brevissime, ultro, vulgo. Phras. Rem clare ostendi, j’ai expliqué clairement l’affaire. Digitum in rem intendi; exposui, planum feci; rationes, demonstrationes, quæ vim afferrent, quæ ad id cogerent, congessi; ut se res haberet, clare exhibui, explicui, demonstravi. Usus: Os tuum non modo ostendis, sed offers. Bellum ostendere potius, quam inferre. Cf. Perspicuus.

OSTENTĀTĬO, ōnis, f. Action de montrer, orgueil, vanité, ostentation. Syn. Venditatio, jactatio, simulatio, vanitas. Epith. Gloriosa, inanis, insolens, magnifica, popularis, puerilis. Usus: Vitanda est ingenii ostentationisque suspicio, il faut éviter de faire parade de son talent. Qui simulatione et inani ostentatione stabilem se gloriam consequi posse arbitrantur, vehementer errant. Cf. Jacto, Glorior.

OSTENTĀTOR, ōris, m. Celui qui fait parade de, qui étale qqche. Syn. Gloriosus. Epith. Pecuniosus. Cf. Superbus.

OSTENTO, as, avi, atum, are, a. Faire étalage, montre, parade, se vanter de, etc. Syn. Vendito. Adv. Aperte. Usus: 1. Venditare ingenium, prudentiam ostentare. 2. Præ me fero, expono, montrer qqche avec menace, menacer de. Bellum ex altera parte cædem ostentat, ex altera servitutem, la guerre nous montre en perspective le massacre ou la servitude. Aliud moliri, aliud specie simulationis ostentare. Cf. Glorior.

OSTENTUM, i, n. Prodige, merveille, phénomène extraordinaire, miracle. Syn. Portentum. Epith. Grave, triste. Usus: Magnorum periculorum metus ex ostentis portenditur. Appius ostenta facit de signis et tabulis, Appius fait des merveilles en statues et en tableaux. Cf. Omen.

OSTENTŬS, ūs, m. Vanité, parade; signe, marque, preuve. Usus: Egone Jugurthæ ostentui essem? Devais-je donc être la preuve des crimes de Jugurtha?

OSTĬĀTIM, De porte en porte. Usus: Ostiatim panem quærere. Ostiatim agere crimen, suivre les actes de brigandage de maison en maison, c. à d., énumérer les maisons ou Verrès a commis quelque brigandage.

OSTĬĀRĬUM, ĭi, n. Impôt mis sur les portes. Syn. Tributum in singula domorum ostia imperatum. Usus: Frumentum, ostiaria, arma, vecturæ imperabantur.

OSTĬUM, ĭi, n. Porte. Syn. Janua. Usus: Portus, ostium et aditus, entrée du port. Fluminis ostium, embouchure d’un fleuve.

OSTRĔA, æ, f. Huître. Usus: Ostreis et conchylibus abstinere.

ŌTĬOR, aris, atus sum, ari, d. Avoir du loisir, ne rien faire. Syn. Nihil ago, cesso, vaco, otio abutor. )( Negotior. Phras. 1. Non otiabor, je ne me reposerai point. Non cessabo; non ero feriatus a nostris litteris; non ita complectar, sequar otium, ut desidiæ me dedam; non committam, ut otio diffluam, tabescam, langueam, hebescam; non committam, ut, quod solet, animus otio luxuriet, lasciviat aut senescat; etsi nihil est, quod agam, non tamen indormiam. 2. Turpe est otiari, la paresse est chose honteuse. Turpe est, compressis, quod aiunt, manibus sedere; otio, situ, desidia marcescere, otio se tradere; otio, segnitie demittere animos; otium ac tempus conterere, terere; cessatione torpescere. Usus: Otiandi, non negotiandi causa Syracusis abest, il a quitté Syracuse pour se reposer, non pour faire du négoce. Cf. Pigritia.

ŌTĬŌSĒ, A loisir, à son aise, sans se presser, tranquillement. Syn. Per otium, vacuo animo et soluto.

ŌTĬŌSUS, a, um, Inactif, désœuvré, paresseux. Syn. Cessans, nihil agens, feriatus, vacuus; laxatus curis; qui animo vacuo est ac soluto; qui cura vacat, et negotio; iners, languidus, vacuus ab opere, solutus ab opere; qui in otio est; in otio desidet. )( Operosus, semper aliquid agens. Adv. Nimium, nunquam. Usus: Cessatio libera, et otiosa. Nihil otiosa vita jucundius, si quoddam doctrinæ atque studiorum pabulum habeat. Alienæ calamitatis otiosus spectator. Nunquam minus otiosus sum, quam cum otiosus, je ne suis jamais moins désœuvré que quand je ne vaque point aux affaires publiques. Otium meum nunquam otiosum, mon loisir est toujours occupé. Cf. Piger.

ŌTĬUM, ii, n. Repos, loisir; oisiveté. Syn. Tempus, spatium, vacuum tempus, laxamentum, cessatio libera atque otiosa, remissio, vacatio a labore, quies, vacatio ætatis, tranquillitas vitæ, facultas vacui et liberi temporis. Epith. Commune, domesticum, forense, honestum, inertissimum et desidiosissimum, jucundum, litteratum, luxuriosum, majus, moderatum, multum, nimium, nimis otiosum, præparatum, primum et summum, tantum, urbanum. Phras. Si quid otii nactus fuero, litteras ad te dabo, dès que j’aurai un moment, je vous écrirai. Si otium erit; si vacabit; si per occupationes licebit; si quid habebo vacui temporis; si e negotiis emersero, respiravero; si occupationibus vacui temporis aliquid eripere licebit; si liber a negotiis fuero; si me iis rebus, quibus nunc implicatus teneor, explicavero; si ab occupationibus me expedivero; si quid otii dabitur, præstabitur, tribuetur a negotiis; si occupationibus relaxatus fuero; si vinculum illud occupationum, quo et assidue adstringor et arctissime, non dicam exsolvetur, sed paululum modo, paulisper, aliquantulum, aliquantisper, nonnihil, aliqua ex parte laxabitur, litteras a me quam primum accipies. Usus: Raro otium nanciscor, et id, quod datur, fere in philosophia consumo. Otio affluere, abundare, avoir beaucoup de loisir. Per otium aliquid facere, faire qqche en prenant son temps. Si otium fuerit, ad scribendum me conferam. Referre se in vel ad otium et quietem. Otium et solitudo languorem afferunt hominibus. Inertissimo et desidiosissimo otio frui, perfrui. Otium perturbare, troubler le repos. In otii portum confugere. In otio considere.

ŎVANS, antis, omn. gen. Triomphant par ovation. Syn. Prope triumphans. Usus: Ovantes urbem introibant. Ovanti urbem ingredi concessum est.

ŎVIS, is, f. Brebis. Syn. Pecus. Usus: Ovium villis contextis homines vestiuntur. O præclarum custodem ovium, ut aiunt, lupum! Ovium usus nullus, ubi pastor deest. Ovem lupo committere, confier au loup le soin d’une brebis (Prov.).

ŎVUM, i, n. Œuf. Epith. Recens, hypenemium, Zephyricum seu irritum, durum, molle, tremulum seu sorbile, geminum, frixum. Usus: Anatum ova gallinis supponimus. Pisces ova cum genuerint, etc. Ova parere, pondre. Ovis vel ova incubare, couver. Ex ovis pullos excludere, faire éclore les petits. Integram famem ad ovum afferre, apporter à l’œuf un appétit entier, c. à d., se mettre à table avec un grand appétit: quoniam apud Romanos ova primum apponebantur. Ovum ovo tam simile vel similius non est, de rebus simillimis, se ressembler comme deux gouttes d’eau (Prov.).

PĀBŬLUM, i, n. Nourriture, aliment; patûre, fourrage. Syn. Pastio. Epith. Naturale, pingue. Usus: Consideratio naturæ pabulum animi, l’étude de la nature est l’aliment de nos âmes. Pabuli a terra procreati ubertas vel tenuitas. Magna est hoc anno pabuli copia. Frumenta in pabulum missa.

PĀBŪLĀTĬO, ōnis, f. Fourrage, action d’aller au fourrage, fourrager. Usus: Hostes pabulatione prohibere.

PĀBŬLĀTOR, ōris, m. Fourrageur. Usus: Missi pabulatores.

PABŬLOR, aris, atus sum, ari, d. n. Fourrager, aller au fourrage. Syn. Pabulum quæro. Usus: Pabulandi causa, pabulatum missa cohors.

PĀCĀTUS, a, um, Pacifié; calme, paisible, tranquille. Syn. Quietus, tranquillus.

PĀCĬFĬCĀTĬO, ōnis, f. Pacification, traité de paix; accommodement. Usus: Ne te in hanc pacificationem interposueris, ne vous interposez point dans cette réconciliation. Cf. Conditio.

PĀCĬFĬCĀTOR, ōris, m. Pacificateur. Syn. Qui pacem facit.

PĂCĬFĬCĀTŌRĬUS, a, um. Qui doit rétablir, négocier la paix. Usus: Legatio pacificatoria.

PĀCĬFĬCUS, a, um, Qui aime la paix, pacifique. Syn. Quietus.

PĂCISCOR, ĕris, pactus sum, cisci, d. n. et a. Faire un traité, une convention avec qqn, s’arranger, convenir de. Syn. Pango, depaciscor, pactum vel pactionem facio, pactionem cum aliquo confio, pactionem vel fœdus facio, fœdus cum aliquo ferio. Adv. Inique. Usus: Pacisci sibi præmium, mercedem ab aliquo, convenir avec qqn d’un salaire, d’une récompense. Cf. Pactum, Pactio.

PĀCO, as, avi, atum, are, a. Pacifier. Syn. In tranquillum redigo, sedo, pacatum reddo. Phras. Nondum penitus pacati erant hi populi, ces peuples n’étaient pas encore entièrement pacifiés. Populorum istorum animi mentesque a superiore bello nondum resederant; nondum quiescebant, acquiescebant, conquiescebant populorum istorum feroces animi; nondum penitus illorum turbæ, ac seditiones compressæ erant ac cohibitæ. Cf. Tranquillus. Usus: Civitates pacatæ. Cf. Concilio, Conjungo, Amicitiam redintegrare.

PACTĬO, ōnis, f. Convention, accord, accommodement, traité. Syn. Pactum, conventum, conditio, fœdus. Epith. Nefariæ, bellicæ, hostiles, iniquæ, non modo publicæ verum etiam privatæ oratorum. Usus: Ad pactionem venire, adire, accedere, en venir à un accommodement. Pactionem conflare cum aliquo, facere, conficere, faire une convention avec qqn. Pactione aliquem sibi obstringere, obligare, s’unir, s’attacher qqn par un traité. In pactione manere, être fidèle à sa parole. A pactione recedere, manquer aux traités, aux conventions. Pactio verborum, formule déterminée, terme d’une convention.

PACTOR, ŏris, m. Négociateur, médiateur. Usus: Societatis pactores.

PACTUM, i, n. Traité, accord, pacte, contrat. Syn. Pactio, conventum, conventio, decisio, conditio. Phras. Quæ e pacto tibi debeo, fideliter præstabo, j’accomplirai fidèlement ce qui a été stipulé dans nos conventions. De quibus inter nos convenit, qua pactione obstrictus teneor, qua conditione tecum pepigi, decidi, integre et summa fide a me servabitur. Stabo conventis, pactis; a pacto et constituto pretio non recedam; quod inter nos pactum, transactum, decisum est, præstabo. Cf. Pactio. Usus: Pacta conventa, stipulationes. Pacta et promissa nec vi, nec malo dolo facta, præstanda et servanda sunt. Pacto stare. In conditione atque pacto manere. Nescio, quo pacto fiat, je ne sais comment il se fait...

PÆDĂGŌGUS, i, m. Gouverneur, précepteur, maître. Syn. Pueri custos. Phras. Est pædagogus illius, il est son gouverneur. Ejus moribus regendis aut formandis præfectus est; pueritiam ejus format; hunc moderatorem pueritiæ suæ habet.

PĀGĀNUS, a, um, De village, de campagne; subst. Paysan, villageois. Usus: Nullum est hac in urbe collegium, nulli pagani, nulli montani. (Paganus, païen, gentil. Vulg.), Latine: Priscæ superstitionis sectator falsorum numinum cultor.

PĀGELLA, æ, f. Feuille de papier. Sed quid ago? Non imitor λακωνισμόν tuum, altera jam pagella procedit.

PĀGĬNA, æ, f. Feuille écrite, page, feuillet; livre, lettre. Epith. Extrema, postrema, prior. Usus: Quasi in extrema pagina. Meam parcimoniam hujus paginæ contractio significat. Pagina tua me perturbavit, magnæ molestiæ fuit.

PĀGUS, i, m. Village, bourg, bourgade. Syn. Villa. Usus: Pagorum et vicinitatum omnium collegium. In Gallia non solum in omnibus civitatibus atque in omnibus pagis partibusque, sed pæne etiam in singulis domibus factiones sunt.

PĀLA, æ, f. Bêche; chaton de bague qui contient une pierre. Syn. Annuli pars latior, cui gemma inseritur aut signum insculpitur. Usus: Quum palam ejus annuli ad palmam converterat, quand il avait tourné à l’intérieur de la main le chaton de cet anneau.

PĂLÆSTRA, æ, f. Lieu public où l’on s’exerçait à la lutte; école d’éloquence, académie. Syn. Gymnasium. Usus: Palæstræ dare operam. Isthuc palæstræ multum habet et olei. Numerus oratorius serius aliquanto notatus et cognitus, quasi quamdam palæstram et extrema lineamenta orationi attulit, le nombre oratoire signalé et connu un peu plus tard est venu donner à la parole comme le cachet de l’art et le fini des formes. Sine nitore ac palæstra, sans ornement, sans élégance. Cf. Schola.

PĂLÆSTRĬCĒ, En lutteur, à la manière des lutteurs. Syn. Palæstritarum more.

PĂLÆSTRĪTA, æ, m. Maître de palestre.

PĂLAM, Publiquement, en public, ouvertement. Syn. Manifeste, aperte, in conspectu omnium; in oculis omnium; in ore atque oculis omnium; sub oculis; inspectantibus omnibus; luce et palam. )( Clam, ex occulto et insidiis. Usus: Luce et palam, in foro. Nondum palam factum erat scelus. Cf. Conspectus, Præsens.

PĂLĀTĬUM, ĭi, n. Palais, demeure impériale ou royale. Usus: Descendit de palatio.

PĂLĀTUM, i, n. Le palais, organe du goût. Syn. Pars oris interior, in qua sensus est gustatus. Epith. Extremum, infimum, varium. Usus: Voluptas, quæ palato percipitur. Non sequitur, ut cui cor sapit, ei non sapiat palatum, la délicatesse de l’âme n’empêche pas celle du palais.

PĂLĔA, æ, f. Paille. Usus: Paleam aurumve portet navis, ad bene gubernandum nihil interest.

PĂLIMPSESTUS, i, m. Palimpseste, parchemin dont on a gratté la première écriture pour y écrire de nouveau. Usus: Laudo, quod in palimpsesto scripseris, in chartula mallem.

PĂLĪNŌDĬA, æ, f. Palinodie. Syn. Retractatio. Phras. Palinodiam cecinit, il a chanté la palinodie, il s’est rétracté. Retexuit orationem suam; juravit, nolle esse dicta, quæ in me protulisset; non difficulter permotus est ad receptum pertinacis sententiæ; ea, quæ in me jecerat, ut indicta esse voluit; revocavit omnia, quæ intemperanti lingua in me offuderat. Usus: Palinodia subturpicula mihi esse videbatur.

PALLA, æ, f. Palla, mantille de femme. Vestis muliebris genus.

PALLĂDĬUM, ĭi, n. Le Palladium, statue de Pallas. Syn. Signum Palladis. Usus: Libros ex medio incendio velut Palladium sustulit.

PALLĔO, es, ŭi, ere, n. Pâlir. Syn. Expallesco, exalbesco. Phras. Palluit ad conspectum militis, à la vue du soldat, il pâlit. Pallor homini suffusus est, et totum corpus vitalis color reliquit; exspiranti similis fuit; oris exsanguis notas pallor confuderat; exsanguis ac pallore deformis constitit ad conspectum militis. Usus: Sudat, pallet, erubescit, titubat.

PALLĬĀTUS, a, um, Vêtu d’un pallium, d’un manteau à la grecque. Usus: Græcus judex modo palliatus, modo togatus, tantôt en pallium, tantôt en toge.

PALLĬDUS, a, um, Pâle; moisi. Usus: Pallido cortice arbor.

PALLĬŎLUM, i, n. Petit manteau grec. Epith. Sordidum. Usus: Sæpe est sub palliolo sordido magna sapientia.

PALLĬUM, ĭi, n. Manteau grec. Syn. Amiculum vestibus injici solitum, quod Græcorum proprium fuit, ut toga Romanorum. Epith. Aptum ad omne tempus, laneum, purpureum. Usus: Pallium in collum conjicere; onerare humerum pallio, jeter le manteau sur les épaules. Pallium alicui detrahere. Pallio tegere. Iste cum pallio purpureo. Colligere pallium, retrousser le manteau.

PALLOR, ōris, m. Pâleur; crainte, frayeur. Usus: Terrorem pallor et dentium crepitus consequitur. Magno cum tremore et pallore aliquid dicere; pallorem traho, contraho, in pallorem verti; pallore infici. Cf. Palleo.

PALMA, æ, f. La paume de la main, palme, victoire, etc. Syn. Manus pars interior; victoria, principatus. Phras. Ille de omnibus palmam tulit, il a vaincu tout le monde. Palmam retulit; omnibus palmam eripuit. Cf. Supero, Vinco. Usus: 1. Dialectica pugno, Rhetorica palmæ similis est, la dialectique ressemble au poing et l’éloquence à la main ouverte. Aliquem palma concutere, souffleter qqn. 2. Arbor palma, palmier. Epith. Lemniscata, procera et tenera, urbana. Palmæ agrestes, multæ, plurimæ. Palma nobilissima illa arbor, nulli cedit ponderi, sed contra assurgit, et reluctatur. 3. Transl. Victoria, victoire, triomphe, palme. Eloquentiæ palmam alicui dare, deferre. Palmam alicui dubiam facere.

PALMĀRIS, e, gen. com. Grand d’une palme; qui mérite la palme, le prix. Usus: Statua palmaris, statue remarquable. Palmaris illa philosophorum sententia.

PALMĀRĬUS, a, um, De palmier; subst. Chef-d’œuvre. Usus: Id est, quod palmarium puto: me reperisse, etc., mais, mon chef-d’œuvre, c’est de....

PALMUS, i, m. Palme, mesure de longueur de douze pouces. Mensuræ genus.

PĀLOR, aris, atus sum, ari, d. Errer, se disperser. Syn. Vagor, dispergor. Usus: Vagi per agros palantur milites. Exercitus per silvas fuga palatus. Cf. Vagor, Erro.

PALPĔBRÆ, ārum, f. pl. Paupières. Syn. Tegumenta oculorum mollissima. Epith. Resectæ.

PALPĬTO, as, avi, atum, are, n. Trembler, remuer, palpiter. Syn. Tremore concutior. Usus: Cor animantis evulsum ita mobiliter palpitabit. Cf. Trepido.

PALPO, as, avi, atum, are, a. et PALPOR, aris, atus sum, ari, d. Palper, toucher, flatter, caresser avec la main. Syn. Adulor, blandior, assentor. Adv. Plane. Usus: Palpari aliquem.

PALPUM, i, n. Caresse, flatterie. Syn. Blanditiæ. Usus: Palpum alicui obtrudere. Aliquem palpo percutere, amadouer qqn. Cf. Adulor.

PĂLŪDĀMENTUM, i, n. Manteau de guerre, manteau militaire. Syn. Insigne et ornamentum militaire, præcipue imperatorum.

PĂLŪDĀTUS, a, um, Vêtu d’un manteau militaire. Syn. Paludamento ornatus.

1. PĀLUS, i, m. Pieu, poteau. Syn. Lignum in terra infixum, depactum. Usus: Damnati producuntur, ad palum alligantur.

2. PĂLUS, ūdis; gen. pl. paludum, f. Marais, marécage. Usus: Paludes siccare. E paludibus emersit.

PĂLUSTRIS, e, gen. com. Marécageux. Usus: Locus palustris.

PAMPĬNUS, i, m. Pampre, pousse et feuillage de la vigne. Syn. Folium vitis. Usus: Uva vestita pampinis nimios solis defendit ardores.

PANCHRESTUS, a, um, Bon à tout, entièrement bon. Usus: Panchrestum medicamentum, panacée, remède universel.

PANDĬCŬLOR, aris, atus sum, ari, d. S’étendre, s’allonger en bâillant. Usus: Oscitans pandiculatur.

PANDO, is, pandi, passum, ere, a. Étendre, déployer. Syn. Aperio. Adv. Longe se, late se. Usus: Orationis vela pandere. Passis velis provehi. Cf. Aperio.

PĂNĒGYRĬCUS, i, m. Panégyrique. Syn. Laudatio sive oratio et concio in conventu habita.

PĂNĒGYRIS, is, f. Assemblée générale du peuple pour une fête populaire. Syn. Solemnis et publicus conventus seu celebritas. Usus: Erat illo ipso die nundinarum Panegyris.

PANGO, is, panxi et pĕpĭgi, pactum, ere, a. Enfoncer, établir; fixer, stipuler. Syn. Figo, defigo; compono, condo, scribo. Usus: Carmen, societatem, pacem pangere, faire un poëme, une alliance, la paix. Cf. Paciscor, Pactum.

PĀNIS, is, m. Pain. Usus: Pistor domi nullus, panis cibarius nullus, nulla cella.

PANNŌSUS, a, um, Déguenillé, couvert de haillons. Syn. Pannis obsitus, male vestitus, sordidatus.

PANNUS, i, m. Morceau d’étoffe; méchants vêtements. Usus: Pannis annisque obsitus, chargé d’années et de haillons.

PANTHĒRA, æ, f. Panthère, animal. Bestia maculosa.

PĂPĀVER, ĕris, n. Pavot.

PAR, pāris, omn. gen. Égal, pareil sous le rapport de certaines qualités. Syn. Parilis, æqualis, similis; socius alicujus rei. )( Dispar, impar. Adv. Plane, omnino, nequaquam, prope; pares absolute, æque inter se, perfecte. Phras. 1. Omnibus fere rebus pares sumus, nous sommes égaux presque en toutes choses. In eadem æquatione gratiæ ac dignitatis sumus, ejusdem fortunæ consortes; in communi fortuna sumus; maxima est inter nos æqualitas et similitudo; institutis animisque nihil inter nos dissidemus; maxima est inter nos rerum omnium exæquatio. Omnia prope mihi paria sunt tecum; institutis animisque summe congruimus; æquas habemus partes; æqua fortuna utimur. 2. Par pari referam, je vous rendrai la pareille, je vous traiterai de la même façon. Scito, paratam tibi pestem, ut participes parem; ut merueris, habebis; par pari reddam. Usus: 1. Par nobile gladiatorum. Par est, quod inter omnes æquale est, il y a égalité quand tous ont le même droit. Neminem in dicendo habuit parem. Tot hostibus pares non sumus. Hoc mihi par tecum est. 2. Decet, æquum est, il est convenable, juste. Dubito, quid me facere par sit. Cf. Similis, Æqualis.

PĂRĀBĬLIS, e, gen. com. Qu’on se procure aisément, à peu de frais. Syn. Facilis inventu et paratu. Usus: Parabilis victus, convivium, divitiæ.

PĂRĂDOXA, ōrum, n. pl. Proposition paradoxale, paradoxe, principe en apparence contraire à la raison. Usus: Paradoxa Græci, nos admirabilia dicamus, et contra opinionem.

PĂRĂLY̆SIS, is, f. Paralysie des nerfs. * Syn. Resolutio nervorum.

Parasceve, es, f. Le Vendredi Saint. Dies quo se pro nobis Christus in cruce victimam obtulit. Dies redempti orbis memoria sacer; dies, quo cœlestes iras in omne genus hominum intentas suo olim capite excepit. Consecrata, dicata, sacrata Christo morienti dies. Funestissimus post natos homines dies, qui salutis nostræ parenti, auctori, vindici sanguinis pretio stetit.

PĀRĀSITUS, i, m. Parasite, coureur de festins. Syn. Mensarum assecla.

PĀRĀTĒ, Avec préparation. Usus: Sumpto spatio ad cogitandum parate ornateque dicere.

PĀRĀTUS, a, um, Prêt, disposé; bien armé, équipé. Syn. Promptus, expeditus, instructus, qui præsto est. )( Imparatus. Adv. Bene, bene ad fortitudinem, jam pridem ad cædem, omnino est armatus contra fortunam præclare. Phras. 1. Probe paratus et instructus adero, j’arriverai bien préparé et armé de toutes pièces. Nemo me paratior, expeditior erit; exercitatus, erectus, armatus animis adero; ita dimicationi instructus intentusque, ita paratis compositisque rebus, ita alacri animo adero, ut nihil in me moræ sit, ut per me non stet, quin res tota extemplo conficiatur. Non est, ut currentem incites, ita ad omnia præsto sum. 2. Parata erunt omnia, quæ ad usum sunt necessaria, tout ce qui sera nécessaire à votre usage sera prêt. Rerum omnium paratam expositamque copiam invenies; in promptu, ad manum erunt omnia. Usus: Paratus ab exercitu, e rebus necessariis. Ad omne facinus paratissimus, homme décidé à tout, qui ne reculera devant rien. Paratus ac bene meditatus in forum venit. Omnibus naturæ et artis præsidiis ad dicendum paratus, préparé à la parole par tous les dons de la nature et tous les secours de l’art. Expedito nobis homine et parato opus est, il nous faut un homme actif et décidé. Cf. Expeditus.

PARCĒ, Avec économie; modérément. Syn. Restricte, sobrie, parum, continenter.

PARCĬMŌNĬA vel PARSĬMŌNĬA, æ, f. Économie, épargne. Syn. Frugalitas, moderatio, mediocritas sumptuum. Epith. Rustica atque inculta, summa, apta. Usus: Parcimonia rem tueri; parcimonia et diligentia res familiaris conservatur et augetur, un patrimoine se conserve par l’ordre et l’économie. Cf. Parcus.

PARCO, is, pĕperci, parcĭtum et parsum, ere, n., nonnunquam a. Épargner, ménager; n’être pas prodigue de. Syn. Ignosco, remitto, condono, veniam do, impunitatem do, impunitum scelus fero; tempero. )( Perdo, spolio. Adv. Gratis alicui, omnino, non parum valetudini. Phras. 1. Dignus es ut tibi parcatur, vous méritez qu’on vous épargne. Veniam, impunitatem mereris; dignus es venia, impunitate; dignus es, ut tibi condonetur, remittatur, ignoscatur, venia detur, delicti gratia fiat, ut ad hanc culpam conniveatur, ut impune feras, ut id delictum impune abeat. 2. Templis tamen parcebat hostis, cependant l’ennemi épargnait les temples. Templis tamen temperatum; ira belli a templis abstinuit; a templis tamen manum hostis abstinuit. 3. Nobis plane non parcitur, on ne nous épargne pas du tout. Nihil aut laxamenti aut veniæ habemus; nihil laxamenti datur nobis; nulla nobis a labore vacatio datur, conceditur; otii nobis a labore nihil datur. Usus: Non parcam operæ, je n’épargnerai pas ma peine. Mihi, quæso, parce, ac dignitati meæ. Hic nec suæ unquam, nec alienæ pudicitiæ pepercit. Cf. Venia, Impunitas, Indulgeo.

PARCUS, a, um, Économe; avare, chiche. Syn. Parvo contentus, frugalis, attentus ad rem. )( Prodigus, luxuriosus. Phras. Parcus es nimium, vous êtes trop économe. Nimium attentus ad rem es; durus, difficilis, tenax es; restrictior ad largiendum, ac prope rusticana quadam parcimonia es; attentior ad rem es, quam sat est; maximum vectigal in parcimonia reponis; parce nimium sumptum facis; parcimonia illa tua non longe abest a sordibus et malignitate; in faciendo sumptu parcus es et restrictus; sumptui parcis, sed restricte nimium ac pene sordide. Cf. Avarus, Sordidus. Usus: Parcus pater et tenax, père avare et dur à la détente.

PĂRENS, entis, omn. gen, Le père, la mère; au pl.: Les parents, les auteurs de nos jours. Syn. Pater aut mater, procreatores. Epith. Antiquior, antiquissima, sanctissima, bonus et liberalis, communis omnium, grandis natu, iners, impurus atque improbus, justus, optime meritus, miserrimus, optimus, mitissimus. Parentes cari, carissimi, humiles, miseri, multi, perpetui. Usus: Parentes non alere, nefarium est. Parentes, propter quos suavissimam hanc lucem aspeximus, carissimos habere debemus. Me sicut alterum parentem diligit et observat. Horum ego operum parens et effector sum, c’est moi qui suis le créateur, l’artisan de ces ouvrages.

PĀRENTĀLĬA, ĭum, n. pl. Parentales, fêtes funèbres en l’honneur des morts de la famille. Syn. Justa et convivia funebria.

PĀRENTO, as, avi, atum, are, n. et a. Célébrer une cérémonie funèbre pour ses père et mère; offrir un sacrifice solennel en l’honneur d’un mort. Syn. Justa solvo, facio, perago, funus facio. Usus: Alicui parentare.

PĀRĔO, es, ŭi, ere, n. * Obéir, être docile, suivre. Syn. Obedio, obtempero, dicto audiens sum, morem gero. )( Impero. Adv. Diligentissime, moleste, occultissime, proxime legi. Phras. Parere tandem coactus est, il fut enfin forcé d’obéir. Jugum tandem accepit; frenum recepit; frenum accepit, in potestate, in auctoritate senatus futurum se recepit; imperata facturum, in officio futurum se recepit. Cf. Obedio. Usus: Dolori, iracundiæ parere. Necessitati, tempori parere et servire. Alicujus consiliis, cupiditati suæ parere, céder à ses passions.

PĀRĬES, ĕtis, m. Mur, muraille; clôture. Syn. Murus, maceria. Usus: Parietem ducere, vestire, dealbare. Parietem perfodere, disturbare. Nihil nihil intra parietes meos tutum, nihil insidiis vacuum video. Parietum præsidio a furore hominis me tutatus sum. Utrosque parietes linere, ménager la chèvre et le chou, flatter les deux partis. Duos parietes de eadem fidelia dealbare, blanchir deux murs avec l’enduit du même pot, c. à d., faire d’une pierre deux coups (Prov.).

PĂRĬĔTĬNÆ, ārum, f. pl. Vieux murs délabrés, ruines, décombres. Syn. Parietum rudera, reliquiæ. Cf. Ruina.

PĀRĬLIS, e, gen. com. Pareil, semblable, égal. Syn. Par, similis. Usus: Parilis ætas, vox, honor.

PĀRĬO, is, pĕpĕri, partum, ere, a. Enfanter; produire, créer, inventer. Syn. Partum edo, partum enitor, partum facio, partu levor. Transl. Gigno, profero, procreo. Adv. Aliquando. Usus: Factis sibi maximam gloriam peperit. Voluptatem, ægritudinem ea res mihi maximam peperit. Fruges, quas terra parit et procreat. Cf. Causa.

PĀRĬTER, Également; en même temps, ensemble. Syn. Similiter, æqualiter, æque simul, vicissim. Usus: Crescunt pariter et decrescunt cum luna conchylia, les animaux à coquille croissent et décroissent en même temps que la lune. Pariter cum vita sensus abit. Pariter æqualiterque inter se amare. Ille mecum pariter moleste fert.

PARMA, æ, f. Petit bouclier rond à l’usage de l’infanterie légère. * Syn. Breve scutum peditum.

PĀRO, as, avi, atum, are, a. Préparer, apprêter, disposer, arranger, soigner, mettre en état. Syn. Comparo, apparo, orno, adorno, instruo, instituo, molior, viam munio. Adv. Repente, sensim omnia, turpissime eloquentiam, utrobique hospitium. Acerrime bellum, diligenter, melius, publice convivia. Phras. Parat se ad iter, il se prépare à un voyage. Ad iter accingitur, itineri se accingit; itineris apparatu distinetur; ad iter se comparat; iter adornat; in procinctu stat. Cf. Instituo, instruo, comparo. Usus: Instruere et parare convivium. Huc te para.

PARŌCHUS, i, m. Fournisseur des officiers publics en voyage. Syn. Publicus minister curatorque, qui peregrinis publico nomine necessaria procurat. Epith. Publicus. Parochus, curé. Curio sacer. (Parochia, Vulg.), rectius: Parœcia, paroisse.

PARRĬCĪDA, æ, m. Parricide, meurtrier de son père ou de sa mère; assassin en général. Syn. Parentis interfector. Epith. Certissimus patriæ, importunus, impius, impurissimus, teterrimus, audacissimus. Usus: Majores nostri parricidas insui voluerunt in culeum vivos atque in flumen dejici, nos pères ont voulu que les parricides fussent cousus vivants dans un sac et jetés dans la fleuve.

PARRĬCĪDĬUM, ĭi, n. Parricide, meurtre d’un père ou d’une mère; crime de rebellion, de haute trahison. Epith. Fœdissimum, fraternum, manifestum, nefarium, familiare. Usus: Nefario se patriæ parricidio obstrinxit.

PARS, artis, f. Partie, portion; parti, cause, faction. Syn. Portio, membrum; species, forma; factio, secta. Epith. Absoluta et assumptiva, negotialis, alicujus vitæ adversa, æqualis aut altero tanto major, dimidia, diversa et dissimilis, exigua, extrema, gravior, honestior, inchoata, inferior, interior, interna, vehemens, intima urbis, læva. )( Dextra. Laudabilis orationis, lenissima animi, levissima, libera, magna honorum, urbis, noctis, maxime ægra et prope deposita reipubl., maritima provinciæ, necessaria, optima, princeps rationis et intelligentiæ, turpis calamitosaque, vitæ tenuissima, contraria. Partes certæ, cæteræ, communes, generales constitutionis, honestiores corporis, præcipuæ, primæ, posteriores, priores, similes principio, sui similes, singulæ, sinistræ, superæ, superiores, ultimæ, utiles. Phras. 1. Pompeii partes contra Cæsarem secutus est, il suivit le parti de Pompée contre César. Pompeii partes fovit; in Pompeii partibus stetit; Pompeii partibus studebat, favebat; Pompeianarum partium erat; a Pompeio stetit; cum Pompeio stetit ac sensit; ad causam Pompeii se acclinabat; ad Pompeii rationes se adjunxit; suas cum Pompeii rationibus conjunctas habuit; Pompeii partibus infectus est. 2. Nulli partium est addictus, il n’est attaché à aucun parti. Integrum se servat; nullis partium studiis infectus est; nullarum partium est; inter utramque partem medius manet. Cf. Neuter. Usus: 1. Genus est, quod plures amplectitur partes. 2. Membrum, portio, partie, portion. In partem prædæ vocare, venire. Patrimonii partem legare, dare; partem prædæ exigere, condonare, remittere. 3. Regio, locus, partie de la terre, région, contrée (au pluriel). Ab orientis partibus advenit. Multas in his partibus copias censemus. 4. Officium, munus, rôle, fonction, mission, ministère. Videntur etiam hic aliquæ meæ partes. Personam aliquam et partes sibi deposcere. Alicui imponere, dare partes gerendæ rei. Has ego partes volens suscepi, sumpsi; volens sustineo, ago, habeo, obtineo. 5. Factio, secta, parti, cause, faction. Cæsaris partes deserere, oppugnare. Partes senatus sequi. Nullius partis esse. 6. Magnam partem, une grande partie. Magnam partem tui consulatus abfui. Majorem diei partem desideo. Magnam partem tuis rebus occupor. Noctis magnam partem vigilavi. 7. Primas, secundas, tertias partes alicui dare, id est primum, etc. locum, gradum, laudem, donner à qqn le premier, le second rang. Primas alicui dare, cedere, tribuere, concedere (scil. partes). Hortensius facile primas tenebat, ferebat (scil. partes). 8. In utramque, in optimam partem, etc. Multa mihi in utramque partem occurrunt. Magna vis est fortunæ in utramque partem, la fortune a une grande influence dans les deux sens. Hæc accipias in optimam partem, en bonne part. In eam partem decretum factum est. In eam partem potius peccant, quæ cautior est. Pro virili parte, selon les forces ou le devoir de chaque homme. Pro illa tenui infirmaque parte rempublicam defendi. Ex magna parte, ex aliqua parte assentior, en grande partie, en quelque partie. In omnes partes intentus, sous tous les rapports, dans tous les cas. Ab omni parte beatus, sous tous les rapports. Ex omnibus partibus, sous tous les rapports, à tous égards, de tout point.

PARTĬCEPS, ĭpis, omn. gen. Qui prend part, qui participe à. Syn. Consors, socius, non expers. )( Expers, carens. Adv. Maxime. Phras. 1. Fac me participem tuarum laudum, fais moi participer à ta gloire. In societatem me tuarum laudum admitte, adscribe, venire patere; ne me expertem tuarum laudum sinas; partem aliquam tuæ gloriæ in me deriva, transmove; in partem me tuorum decorum voca; consocia, participa mecum tuas laudes; socium me tuarum laudum adjunge, adscribe; patere, ut aliquid ex ista laude mihi decerpam; in societatem laudum tuarum me quoque accipe. 2. Participes sceleris, pœnæ quoque participes sint, que les complices du crime participent aussi au châtiment. Eodem scelere contacti, in parte quoque pœnæ sint; sceleris contagione violati in partem etiam pœnæ vocentur; qui se sceleris contagione contaminaverunt, iis æqua etiam societas pœnæ sit; socii culpæ, socii etiam pœnæ sint. Usus: Homo mentis et rationis particeps. Hujus consilii ego et particeps et adjutor fui. Cf. Socius.

PARTĬCĬPO, as, avi, atum, are, a. et n. Participer et faire participer. Syn. Impertior, communico, participem facio; item: Particeps fio, partem capio, fructum capio, aliquid decerpo. Phras. Prædam mecum participa, prends part avec moi au butin. Partem prædæ mecum communica; effice, ut in parte prædæ sim; ut de tua præda vel prædam participem; ut prædæ partem capiam; ut in partem prædæ veniam. Cf. Particeps, Communico. Usus: Parem pestem participabit.

PARTĬCŬLA, æ, f. Petite partie, parcelle, fragment. Syn. Articulus, appendicula. Epith. Parva urbis; breviores, longiores, imminutæ, impares, æquales, minimæ, similes inter se, tenuissimæ. Usus: Omne animal quasi mundi particula est. Particulam tuarum litterarum legi. Hæc particula tantum est scelerum tuorum, ceci n’est qu’un faible échantillon de tes crimes.

PARTĬCŬLĀTIM, Par morceaux, en détail. Syn. Articulatim, membratim, singillatim. Usus: Multum refert, summatim an particulatim hæc narrentur.

PARTIM, En partie. Syn. Ex parte quadam. Usus: Eorum partim in pompa, partim in acie illustres fuere. Ex quibus partim tecum sentiebant, partim adversabantur.

PARTĬOR, īris, ītus sum, iri, d. Partager, diviser. Syn. Divido, portionem facio, communico. Adv. Æqualiter, noviter, commode, paulo secus. Usus: Bona sua cum sociis partiri. Cf. Divido.

PARTĪTĒ, En divisant, clairement, méthodiquement. Syn. Distribute, distincte, ordinate.

PARTĬTĬO, ōnis, f. Partage, répartition, division, distribution, classification. Syn. Divisio. Epith. Æquabilis, commodior, generalis, iniqua, utilis, utilior et aptior, ad bene beateque vivendum. Usus: Partitio bonorum, urbis, Italiæ, ærarii. Mihi pecunia e participatione debetur.

PARTĪTOR, ōris, m. Celui qui fait les parts, distributeur, répartiteur. Usus: Non te custodem ad continendas, sed partitorem ad partiendas merces missum putato.

PARTŬRĬO, is, ĭi vel īvi, ire, n. Être en travail, en couches. Syn. E dolore partus laboro, enitor. Adv. Jamdiu. Usus: Utinam aliquando dolor populi Romani pariat, quod jam diu parturit! Puisse la douleur du peuple romain donner une prompte explosion à la vengeance, dès longtemps amassée dans tous les cœurs!

PARTŬS, ūs, m. Accouchement; fruit, enfant. Usus: 1. Luna sole illuminata graviditates et partus affert. Jam appropinquat, instat partus. Partu levari. 2. Fetus. Partum herbis et medicamentis abigere. Aureus matris suæ partus.

PĂRUM, Peu, trop peu, pas assez. Syn. Perparum, minimum, parce, maligne, modice, leviter, restricte. Phras. Parum diligens est, il est peu diligent. Parce, timide et molliter laborem aggreditur; tenui diligentia est et prope nulla; si punctum temporis laboret, emori se autumat. Cf. Piger. Usus: Sunt hæc parum firma. Parum abfuit, quin, etc. Violare parum habuit, atrocissimis suppliciis affecit, il ne se contenta pas de le maltraiter, il lui fit subir les plus cruels supplices.

PĂRUMPER, Un petit moment, quelque temps, un instant. Syn. Paulisper, tantisper, aliquantum, ad breve tempus, ad punctum temporis, ad exigui brevitatem temporis, paulum, tantulum, perpaulum. Usus: Abduco parumper animum a molestiis.

PARVĬTAS, ātis, f. Petitesse.

PARVŬLUS, a, um, Tout petit. Syn. Pusillus, perparvulus.

PARVUS, a, um, Petit, faible, peu important. Syn. Pusillus, exiguus, modicus; brevis, angustus, tenuis, minutus, modica magnitudine. )( Magnus. Adv. Admodum. Phras. Parvum est beneficium, le bienfait est peu important. Exile, tenue, leve et contemptum munus est; perexiguum, pertenue, minutum munus est; propter suam exiguitatem et parvitatem vix memoratu dignum. Usus: Parva exigui temporis usura. Parvo contentus esse possum.

Pascha, tis, n. La fête de Pâques, la Pâque. Phras. Dies, qui Christo post devictam mortem gloriosissimus illuxit; quo memoria redeuntis in vitam Christi Servatoris nostri recolitur ac celebratur; princeps anni dies; quo victor ab inferis Christus ad vitam immortalem rediit. Augustissimum anni tempus sanctisque gaudiis refertissimum, quo Christi de morte inferisque triumphantis memoria per orbem terrarum celebratur.

PASCO, is, pāvi, pastum, ere, a. Faire paître, mener paître. Adv. Bene satis. Usus: Pascere equos, greges, sues. Transl. Oculos cruciatu pascere; animum picturis. Pasci, delectari, perfrui pacis fructibus.

PASCŬA, ōrum, n. pl. Pâturage. Epith. Læta, herbosa. Usus: Utrum tandem hanc silvam in relictis possessionibus, an in censorum pascuis invenisti?

PASSER, ĕris, m. Moineau, passereau. Usus: Ex passeribus augurari.

PASSIM, Çà et là, de côté et d’autre, partout; sans ordre, à la débandade. Syn. Undique, ubique, disperse, sine ordine. Usus: Passim per forum volitare. Aves huc illuc passim vagantes.

Passio Domini, La Passion de N. Seigneur JÉSUS-CHRIST. Historia Servatoris nostra causa cruciatus ac mortem passi. Acerbissimos Christi Servatoris nostri cruciatus mortemque pro genere humano obitam; funestissimam dolorum ac cruciatuum, quos Christus nostra causa pertulit, perpessionem grata recordatione recolere; in Christi acerbissimus tormentis, cruciatibus ac morte cogitationem defigere. De Christi acerbis cruciatibus et excessu; de funestissima Servatoris nostri cæde ad populum verba facere, prêcher la passion de J.-C. Creaturæ etiam rationis expertes Passionem Domini luxerunt, toutes les créatures, même privées de raison, pleurèrent la mort du Seigneur. Mutæ quoque res, et sensibus orbatæ mortem Christi luxerunt. Dies in noctem concessit; elementa turbata sunt, saxa, quasi doloris vim non ferentia crepuere, tumulis apertis cadavera redeuntibus animis jam olim efflatis prodiere. Rectore suo ac Domino sic agitato, concusso, raptato, tota tellus cohorruit atque contremuit, petræ dissiluerunt, tenebræ terris incubuerunt, sol caligine obtectus, velum templi disruptum est.

PASSŬS, ūs, m. Enjambée, pas, marche. Syn. Gradus, gressus. Epith. Perpauculi. Usus: Disjunctissimas terras passibus peragrare. Urbs aberat mille passus.

PASTĬO, ōnis, f. Action de faire paître, de nourrir les bestiaux; pâturage. Syn. Pastus, pabulum. Usus: Alia regio fertilior est magnitudine pastionis.

PASTOR, ōris, m. Pasteur, berger. Syn. Pecoris magister, ut: bubulcus, subulcus, opilio.

PASTŌRĀLIS, e, gen. com. De pasteur, pastoral. Syn. Pastoritius.

PASTŌRĬTĬUS, a, um, De pasteur, pastoral. Usus: Pastoritius cantus.

PASTŬS, ūs, m. Nourriture, pâture des animaux. Syn. Pastio, locus pascuus; cibus. Epith. Aptus, ferus, immoderatus, præsens, suavissimus; diversi, novi oratorum, tetri, varii, abundantes, veteres oratorum. Usus: Pastum natura large animantibus comparavit. Animantia inquirunt pastum et latibula, cherchent leur nourriture et leur retraite. Partes corporis ad pastum capessendum et conficiendum. Oblectatio industriæ, suavissimus animorum pastus, qui est le plus doux aliment des âmes.

PĂTĔFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Ouvrir; découvrir, révéler, manifester. Syn. In lucem profero, divulgo, aperio. Usus: Hostibus portam patefacere. Is et scelerum indicia ostendit, et periculorum signa indagavit, patefecit, protulit. Ea res fenestram ad omnem nequitiam, latam avaritiæ viam patefecit. Patefacere et illustrare veritatem. Iter hostium internecione patefacere. Cf. Prodo, Manifesto, Aperio.

PĂTĔFACTĬO, ōnis, f. Action découvrir, de dévoiler. Syn. Evolutio et explicatio rerum opertarum.

PĂTELLA, æ, f. Plat, assiette. Syn. Vas fictile, sacrificiis faciendis aptum. Epith. Argentea, grandis.

PĂTENTER, Ouvertement, clairement. Syn. Aperte. )( Abscondite.

PĂTĔO, es, ŭi, ere, n. Être ouvert. Syn. Apertus sum; constat. )( Clausus sum. Phras. Patet manifesto ejus odium, sa haine est visible, manifeste. Cui non apparet ejus odium? Odium hominis tenetur; odium ejus pro inquisito et comperto est; satis exquisitum est mihi hominis odium. Usus: 1. Patet janua. Huc tibi aditus patere non potest. Patent hæc et in promptu sunt omnibus. Non omnibus idem cursus in cœlum patet. 2. Non negor, être libre, accessible, abordable. Velim, ut mihi libri tui, reditus in gratiam, omnia mihi tua pateant. 3. Pertineo, me extendo, s’étendre, avoir de l’étendue. Hæc ars latissime patet et ad plurimos pertinet, cette science est très étendue et intéresse beaucoup de monde. Ejus beneficia late patent. 4. Discussa est caligo, diluxit, patet, videmus omnia. Cf. Aperio, Constat, Manifestus.

PĂTER, tris, m. Père. Syn. Père. Syn. Parens, genitor, procreator, generator, sator, educator, altor. Epith. Ærumnosus, altitonans (DEUS), amans, amicissimus, beatior, quam, etc., blandus, certus, clarissimus, consularis, doctus, dulcis, durus vehemensque, facilis et liberalis, felix, ferox et arrogans, infestus, fortissimus, grandis natu; honestus, humanissimus; carissimus, humilis, crudelis, importunus, improbus, innocentissimus, levis, mendax, avarus, amans suorum, miser, naturalis, negligens, dissolutus, nobilissimus, parcus ac tenax, paratus, severus, parum splendidus, turpissimus, fidelissimus. Usus: 1. Patre natus est sapiente, sancto, severo. Vehemens pater, durus, ferreus, qui sine causa oderit, quem procrearat. 2. Senator, majores, conservator, sénateur, ancêtres, protecteur. Patres conscripti. Patrum nostrorum ætate, memoria. Patriæ pater.

PĂTERFĂMĬLĬAS, patrisfamilias, m. Père de famille. Usus: Rei familiari tantum operæ dabat, quantum attentus et non indiligens paterfamilias.

PĂTĔRA, æ, f. Coupe employée dans les sacrifices. Poculi genus latum ac patens. Epith. Aurea, gravis, molesta. Usus: Excipere sanguinem patera.

PĂTERNUS, a, um, De père, paternel. Syn. Patrius. Usus: Paterna necessitudo.

PĂTESCO, is, pătŭi, escere, n. S’ouvrir. Syn. Pateo.

PĂTHĒTĬCUS, a, um, Pathétique, touchant, émouvant. Syn. Genus dicendi, quo perturbantur animi et commoventur.

PĂTĬBĬLIS, e, gen. com. Doué de sensibilité, sensible; tolérable, supportable. Usus: Omne animal patibilem habet naturam. Dolor non patibilis me invasit.

PĂTĬBŬLUM, i, n. Fourche patibulaire, gibet. Syn. Crux. Usus: Patibulo affigi.

PĂTĬENS, entis, omn. gen. Patient, Phras. Patiens est admodum, il est très patient. Omnes perfert injurias et acerbitates; ultima omnia animo non solum æquo, sed magno fortique sustinet, fert; singularia sæpe edidit patientiæ exempla, qui hilari animo dura omnia devorat, concoquit; cujus in doloribus patientiam, in injuriis tranquillitatem, in contumeliis moderationem omnes demirantur. Usus: Nimium patiens, lenis lentusque sum.

PĂTĬENTER, Patiemment, avec résignation. Syn. Placide, sedate, moderate, tranquille, æquo animo, leniter ac leviter, non repugnanter, toleranter, fortiter, constanter. Usus: Placide patienterque dolorem ferre.

PĂTĬENTĬA, æ, f. Patience, résignation. Syn. Tolerantia. Epith. Expetenda, incredibilis, mira ac singularis, præclara famis ac frigoris. Usus: Patientia honestatis causa; rerum arduarum ac difficilium voluntaria ac diuturna perpessio. Ostendere suam patientiam famis, frigoris; inopiæ, rerum omnium. Patientia et obsequio mitigare aliquem. Nescio, quomodo usu obduruerit et percalluerit tua patientia. Tentare alicujus patientiam eaque abuti. Brutus usus est incredibili patientia. Quousque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? Combien de temps encore, Catilina, abuseras-tu de notre patience? Levius fit patientia quidquid corrigere est nefas, on rend plus léger par la résignation ce qu’on ne peut corriger.

PĂTĬNA, æ, f. Plat, poêle. Syn. Lanx, qua dapes in mensam inferuntur. Usus: Animus in patinis est, son esprit est aux casseroles, il y pense; c’est un gourmand. (Prov.)

PĂTĬOR, ĕris, passus sum, pati, d. a. Souffrir, endurer, supporter. Syn. Fero, perfero, suffero, tolero, perpetior, sustineo, subeo, haurio, capio, permitto, sino, quiesco. Adv. Ægre, demisse, difficillime, diutius, graviter, iniquo animo, indigne, moleste, tolerabilius dolores, toleranter dolorem, turbulente humana. Phras. 1. Quis porro ista patiatur? Qui donc pourrait souffrir cela? Quis ultra perpeti et sufferre possit? quis non stomachetur, acerbe ferat? quis in tanta perpessione dolorum tot plagas silentio ferat? tot molestias tacitus vel silens devoret, concoquat? quis animis ista æquis toleret; quis ad ista sileat? quis dissimulet? quis patientiam in tanta insolentia non abrumpat? quis animo sit tam obfirmato, ut ista fortiter, fronte et vultu nihil variato perferat? quis est animo aut tam remisso aut tam ferreo, ut tam atroci calumnia non moveatur. 2. Non est calamitas quam passus non esset, il n’est point de malheur qu’il n’ait souffert. Tentata omnibus modis est ejus patientia; nulla est calamitas, in qua ejus patientiam vel illum fortuna non exercuisset; non est calamitas, quæ ejus aut corpori aut fortunis non esset importata; perfunctum una calamitate, alia rursus ac alia excepit. Cf. Fero. Usus: Non feram, non patiar, non sinam. Non modo facile patior, sed etiam gaudeo te abire. Quantum meus pudor et dignitas patiebatur. Non patitur se illigari negotio.

PĂTRĬA, æ, f. Patrie. Syn. Sedes natales, natale solum; terra parens, altrix; patriæ solum, patrium solum. Epith. Afflicta, cara, multo carior, communis, deformis, germana, ingrata. Phras. Patriam igitur relinquis? Vous abandonnez donc votre patrie? Domestica igitur hac sede, qua nihil jucundius, migrabis? terram hanc deseres, quæ te genuit et aluit, quam matrem appellas? cœlum hoc, sub quo natus es et educatus, patrium hoc solum relinques? nihil adeo te tenet solum patriæ et hæc terra, in qua genitus es, ut migrandum tibi inde putes? ergo ratum fixumque tibi est, hoc commune patriæ solum cum omnibus carum, tum vero tibi dulcissimum, nescio quibus exteris regionibus posthabere? Usus: Hæc germana mea patria est.

PĂTRĬĒ, Paternellement, en père. Syn. Paterno jure, amore. Usus: Non inimice corripere, sed patrie monere.

PĂTRĬMONĬUM, ĭi, n. Héritage de famille, patrimoine. Syn. Hereditas. Epith. Satis amplum, lautum, copiosum, luculentum, magnum, ornatissimum, publicum, tantum. Usus: Patrimonium constituere, relinquere, laisser. Patrimonium per scelus et luxum comedere, devorare, conficere, consumere, effundere, dissipare, dilapidare, dissiper, dévorer. Alicui patrimonium eripere; patrimonio aliquem dejicere, spoliare et patrimonio expellere, enlever, extorquer. Filio meo satis amplum patrimonium relinquam, memoriam nominis mei. Patrimonium obtinere. Cf. Hereditas.

PĂTRĬMUS, a, um, Dont le père vit encore, qui a encore son père. Syn. Cujus pater adhuc in vivis est.

PĂTRĬTĬUS, a, um, Relatif aux patriciens, de patricien, noble. Syn. Ex Patrum ordine. )( Plebeius. Usus: Tu ais, nisi qui patritius sit, neminem bono genere esse natum. Patritii minorum gentium.

PĂTRĬUS, a, um, Relatif au père, de père, paternel. Syn. Paternus. Usus: 1. Patrius animus in litteras. Res patriæ et avitæ. 2. Patriæ proprius aut communis, de la patrie, national. Est hic mos patrius, usage du pays.

PĂTRO, as, avi, atum, are, a. Achever, exécuter, effectuer. Syn. Committo, perficio. Usus: Quæ non Verres in Asia patravit? Bello patrato, la guerre étant terminée.

PĂTRŌCĬNĬUM, ĭi, n. Protection, patronage. Syn. Defensio, advocatio. Epith. Nec opinatum, repentinum. Usus: Deserti alicujus patrocinium suscipere, arripere. Patrocinium repudiare, recusare. Itaque illud patrocinium criminis verius, quam hominis videri poterat, n’était-ce pas là plutôt protéger le crime que défendre l’homme? Cf. Defensio, Tueor.

PĂTRŌCĬNOR, aris, atus sum, ari, d. n. Défendre, protéger, prendre sous sa protection. Syn. Protego, tueor. Cf. Defendo, Tueor.

PĂTRŌNA, æ, f. Celle qui protége.

PĂTRŌNUS, i, m. Patron, défenseur; avocat. Syn. Defensor, custos, tutor, propugnator, in cujus fide et clientela aliquis est. )( Cliens. Epith. Deterrimus obscurissimusque; dignus, indignus consulatu; minime diligens in causis cognoscendis exponendisque, diligentissimus, disertissimus; fervidior paulo toto genere atque commotior; diligentia tamen, virtute animi atque vitæ bonis auctior in senatu. Maxime incautus, luculentus, asper, maledicus, malus, mercenarius, optimus, quidam perillustris, tolerabilis, nec rudis in jure civili. Patroni æquales, consulares, amplissimi, antiquissimi, certissimi iidemque acerrimi, ingeniosi, multi, novi, pertinaces, principes, veteres. Phras. Cicero causarum patronus optimus fuit, Cicéron fut un excellent avocat des causes qu’il plaida. Patronus Ciceroni conferri nemo potuit neque eloquentia, neque studio, neque fide. Ad causas, ad tribunalia tantum eloquentiæ, studii, fidei nemo attulit; in judiciis, in foro, in forensibus causis, in forensi munere, in tractandis causis, in causarum patrociniis nemo par Ciceroni fuit. Cf. Advocatus. Usus: Aliquem suæ causæ patronum adoptare, adsciscere, adhibere. Patronum alicui dare et constituere.

PĂTRŬĒLIS, e, gen. com. Qui descend du frère du père. Patrueles, cousins germains, les fils des deux frères. Syn. Fratrum duorum filii. Usus: Cognatione patruelis, amore germanus.

PĂTRŬUS, ŭi, Oncle paternel. Syn. Mei patris frater. Epith. Amplissimus, clarissimus, pertristis.

PĂTŬLUS, a, um, Épais, touffu. Syn. Patens. Usus: Patulis ramis diffusa platanus.

PAUCĬTAS, ātis, f. Petit nombre, petite quantité. Syn. Exigua quantitas, parvus numerus, inopia. Epith. Mira, summa, magna. Usus: Magna semper fuit præstantiorum oratorum paucitas, il y eut toujours un nombre fort restreint d’orateurs illustres.

PAUCUS, a, um, (sæpius plur.) Peu nombreux, peu considérable. Syn. Rarus, modicus, exiguus; perpauci, minus multi. )( Multus. Adv. Admodum, oppido, valde, quam. Phras. Paucos nunc viros egregios numerat respublica, la république compte maintenant peu d’hommes remarquables, éminents. Magna est penuria, maxima orbitas virorum in Republica præstantium; minime multi; parum multi, perpauci, nequaquam satis multi præstantes viri sunt; paucis atque admodum paucis egregiis civibus instructa est civitas; quotusquisque est, qui emineat? summa est infrequentia, mira paucitas, exiguus numerus præstantium virorum; infrequentes, rari sunt et perpauculi viri egregii. Virorum præstantium minima copia est; haud quisquam fere est excellentium in republica virorum; ad paucos redactus est virorum præstantium numerus; virorum præstantium multo minor pars superest; præstantium virorum arctior est, quam pro tanta multitudine civium, numerus. Usus: Paucis te volo. Paucis absolvo; ad pauca redigo; in pauca confero, en peu de mots.

PAULĀTIM, Insensiblement, peu à peu. Syn. Sensim, leniter, pedetentim, gradatim.

PAULISPER, Un peu de temps, un instant. Syn. Aliquantum, paulum, ad breve tempus, ad punctum temporis. )( In perpetuum. Usus: Abesse a domo paulisper. Exspecta paulisper.

PAULO, Un peu. Syn. Haud multo. Phras. Paulo post, peu après. Post paulo; interjecto haud magno spatio; intermisso brevi tempore; haud multum interim temporis fuit; haud multum processit horæ, cum, etc. Usus: Paulo liberius, un peu plus librement. Paulo plus; paulo amplius. Paulo ante, un peu avant. Paulo post, un peu après. Paulo minus, paulo nimium, paulo secus. Si paulo rideas, extra decorum.

PAULŬLUM, Un peu. Syn. Paulum. Usus: Nihil fere aut admodum paululum. Sol paululum a meridie deflexus.

PAULUM, Un peu, quelque peu. Usus: Respice paulum. Ista me paulum recreant.

PAUPER, ĕris, omn. gen. Pauvre. Syn. Inops, egens, parvis copiis ac facultatibus præditus, cui parva est res familiaris, qui in paupertate est. Phras. Pauperrimus est, il est très pauvre. Summa egestate est, tenuissimis, ac fere nullis opibus est; nihil habet præter miseram animam. Summa conflictatur inopia; omnia eum deficiunt; summa premitur inopia; circumventus est inopia; rerum omnium inopia laborat; in maximis rei domesticæ difficultatibus versatur; ab omnibus rebus inops; a fortunæ bonis imparatus; in summis rei familiaris angustiis versatur; inopia conficitur; nihil illo spoliatius, nihil egentius; gravi inopia vexatur; in mendicitate est. Cf. Paupertas, Egeo. Usus: Hic non modo non copiosus et dives, etiam inops et pauper est censendus.

PAUPERCŬLUS, a, um, * Pauvre, nécessiteux. Syn. Pauper, tenuis.

PAUPĔRĬES, ēi, f. * La pauvreté. Syn. Paupertas.

PAUPERTAS, ātis, f. Pauvreté, indigence. Syn. Tenuitas, angustia rei familiaris, inopia, penuria, egestas, mendicitas, domestica difficultas. Epith. Summa, tolerabilis. Phras. Vir bonus ad summam paupertatem est redactus, cet homme de bien est réduit à la plus extrême pauvreté. In eum locum adductus est; in eas redactus est angustias; eo redactæ sunt fortunæ ejus; eo est a fortuna dejectus, detrusus, deturbatus, ut unde viveret, non haberet; ut ei ad victum necessaria deessent, non suppeterent; ut inopia premeretur earum rerum, sine quibus vix ac ne vix quidem hominum vita sustentatur. Eo redactus est inopiæ, ut iis rebus destitueretur, careret, ut earum rerum esset inops, ut ab iis rebus esset imparatus, sine quibus ægre vivitur vel potius nullo modo vivitur. Ita in angustum res ejus sunt coactæ, ut ad incitas redigi videatur. Tanta est hominis tenuitas, tanta implicatio rei familiaris; copiis familiaribus adeo est exiguis; domesticis malis ita est impeditus; tanta inopia vexatur, ut inter miserrimos et desertissimos numerari possit; ut ad rastros, quod aiunt, illi res rediisse videatur. Cf. Inopia. Usus: Paupertas cujus onus disputando levamus, docentes, quam pauca sint, quæ natura desiderat. Si paupertas momordit, cogita, multos fortunæ injuria lapsos, sustentari tamen et rursus erigi. Cf. Pauper.

PAUXILLUM, * Un peu, très peu. Syn. Parum admodum.

PĂVĔO, es, vi, ere, n. Avoir peur, trembler de peur, être saisi d’effroi, d’épouvante. Syn. Timeo. Phras. Pavebant omnes, tous tremblaient d’effroi. Pavor occupaverat animos; pavor omnes invaserat; pavore concussi, subito pavore perterriti, voce per metum suppressa, exsangues attonitisque similes stabant; altius animum pavor intraverat, quam ut consilio locus esset. Cf. Timeo. Usus: Pavet animus ad memoriam rei. Cf. Timor.

PĂVĬDĒ, Avec effroi, avec terreur. Syn. Timide.

PĂVĬDUS, a, um, Tremblant, effrayé, épouvanté. Usus: Urbs formidine pavida. Cf. Timidus.

PĂVĪMENTĀTUS, a, um, Pavé. Usus: Porticus pavimentata.

PĂVĪMENTUM, i, n. Pavage, dallage. Syn. Solum arte factum, stratum aliqua materia. Epith. Marmoreum. Usus: Natabant pavimenta vino. Facere pavimentum, construire une aire.

PĂVĬO, is, īvi, ītum, ire, a. Frapper, battre. Syn. Ferio, tundo. Usus: Pulli terram paviunt, les poulets frappent la terre.

PĀVO, ōnis, m. Paon. Usus: Cauda pavoni a natura ad ornatum additur.

PĂVOR, ōris, m. Agitation, émotion, crainte, anxiété. Usus: Pavor metus est mentem loco movens. Pavor me cepit. Cf. Timor.

PAX, pācis, f. Paix, traité, concorde. Syn. Concordia, otium, tranquillitas, compositio. )( Bellum. Epith. Certa, civilis, communis, diuturna, explorata, externa, fraterna, nondum satis firma, honesta, iniqua, injusta, magna, maritima, opinabilis, optatissima, periculosa, perpetua, pestifera, pia et æterna, placidissima, præsens, sempiterna, stabilis, summa, turpis, tuta tranquillaque, vera, utilis. Phras. 1. Pacem petere, demander la paix. Pacem orare, exposcere, tentare; de pace agere; legatos de pace mittere; deprecatores, disceptatores de pace mittere. 2. Pacem facere, faire la paix. Conciliare, reconciliare pacem; pacem conficere; constituere; pacem jungere cum alio; fœdus icere; data dextera fidem amicitiæ sancire; fœdus facere; ab armis discedere; bellum pace componere. 3. Pacis conditiones non sunt acceptæ, les conditions de paix n’ont pas été acceptées. Pacis conditionem nullam accepere; ad pacis conditiones adduci non potuere; ad has conditiones ut descenderent, perpelli non potuere; pacis conditiones, quascumque hostis tulerat, dimisere, respuere; in has leges pax coalescere non poterat; in has conditiones pax non convenerat; non convenere pacis conditiones; pax in has leges coagmentari non potuit. 4. Pacem conciliare inter dissidentes fratres, réconcilier deux frères ennemis. In gratiam reducere, ad pacem concordiamque revocare; pacem et concordiam inter dissidentes constituere; discordiam dirimere, sedare. Cf. Concordia. 5. In pacem et concordiam cum altero venire, faire sa paix avec quelqu’un. Redire cum aliquo in gratiam; simultates, inimicitias, odia deponere, abjicere, dimittere; voluntaria oblivione conterere; omnem injuriarum memoriam ex animo delere; depositis odiis in pristinam concordiam et gratiam redire. 6. Id pace mea facere potes, vous pouvez faire cela avec ma permission. Id quidem facere integra gratia mea potes; id tu si feceris, in bonam partem acceptum iri existima; non ingratiis meis feceris; me non invito id egeris. 7. Cum externis nobis pax fuit, nous eûmes la paix avec les nations étrangères. Ab externis armis otium fuit, foris nihil turbatum est; diuturna ab armis quies fuit; firma satis pace adhuc usi sumus; ab externis bellis silentium erat. Usus: Pacem dare; pacem jactura aliqua redimere. Pacem impetrare, pace terra marique parta. Ad conditiones pacis adducere. Pacem accipere, servare, firmare, confirmare, habere. Pacem turbare, eripere, excludere; pacem irritam, infectam facere, rompre la paix. Pace Magistri dictum sit, soit dit sans blesser le maître.

PAXILLUS, i, m. Petit pieu, piquet.

PECCĀTUM, i, n. Faute, action coupable, mauvaise action, péché, crime. Syn. Delictum, crimen, culpa, noxa, noxia, maleficium, animi labes; erratum, error. )( Recte factum. Epith. Commune, levius, majus, manifestum, non mediocre, par. Phras. 1. (Peccatum mortale committis, Vulg.), vous commettez un péché mortel. Letali noxa te obstringis; maximo te scelere adstringis; nefarium scelus suscipis; mortiferum facinus in te admittis; grave piaculum contrahis, committis; nefas contrahis; scelerate agis; immane scelus perpetras; capitali te crimine obstringis; grave delictum in te admittis; noxam letiferam incurris. 2. (Venialia peccata justi etiam persæpe committunt, Vulg.), les justes se rendent souvent coupables de péchés véniels. Minora piacula, leviores noxas ne justi quidem penitus effugiunt; errata leviora, quæ pauciores quasi numeros officii prætereunt, crebra magis sunt, nec justis infrequentia; noxarum minimarum sordes aliquas vel justi etiam contrahunt; justorum pauci atque admodum pauci sunt, qui in vita nihil offendant, incurrant nusquam; qui se quotidianæ vitæ maculis non interdum coinquinent, contaminent, levioris culpæ labe polluant; qui piæ etiam vitæ labem nullam aspergant; nævos nullos contrahant; levi offensione non semel ac iterum ab officio discedant. 3. (Peccatum Originale, Vulg.), le péché originel. Nativa animorum labes; insitum naturæ crimen; peccati inhærentis contagio; hereditarium hominis malum; primi hominis crimen in posteros omnes letali contagione transfusum. 4. Nullum peccatum est, quod non commiserit, il n’y a pas de crime qu’il n’ait commis. In omni scelerum flagitiorumque genere volutatus est; in omnem improbitatem incurrit; nullum culpæ genus est, quo non prolapsus est; omnia ille flagitia, omnes impuritates suscepit; in omnia se flagitia ingurgitavit; nullum facinus tam scelestum est, tam cum dedecore ac turpitudine conjunctum, quo se ille non contaminaverit. Cf. Improbus, Flagitiosus, Sceleratus. 5. Hoc peccatum non admisi, je n’ai pas commis cette faute. Integrum me ab hac culpa præstiti, abest a me hoc maleficium longissime; ab hujus criminis labe intactus perstiti; hac sceleris labe nunquam infectus fui; hac culpa vaco. Cf. Innocens, Integer. 6. (Hoc peccatum in me sumo, Vulg.), je prends sur moi cette faute. Hanc culpam ego præstabo; hanc ego labem in me recipio; hanc ego noxam in me transmoveo. Meum id esse volo, quodcumque id crimen est. Usus: Præter culpam et peccatum, nihil homini accidere potest pertimescendum. Multis nostris peccatis in has ærumnas incidimus. Peccato carere. Peccatum corrigere. Cf. Error, Crimen, Scelus, Vitium, Noxa.

PECCO, as, avi, atum, are, n. et a. Commettre une faute, se rendre coupable, pécher. Syn. Delinquo, aliquid admitto, committo, scelus admitto; scelere me adstringo, obstringo, devincio; rem nefariam committo; scelestum facinus edo; flagitium committo; scelera facio; culpam suscipio, contraho, committo; vitium, scelus concipio. )( Recte facio. Adv. Consulto, impune, vehementius. Phras. 1. Quid peccavi? Quelle faute ai-je commise? Quod ego concepi scelus? quod nefas contraxi? quod in me admisi scelus? quod in me crimen hæret? quam ego suscepi culpam? quam concepi maculam, quam noxam, quod maleficium admisi? quod in me delictum admisi? quod ego facinus inexpiabile admisi? quid adversus leges, rempublicam, magistratus factum? qua ego parte ab officio discessii quid factum impie aut scelerate? 2. Si quid peccabis, perpetuum dedecus consequetur, si vous commettez une faute, vous serez déshonoré pour toujours. Si quid offendes, errabis; si quam in culpam incideris; si lapsus fueris; si qua prolapsione offenderis; si quid culpæ susceperis; si quod nefas contraxeris, infectum id fieri nunquam poterit; animi illa labes nec diuturnitate vanescere, nec ullis omnibus ablui poterit; luendam tibi sempiterna infamia scias offensionem quamlibet. Cf. Committo, Peccatum, Erro. Usus: Semper est turpe peccare. Si quid in te peccavi, ignosce. In hoc eodem, in eamdem partem tu quoque peccasti. Multa peccare solemus in dies. Peccare est tanquam transilire lineas, pécher, c’est sortir des bornes.

PECTEN, ĭnis, m. Peigne pour les cheveux.

PECTO, is, xi, xum, ere, a. Peigner. Usus: Pexo capillo nitidus.

PECTUS, ŏris, n. Poitrine de l’homme et des animaux; âme, cœur, esprit. Syn. Anterior pars corporis a gula usque ad ventrem; item: Animus, nervi, vires. Epith. Apertum, avidum, clarum, jucundum, latum, scabrum, sordidum, validum. Usus: Toto aliquem pectore amare; toto pectore in laudem incumbere; toto pectore de re aliqua cogitare. Onerare, complere pectus rerum plurimarum copia.

PĔCŬĀRĬA, ōrum, n. pl. Troupeaux, bestiaux. Syn. Pecorum greges et armenta. Usus: Cui præsidio pecuaria nostra credemus.

1. PĔCŬĀRĬUS, a, um, De bétail. Syn. Quod ad pecora pertinet. Usus: Pecuaria res ampla, res rustica satis culta, nombreux bétail, terre en bonne culture.

2. PĔCŬĀRĬUS, ĭi, m. Éleveur de bétail. Syn. Magister pecoris. Usus: Aratores, pecuarii, coloni.

PĔCŪLĀTOR, ōris, m. Concussionnaire, celui qui administre sans probité les deniers de l’État. Syn. Depeculator, ærarii violator, fur pecuniæ publicæ.

PĔCŪLĀTŬS, ūs, m. Péculat, concussion, malversation. Syn. Crimen ejus, qui publicam pecuniam avertit; pecuniæ publicæ furtum. Epith. Certissimus. Usus: Peculatus (scilicet crimine) accusari, damnari.

PĔCŪLĬĀRIS, e, gen. com. Propre, particulier, spécial. Syn. Singularis, præcipuus. Usus: Hoc illis peculiare est. Edictum peculiare.

PĔCŪLĬĀTUS, a, um, Enrichi, riche. Syn. Nummatus, pecuniosus. Adv. Plane, bene. Usus: Balbus plane bene peculiatus.

PĔCŪLĬUM, ĭi, n. Pécule, épargne. Syn. Lucrum proprium, præsertim servorum. Usus: Cupiditate peculii nullam servitutem recusant, ils ne refusent aucun service d’esclave par la passion d’augmenter leur pécule.

PĔCŪNĬA, æ, f. Avoir, biens, fortune, richesses; argent comptant, monnaie. Rad. Pecus; olim enim signo bovis, ovis, etc. signabatur, et apud antiquos omnes in pecudibus sitæ erant divitiæ. Syn. Nummi, argentum; opes, divitiæ, fortunæ, copiæ. Epith. Abundans, adventitia, aliena, amplissima, antiquior, suavior aliqua re, certa, cruenta, dux ad rem aliquam, effectrix multarum et magnarum voluptatum, expeditissima, extraordinaria, grandis, satis grandis et satis impudens, hereditaria, immanis, patula, honesta, sordida, munda, acerba, propria in causa et in judicio collocata, inanis, incerta, infinita, ingens, innumerabilis, invidiosa, jucunda, acerba, levissima, magna, mediocris ad opinionem vulgi, tenuis, minor, modica ad opinionem alicujus, necessaria, parva, patria, pergrandis, permagna, tam plena, tam præclara, præsens, publica, privata, summa, tanta, vectigalis, universa. Pecuniæ alienæ, desperatæ, funestæ, ingentes, innumerabiles, inopinatæ repentinæque, publicæ, residuæ, tantæ, tam infinitæ. Phras. 1. Pecuniæ multum sibi corrogat, il gagne beaucoup d’argent. Multum pecuniæ ex commercio facit; multum illi ex metallis redit; nunc hac, nunc illa hereditatis portiuncula aspergitur, quanquam sat amplas opes fortuna ex dote conjugis ad eum transtulerit. Multum ille nummorum ex quæstu quotidiano conficit; ingentem pecuniam constat, cogit, congerit, construit, coacervat. Permagnam pecuniæ vim ex quæstu quotidiano redigit, capit, conciliat, parat sibi, domum avertit. 2. Multum habet pecuniæ, il est très riche. Argenti signati, argenti forma signati vis illi ingens est; ad magnam pecuniam venit; affluit, abundat pecunia; bene nummatus est; bene a pecunia paratus, instructus; re ampla, prolixa utitur; opibus floret, viget, pollet. Cf. Dives. 3. Omnes artes novit pecuniam cumulandi, il connaît tous les moyens de grossir son trésor. Omnia pecuniæ parandæ rationes perspectas habet et exploratas; vias omnes emungendi argento homines probe tenet; conficiendæ pecuniæ articulos novit omnes. 4. Pecuniæ publicæ valde parum est, le trésor public est dans un état déplorable. Incredibiles angustiæ sunt pecuniæ publicæ; summa est difficultas ærarii; vix ullum in numerato argentum habemus. In arcto res est propter ærarii angustias. 5. Qui suas pecunias jam dissipavit, mox alienas adorietur, celui qui a dissipé sa fortune, essaiera bientôt de s’emparer de celle des autres. Qui pecuniam suam per luxum effudit, dilapidavit, devoravit, comedit, adedit, exhausit, profudit; mox etiam publicam avertet, corripiet, depeculabitur; mox in fortunas alienas invadet. 6. (Ex censu solvit pecuniam, ex capitali nihildum accepit, Vulg.), il ne mange que ses intérêts, sans toucher à son capital. De lucro, de sorde dat, nihil detrahit de vivo; nihil de vivo resecat; de capite nihil detrahit. Usus: Pecunia signata, proba, notæ legitimæ, argent qui a sa valeur. Pecunia, nummi adulterini, monnaie fausse. Pecunia præsens, numerata, argent comptant. Pecuniæ, nummi omnis notæ, monnaies de toute valeur. Pecuniam fenori dare, occupare, prêter de l’argent à intérêts. Pecuniam fenori sumere, accipere, emprunter. Pecuniam implicitam habeo et quæ cohæret cum aliorum pecuniis, avoir de l’argent engagé dans une affaire. Pecuniam repræsentare, payer argent comptant. Pecuniam permutatione repræsentare, payer par un mandat. Pecuniæ rationem conjunctim habere, mettre de l’argent en commun. Pecuniam supprimere, détourner une somme d’argent. Pecuniam civitatibus imperare, a civitatibus exigere, lever, imposer des contributions. Pecuniam solvere, dissolvere, payer de l’argent à qqn, s’acquitter. Pecuniam erogare, donner de l’argent. Pecuniam credere, prêter. Pecuniam numerare ab aliquo, payer par l’entremise de qqn. Pecuniam ex re aliqua redigere, faire argent de qqche. Effusio et dissipatio pecuniæ, dissipation. Pecuniam numeratam in præsentia non habeo; argentum in numerato non habeo, je n’ai point d’argent comptant. Cf. Divitiæ.

PĔCŪNĬĀRĬUS, a, um, D’argent, pécuniaire. Usus: Inopia rei pecuniariæ.

PĔCŬNĬŌSUS, a, um, Riche en argent, riche, fortuné. Syn. Bene nummatus, pecuniatus, qui multum habet in arca, qui in numerato multum habet. Usus: Vir copiis rei familiaris locuples et pecuniosus. Cf. Dives.