Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

Ā. De. Syn. Ab, abs, de, ex, per. Usus: Ager a filio emptus; conductus a Censoribus. Libri per Duumviros aditi, les livres consultés par les Duumvirs. Clientelæ per Cæsarem comparatæ. Signif. 1. Motum de loco, de. Redeo a villa. 2. Servit tempori, depuis, dès. A puero, a prima adolescentia, dès l’enfance. 3. Notat causam, par suite de. Caput a sole dolet. Ab odio furit. 4. Patriam, patrie, origine. Græcus a Phocide. Principum a Lavinio liberi. 5. Viciniam, la proximité. Ab theatro venit. 6. (Cum abl. personæ), ejus domum, de la maison de. A patre, ab amico, a nobis redit. 7. Signif. per, au moyen de. Salus nobis a bonis allata est. 8. Post, après. A morte. A cœna. A prælio. 9. Pro, cum verbis: Sto, sum, dico, facio, A Senatu stat, il est du parti du Sénat. Hoc totum a me est, cela est tout entier en ma faveur. A nobis facit, il le fait pour nous. A reo dicit. 10. Contra, contre. A frigore, a sole se defendit. 11. Ex parte, du côté de. Ab Romanis tubæ cecinere. 12. Munus aut procurationem, la charge ou la fonction. A secretis. Ab epistolis Cæsari. A pedibus, messager. 13. Quod attinet ad, rapport. A memoria bene instructus. Firmus ab equitatu. Inops ab amicis. 14. (Ponitur pro) nomine alterius, pour, au nom de quelqu’un. A fratre, ab republica solvere.

ĂBACTUS, a, um, part. v. abigo. Chassé, détourné. Syn. Abductus, ablatus, dejectus, pulsus, expulsus, remotus, fugatus, actus, exactus. Usus: Abactus grex pecorum. Caius Magistratu abactus.

ĂBĀCUS, i, m. Buffet, crédence. Syn. Mensa structorum, vasorum receptaculum et ad usum, et ad pompam instructum. Usus: Abacos complures ornavit argento, auroque cælato.

ĂBĂLĬĒNĀTĬO, ōnis, f. Aliénation. Usus: Abalienatio est ejus rei, quæ mancipi est, aut traditio alteri nexu, aut in jure cessio.

ĂBĂLĬĒNĀTUS, a, um, part. v. abalieno. Rejeté, abandonné. Usus: 1. Abalienatum vectigal, revenu abandonné. 2. Éloigné. Abalienato esse animo, être hostile. 3. Privé. Abalienatus jure civium, privé du droit de cité.

ĂBĂLĬĒNO, as, avi, atum, are, a. Éloigner de soi ou d’un autre. Syn. Alieno, distraho, averto, disjungo, divello. )( Concilio. Adv. Celerrime, valde, vehementer. Usus: 1. Jus rei in aliquem transfero, transporter à un autre le droit que l’on a sur une chose. Vectigalia, agros populi vectigales, fundos, ædes abalienat. 2. Transl. Ad voluntates, éloigner de soi les cœurs. Studia hominum, judices a se, a sua causa abalienavit.

ĂBĂVUS, i, m. Trisaïeul, ancêtre. Usus: Jam duorum abavorum quam est illustre nomen. Epith. Omnium sapientissimus.

ABBĀS, tis, m. Abbé. Syn. Cœnobiarcha, Archimandrita, Monachorum Præfectus seu Antistes, Monasterii Præsul, Cœnobii Præses seu Moderator.

ABBĀTISSA, æ, f. Abbesse. Syn. Antistita sacrarum Virginum, Ascetriarum præfecta, Mater Maxima, Moderatrix dicatarum Deo Virginum, Parthenonis præses, Cœnobii Antistita.

ABDĬCĀTĬO, ōnis, f. Abdication. Usus: Amotus abdicatione dictaturæ terror.

ABDĬCO, as, avi, atum, are, a. Déshériter, renier, rejeter; se démettre d’une charge. Syn. Abjicio, rejicio, depono, exuo, privo, spolio. Phras. Abdica te honoribus; missos fac honores, laisse là les honneurs. Foro te subtrahe. Curiæ et honoribus multam vel longam salutem dicito. De provincia decede. Imperium depone. Magistratu abito, tutela, patrocinio, annonariæ rei procuratione te abdicato. De foro discede. Provinciam successori trade, concede. Civilibus abscede muneribus. A forensi strepitu te remove. Nuntium forensibus curis remitte. Delega provinciæ procurationem alteri. Usus: 1. Abdicare filium, generum, repousser, déshériter. 2. Magistratum ponere, se défaire d’une charge, abdiquer. Præturam, consulatum, vel se Prætura abdicare.

ABDĪCO, is, xi, ictum, icere, a. Rejeter. Augurale est verbum. )( Addicere. Usus: Aves abdixere tres partes vineæ, les augures interdirent trois portions d’une vigne.

ABDĬTUS, a, um, part. v. abdo. Caché. Syn. Latens, latitans, opacus, latebrosus, obscurus, secretus, arcanus. Adv. Penitus, penitissime, prorsus, plane. Phras. Locus abditus, ab arbitris liber, lieu sans témoins, remotus. Res abstrusa et a natura involuta; res magnis circumfusa tenebris. Usus: Abditi ac penetrales foci. Auri venæ penitus abditæ. Homo hic sensus, consilia, voluntates abditas gerit et retrusas, cacher ses sentiments, ses desseins, ses projets.

ABDO, is, idi, itum, ere, a. Cacher. Syn. Occulo, occulto, condo, abscondo, recondo, abstrudo, retrudo, tego, obtego, contego, velo, involvo, operio, celo. )( Pervulgo palam. Phras. Abdo me, je me cache. Conjicio me in latebram. In occulto me contineo. Committo me latebris. Conspectum fugio. Usus: Abdere se ex conspectu. Abdere se rus, in bibliothecam, in litteras, se plonger dans l’étude. Abdere se in scalarum tenebras vel tenebris, in scholarum pulveres. Abdere gladium sub vestem. Arte quadam stultitiam abdere, dissimuler sa folie. Cf. Abscondo, Tego.

ABDŎMĔN, ĭnis, n. Ventre. Syn. Venter. Epith. Turgens, insaturabile, inexpletum, obesum, unctum, pingue. Usus: Homo abdomini natus, gourmand. Abdomini inservire, indulgere, operam dare. Cf. Pinguis.

ABDŪCO, is, xi, ctum, ere, a. Emmener. Syn. Amoveo, removeo, aufero, averto, abigo, tollo, abstraho. )( Adduco. Adv. Caute. Usus: Servum ab hero, discipulos a Præceptore, a Mario legiones, hominem a foro, rus, in latomias per vim abducere. Clavem de sera abducere, enlever une clé. 2. Transl. Ad intelligendi vim, concernant l’intelligence. Aciem mentis a consuetudine oculorum abducere, juger d’après l’intelligence, non d’après les yeux. Cognitionem a doloris sensu: animum a cognitione, commentatione, litteraria contentione, etc. abducere, se reposer d’une étude. 3. Ad voluntatis studia, concernant la volonté. Dabo operam, ut miserum a vitio, licentia, libidine, ira, turpi quæstu abducam, éloigner du vice. Respira, animum a molestiis, angoribus, sollicitudine, curis, negotiis, amicum ex acie (judiciis ac foro) abducito. Multos avaritia a fide, ab officio, a vero et honesto ad nequitiam etc. abduxit. Cave, ne fallaciis a veritate abducaris, abstraharis, avertaris, avoceris, abripiaris.

ĂBĔO, is, ivi vel abii, ĭtum, ire, n. S’en aller. Syn. Discedo, recedo, excedo, concedo, exeo, migro, egredior, proficiscor, facesso. )( Adeo, accedo, maneo. Adv. Longe, longius, parumper, plane, intra, peregre, obviam, isthuc, hinc, illinc, isthinc, inde ab vel ex oculis. Phras. 1. Ex Italia non abibo, je ne quitterai pas l’Italie. Non recedam, nec latum quidem digitum discedam. Ex Italia nulla ratione neque pelli, neque amoveri potero. Nunquam inde me commovebo. Pedem ex Italia non egrediar: nusquam hinc vestigium movebo. Pedem ex Italia non efferam. 2. Absiste loco, retirez-vous, allez-vous en. Aufer te hinc, facesse loco, age te hinc longius; amove, amolire, subduc te istis ex ædibus, apage te cum isto tuo socio. Usus: 1. Ex urbe, ad mercaturam, e medio abire. Viam abire. Animus est in discessu, je veux partir. 2. Transl. Negotium imperfectum relinquere, mettre fin à une chose, la laisser inachevée. Ab inceptis, ab emptione, actione, petitione abiit. 3. Ad tristia, (cum desinunt), s’éloigner, s’écouler, passer. Nausea, pestilentia, timor, morbus sero demum abiit. 4. Ad læta, (cum desinunt): Spes victis, animi quies, memoria rei abiit; Salus exulatum abiit. Abierunt laudes meæ. Abit somnus, voluptas fluit, effluit, prona avolat. 5. Ad tempus. Abiit dies unus, alter; abit hora, annus, ætas. 6. Ad mutationem animi morumque, changer d’avis, quitter une idée. Turpe est abire ad vulgi opinionem, ad peregrinos mores, ad sententiam alienam. A sensibus, ab homine (ab omni humanitate) abiit. A proposito sermone longius abimus. Mos vetus in desuetudinem; beneficia in oblivionem abiere. Quid ad has ineptias abis? In quantos sumptus abeunt vectigalia. 7. Ad pœnam. Non tibi abibit sic, la chose ne se passera pas ainsi. 8. Ad imprecandum, imprécation. Abi in malam rem, crucem, pestem, cruciatum, ad corvos. 9. Ad mortem, mourir. Vita abire, ad deos abire. 10. Ad incrementum rei, s’accroître. Oppidum in urbem abiit. Cf. Discedo, Muto.

ĂBERCĔO, es, ui, itum, ēre, a. Éloigner, chasser. * Syn. Arceo, prohibeo. Usus: Domo conjugem abercet.

ĂBERRĀTĬO, ōnis, f. Éloignement. Syn. Digressio a recta via. Epith. Liberalissima, dignissima. Usus: Transl. Avocamentum a dolore, diversion à la douleur. Aberratio a molestiis, doloribus erudito homini quærenda est.

ĂBERRO, as, avi, atum, are, n. S’égarer. Syn. Deflecto, devio, erro, deerro, vagor, recedo, declino de via deducor a via. Adv. Ab, de, ad, longius, unde. Usus: 1. Ab recta via per errorem deflecto. 2. Transl. A fine proposito, s’écarter de la fin proposée. Consilia tua a regula, et præscriptione vitæ, a communi utilitate, a proposito longissime aberrant. Aberrat oratio, cum extra fertur. 3. In errore mentis, se tromper. Conjectura, verbo aberravi. 4. Discrepo, être différent. Imago ab exemplari; filii vultus a matre, orationes a se aberrant. 5. Declino a mœrore, se distraire. Scribendis epistolis, amicorum sermonibus aberro a miseriis. Cf. Erro.

ĂBHINC, De cet endroit, de ce moment. accus. et ablat. junctum refertur ad tempus præteritum; non item futurum. Syn. Ex, ab hac die; biduo ante. Usus: Annos abhinc, vel anni amplius viginti.

ĂBHORRĔO, es, ui, ere, a. et n. Avoir en horreur. Syn. Detestor, abominor, aspernor, exhorreo, religioni habeo, aversor. Phras. Abhorreo ab hoc, j’ai cette chose en aversion. Adv. Longe, longissime, multum, plane, plurimum, prorsus, valde, vehementer. Refugit animus, atque reformidat. Aspernatur animus ac respuit: specie calamitatis perturbor. Hominem ut pestem aliquam fugio. Odio feror incredibili in hominem scelestissimum. Abhorret animus, auris, studium ac voluntas a nefaria societate. Animo, si quisquam alius, alieno sum ab his consiliis, et averso. Usus: 1. Abhorret animus a nuptiis, litterarum studiis, forensi strepitu, j’ai en horreur. 2. Repugno, alienus sum, répugner. Abhorret hoc facinus ab optimi viri moribus, constantia, gravitate. Dictum hoc a veritate, ab hominum sensu, ac fide abhorret Doctrina hæc a vulgi auribus, ab opinione generis humani admodum abhorret. Abhorret oratio tua aurium comprobatione. Cf. Dissimilis, Alienus.

ĂBĬEGNUS vel Ābiegnus, a, um, De sapin. Usus: Abiegnæ trabes.

ĂBĬĒS, ĕtis vel ĀBIĒS, ĕtis, f. Sapin. Syn. Alpina et procerior arbor. Epith. Crispa.

ĂBĬGO, is, ēgi, actum, igere, a. Chasser. Syn. Expello, pello, depello, ejicio, ago, exigo, amoveo, fugo. Usus: Pecudes furto et latrocinio abigere, voler des troupeaux. Abigere muscas, delatores ab ædibus, anseres a vel ex frumento. Abigere partum medicamentis, procurer l’avortement. Transl. Membris lassitudinem, animo molestias vini haustu abigere, noyer dans le vin la fatigue du corps et les ennuis de la vie.

ĂBĬTĬO, ōnis, f. Congé, départ. * Syn. Abitus. Usus: Propter te hæc abitio evenit.

ĂBĬTŬS, ūs, m. Départ. Syn. Discessus, excessus, recessus, profectio, abitio, migratio. Usus: Post abitum importunissimæ pestis.

ABJECTĒ, D’une manière basse. Syn. Contemptim, abjecto animo. Usus: Nec abjecte, nec sine aliqua dignitate casum illum tulit.

ABJECTĬO, ōnis, f. Abattement. Syn. Rejectio, dejectio animi, defectio, et pæne desperatio, nimia trepidatio, debilitatio. Animi debilitas, remissio, ac solutio, languor, imbecillitas.

ABJECTUS, a, um, part. v. abjicio. Abattu, abject, vil. Syn. Desertus, contemptus, neglectus, despectus, spretus, vilis, humilis. )( Se efferens. Adv. Omnino, plane. Phras. Abjecto es animo, vous avez l’âme abattue, découragée. Animo sane es afflicto, fracto, humili, demisso, perculso metu, molli, enervato, languido. Terreum quiddam in te est, et molle, quod ægritudine quasi tempestate quatiatur. Submissum, effeminatum, fractum geris animum. Cavendum tibi foret, ut ne quid timide, ne quid ignave, ne quid serviliter muliebriterque facias, at tu animo es perculso et abjecto. Pusillus ille tuus animus, fractus et dissipatus; debilitas, abjectio, timiditas humilis tui animi palam est omnibus. Quam nihil in te virtutis, nihil animi, nihil nervorum insit omnes vident. Ut te animo demittas, ut frangaris malis, ut animo consterneris, quovis incommodo perturberis, neminem latet. Nota est mœstæ, et abjectæ indolis tuæ inertia. Fractum, nescio quid, pusillum, ac ipsa malevolentia jejunum in te est. Fabula jamdudum vulgi est animi illa tui remissio ac solutio. Angustiæ pectoris tui et egestas animi parvi, languentis ac debilitati in omnium ore ac sermone sunt, tout le monde parle de votre pusillanimité. Cf. Vilis, Humilis. Usus: Causam tuam abjectam excitavi. Oratio abjecta. Dii ad sensus, moresque nostros abjecti. Oratio humilis et abjecta. )( Alta et exaggerata.

ABJĬCĬO, is, jēci, jectum, ere, a. Rejeter. Syn. Depono, rejicio, relinquo, contemno, sperno, aspernor, despicio, negligo, respuo cum contemptu fere ac desperatione. Adv. Libenter, negligenter, prorsus. Usus: 1. Abjicere se humi, ad pedes Principis, se jeter à terre, aux genoux de l’empereur. Abjicere insigne regium de capite; in mare se abjicere. 2. Transl. Abrumpo cœpta, renoncer à ses projets. Consilium profectionis, ædificationem, voluntatem discendi, omnem de republica curam sibi abjiciendam putavit. 3. Animi vitia, aut virtutes exuo, devenir vertueux, vicieux. Nunc demum socordiam veterem, superbiam, timorem etc. abjicito. Ecquid spem, honestæ gloriæ studium, ingenii famam, hastam, teipsum, humanitatem omnem turpiter abjicis. Cf. Contemno, Relinquo.

ABJŪDĬCO, as, avi, atum, are, a. Enlever par un jugement. Syn. Judicio aliquid alteri, aut ab altero aufero. )( Adjudico. Usus: Agros, causam, fundum Prætor Caio abjudicavit. Cf. Judicium.

ABJUNGO, is, nxi, nctum, ere, a. Séparer. Usus: Lacrymas non teneo, cum a me abjungaris, je ne fais que pleurer, depuis que vous êtes loin de moi. Abjunxit se ab illa factione. Cf. Discedo.

ABJŪRO, as, avi, atum, are, a. et n. Nier avec un faux serment. Syn. Nego, pernego, abnuo, inficior jurejurando. Usus: Creditum, depositum, pecuniam abjurare, nier une dette, un dépôt. Cf. Ejuro, Abnego.

ABLĒGĀTĬO, ōnis, f. Action d’envoyer. * Usus: Ablegatione juventutis ad bellum, urbs levanda videbatur.

ABLĔGO, as, avi, atum, are, a. Envoyer, reléguer, bannir. Syn. Amando, ejicio, pello, expello, dimitto, amitto, amoveo. Adv. Aliquo, alio, foras. Usus: Odiosum hominem rus, in villam ablegavi. Consilium dimittit et ablegat. Hoc a fratris adventu me ablegat, cette circonstance m’empêche d’assister à l’arrivée de mon frère. Cf. Pello.

ABLĬGŪRĬO, is, ivi, ītum, ire, a. Lécher. Syn. Ligurio, voro, helluor. Transl. Patria bona abligurire, dévorer son patrimoine. Cf. Vorax, Patrimonium.

ABLŪDO, is, lusi, lusum, ere, n. Différer. Syn. Differo, discrepo, absum, abhorreo, dissimilis sum. Adv. Multum, non multum. Usus: Hæc imago a te non multum abludit, ce portrait te ressemble assez. Cf. Discrepo, Dissimilis, Abhorreo.

ABLŪO, is, lui, lūtum, ere, a. Laver. Syn. Lavo, purgo, eluo, rigo, expio, abstergo. Usus: 1. Quin tu maculas, sordes eluis? 2. Corrigo, effacer. Superioris vitæ maculas egregiis factis abluit. Perturbatio animi placatione abluitur.

ABNĔGO, as, avi, atum, are, a. Renier. Syn. Nego, pernego, abnuo, retracto, renuo, recuso. Phras. Abnegare Deum ac fidem, apostasier. A vera Religione desciscere. Religionem omnem fidemque ejurare. A DEO et fide discedere, deficere. DEO fidem, venerationem cultumque renunciare. Ejurare quidquid sacrum, sanctumque est. Sacrorum, religionumque omnium vincula abrumpere. Religioni DEO que nuntium remittere. Usus: Abnegare depositum, pecuniam, nier un dépôt, une dette.

ABNORMIS, e, gen. com. Qui n’est pas dans la règle. Syn. Vastus, immanis, enormis.

ABNŬO, is, ui, ūtum, ere, a. Refuser. Syn. Renuo, recuso, nego. )( Annuo, aio, concedo. Usus: Jussa abnuit miles, le soldat refuse d’obéir. Cognomen Bruti non abnuit. Nullum facinus abnuere solet. Tua erga me voluntas nihil unquam studio meo abnuit, vous n’avez jamais rien refusé à mes désirs.

ĂBŎLĔO, es, evi, ĭtum, ere, a. Détruire, faire disparaître, Syn. Antiquo, rescindo, tollo, deleo, exstinguo, oblitero. Phras. Sylla, Senatus Consulta, tabulas abolevit, Sylla fit disparaître les actes publics et les décrets du sénat. Legum sanctissimarum memoriam obscuravit. Imperia solo æquavit. Religiones dissolvit. Auspicia emovit, ac delevit. Senatus auctoritatem sustulit ac peremit. Usus: 1. Aquis aut igne abolere, détruire par l’eau ou le feu. Homo perditus magistratum civibus, senatui libertatem, vires Reipublicæ, ac leges abolevit; conscientiam tamen generis humani, et infamiam sempiternam abolere non poterit. Crimina, et nomina reorum abolevit. Faire disparaître le crime et le nom des coupables. 2. Transl. Ad animi affectus: Tempus iram, dolorem etc. abolet. Le temps affaiblit la colère, la douleur. Cf. Abrogo.

ĂBŎLESCO, is, evi, ere, n. Être détruit, périr insensiblement. Syn. Antiquor, rescindor, obsolesco, tollor, deleor, decresco. Usus: Memoria rei prope jam aboleverat, le souvenir de cet événement était à peu près effacé. Constituta olim pœna penitus abolevit, le châtiment que l’on appliquait autrefois est tout à fait tombé en désuétude.

ĂBŎLĬTUS, a, um, part. v. aboleo. Détruit, tombé en désuétude. Syn. Antiquatus, obsoletus, abrogatus. Phras. Mos abolitus est, la coutume est tombée en désuétude. Sublatus ac sepultus est; obsolevit; consenuit; sepultus ac situ obsitus; summotus e republica; oblitterratus; situ ac senio emortuus est. Usus: Mores abolitos unus retinet. Libros, accusationes, leges abolitas protrahit. Ædes deûm igni abolitas instaurare, rebâtir les temples des dieux détruits par l’incendie.

ĂBŌMĬNANDUS, a, um, Abominable, exécrable. Syn. Detestabilis, detestandus, execrabilis, execrandus, horrendus, detestatione dignus. Usus: Infelicitas abominanda.

ĂBŌMĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Repousser comme un mauvais présage, détester, éloigner. Syn. Execror, detestor, fugio, horreo, abhorreo. Phras. Quis non abominatur civilis belli auctorem? Qui ne haïrait le funeste auteur de la guerre civile? Cui non improbus, execrandus, et detestabilis videatur funesti, ac conscelerati belli auctor? quis non ut consceleratum ac contaminatum aversetur? quis non dignum pronuntiet, quem dira execratione, ac furiali carmine in ejus caput composito, omnes prosequantur? ut vomicæ quædam, ac carcinomata reipublicæ habendi sunt pestilentis hujuscemodi belli auctores. Cf. Horreo, Abhorreo. Usus: Cum verbum aliquod, veluti sinistri ominis causa refugimus, quand nous repoussons quelque parole comme étant d’un mauvais augure. Regium insigne aut proferendum tibi est, aut (quod abominor) in te ruet. Nominata inter epulas incendia fusis aquis sub mensa abominantur, si l’on parle d’incendie pendant le repas, on détourne le mauvais augure en répandant de l’eau sous la table. Formulæ abominantis. O misera vitæ ratio! O rem miseram, et calamitosam! O me perditum! O me afflictum! O meam calamitosam senectutem! O rem odiosam! O factum male! Hoccine sæculum! O genera sacrilega! O hominem, caput scelestum et impium! Proh nefas! Væ ætati tuæ!

ĂBŎRĬOR, ĕris, ortus sum, iri, d. Mourir, périr avant de naître. Usus: Fœtus, arbores aboriuntur. Vocem aboriri videmus, nous remarquons que la voix expire (dans le gosier).

ĂBORTĬO, ōnis, f. Avortement. Syn. Immaturi fœtus ejectio. Usus: Abortionem persuadere.

ĂBORTĪVUS, a, um, Avorton. Syn. Abortu natus. Usus: Fœtus abortivus.

ĂBORTŬS, ūs, m. Avortement. Syn. Partus intempestivus, abortio. Phras. Abortum procurare, faire avorter. Partum medicamentis abegit. Abortioni operam dedit. Fœtum abortione perdidit. Abortum pati, avorter. Abortum facere, partum immaturum, fœtum abortivum edere, eniti, egerere. Usus: Abortum facere, pati, inferre.

ABRĀDO, is, rāsi, rāsum, ere, a. Râcler. Syn. Rado, corrado, tollo, aufero, subripio. Adv. Penitus. Usus: 1. Barbam, supercilia abradere, raser. Transl. Elicio, extorqueo, enlever, extorquer. Vidit se litium terrore nihil ab eo abradere (pecuniæ) posse.

ABRĬPĬO, is, ripui, reptum, ere, a. Emmener de force, arracher. Syn. Rapio, surripio, eripio, abstraho, tollo, aufero. Usus: 1. Procul a terra tempestate abreptus est, la tempête l’enleva loin de la terre. In vincula, ad quæstionem abripi jussus est. Filius a complexu matris, senator a complexu reipublicæ, Epaminondas ex ipso victoriæ complexu abreptus est. A conjuge, liberis, aris, focisque abripi. 2. Transl. Ad vehementes animi affectus, par métaph. quand il s’agit de mouvements violents de l’âme: emporter, enlever. Quasi æstus quidam ingenni, iracundiæ, doloris eum in altum abripuit. Cf. Aufero, Fur.

ABRŌDO, is, rosi, rosum, ere, a. Ronger. Syn. Rodo, corrodo, exedo, dentibus abscindo.

ABRŎGĀTĬO, ōnis, f. Abrogation, annulation. Usus: Lex septa difficultate abrogationis, loi qu’on ne peut que difficilement abroger.

ABRŎGO, as, avi, atum, are, a. Abroger. Syn. Rescindo, dissolvo, aboleo, antiquo, adimo, aufero, minuo, interdico, refigo, abdico, consensu publico irritum facio, tollo, oblittero. )( Rogare legem. Adv. Æqualiter. Phras. Abrogare leges, abroger une loi. Solvere, exstinguere, evertere; legum severitatem amputare, circumcidere, edicta revocare, rescindere, abolere. 2. Abrogare falsorum deorum cultum, détruire le culte des faux dieux. Superstitiosum inanium deorum cultum emovere; demoliri fana; aras sacrilegis religionibus contaminatas diruere, exscindere; discutere nefandos cœtus; impia simulacra cum omni sacrificiorum apparatu obterere. 3. Abrogare imperium, magistratum, enlever le commandement. Extorquere hominibus ambitiosis diuturnum regnum; magistratus solo æquare; reges tollere; regiam potestatem dissolvere; exstinguere, delere senatus auctoritatem; movere magistratu; sacerdotium auferre. Usus: 1. Potestatem, jurisdictionem abrogare. 2. Legem, plebiscitum suffragiis, comitiis abrogare. 3. Fidem homini abrogare, ôter à quelqu’un le crédit. Cf. Aboleo.

ABRUMPO, is, rūpi, ruptum, ere, a. Détacher violemment. Syn. Rumpo, avello, abscindo; item: libero. Adv. Ex. Phras. Abrumpo sermonem, interrompre un discours. Sermonem, deliberationem incidit. Colloquium casus diremit. Segregemus sermonem, sermonis reliquum præcidere præstat, et amputare. Usus: 1. Abrumpere vincula, cornua ex acie. 2. Abrumpere se ab homine, latrocinio, se détacher de. 3. Abrumpere rem inchoatam, otium, consilium, interrompre. 4. Venas sibi, vitam, lucem invisam desperatione sibi abrumpere, s’ouvrir les veines, mettre fin à ses jours. 5. Transl. Ad animi affect, renoncer à. Spem, metum, medios amores, dissimulationem, fas omne, patientiam abrumpere.

ABRUPTĬO, ŏnis, f. Rupture. Usus: Abruptio corrigiæ. Illa, quam scribis abruptio non placet.

ABRUPTUS, a, um, part. v. abrumpo. Rompu. Syn. Disruptus, confractus, præruptus. Usus: 1. Vallis in ingentem altitudinem abrupta, vallée abrupte, d’un accès difficile. Loca abrupta et ob id invia, quod descensum non habeant. 2. Ad hominem præfervidum, homme inabordable, brusque. Homo ingenii est præcipitis, et abrupti; contumaciæ abruptæ. 3. Ad res impetu quodam effusas, aut inopinatas. Orationis genere, initio, dictis, querelis abruptis utitur, style coupé, haché. Gavisus sum abrupto lucro, gain inattendu. Cf. Abscissus.

ABS RĒ, cum negat. Il n’est pas inutile. * Syn. Non est alienum te interesse.

ABSCĒDO, is, cessi, cessum, ere, n. S’éloigner de. Syn. Recedo, discedo, abeo. )( Accedo. Adv. A, ab, de, procul, hinc, illinc, inde, retro, hac, aliquo, e. Usus: E conspectu, a Republica ne vestigium quidem abscessit, ne pas mettre le pied hors de. Sol, somnus abscedit. Incepto abscedendum. Humor noxius in apostema abscessit. Cf. Abjungo, Discedo.

ABSCESSĬO, ōnis, f. Départ. Syn. Abscessus, discessus.

ABSCESSUS, ūs, m. Départ. Syn. Recessus. Epith. Longinquus. Usus: Longinquo solis abscessu, distance considérable du soleil.

ABSCINDO, is, scĭdi, scissum, ere, a. Séparer. Syn. Scindo, discindo, rescindo, seco, reseco, amputo, lacero, separo. Adv. A, ab. Usus: 1. Caput cervicibus abscindere, couper. 2. Transl., querelas, opera, etc. abscindere, interrompre. Abscindere sibi omnium rerum respectum, præterquam victoriæ, n’avoir souci que de la victoire.

ABSCISSUS, a, um, part. v. abscindo. Séparé. Syn. Abruptus, præruptus, præcisus. Usus: 1. Aditus ad arcem abscissus, et præruptus, chemin escarpé. Italiæ latus Sicilia; insulæ a continenti abscissæ, îles detachées du continent. 2. Transl. Ad res perditas: Res et spes abscissæ. Genus castigationis abscissum, durum et asperum, châtiment rigoureux. Oratio aspera et abscissa, style dur et haché.

ABSCONDĬTĒ, adv. En secret. Syn. Occulte, clam. Usus: De voluptate nec acutissime, nec abscondite disserit.

ABSCONDĬTUS, a, um, part. v. abscondo, Caché. Syn. Abditus, reconditus, abstrusus. Usus: Absconditæ insidiæ, jus Pontificium absconditum, obscurum.

ABSCONDO, is, di, dĭtum, ere, a. Cacher. Syn. Occulto, celo, abdo, abstrudo, opprimo, condo. )( Aperio, resero, recludo, emineo, appareo. Phras. Abscondit se, il se cache. Ut cochlea se contegit, et retentat se tacitus. In latebras se abdit. Occultat et continet se domi. Nescio, quo latibulo se tegit. Ex conspectu se abdit, proripit. Oculis se subducit, subtrahit. Publico abstinet. Lucem vitat. Tenebris se involvit. E conspectu se aufert; ab oculis removet. 2. Consilia sua abscondit, il cache ses desseins. Clausa habet consilia, voluntate est abdita et retrusa. Naturam suam tegit, et quasi quibusdam velis obtendit. Velat ingeniosa dissimulatione consilia sua, tegit, premit, celat, in latebris probe sita habet. Arte quadam cupiditatem suam, et mira simulatione occultat. Cf. Abdo, Occulto, Tego, Clam.

ABSENS, tis, gen. omn. Absent. Syn. Remotus, non præsens. Usus: Absentis desiderium epistolis leniamus. Absente altero secundum præsentem judicatum. Nulla absentis ratio est habita.

ABSENTĬA, æ, f. Absence. Epith. Levior, longa, brevis, dura, mœsta, tristis. Phras. Absentiam moleste fero, je supporte difficilement votre absence. Desiderium tui non fero. Acre mihi desiderium movet, commovet absentia tua. Magnum relinquis tui desiderium. Ipsa absentia desiderium accendit videndi tui. Omnis mihi mora te absente longa est et molesta. Dum præsentia careo, dum conspectu tuo non fruor, dies mihi annus videtur. Usus: Vereor, ne absentia mea levior sit apud te, je crains que mon éloignement ne vous semble facile à supporter.

ABSĬLĬO, īs, ii, ire, n. Fuir en sautant. Syn. Saltu alicunde recedo.

ABSĬMĬLIS, e, com. Différent, (adhibetur sæpius cum negat, non, haud, nec, neque et dat). Syn. Dissimilis, dispar, impar. Usus: Non absimilis Tiberio, il ne différait pas de Tibère. Cf. Dissimilis, Discrepo.

ABSISTO, is, stiti, ere, n. S’éloigner. Syn. Discedo, abscedo, abeo, cesso, desino, desisto. Usus: 1. Absistere a sole, s’éloigner du soleil. 2. Transl. Ab incepto desisto, renoncer à une entreprise. Absistere bello, pugna, furore, actione, obsidendo, peccando. Cf. Desino, Desisto.

ABSOLVO, is, solvi, sŏlūtum, ere, a. Finir, terminer, acquitter; absoudre. Syn. Perficio, conficio, perago, transigo, finem impono, ad exitum perduco: item: libero. Adv. Aperte, bene, copiose, honeste, honestissime, perfecte, plane. Phras. 1. Opus nondum absolvisti, vous n’avez pas encore fini l’ouvrage que vous aviez commencé. Præclare inchoatis tuis summa, extrema manus nondum accessit. Consilia tua et instituta nondum ad exitum adducta sunt; pervenerunt; exitum nondum habent; attigere; longius adhuc absunt ab exitu. Nondum confectum, exactum opus est. Nondum ad calcem operis decursum, perventum est. 2. Res brevi absolvetur, ce sera bientôt fait. Res in exitu est; in extrema operis parte ac conclusione est; a perfectione operis non longe, non multum abest; propediem metam attinget; exitum habebit; ad exitum provehetur; ad fastigium perducetur. Operis molitioni brevi tempore summa manus admovebitur, adjicietur, imponetur. Jam calcem operis video; lineas admoveri sentio. In eo sum, ut operi colophonem addam, coronidem, fastigium imponam. 3. Absolvamus negotium, finissons cette affaire. Negotio tandem modum finemque faciamus, statuamus, constituamus. Extrema tandem rei persequamur. Finem inveniat tandem suum laboriosi operis institutum; supremam manum exspectet. 4. Bellum nondum absolutum est, la guerre n’est pas encore terminée. Bellum hoc affectum est, (prope confectum) nondum confectum est; magna ex parte profligatum, nondum sublatum est. Nondum bello defuncti sumus. Nondum ad exitum belli ventum est. Belli reliquiæ adhuc persequendæ sunt. Belli extrema sunt delenda. 5. Annus absolvetur brevi, l’année touche à son terme. Annus in exitu est. Annus præcipitat. Cf. Perficio, Finis. Usus: 1. Perficio, finir. Opus, pensum absolvo. 2. Libero, solvo. Fidem absolvere, solvere, liberare, dégager sa foi. 3. Judicio vinco. Injuriarum, affectati regni suspicione multis, ac non dubiis judicum sententiis absolutus est, être absous. 4. Abire cupientem dimitto. Absolve me tandem, ne me ultra morare, laisse-moi partir, ne me retarde pas plus longtemps. 5. Contineo, contenir, comprendre. Honestas omnis quatuor partibus absolvitur. 6. (In rebus Sacris, a peccatis, et Ecclesiæ pœnis absolvere), absoudre des péchés et des peines ecclésiastiques. Exsolvere criminum vinculis. Constrictos scelerum vinculis animos potestate divinitus collata relaxare. Expiare noxis, culpa confitentes reos. Admissa superioris vitæ crimina pro tribunali sacro donare, Ecclesiæ communioni restituere, faire rentrer dans la communion des fidèles. Pacem Ecclesiasticam reddere; Ecclesiæ reconciliare.

ABSŎLŪTĒ, adv. Parfaitement, complètement. Usus: Perfecte atque absolute beatus.

ABSŎLŪTĬO, ōnis, f. Perfection, plénitude. Syn. Perfectio. Epith. Perfecta, constans. Usus: 1. Ad hujus absolutionem operis multa desunt, bien des qualités manquent à cet ouvrage pour qu’il soit parfait. 2. In judicio. Acquittement. Ego mea oratione absolutionem tibi confeci, mon discours vous a valu un acquittement. Cf. Absolvo.

ABSŎLŪTUS, a, um, part. v. absolvo, Accompli, absous d’une accusation. Syn. Perfectus, peractus: liber judicio, dimissus. Adv. Perfecte, plane. Phras. Absolutus est a judicibus, les juges l’ont absous. Judicio liberatus, absolutus, erutus; supplicio exemptus est. Judicum sententiis insons, expers culpæ judicatus, pronuntiatus, declaratus est. Judicio evasit, elapsus est. Senatorum urna, sententia absolutionem consecutus, adeptus est. Sententia de homine lata est ea, quæ insontem, neque culpæ affinem, nullo constrictum, adstrictum, contaminatum, aspersum scelere declaravit. Usus: 1. Culpa, crimine absolutus, absous d’une faute, d’un crime. 2. Orator omnibus numeris absolutus, orateur parfait sous tous les rapports.

ABSŎNUS, a, um, Discordant. Syn. Dissonus, male consonus, non consonans, repugnans, male conveniens, discors, discrepans. Usus: 1. Vox absona, voce absonus. 2. Transl. Absoni fortunis motus; dicta fidei absona; absoni mores et inconditi, mœurs déréglées et qui ne répondent pas à la condition. Cf. Inconveniens.

ABSORBĔO, es, bui vel sorpsi, sorptum, ere, a. Avaler entièrement; ruiner. Syn. Sorbeo, haurio, exhaurio, devoro, rapio, absumo, abligurio. Usus: Vide, ne te aut consuetudinis, aut gloriæ quidam æstus absorbeat, prenez garde que la force de l’habitude ou l’ivresse de la gloire ne vous perde. Quæ charybdis tam vorax, quæ tot res tam cito absorbere potuisset? Quel est ce gouffre si profond qui en si peu de temps a pu absorber tant de richesses? Cf. Haurio, Abligurio.

ABSQUĔ, cum ablat. Sans. Syn. Sine. Usus: Absque eo esset, recte mihi vidissem, n’était cette seule chose, sans cette malheureuse circonstance, comme je serais heureux de tout point. Absque te foret, alia fortuna uterer, sans toi, je serais plus heureux.

ABSTĒMĬUS, a, um, Qui s’abstient de vin. Usus: Vini abstemius, abstinens. Mulieres Romæ ætatem abstemiæ egerunt. Prandium abstemium. Cf. Bibo.

ABSTERGĔO, es, tersi, tersum, ere, a. Essuyer. Syn. Tergo, detergo, purgo, deleo, Adv. Plane. Usus: 1. Frontem abstergere; frontem linteo effingere, 2. Transl. Sedo, tempero, fugo, enlever, faire disparaître. Epistola tua mihi metum omnem et luctum abstersit. Senectutis molestias, fastidia, ægritudinem blanda amicorum consuetudine abstergito.

ABSTERRĔO, ēs, ui, ĭtum, ēre, a. Éloigner par la crainte. Syn. Terreo, deterreo arceo, prohibeo; terrorem incutio. Phras. Non absterrebis me a consilio, vous ne me détournerez pas de mes desseins. Minæ tuæ neutiquam a cœpto consilio me depellent, avocabunt. Minis tuis nihil moveor. Ad terrorem istum facile invictus ero. Terror iste minarum tuarum animum nequaquam franget, debilitabit. Usus: Absterrere a se supplicem. Cf. Terreo, Prohibeo.

ABSTĬNENS, tis, part. v. abstineo, Qui s’abstient de, sobre. Syn. Temperans, sobrius, moderatus, parcus, suo contentus, continens, modestus. Adv. Mirifice. Usus: Non manus duntaxat, sed et oculos abstinentes habet, il commande non seulement à ses mains, mais à ses yeux. Cf. Sobrius, Jejunus.

ABSTĬNENTĬA, æ, f. Modération, abstinence. Syn. Modestia, continentia, parcus victus, modicus cibus, sobrietas. Differ. Per abstinentiam cohibemus nos ab alienis, per continentiam a voluptatibus. Epith. Admirabilis, incredibilis, provincialis, summa, parca, sana, longa, sancta, dura. Usus: 1. Nulla re Prætorfacilius Provincialium benevolentiam colligit, quam abstinentia et continentia, simplicité et désintéressement. 2. Vini, ciborumque abstinentia febris mitigatur, calmer la fièvre par la diète. Cf. Abstineo, Diæta, Sobrius.

ABSTĪNĔO, ēs, ui, tentum, ere, n. et a. S’abstenir de. Syn. Prohibeo, tempero, contineo. Adv. Facile, vix. Phras. 1. Abstinuit ab injuria, il évita toute injustice. Ab injuria et maleficio temperavit, se prohibuit. A cædibus et injuriis parcendum sibi duxit. Iram tenuit; manus ab injuria abstinuit. Iram in potestate habuit, animumque a vindictæ dulcedine abduxit. 2. a. Abstinet multo cibo, il se prive beaucoup de nourriture. Multi cibi non est. Cibo utitur tenui. De cibi, potionisque mensura multum quotidie detrahit, minuit. Frugaliter ac parce vivit. Minime edax est. Arcte contenteque, sobrie, continenter; severe minimeque molliter ac delicate vivit. In cibi potionisque modo egregie sibi imperat, moderatur. Abdicat a se lautitias omnes; privat se multis suavitatibus cœnarum. Tenuissimo victu contentus est. Cibi, potionisque in eo est intra naturale desiderium usus. Continentiam in victu mirabilem tenet. Non modo delicias, sed et necessaria vitæ valetudinisque fomenta mira frugalitate restringit, finit, definit. In victu summam moderationem adhibet. Cibi potusque ratio parcissima illi est, et a sumptuosis cœnarum apparatibus remotissima. Cum in omni vita, tum in curando maxime corpore summa moderatione utitur. Cf. Sobrius, Diæta. Usus: 1. n. A vitio se aut alios coercere, éloigner les autres du vice ou se l’interdire à soi-même. De maledictis, a culpa; mentem a scelere; manus ab alienis pecuniis; sermonem de re abstinere. 2. a. Arcere, prohibere, tenir éloigné, écarté. Ægrum cibo; populum ab hæreditate abstinere. Vim et bellum a finibus; vim ab inimico et manus; ignem ab ædibus abstinere. 3. Pugna, bello, publico, urbe, mari abstinere, éviter la mer. 4. Sermonem abstinere de civium discordiis, ne pas parler de désordres civils.

ABSTRACTUS, a, um, part. v. abstraho. Tiré de, séparé, entraîné. Syn. Avulsus, disjunctus, abductus. Phras. Abstractus a sensibus animus est, l’âme s’est isolée des sens. Abstractus a corpore animus, divinoque instinctu concitatus; abductus a consuetudine sensuum. Vis animi sejuncta a corporis sensibus. Animus ex cœlestibus suspensus. Animus spreto corporis vinculo evolat ac excurrit foras. Expulsum repente sensibus oblata cœlestium species rapit, tenet. Quidam tanquam secessus mentis a corpore factus est. Mens a sensu corporis quasi emota, ac alienata est; divino impetu instincta et concitata; stupore ac silentio in contemplatione cœlestium defixa; a corporis sensu avocata. Cf. Separo. Usus: A conjuge abstractus, ac liberis. Abstractus a ratione sensus.

ABSTRĂHO, is, traxi, tractum, ere, a. Séparer violemment. Syn. Abripio, avello, avoco, abduco, removeo, dimoveo, divello. Adv. A, ab, de, e, ad, valde. Phras. (Barbara et vulg). Abstrahendo ab impietate hominis, imperitissimus certe est. Si impietatem etiam subtraxeris, semoveris; semota ea ratione; detracto, quod impius, rudis tamen est et imperitus, outre son impiété, cet homme est un type de sottise et de grossièreté. Usus: 1. Ab omni me sollicitudine, a rebus gerendis, e conspectu aliorum abstraham, s’affranchir. 2. Civitatem a moribus inquinatis, a servitute abstraxit, purger. 3. Incensos animos a certamine, a vincendi cupiditate abstraxit, avocavit, arracher, détourner.

ABSTRINGO, is, nxi, ictum, ere, a. desserrer. )( Stringo. Usus: Nodum abstringere, dénouer.

ABSTRŪDO, is, si, sum, ere, a. Cacher, enfouir. Syn. Abscondo, abdo, recondo, occulto. Adv. Penitus, foris, inter. Usus: Natura veritatem penitus in profundo abstrusit, la nature a caché profondément la vérité. Tristitiam abstrudere sapientis est. Cf. Abscondo, Occulto, Abdo.

ABSTRŪSUS, a, um, part. v. abstrudo. caché. Syn. Latens, occultus, abditus, reconditus. Adv. Penitus. Usus: Diu reconditus, et abstrusus animi dolor. Homo abstrusus, et intra se abditus, homme impénétrable. Cf. Occultus.

ABSUM, abĕs, abfui, esse, n. Être éloigné de. Syn. Remotus, disjunctus sum, disto, desum. )( Adsum. Adv. Longe, longius, diutius, frustra, dolenter, haud procul, longe gentium, longissime, multum, non longe, paulisper, perpetuo, plurimum, procul, potius, prorsus nihil, nunquam, causa alicujus rei, biduo, biduum, parumper, hinc. Phras. Absit istud, plaise à Dieu que cela n’arrive point! Quod nolim; quod Dii (Superi) prohibeant; quod Dii (Superi) omen avertant, obruant, averruncent. Hæc absint, velim. Dii immortales faxint, ne sit! Dii meliora! Superi meliorem mentem illi! Detestabile omen avertat Jupiter! ne id Superi sinant, siverint! Abest, absitque procul a Republica fortuna talis! Ne istud Dii hominesque patiantur! Quod abominor; quod boni Superi prohibeant! Usus: 1. Abesse domo, a foro, urbe, a suis; desiderari, être absent. 2. Alienus sum, être exempt de. Nihil a me longius abest, quam avaritia. A laude boni civis, cogitatione, spe recuperandæ libertatis; a culpa, maleficio, infamia, officio boni civis longe abesse. 3. Desero, desum. Abesse amico in periculo, faire défaut à. Quid huic abest, nisi res et virtus? Que lui manque-t-il? 4. In loquendi modis sequentibus: Abesse non potest, quin, qui hoc facit sit improbissimus, il ne peut se faire que ... ne soit pas.... Tantum abest, ut hoc inficier, ut plurimum affirmem etiam: vel tantum abest, ut inficier; affirmo etiam, tant s’en faut que je nie, qu’au contraire j’affirme.

ABSŪMO, is, sumpsi, sumptum, ere, a. Consommer, détruire, ruiner. Syn. Consumo, contero, conficio, perdo, exhaurio, dilapido, prodigo. Phras. Absumpsit opes suas, il a dépensé toute sa fortune. Adesa, devorata pecunia opes pristinas abligurivit; per luxuriam effudit ac consumpsit. Rem veterem, recentemque comedit, ac devoravit, decoxit. Censum mersit. Opes luxu hausit. Laceravit rem domesticam, disperdidit, confregit. Pecuniæ ingentem vim in conviviorum luxum profudit. Opes attrivit et dissipavit. Usus: Fames hominem, et illuvies, denique mors fortuita absumpsit, une mort soudaine l’a emporté. Cf. Consumo, Perdo.

ABSURDUS, a, um, Discordant, absurde. Syn. Ineptus, turpis, alienus, absonus, minime consentaneus, inconveniens. )( Conveniens, aptus. Adv. Plane, valde. Phras. Absurdum est, c’est une chose déraisonnable. Pravum, atque alienum a moribus est; inconcinnum atque absonum. Rus quidem id merum est. Res est, quam omnium mentes aspernentur, ac respuant. Usus: Homo, sonus, vox absurda, atque abhorrens, incapable, discordant.

ĂBUNDANS, antis, omn. gen. part. v. Abundo, qui abonde on regorge, riche, opulent. Syn. Affluens, circumfluens, copiosus, dives, fertilis, uber, plenus, refertus. )( Inops, expers. Usus: Abundanti doctrina vir, sed idem studio, otioque abundans. Supellex non quidem luxuriosi, sed tamen abundantis. Ex abundanti, surabondamment. Cf. Divitiæ, Pecunia.

ĂBUNDANTER, adv. Avec abondance. Usus: Copiose et abundanter loqui.

ĂBUNDANTĬA, æ, f. Abondance. Syn. Vis, numerus ut pecoris, copia, ubertas, affluentia, magnitudo, acervus, fertilitas. )( Egestas, inopia. Epith. Infinita, magna, vitiosa, larga, dives. Usus: Ingenii juxta, et otii, et rerum omnium abundantia felix. Est hæc quædam abundantia amoris erga me tui.

ĂBUNDĒ, adv. Abondamment. Syn. Abundanter, copiose, affatim, largiter. Usus: Abunde magna præsidia.

ĂBUNDO, as, avi, atum, are, n. Avoir en abondance. Syn. Sum dives, affluo, circumfluo, redundo, magnam copiam habeo. )( Deficior, egeo, deest. Phras. Abundat opibus, il regorge de richesses. Floret, circumfluit omnibus copiis. Redundat omnibus ornamentis. Omnium rerum affluentibus copiis ditatur. Abunde illi copiarum est. Magna rerum omnium copia, affluentia gaudet. Omnium rerum facultates illi suppetunt. In omnium rerum abundantia vivit. Usus: Otio, ingenio consilio, copiis omnibus, familiaritatibus, propinquorum amore, ornamentis abundat, il possède de nombreux loisirs, etc. Cf. Divitiæ, Copia.

* ĂBUSQUĔ, De, depuis, cum Ablat. Usus: Abusque mane ad vesperum.

ĂBŪSŬS, ūs, m. Abus, mauvais usage. Syn. Malus usus.

ĂBŪTOR, eris, usus sum, uti, d. Abuser. Syn. Non recte, non suo loco, male, perverse utor. Adv. Prorsus, immoderate, insolentius, eleganter, ingrate, impudenter, intemperanter, licentius, perverse, privatim, publice. Phras. Abuti fortunis, faire un mauvais usage des richesses. Rem ad pestem bonorum, ad fraudem, aut luxum convertere. Fortunis intemperantius, insolentius uti. Effundere copias. Perverse, improbe, immodice, insolenter uti. Rem usu iniquo corrumpere. Fortunæ magnitudinem non capere. Fortunam per socordiam ac ignaviam corrumpere. Usus: 1. (In malam plerumque partem): Tribunatu ad scelus; legibus, et Majestate judicum ad libidinem; alieno nomine ad suum quæstum; auribus, facilitate hominum, donatione, fortunis, gloria nominis et otio ad superbiam; Scelere et perfidia ad alicujus exitium abuti, faire un mauvais usage, abuser. 2. (In bonam partem interdum): Omni tempore ad dicendum concesso abusus sum. Opera in studiis abutor. Ignoratione tua ad salutem miseri abusus sum, ne pas user.

AC, conj. Et, que. Syn. Et, que, atque, vel quam. Eleganter periodum inchoat sequente consonante. Usus: 1. Ac primum ex te quæro, et d’abord je vous demande. 2. Quam, que. Perinde doctus, ac pius. Aliter, secus, contra, ac existimabam, accidit, la chose a tourné autrement que je ne le pensais.

ĂCĂDĒMĬA, æ, f. l’Académie. Syn. Gymnasium, Athenis Ceramicus, Lycæum. Epith. Adolescentior, antiqua, florens, media, nova, procax, recentior, recens, vetus, umbrifera, volatica, sui similis.

ĂCĂDĒMĬCI, orum, m. les Académiciens ou philosophes de l’Académie. Epith. Sapientes, novi, veteres, diserti, antiqui, quasi certa cogitatione certi. Usus: Academici et Peripatetici rebus congruentes, nominibus differebant.

ACCĒDO, is, cessi, cessum, ere, n., nonnunquam a. Marcher vers, approcher de qqn ou de quelquechose. Syn. Adeo, venio, appropinquo, appello, contingo, transeo ad, addor, advenio, propinquo, adjungor, advento, advolo. )( Decedo. Adv. Callide, extrinsecus, intempestive, invitius, magis et propius, maturrime, multum, sane post, omnino non occultius, pressius, promptius, propius ad, proxime ad, cominus, huc, obviam, voluntate, temere, timide, tuto, propius paulo, prudentius, quam proxime. Phras. Accedere hominem est animus, j’ai dessein d’aborder cet homme. Aditum molior. Admoveo me lateri. Appello me ad hominem. Gradum, pedem confero. Congredior propius. Viam affecto ad hominem. Gradum molior, cursum capesso, aditum quæro ad senem. Aspiro ad locum, convolo, subeo. Usus: 1. In Apuliam, ad urbem, in oppidum, ad ludos accedere, s’approcher. 2. Suscipio, se charger de. Ad causam alterius, ad conditiones certas, ad pactiones accedere. Ad dignitatem, ad amicitiam alicujus accedere. Ad periculum certum, ad Rempublicam gerendam accedere. 3. Consentio, se ranger à l’avis de qqu’un. Ciceronis sententiæ, Pompeii partibus accedo. 4. Similis sum, ressembler. Summa virtus proxime ad Deos, ad Deorum similitudinem accedit. Academici proxime ad nostram disciplinam accedunt. 5. Additur, s’ajouter. Ex ea re magnus dolor bonis viris accessit. Illi ætas accessit, il a vieilli. 6. (Transeundi ad alia formula.) Accedit quod, huc accedit quod, à cette raison, ajoutes que.... Accedit ut, joint à cela que; en outre. Cf. Appropinquo.

ACCĔLĔRO, as, avi, atum, are, a. et n. Se hâter. Syn. Maturo, celero, propero, festino, premo, urgeo. )( Tardare. Phras. Accelero, je me hâte. Celeritatem adhibeo, suscipio; celeritate, festinatione utor maxima. Maximis itineribus advolo. Cursu magno, rapidis passibus feror. Admatura negotium, presse tes affaires. Propera, quæ incepto usui esse possunt. Adde gradum. Moras tolle, hâtez-vous. Usus: Mortem, opus, cœpta, gradum accelerare, accélérer, presser. Cf. Propero, Celer, Festino.

ACCENDO, is, cendi, censum, ere, a. Allumer. Syn. Inflammo, incendo, uro, illumino, illustro. )( Exstinguo. Adv. Leniter, sensim, contra, in aliquem. Phras. Accendit domum, il a mis le feu à la maison. Ardentes faces in tecta jactavit, injecit. Ignem tectis intulit; flammas injecit; faces ingessit, subdidit. Ignem ædibus subjecit, admovit. Incendium per domus fudit. Cf. Incendium, Inflammo. Usus: 1. DEUS solem ut lumen quoddam accendit, Dieu fait briller le soleil comme un vaste flambeau. 2. Transl. ad animi affectus, enflammer, exciter. Ea mentione commoveri videbatur et accendi. Luctu accensus et cupidine, irrité par la douleur et le désir.

ACCENSUS, i, m. Officier public. Syn. Minister publicus, præco, apparitor consulis. Epith. Conjunctus et proximus. Usus: Accensus eo sit numero, quo eum majores nostri esse voluerunt.

ACCEPTĬO, ōnis, f. Action de recevoir. Usus: 1. Nec deditio, nec donatio sine acceptione intelligi potest. 2. Transl. (Sed barbare) sine acceptione personarum jus dicere, rendre la justice sans acception de personne. Nullo hominum respectu, ratione, discrimine; nulla gratiæ habita ratione; nihil gratiæ dando, tribuendo, in judicio, causæ meritum, ac æquitatem spectare.

ACCEPTUS, a, um, Agréable à. Syn. Carus, gratus, gratiosus, gratia valens, pollens. Usus: 1. Rumor in vulgus acceptus. Nihil DEO virtute acceptius, agréable à. 2. In acceptam refero, je porte au compte de la recette, je donne quittance. Tabulis, vel codici acceptorum insero receptam a te pecuniam, in tabulas refero. 3. Acceptum fero, refero, je tiens compte du bienfait. Quod vivo, fortunas, liberos, Rempublicam, senectutis otium tibi acceptum refero. Nemo virtutem DEO acceptam refert. 4. Transl. Omnia mala alicui accepta referre, imputer tous ses maux à quelqu’un. Cf. Gratus, Gratia, Gratiosa.

ACCESSĬO, ōnis, f. Accroissement, augmentation. Syn. Additamentum, incrementum. )( Decessio. Epith. Digna, jucunda, legitima, nec ea vulgaris, libera, magna, maxima, permagna, probabilis, parva atque exigua, quantacunque. Usus: 1. Vectigalia extraordinaria supra stata tributa, tributs extraordinaires. Pendit Sicilia modium sex et viginti millia, accessionem bis mille sestertium. 2. Agrandissement. Accessionem adjungere ædibus. 3. Approche. Accessio febris, accès de fièvre. 4. Magnæ tibi factæ sunt accessiones dignitatum et opum. Magna ad veteres clades, ad ægritudines priores ea re accessio facta, allata est. Accessio annorum lentiores facit. Cf. Augeo, Lucrum, Quæstus.

ACCESSŬS, ūs, m. Approche, arrivée, accès, abord. Syn. Appropinquatio, appulsus, adventus, aditus. )( Recessus. Epith. Modicus, nocturnus ad urbem, popularis, ac tribunalis, proximus. Phras. Accessum impedivit, il a empêché l’accès. Aditum clausit, præclusit, interclusit, obstruxit. Aditu, limine prohibuit, arcuit. 2. Accessum facile præbet, il se laisse approcher facilement. Vir est congressu facilis, opportunus; aditu comis; in admittendo facilis; cujus comitas ad se cuivis aditum aperit; qui lenitatem, facilitatemque jucundam in congressu adhibet; neninem a congressu suo arcet, absterret, prohibet. 3. Accessum difficulter præbet, homme d’un accès difficile. Durus et inhumanus est, ad quem obsepti undique aditus et perquam difficiles; qui vix ulli sui copiam faciat. Usus: Luna accessu et recessu lumen solis accipit, accessum et recessum marinum efficit. Differ. Accessus est aditio: accessio autem, additamentum.

ACCĬDĬT, Il arrive (le plus souvent en mauvaise part). Impers. pertinetque ad res tristes: uti contingit ad res lætas. Syn. Evenit, usu venit, cadit. Phras. Accidit forte, il arriva par hasard. Casus incidit, intervenit. Forte ita cecidit, ut. Forte ita inciderat. Casu factum est. Casus, fortuna tulit. Factum est. Fortuna fecit. Fortunæ placuit, ut. 2. Si acciderit, s’il arrive jamais. Si res, si tempus occasio tulerit, postulaverit, exegerit. Si se offerret, se daret, ostenderet occasio. Si fortuna occasionem obtulerit, detulerit, præbuerit. Si tempus, facultas accidet. Si fortuna feret, si tempus incidat. Cf. Evenio, Eventus. Usus: Si quid mali, adversi; si quis dolor, si quæ calamitas acciderit, animo esto firmo, s’il vous arrive quelque malheur, soyez courageux.

ACCĬDO, is, i, ere, n. Arriver, survenir. Syn. Evenio, obtingo, contingo, cado, fio. Adv. Aliter ac, aliter atque, casu, contra, divinitus, fortuito, humanitus, incommode, inique, maturius, merito, opportune, optatius, percommode, perincommode, perraro, privatim, publice, separatim nihil, valde ex voluntate, permirum, acerbius ad, contra quam, sigillatim ad pedes. Usus: 1. Evenire, survenir. Si quid pupillo humanitus accideret. Calamitates ipsæ mihi non ingratæ acciderunt. 2. Procumbere, tomber aux pieds de qqn. Ad pedes, ad genua accidere. 3. Cadere juxta, tomber auprès. Missa a Gallis tela gravius accidere. Nescio, quæ vox mihi ad aures, vel auribus accidit, je ne sais quel son a frappé mes oreilles. Cf. Evenio, Accidit.

ACCĪDO, is, īdi, īsum, ere, a. Couper. Syn. Cædo, circumcido, consumo, absumo, extenuo, affligo, haurio. Usus: Transl. Anéantir. Uno prælio res, fortuna, opes Carthaginis accisæ sunt penitus, afflictæ, imminutæ, extenuatæ. Cf. Affligo.

ACCINCTUS, a, um, Armé, préparé. Syn. Industrius, paratus. )( Discinctus, negligens. Cf. Paratus.

ACCINGO, is, cinxi, cinctum, ere, a. Préparer, disposer à. Syn. Paro, comparo. Phras. Accingit se ad prælium, il se prépare au combat. Ultimæ dimicationi se instruit, comparat se ad pugnam. Nulla in eo mora est, quin in aciem procedat. Totus in eo est, ut in prælii casum quam optime comparatus descendat. Usus: Accingere se operi, prædæ. In discrimen accingi. Ad sordidum lucrum, magicas artes accingi. Cf. Paro.

ACCĬO, is, ivi vel ii, itum, ire, a. Appeler. Syn. Accerso, evoco, venire jubeo. Adv. Peregre, exultro. Usus: 1. Litteris ex Italia in regnum accitus. 2. Transl. Solet virtus magnam voluptatem accire, causer. Cf. Accerso, Voco.

ACCĬPĬO, is, cēpi, ceptum, ere, a. Recevoir. Syn. Suscipio, capio, recipio, sumo, assumo, prehendo. )( Do. Adv. Omnino, patienter, proxime, publice, recte, repugnanter, separatim, serius, vesperi, vicissim, aperte, amice, admirabiliter, asperius, bene, clam atque extra ordinem, clementer, contra ac dicitur, durius, eleganter, extrinsecus, fortiter, graviter, hilare, honorifice, libenter, leviter, libentissime, liberalius, male, male satis, mirabiliter, moderate, severe, vehementer. Accepi pessime, planius, valde copiose, privatim. Usus: 1. Suscipio, accepter, se charger de. Rempublicam, provinciam imperium, exercitum, leges a victoribus, jusjurandum a testibus, causam alicujus, satisfactionem, judicium accipere. Accipere conditionem, accepter des conditions. Admittere, non recusare, ad conditiones accedere, descendere; pacis leges subire; conditione uti. Nullam ex iis conditionibus non sequendam putare, ducere, censere. 2. Tracto, excipio, recevoir chez soi, traiter, accueillir. Conviviis, apparatis epulis, laute, magnifice, familiariter, hilari lepidoque ingenio accipere. Male, indignis modis, multis verberibus, aspere accipere. 3. Fero, patior, supporter. Animo æquo, moderate admonitionem meam accipit: pronis auribus, moderatione maxima, animo lubenti admittit; summa voluntate complectitur. 4. Interpretor in bonam partem, prendre une chose en bonne part. Accepit in bonam partem, in partem optimam, moderate, amice, sine offensione; æquis auribus, animisque; animo, quod dictum est, optimo, in mitiorem, meliorem, dexteriorem partem accepit; alias: Boni consuluit; Æqui, bonique fecit. 5. Interpretor in malam partem, prendre mal une chose. In malam partem accipis. In sinistram, pejorem, deteriorem partem; graviter; asperius; durius; in contumeliam; aliorsum; aliter; in alienam ac dictum est, partem accipis; alias: In contumeliam vertis. In contumeliæ loco ponis, Graviter; ægre; indigne fers, ac moleste: in deteriorem partem rapis. 6. Intelligo, audio, recevoir, apprendre. A tabellario, a majoribus, auditione, fama id accepimus. Artes a Magistris, aliquid suo experimento, natura duce accipere, la nature nous enseigne. 7. Assumo, recevoir. In societatem, amicitiam, deditionem accipere. 8. Capio, ressentir. Animum in aliquem quietum, fiduciam, ignominiam, calamitatem, dolorem, offensionem, injuriam, metum, lætitiam, voluptatem de virtute alicujus. 9. Sustineo, éprouver. Plagam, detrimentum, repulsam accipere. Cf. Obtineo, Acquiro, Tracto.

ACCIPĬTER, tris., m. Épervier, faucon. Ab accipiendo dictus. Epith. Præceps, ferus, velox, atrox, nulli avi satis æquus.

ACCLĀMĀTĬO, ōnis, f. Cri, acclamation, clameur hostile. Syn. Admurmuratio, exclamatio, plausus, applausus. Epith. Acuta, attenuata nimis, adversa, levior, magna, maxima, secunda, ingens, læta, canora. Usus: Non acclamatione tantum, sed convicio et maledictis impeditus est Pompeius.

ACCLĀMO, as, avi, atum, are, a. Crier. Dicitur de clamore populi rem probantis, vel improbantis. Phras. Acclamatur ab omnibus, tous se mettent à crier. Admurmuratio omnium facta est. Conclamatur ab omnibus. Extollitur ab omni parte clamor. Clamore approbatur; adjuvatur ruentium in hostem impetus. Contumeliosissimo acclamationum genere reus laceratur. Usus: Oranti populus cum risu acclamavit. Cf. Clamo, Applaudo.

ACCLĪNO, as, avi, atum, are, a. Pencher vers. * Syn. Inclino, flecto ad aliquid. Usus: Acclinavit se ad illum.

ACCLĪVIS, e, gen. com. Qui va en montant. Syn. Arduus; fastigio leni subvexus; clementer, molliter assurgens. Usus: Pars viæ valde acclivis.

ACCLĪVĬTAS, ātis, f. Montée. * Syn. Loci facilitas in ascensu. Usus: Ab eo flumine pari acclivitate collis nascebatur.

ACCŎLA, æ, m. Habitant de. Syn. Vicinus, finitimus habitator. Usus: Amnis vadosi accola.

ACCŎLO, is, colui, cultum, ere, a., nonnunquam n. Habiter près de. Syn. Juxta colo, habito. Usus: Lacum, fluvium, mare, silvam, montem accolere.

ACCOMMŎDĀTĬO, ōnis, f. Conformité. Epith. Conveniens, decens, aptaque dispositio et collocatio. Usus: Elocutio est idoneorum verborum, et sententiarum ad intentionem accommodatio.

ACCOMMŎDĀTUS, a, um, part. v. accommodo. Apte, propre à, conforme. Syn. Paratus, aptatus, aptus, commodus, idoneus, habilis, opportunus. Adv. Consulto, vehementer. Phras. Accommodatus est genio meo, il se conforme à mon caractère. Optime convenit cum ingenio meo. Ad naturam meam mire factus est. Vehementer ad vitæ meæ rationem, et consuetudinem est accommodatus. Cf. Aptus. Usus: Oratio ad persuadendum accommodata. Verres ad vim, ad facinus accommodatus. Tempora ad res gerendas accommodata.

ACCOMMŎDO, as, avi, atum, are, a. Adapter à; conformer à. Syn. Apto, comparo, concinno, commodo, applico. Phras. 1. Me totum ad nutum tuum effingam et accomodabo, je vous obéirai, je ferai toutes vos volontés. Totum me ad voluntatem tuam, nutumque convertam; ad ductum me tuum applicabo; tibi serviam, tuam ad voluntatem meam conformabo; mores ex moribus formabo tuis; tibi me dedam penitus; tuis obsequar studiis, subserviam; de studio tuo studia mea erunt omnia; voluntatibus ubique velificabor tuis; totum me ad arbitrium tuum, inque mores tuos fingam, formabo; cum tua voluntate mea facile congruet, consentiet, conspirabit. 2. Se suamque fingit ad aliorum voluntates, il fait la volonté de tous. In aliorum arbitrium concedit, discedit, descendit: se ad aliorum nutum et arbitrium flectit; eorum voluntatibus obtemperat; arbitrio morem gerit; ad aliorum ingenium, mores, voluntates, mores componit, conformat suos. 3. Boni civis est, voluntatem suam ad Rempublicam accommodare, adjungere, conferre, aggregare, tout bon citoyen doit conformer sa volonté à celle de la république. Conjungere voluntatem suam cum publica causa; in omni voluntate sua, quid rationes publicæ ferant, postulent, spectare, intueri, attendere; nihil unquam velle a publica re sejunctum, alienum, separatum, disjunctum, remotum; nihil agere, suscipere, moliri, quod Reipublicæ non conducat, expediat, quod ejus commoda non postulent. 4. Rationes nostræ accommodandæ sunt tempori, il faut conformer nos manières d’agir au temps où nous vivons. Temporibus est assentiendum, obsequendum, cedendum, serviendum, inserviendum, rationes nostræ ad temporis rationes accommodandæ sunt; Populo subinde et scenæ, ut dicitur, serviendum est; Cujusvis temporis, aut temporum hominem te esse convenit. Temporis rationem ducere; ad tempestatem rem, consilia, actiones dirigere; consilia et actiones tempore moderari, res ad tempus accommodare; consilia ad rationem temporis componere, comparare te oportet. Decet nos in agendis rebus quasi ducem, aut consiliarium habere tempus. Fortunæ, tempori, necessitati parendum. Tempore utendum. Spectandum in omni re, quid res ac tempus ferat, postulet. Usus: 1. Ensem lateri, coronam capiti etc. accommodare, ceindre une épée, se mettre une couronne sur la tête, etc. 2. Se donner, s’appliquer. Fac animum litteris; curam agriculturæ; voluntatem tuam ad Rempublicam, te ad aliorum nutum accommodes. 3. Interposer. Nomen tuum, testimonium, jusjurandum, ad amicorum causas libens accomodabo. 4. Prêter. Alicui de ædibus, suas amico ædes ad nuptias accommodare.

ACCOMMŎDUS, a, um, Propre, convenable à. Syn. Appositus, commodus, opportunus, aptus, idoneus.

ACCRESCO, is, crēvi, crētum, ere, n. S’accroître. Syn. Cresco. )( Decresco. Usus: Flumen vehementer accrevit. Ex ea hæreditate patrimonio tuo non multum accrescet. Novi dolores, nova negotia veteribus accrevere. Hæc consuetudo cœpta a parvis, tecum simul accrevit. Cf. Augeo, Augesco, Addo, Cresco.

ACCRĒTĬO, ōnis, f. Accroissement. Syn. Incrementum. Usus: Luna accretione, et diminutione luminis dies notat.

ACCŬBĬTĬO, ōnis, f. Action de se coucher pour manger. Usus: Status, incessus, sessio, accubitio quam minime indecore fiant. Epith. Epularis.

ACCŬBO, as, cubui, cŭbĭtum, are, n. Être couché. Syn. Assideo, accumbo, adjaceo. Usus: In convivio eodem lecto alicui vel apud aliquem accubare, être couché à table près de quelqu’un. 2. Être situé auprès, adossé. Theatrum Tarpeio monti accubat, imminet, adjacet.

ACCUMBO, is, cubui, cŭbĭtum, ere, n. Se coucher, se mettre à table. Syn. Accubo, cubo, adjaceo, recumbo. Discumbo (semper de pluribus dicitur). Adv. Infra, supra aliquem, in summo (situs erat epulantium). Usus: Supra, infraque accumbunt.

ACCŬMŬLO, as, avi, atum, are, a. Accumuler, entasser. Syn. Augeo, adaugeo, addo, coacervo, congero, exaggero, construo, compono, colligo, cogo. )( Demo, imminuo. Adv. Acervatim. Usus: Aliquem donis accumulare; alicui honorem accumulare. Cf. Augeo, Copia.

ACCŪRĀTĬO, ōnis, f. Soin, exactitude. Syn. Studium, diligentia, cura. Epith. Diligentior, mera, major, veteratoria, oratoria. Usus: Accurationem adhibere, accuratione uti maxima, grand soin. Cf. Diligentia, Cura.

ACCŪRĀTUS, a, um, Soigné, fait avec soin. Syn. Meditatus, exquisitus, absolutus, perfectus; summo studio, summa industria elaboratus. Usus: Dicendi genus, sermo, commentatio accurata. Malitia accurata, malice complète. Cf. Diligens, Sollicitus.

ACCŪRO, as, avi, atum, are, a. Soigner. Syn. Curo, diligenter administro. Adv. Melius. Usus: Melius accurantur, quæ consilio geruntur.

ACCURRO, is, curri, cursum, ere, n. Courir vers. Syn. Ad aliquem curro, aliquo contendo, advolo, me confero, concurro. Adv. Cupide, libenter. Phras. Accurrere, accourir. Gradum, cursum flectere ad aliquem. Cf. Curro. Usus: 1. Romam accurre quæso, venez vite à Rome. 2. Transl. Istæ imagines ita nobis dicto audientes sunt, ut simul atque velimus, accurrant, ces images s’offrent soudain.

ACCŪSĀBĬLIS, e, gen. com. Blâmable. Syn. Accusatione et reprehensione dignus. Usus: Quorum omnium accusabilis est turpido.

ACCŪSĀTĬO, ōnis, f. Accusation. Syn. Incusatio, nominis delatio. Epith. Honesta, diligens, illustris, mala, nugatoria, manifesta, nobilis, gloriosa, vera, vetus, usitata, acris, intenta, infans, muta, nova, opima, perpetua. Usus: Accusationem factitare, profiteri, accuser, établir, préparer une accusation. Cf. Actio.

ACCŪSĀTOR, oris, m. Accusateur. Syn. Actor. )( Defensor. Epith. Acer, acerbus, vehemens, multum acrior, æmulus, amans, bonus, diligens et firmus, falsus, satis firmus, gravis et vehemens, iratus, odiosus et assiduus, ridiculus, molestus, frigidissimus, gravis, idoneus, imbecillus, melior, temerarius, voluntarius. Usus: Accusatorem comparare in aliquem; alicui accusatorem ponere, opponere, susciter un accusateur à qqn. Personam accusatoris, ut temere sumpsit, ita celeriter posuit. Cf. Actor.

ACCŪSĀTŌRĬĒ, adv. En accusateur, avec passion. Usus: Non hoc accusatorie, sed libere dixit.

ACCŪSĀTŌRĬUS, a, um, Qui concerne l’accusateur. Usus: Spiritus, artificium, jus accusatorium. Animo accusatorio, avec animosité.

ACCŪSO, as, avi, atum, are, a. Accuser. Syn. Defero, postulo, arcesso, arguo, item: Causam et culpam in aliquem confero; redarguo, insimulo, criminor. )( Excuso, defendo. Adv. Acrius, aspere et acerbe, constanter, copiose, diligenter, diligentissime, disposite, falso, graviter, gravius, gravissime, improbe, inhoneste, juste, justius, laboriosissime, leviter, libere, liberius, moderate, nefarie, pie, præclare, probabilius, publice, litteris, separatim, severe, vehementer, vere. Phras. Æmuli Catonem quinquagies accusarunt, les ennemis de Caton le mirent 50 fois en accusation. Catoni æmuli quinquagies diem dixere; litem intendere, intulere; Catonem judicio persecuti sunt; criminis reum fecere; in judicium, in crimen vocavere; reum citavere; in reos retulere; ejus nomen detulere. 2. Periculosum est, alios accusare, c’est une chose dangereuse que d’accuser les autres. Res periculi plena est, judicio exagitare alios; in judicium adducere; in jus rapere, trahere; criminis reos agere, peragere; crimen inferre; dicam alicui scribere, impingere; actionem intendere; ambitus, captæ pecuniæ etc. arcessere. 3. Nihil sceleratius est, ac socium falso de crimine accusare, pas d’attentat plus odieux que d’accuser un ami d’un crime faux. Immane facinus est, amico innoxio crimen affingere; accusationem conflare immerenti; innocentem in criminis suspicionem adducere; innoxium in culpam vocare, judicio exagitare; culpam, crimen conjicere, conferre in insontem, criminis expertem; amico nullo ejus merito crimen inferre. 4. Cicero Verrem crimine capitali accusavit, Cicéron accusa Verrès d’un crime capital. Cicero Verrem capitis accusavit; judicio capitis arcessivit; capitis reum egit, peregit; in judicium capitis vocavit, adduxit; rerum capitalium reum fecit; capitale Verri crimen intendit. 5. Manlius gravissime accusabatur, on accusait Manlius d’un crime très-grave. Manlius in jus ire, ambulare; in judicio periculum capitis adire; causam capitis ex vinculis dicere cogebatur. Manlius judicio gravissime conflictabatur; in judicio exagitatus reorum loco sedere; accusatorum impura maledicta, convicia audire; accusationis molestiam, iudicium subire; tribunal adire compulsus est. Manlio periculosum negotium ab accusatoribus exhibebatur, ambitus, ac majestatis postulato. Usus: 1. In judicio, accusare capitis, accuser d’un crime capital. 2. Extra judicium, de epistolarum negligentia, voluptatem accusare, accuser, blâmer.

ĀCER, cris, cre, gen. com. Actif, pénétrant. Syn. Vehemens, acutus, strenuus. Adv. Longe. Usus: Homo acerrimo ingenio; consilio, memoria, homme d’une intelligence très-vive, très-pénétrante. In rebus agendis, pervestigandis solers et acer. Acerrima est libertatis recuperandæ cupiditas, vif, énergique. Acris oculorum acies. In acerrima et attentissima cogitatione tempus illud omne posui. Unguentum acerrima suavitate conditum, parfum d’une suavité extrême et très-pénétrante. Cf. Vehemens.

ĀCERBĒ, adv. Amèrement. Syn. Aspere. Usus: Accusationem acerbe tulit.

ĂCERBĬTAS, atis, f. Amertume, affection. Syn. 1. Ærumna, miseria, molestia, calamitas, tristitia. 2. Asperitas, feritas. Epith. Diuturna, magna, subita, summa. Usus: 1. Nullam acerbitatem, dolorem, cruciatum recuso, je ne refuse aucune douleur. Lacrimas in tuis acerbitatibus plurimas profudi. 2. Objurgatio tua multum habet acerbitatis. Multa uteris acerbitate. Ad summum imperium naturæ acerbitatem adjungis. In obvium quemque virus acerbitatis tuæ evomis. Cf. Calamitas, Asperitas.

ĂCERBUS, a, um, Apre au goût, vert; amer, fâcheux, triste. Proprie de fructibus dicitur. Syn. Acer, asper. Pomum acerbum; dolor, objurgatio acerba; Usus: Homo in vituperando acerbus. Cf. Asper, Difficilis, Acerbitas.

ĂCERRA, æ, f. Coffret à encens. Ne coronæ, ne acerræ prætereantur.

ĂCERVĀTIM, En monceaux, en tas. Syn. Summatim. Usus: Acervatim jam reliqua dicam, sommairement.

ĂCERVUS, i, m. Monceau, tas. Syn. Cumulus. Differ. Acervus est minutiorum fere rerum, Strues proprie lignorum aggesta moles. Usus: Acervos tritici, nummorum construit avarus; acervos corporum vicit miles.

ĂCĒTUM, i, n. Vinaigre. Usus: Transl. Acetum habet in pectore; aceto hominem perfudit, il l’abreuva de railleries mordantes.

ĂCĬDUS, a, um, Aigre. * Usus: Culices acida petunt, ad dulcia non advolant.

ĂCĬĒS, ei, f. Tranchant, pointe. Syn. Pars acuta ferri. Epith. Acris, hebes, obtusior, parva. Transl. 1. Acies. Vivacité du regard. Syn. Visio, vis oculi. Epith. Hebes, obtusior 2. Pénétration de l’esprit. Syn. Acumen mentis, perspicacia. Usus: Ingenii acies disputando exercetur simul et exacuitur; otio hebescit et obtunditur. Rerum magnitudo aciem mentis perstringit, præstringit. Sapiens ab oculorum consuetudine aciem mentis abducit. 3. Acies, armée, troupe rangée en bataille. Syn. Exercitus, copiæ in certos ordines distributæ. Epith. Media, instructa. Usus: 1. Aciem instruere, ranger, mettre en bataille. Aciem struere, exornare, statuere, instituere, dirigere; Legiones in aciem collocare; Copias suas in acie constituere; aciem ordine disponere; alias: in certos ordines militem cogere; in certos numeros, partes distribuere; ordines dispertiri. 2. In aciem procedere, se présenter au combat, prodire in aciem; alias: Legiones in aciem deducere, educere, producere; in prælium educere militem. 3. Aciem varie formare, former divers corps de bataille; extendere; porrigere, seu extenuare; promovere; erigere in collem; firmare subsidiis; distrahere, distendere, laxare; jungere; mediam aciem exinanire; alias: explicare cornua, alas, ordines. 4. Acies turbatur, cedit, l’armée plie. Cornibus nutat acies; fluctuat; inclinatur; cornibus nudatur; perfringitur, impellitur, movetur. 5. Aciem primam perrumpere, battre l’avant-garde, les premiers rangs. Aciei principia disjicere; alias: frontem hostis urgere: prima signa, primam hostium coronam dividere; in mediam aciem prorumpere, invehi, impetum facere. 6. Aciem restituere, rétablir le combat. Aciem sistere; alias: frontem hostis urgere; integrare ordines; colligere, instaurare. 7. Ex acie discedere, quitter le champ de bataille: acie vel ex acie excedere, refugere, recedere. Cf. Pugna, Prœlium.

ĂCĪNĂCĒS, is, m. Cimeterre. * Syn. Gladius Medorum, aut Persarum.

ĂCĬNUS, i, m. vel ACINUM, i, n. Grain des fruits à grappe; pépin. Usus: Acinus vinaceus.

ĂCĬPENSER, eris, m. Esturgeon. Epith. Decumanus. Usus: Acipenser iste paucorum hominum est.

ĂCŎNĪTUM, i, n. Poison. * Usus: Fallunt aconita legentes.

ACQUĬESCO, is, quievi, quietum, ere, n. Se reposer. Syn. Quiesco, mihi requies est. Adv. Aliquantum, facillime, libenter. Usus: 1. Tres in itinere horas acquieveram, se reposer. 2. In ore tuo, et vultu; in libris, litteris; in charitate erga me tua acquiesco, mettre sa tranquillité dans, être satisfait de. Cf. Quies, Quiesco.

ACQUĪRO, is, sii vel sīvi, sĭtum, ere, a. Acquérir. Syn. Obtineo, consequor, adipiscor, nanciscor; paro, comparo, concilio, adjungo. Phras. 1. Acquisivi dignitatem, j’ai obtenu une charge. Ingenio duce, auctore, virtute dignitatem nactus sum, reperi, abstuli; dignitate auctus sum. Tribunatum mea virtute extorsi, non artibus expugnavi; suffragia non eblanditus sum, sed meritis assecutus. Laboribus meis dignitatem mihi peperi, consecutus sum; vigiliis meis hanc dignitatem acceptam refero, fero, possideo, teneo, debeo. Bonis artibus honor mihi obtigit; data mihi ea est provincia, honorem inveni, impetravi, votorum compos factus sum. Non obrepsi ad honores, sed ascendi. Laboribus, vigiliis meis in magistratum veni; dignitatem collegi, comparavi; ad honores perveni, je suis parvenu aux honneurs. 2. Malis artibus non exiguas opes acquisivit, il s’est procuré de grandes richesses par des moyens illégitimes. Malis artibus non exiguam pecuniam collegit, confecit, creavit, nummorum magnam vim expressit, abrasit, extorsit; rem ac pecuniam reperit, corrasit, eblanditus est. 3. Litterarum studiis magnam sibi famam acquisivit, son amour pour les lettres lui à procuré une grande renommée. Doctrinarum studio famam sibi ingentem ac dignitatem conciliavit; nomen adeptus est ingens; famam collegit non mediocrem et existimationem; famam, existimationem sibi confecit, peperit; splendorem nomini accersiit; in existimationem venit. Usus: Acquirere honorem, dignitatem, opes. Cf. Obtineo, Accipio, Fama, Pecunia.

ACRĬMŌNĬA, æ, f. Vivacité, énergie. Syn. Vis animi, impetus, vehementia. Usus: Sit in vultu pudor, et acrimonia. Oratio tua multum habet acrimoniæ.

ACRĬTER, adv. Fortement, vivement. Syn. Acri animo, vehementer, fortiter. Usus: Intelligit, dicitque acriter. Acute videt, et acriter.

ACRŎĀMA, atis, n. Tout ce qu’on entend avec plaisir: musique, lecture, symphonie, etc. Syn. Narratio jucunda. Musica, symphonia fabulæ actibus interponi solita. Epith. Festivum. Usus: Acroama Themistocli jucundissimum videbatur, quo sua cujusque virtus prædicaretur. Fuisti in hac fabula non modo spectator, sed actor et acroama.

ACRŎĀSIS, is, f. Auditoire, réunion. Syn. Auditio, auscultatio, auditorum conventus, école de servants. Usus: Hæc vel in acroasi audeam legere, (in auditorio Vulg.)

AC SĪ, Comme si. * Syn. Ut si; tanquam si; pro eo ac si, quasi; perinde quasi; similiter ac si; juxta ac si; non secus ac si. Usus: Tecum agam non secus ac si meus frater esses. Cf. Quasi, Similiter, Æque.

ACTA, orum, n. pl. Actes officiels, registres. Epith. Firma, irrita, multa, nefaria, præclara, publica, privata, rata et firma, reliqua, urbana. Usus: 1. Aliquid in acta referre, consigner dans les actes publics. Sui consulatus acta Cicero ipse confecit; res suas in actis habebat, numerabat. 2. Acta rescindere, annuler les ordonnances de qqn. Acta Neronis sublata, rescissa sunt; ejus actis auctoritas est derogata et fides. 3. Acta rata habere, conserver tout ce qu’a fait qqn. Acta Cæsaris firma erant, servabantur diligenter, cum laude commemorabantur.

ACTĬO, ōnis, f. Action, procès. Syn. Actus, factum, negotium, lis, causa, procuratio. Epith. Aperta, ardentior, civilis, congruens menti, considerata, crudelis et importuna, non tribunitia, sed regia, divina, facilior, honesta, integra, levis, levior et facilior, liberalis, maxima, perjucunda gratiarum, comes eloquendi, popularis, prima, prior, singularis, tota, tragica, tribunitia, turpis, varia, vehemens, plena animi; plena spiritus, plena doloris, plena veritatis, vehemens et gravis, et copiosa, bona, certa, congruens virtutibus, consentanea appetitionibus, constantissima, atque optima, honesta, multa, periculosa, perpetua, præclara, publica, stultissima, forensis. Usus: 1. Faculté d’agir, acte, fait, action. Contemplatio sine actione manca est. Æqualitate vitæ, et omnium actionum nihil venustius. Ea pueris ludendi venia detur, quæ ab honestatis actionibus non sit aliena. Actio mentis et agitatio. Virtutis actio et usus. 2. Action de l’orateur ou de l’acteur (contenance, geste, voix). Epith. Congruens et apta, ad animos permovendos accommodata. Demosthenes tribuit primas, secundas, tertias actioni. 3. Droit de poursuivre en justice, procès. Syn. Oratio accusatoria, jus persequendi sibi debitum; judicium, quæstio forensis, lis. Usus: Actionem instituere, intenter un procès. Constituere, informare, suscipere actionem. 5. Actionem habere, avoir action contre qqn; demander la permission de poursuivre, actionem alicui intendere; actionem quærere, postulare. 6. Actionem relinquere, abandonner sa plainte actionem excludere, tollere.

ACTOR, oris, m. Acteur, item: Qui poursuit au nom d’un autre; avocat. Syn. Qui agit, accusator. Epith. Multo acrior, adversus, vehemens et fortis, fortissimus, idoneus, non invenustus, sed iners et inimicus fori, jucundus, optimus, summus, diligentissimus, industrius, malus. Usus: In theatro etiam mali actores perpetiendi sunt. Actor summus causarum. Idem inventor, compositor, actor.

ACTŬĀRĬUM, ii, n. Bateau léger. Usus: Actuaria minuta celeritate valent.

ACTUM EST, C’en est fait. Rem desperatam significat. Syn. Conclamatum est; absumpti sumus; ventum est ad finem; deploranda in perpetuum libertas nobis est; Res ad restim rediit; pejore loco res mea esse non potest, quam quo nunc sita est; perii, interii, nullus sum; occidi, mortuus sum; occisa res est; nec salus mihi, si velit, saluti esse potest; transactum est de me, actum de salute mea; disperii; omnes fortunæ perditæ sunt, et eversæ, eo redactus sum ut ipsa salus servare me haud possit; eam fortunam subii, ut spes melioris eventus relicta sit nulla; sepultus sum. Cf. Despero.

ACTŬŌSĒ, Avec action, véhémence. Usus: Leniter, remisse, non actuose agere.

ACTŬŌSUS, a, um, Actif. Syn. Qui ab agendo non cessat. Usus: Virtus actuosa sit oportet.

ACTŬS, ūs, m. Acte. Syn. Actio, factum. Epith. Extremus, perfectissimus et ornatissimus, turpissimus et flagitiosissimus, vitæ non solum rectus, sed etiam pravus, varius. Usus: 1. Pravitas animi in actum erumpit, se traduire en actes. 2. Pars Comœdiæ vel Tragœdiæ, Acte. Vitæ nostræ, veluti fabulæ, mors extremus est actus.

ACTUS, a, um, part. v. ago. Fait, fini, passé. Usus: Bene tecum actum est. Acta ferme tibi ætas est, exacta. Acto negotio, sero venis. (Vulg. post festa).

ACTŪTUM, Bientôt, promptement. Syn. Statim, illico, subito, mox, confestim.

ĂCŬLĔĀTUS, a, um, Qui a un aiguillon, piquant. Usus: Aculeatas ad me dedisti litteras, vous m’avez écrit des lettres piquantes.

ĂCŪLĒUS, i, m. Aiguillon. Syn. Vesparum, vel apum stimulus; item: Transl. De iis, quæ pungunt, irritant, angunt. Epith. Oratorii ac forenses, reconditi. Usus: 1. Dolor. Domesticarum sollicitudinum aculeos occultare soleo, douleur, chagrin. 2. Jocus acerbus, raillerie piquante, sarcasme. Genus facetiarum, in quo multi aculei, et contumeliæ insunt 3. Acerbitas. Emittere aculeos severitatis in aliquem, être sévère pour qqn. Oratio sine forensium sententiarum aculeis. Cf. Acerbitas, Contumelia.

ĂCŪMEN, ĭnis, n. Pénétration, subtilité, vivacité de l’esprit. Syn. Perspicaciæ, ingenii vis, subtilitas. Epith. Flebile, nimium singulare, sæpe stomachosum, nonnunquam frigidum. Usus: Acumen Dialecticorum. Stili acumen et argutiæ.

ĂCŬO, is, cui, cūtum, ere, a. Aiguiser. Syn. Exacuo, excito. )( Obtundo. Usus: Usus prudentiam acuit. Gloria ingenium acuit, alit; iram, metum acuere. Palatum acuere, exciter l’appétit. Palatum exacuere, famem obsonare, appetentiam cibi facere, præstare, excitare, incitare.

ĂCUS, ūs, m. Aiguille. Phras. Acu pingere, broder. Phrygio opere pingere, laborare; acu telam, aut pannum variare. Usus: Vulnus acu punctum videbatur.

ĂCŪTĒ, Ingénieusement, finement, avec esprit. Syn. Subtiliter, ingeniose, argute, cum ingenio, non sine acumine. Usus: Acute colligere in disputando, respondere, tractare; acute, argute conjicere.

ĂCŪTUS, a, um, Aigu, fin, pénétrant, subtil. Syn. Subtilis, acer; perspicax, argutus. )( Hebes, obtusus. Adv. Valde. Usus: 1. Aiguisé. Culter acutus probe. 2. Habile, adroit, homo acutus, et natura perspicax. Motus animi celer, et acutus ad excogitandum. Dicendi genus acutum. Cf. Ingenium.

ĂD, a, vers. Syn. In, apud, circa etc. Usus: 1. Motus ad locum, vel personam, à, vers, ad Messanam; ad montem; ad Consules venit. 2. Interdum statum in loco, dans. Remansit ad urbem; senatus habitus est ad Dianæ, Veneris, Castoris, subaud. fanum, ædem. 3. Apud, au, chez. Est mihi ad portum negotium. Hieme ad exercitum mansit. Ad mulieres nihil obtineri potuit. 4. Circa, jusqu’à. Exspectabo te ad ea tempora. 5. Contra, contre. Herba ad morsum bestiarum, ad oculos salubris. 6. Post, après. Ad hæc otii nonnihil fuit. 7. Propter, dans, à cause de. Abactæ boves ad desiderium relictarum immugiunt. 8. Pro, pour. Argentum ad statuam conferre. Adnotare rem ad memoriam posteritatis. 9. Ante, coram, au-devant. Ad limen, ad pedes ejus adstitit. 10. Comparantis, vel præferentis, en comparaison de. Nihil ad tuum equitatum; nihil est ad Ciceronem Brutus. 11. Secundum, à, selon. (Similitudinem significat.) Ad arbitrium illius; ad nutum; ad exemplum; ad hunc modum, ad eamdem normam; ad conjecturam alieni sensus; ad præscriptum; ad naturam; ad rationem temporis; ad aliorum similitudinem omnia gerere. 12. Præter, en outre. Ad cæteros dolores etiam illo premor. 13. Circiter, à peu près. Fuere ad ducentos. 14. Usque, jusqu’à. Ad hanc diem, horam; ad multam lucem, noctem; ad exactam ætatem; ad insaniam concupiscere. 15. Eleganter usum aut finem significat. Indiquant la cause. Erit hoc tibi ad privatum dolorem luctuosum, ad Reipublicæ rationes gloriosum. Callidus ad fraudem. Ad pugnam fit utiliter. Est ad aspectum venustum. Res varia et multiplex ad suspiciones. Ad laudem illustre. Vir ad suspicandum sagax, ad resistendum fortis. 16. Eleganter in his adhibetur: à la lettre, mot à mot. Ad litteram, ad verbum rem ediscere. Ad hæc; ad extremum; ad unguem.

ĂDÆQUO, as, avi, atum, are, a. Égaler. Syn. Æquo, exæquo, æqualem facio. )( Superior, inferior sum. Usus: Pompeius cum virtute fortunam adæquavit, Pompée fut aussi courageux que fortuné. Memoriam nominis sui cum omni posteritate adæquavit. Cf. Exæquo.

ĂDĂGĬUM, ii, n. Adage, proverbe. * Syn. Proverbium. Usus: Vetus est adagium. Cf. Proverbium.

ĂDĂMAS, antis, m. Acier, fer, diamant. * Usus: Genera adamantis sex noscuntur.

ĂDĂMO, as, avi, atum, are, a. S’éprendre de, aimer beaucoup. Syn. Valde amo, ardenter desidero, percupio, concupisco, exopto. Usus: Adamas, quod nunquam vidisti. Cf. Amo.

ĂDAUGĔO, es, auxi, auctum, ere, a. Augmenter. Syn. Augeo, cumulo. )( Extenuo, minuo. Usus: Hæc indicia adaugent suspicionem. Cf. Augeo.

ADBĬBO, is, bĭbi, bĭbĭtum, ere, a. Boire. * Syn. Bibo largius. Usus: Adbibit plus paulo. Transl. Écouter avidement. Cf. Bibo.

ADDĔCET, imp. Il convient. Syn. Decet. Cf. Decet.

ADDĪCO, is, xi, ctum, ere, n. et a. Accorder, adjuger, vendre. Syn. Dedo, mancipo, destino, adjudico, licitanti rem auferendam permitto, trado. )( Libero. Usus: Antonius regna, senatus auctoritatem exteris pecunia addixit, vendre, donner pour de l’argent. Nemini me addixi. Judices corrupti sententiam suam, fidem, religionem pretio largitoribus addicere nil pensi habent. Amores suos, cupiditates, voluntates alterius libidini; juventutem suam omni intemperantiæ addicere. Cf. Trado, Deditus.

ADDICTĬO, ōnis, f. Adjudication. Usus: Addictio et condonatio bonorum.

ADDICTUS, a, um, part. v. addico. Adjugé, engagé, lié à. Syn. Adjudicatus, mancipatus. Usus: Me addictum, deditum, obstrictum habes, vous avez en moi un homme dévoué. Homo in servitutem addictus, esclave. Pretio addictam habere fidem alteri, et mancipatam, se vendre à prix d’or. Urbs jam vastitati addicta. Cf. Deditus.

ADDISCO, is, dĭdĭci, ere, a. Ajouter à ce qu’on sait, apprendre. Syn. Disco; ad ea, quæ didici, aliquid adjicio. )( Dedisco. Adv. Velocius. Usus: Orationem, carmina, novi aliquid addiscere. Cf. Disco.

ADDĬTĀMENTUM, i, n. Augmentation, supplément. Syn. Accessio, appendicula. Usus: Inertissimi nobiles, in quibus præter nomen nihil est additamenti. Cf. Accessio.

ADDO, is, dĭdi, ere, a. Approcher de, ajouter. Syn. Adjungo, adjicio, appono, adscribo, accessionem adjungo, facio, affero. Adv. Gradatim, minutim, paululum, recte. Phras. 1. Me quoque amicis tuis adde, mettes-moi aussi au nombre de vos amis. Amicis tuis aggrega, accerse, admisce, adjice; fac, ut tuorum amicorum additamentum sim; novum et adscriptitium amicum me habeto. Adscribe me amicorum tuorum numero. Familiarium tuorum numero me quoque adjice. 2. Ad injuriam addita est contumelia, à l’injustice on joignit l’insulte. Ad injuriam accessit contumelia; ad injuriam calumnia quoque admigravit; injuriæ auctarium adjectum est, contumelia; injuriæ cumulum attulit contumelia, injuriæ subjuncta, subtexta, mista, adnexa est contumelia; auxit injuriam contumelia nova. Usus: Addere aliquid de suo, ajouter du sien. Aliquid in orationem addere. Eas litteras in fasciculum tuarum addes, ajouter. Laude stimulos animis, alacritatem studendi discipulis addere, stimuler, Ad ornamenta nobilitatis doctrinæ laudem addere. Cf. Augeo, Adjungo, Accedo.

ADDŎCĔO, es, docui, doctum, ere, a. Enseigner. Syn. Doceo.

ADDŬBĬTO, as, avi, atum, are, n. Pencher vers le doute, être incertain. Usus: Addubitavi paululum, num et quomodo ita evenerit; de fide tua nihil addubito.

ADDŪCO, is, duxi, ductum, ere, a. Amener; pousser, entraîner. Syn. Deduco, induco, contendo, contraho. )( Deduco, remitto. Syn. Transl. Invito, impello, pellicio, permoveo. Adv. Magnopere, ocius, quamprimum. Usus: 1. Adducere vultum, habenas, lorum, arcum, se rider, serrer le frein, bander un arc. Cf. Adstringere. 2. Permovere ad iram etc. pousser à la colère, au crime. Aliquem in metum; ad iracundiam, indignationem, misericordiam, negligentiam, ad fletum; in dubitationem, dubium; summam exspectationem; in opinionem; ad nequitiam adducere. 3. Redigere, réduire à la dernière extrémité etc. Aliquem in angustum, in summas angustias, in discrimen, in odium, in invidiam; in fidem, in suspicionem adducere, porter à croire, à soupçonner. Cf. Moveo, Allicio, Persuadeo.

ADDŪCOR, eris, ductus sum, duci, p. Être poussé. Syn. Inducor, invitor. Adv. Facile, fortuito. Usus: (Cum iis, quæ vim permovendi animos habent.) Non spe, non odio, non commendatione aliorum, non officio, nec pretio, nec oratione adduci potuit, ut a proposito discederet, ni l’espoir, ni la haine etc. n’ont pu le détourner de son dessein. Non adducar; adduci non possum, ut credam, je ne puis croire.

ĂDĔDO, is, ēdi, ēsum, edere, a. Entamer; consumer, miner. Syn. Comedo. Usus: Non adesum, sed devoratum patrimonium. Jecur adesum. Cf. Abligurio.

ĂDEMPTĬO, ōnis, f. Action d’enlever. Syn. Ablatio. Usus: Ademptio civitatis. Cf. Jactura.

ĂDĔŌ, A ce point, tellement. Syn. Usque eo, tam, tantum. Usus: 1. Eo, à ce point. Adeo jam res rediit. 2. Itaque, c’est pourquoi. Propera adeo hinc tollere puerum. Unus adeo supersum. 3. Vero, mais. Id adeo, judices, considerate. 4. Imo quod plus est, bien pius, de plus. Adolescens tuus, atque adeo noster. Tune, atque adeo vos geminæ voragines. Aliquid atque adeo multa de suo addunt. Hostem intra mœnia, atque adeo in senatu videtis.

ĂDĔO, es, ii, vel īvi, ĭtum, ire, n. et a. Aller trouver, visiter. Syn. Accedo, convenio, viso, inviso, visito, eo, venio. )( Abeo. Adv. Caste, ad vivos, intempestive ad aliquem, libentius, necessario. Usus: Adire aliquem, ad aliquem, ædes, fores, locum. Vultum subire alterius, congredi. Transl. 1. Aggredior, incipio, suscipio, entreprendre, essayer. Nunc demum ad opus diu detrectatum; ad rempublicam; ad pactiones adiit. 2. Subeo, subir, essuyer. Nulli sunt labores, nulla pericula, quæ reipublicæ causa non adeam. Inimicitias, odia improborum adire non vereor. 3. Hæreditatem adeo, se porter héritier. Adiit hæreditates multorum civium Romanorum. Cf. Accedo, Accessus.

ĂDEPS, ĭpis, m. Graisse. Syn. Pingue intra carnem et cutem. Usus: Num mihi Lentuli somnus, Cassii adeps, Cethegi temeritas pertimescenda est? Cf. Abdomen, Pinguis.

ĂDEPTĬO, ōnis, f. Acquisition. Usus: Vita beata non in depulsione mali, sed adeptione bonorum sita est.

ĂDĔQUĬTO, as, avi; atum, are, n. et a. Aller à cheval vers. Syn. Juxta, vel prope equito, equo citato advehor. Usus: Urbi adequitare, se présenter à cheval auprès de la ville.

ĂD HÆC, En outre, à cela. Syn. Præterea; accedit, quod; adde, quod.

ĂDHÆRĔO, es, hæsi, hæsum, ere, n. Être attaché, s’attacher à. Syn. Hæreo, adhæresco, nitor, infixus sum, adjungor, applicor, adjaceo, conjungor. Adv. Vix, extremum, omnino. Phras. Adhæret Platoni, il prend Platon pour guide. Platoni ut magistro affixus est; nusquam ab ejus doctrina, nusquam a latere discedit; inhæret menti; in intimis animis insidet doctrina Platonis; Platonem arcte complectitur, a Platonis doctrina vel tantillum declinare, religio illi est. Usus: 1. Adhæret saxo, ad saxum navis, le navire est attaché au rocher. 2. Transl. In freto æris alieni; in certo studiorum genere adhærescere, cultiver certaines études. Vide, ne fax illa seditionis et conjurationis ad hanc materiem adhærescat. Argumentum, oratio nusquam adhærescit. Cf. Hæreo, Conjungo.

ĂDHÆSĬO, ōnis, f. Adhésion.

ĂDHĬBĔO, es, ui, ĭtum, ere, a. Mettre auprès, approcher; ajouter, joindre. Syn. Affero, adjungo, admoveo, adapto, item: utor. )( Amoveo, removeo. Adv. Alacriter, aperte, bene, extrinsecus, frequentius, liberaliter, nimirum, publice, recte, severius. Phras. 1. Adhibebo diligentiam, je ferai preuve de travail. Omni cura studioque enitar, elaborabo; omnes vires, studia, omnem curam, industriam eo conferam; omnia in adducendis ad exitum suum rebus tuis experiar; operam dabo, navabo, dicabo maximam rationibus tuis; omni studio id contendam; omni ope, ac opera adnitar; curæ mihi erunt res tuæ; quantuscumque mihi labor suscipiendus est, vincam studio naturæ vires. In hoc cura mea omnis, ac industria versabitur, excubabit, ut commodis tuis accuratius inserviam; omne studium in hoc ponam, consumam, collocabo; huic rei vigilias dabo, dicabo, tradam, addicam meas, in hanc curam unice incumbam; in hoc vires contendam meas; in hoc curas figam, configam, infigam omnes; ad hoc operam profitebor meam, ut res tuas, rationesque omnes, quanta maxima possum, cura complectar. 2. Ut Aristotelem intelligas, ingenium adhibendum est, pour comprendre Aristote, il faut employer toute son intelligence. Ingenii vis omnis conferenda; ingenii acies intendenda; acuendum ingenium est. Usus: 1. Utor, employer, mettre en œuvre. Vir bonus præter curam et diligentiam, artem etiam et fidem adhibet in amicorum periculis. Idem gravitatem in dolore; modum, moderationem in rebus secundis; studium et solertiam in negotiis adhibet. 2. Admoveo, appeler, invoquer, avoir recours à. In convivium, atque adeo in consilium, ad deliberationes, ad causas adhibere. Diis preces, equo calcaria, juventuti stimulos adhibere. Dicenti aures adhibere, écouter, prêter l’oreille. 3. Gero, exhibeo, se montrer. Ita se in imperio, ut privatum adhibuit. 4. Affero, offrir, donner. Ægroto vinum, medicinam adhibere. Ad negotium curam, rationem, mentem, animum, virtutem, gravitatem adhibere. Litteris tuis aliquam mihi consolationem adhibeto.

ĂDHĬNNĬO, is, ivi, vel ii, ire, n. Hennir à ou vers. Proprie equorum est.

ĂDHORTĀTĬO, ōnis, f. Exhortation. Syn. Exhortatio, invitatio.

ĂDHORTOR, aris, atus sum, ari, d. Exhorter. Syn. Hortor, exhortor, accendo, inflammo. )( Dehortor. Adv. Merito, antequam iret. Usus: Ad libertatem recuperandam, ad bellum faciendum vos etiam atque etiam adhortor. Cf. Hortor, Moneo.

ĂDHŪC, Encore, jusqu’ici. Adv. temporis, q. ad hoc tempus. Syn. Etiam nunc, ad hoc tempus. Usus: Unam adhuc epistolam a te acceperam. Quæ adhuc dicta sunt, constare sibi videntur.

ADĬGO, is, ēgi, actum, ere, a. Pousser, enfoncer. Syn. Vi impello, (cuneum, clavum in lignum); cogo, compello. Usus: 1. Oves adigere in caulam, naves ad littus; telum ad destinatum locum adigere, pousser, lancer un trait. 2. Transl. Impello. Ad insaniam, desperationem me adiges, pousser à la folie, au désespoir. Item: Legiones sacramento, vel ad sacramentum (jusjurandum) vel in verba Principis adigere, faire prêter serment à qqn. Cf. Cogo, Impello.

ĂDĬMO, is, ēmi, emptum, ere, a. Oter, enlever. Syn. Aufero, eripio, detraho, decido, tollo, extorqueo. )( Addo. Adv. Improbius, in posterum libertatem, industrie, magnopere, mature, repente. Phras. Omnia amico ademit, il dépouilla son ami. Spoliavit rebus omnibus amicum; exuit facultatibus, agris, fundisque multavit. Usus: Dolor omnem mihi animi facultatem, somnum ipsum ademit, Pecuniam, libertatem, potestatem adimere. Civitatem alicui adimere, (jus Civitatis), enlever le droit de cité. Cf. Tollo, Eripio.

ĂDINVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, a. Découvrir. Syn. Invenio, comminiscor. Usus: Adinventa animo, sensibus percepta. Cf. Invenio.

ĂDĬPĀLIS, e, gen. com. Gras, lourd. Usus: Opimum quoddam, et adipale genus dictionis.

ĂDĬPISCOR, eris, adeptus sum, isci, d. Acquérir. Syn. Nanciscor, consequor, assequor, invenio, obtineo, acquiro, colligo. Adv. Aliquantum, mediocriter. Usus: Senectutem, honores adipisci nemo non exoptat. Cf. Obtineo, Acquiro, Habeo.

ĂDĬTŬS, ūs, m. Accès, entrée. Usus: Via, introitus, accessus, vestibulum, ascensus, os, portus, gradus. )( Exitus, discessus. Epith. Difficilis, difficilior, diuturnus, facilis alicui, facilior, quam facillimus, interclusus, munitus, mirificis molibus obstructus, plenus atque integer, præclusus, primus, provincialis, unus, arduus, diurnus, atque nocturnus, illustris, inter se diversi. Phras. 1. Doctrina aditum illi fecit ad honores, la science lui donna accès aux honneurs. Doctrina illi aditum aperuit, patefecit, dedit, comparavit; viam stravit; gradum struxit ad honores. 2. Aditum claudit omnibus, il ferme sa porte à tout le monde. Aditu, limine omnes prohibet; aditum omnibus præcludit, intercludit, obstruit; a congressu suo arcet omnes; ædes suas omnibus obserat, ab ædibus excludit omnes; nemini sui copiam facit. 2. Aditus patet omnibus, l’entrée est ouverte à tous. Fores patent, apertæ sunt et expositæ; aditus cuique liber est; nemini difficiles sunt aditus; nemo est, cui ædium mearum aditus denegetur, qui non recipiatur, non admittatur. Usus: 1. Difficiles sunt ad optimates aditus, les grands se laissent difficilement approcher. 2. Transl. Accès à. Eloquentia ad consulatum Ciceroni aditum aperuit. 3. Facilité d’arriver. Aditum ad hoc scelus sibi aliis sceleribus munivit. Primum velut aditum jecit. Pons iter hostibus dedit. 4. Se fermer l’entrée. Tuamet temeritate aditum tibi ad honores intercludes. Cf. Accessus.

ADJĂCĔO, es, cui, ere, n. Être couché auprès; être situé auprès. Syn. Juxta vel prope jaceo, cubo prope. Usus: Tuscus ager Romano adjacet. Cf. Vicinus, Prope.

ADJĬCĬO, is, jēci, jectum, ere, a. Jeter dans; ajouter à. Syn. Immitto, addo, applico, adhibeo, appello, adjungo. )( Adimo, detraho. Usus: Adjicere tela in castra hostium, jeter des traits dans le camp ennemi. 2. Addo, joindre à. Ad belli laudem doctrinæ gloriam adjecit. 3. Transl. De animo et oculo. Oculum adjecit hæreditati, il jeta un regard de convoitise sur l’héritage. Animum adjecit ad Poeticam, il se livra à l’étude de la poésie. Cf. Addo, Adjungo.

ADJŪDĬCO, as, avi, atum, are, a. Adjuger, attribuer. Syn. Aliquid alicui per judicium tribuo. )( Abjudico. Adv. Gratis. Phras. Spero fore, ut secundum me judicetur, decernatur, judicium fiat; ut secundum me possessio detur; pro me pronuntietur; lis et possessio secundum tabulas mihi addicatur; ut ego in possessionem mittar, j’espère que l’on prononcera, que l’on jugera en ma faveur. Usus: Ea domus, ea causa mihi demum adjudicata est. Miser ille in servitutem mihi adjudicatus est. Cf. Lis, Judicium.

ADJŪMENTUM, i, n. Aide, secours, assistance. Syn. Subsidium, præsidium, auxilium, perfugium, suppetiæ. )( Detrimentum, impedimentum. Epith. Magnum, maximum, externum, adventitium, multum magnumque, parvum, plurimum, proprium oratorum. Usus: Adjumento illi fuit ad victoriam, cela lui servit pour vaincre. A philosophia omnia adjumenta beate vivendi petenda sunt. Honorum avido adjumenta undique petenda, conquirenda sunt. Tua auctoritas maximo mihi ad res meas promovendas adjumento erit; maximum adjumentum afferet, importabit; multum habebit adjumenti ad res meas promovendas, m’aidera fortement. Cf. Auxilium, Præsidium, Juvo.

ADJUNCTĬO, ōnis, f. Sympathie. Syn. Transl. Animi propensio. Epith. Similis. Usus: Beneficio, spe, adjunctione animi et voluntate ducuntur homines.

ADJUNCTOR, ōris, m. Qui attache, ajoute, adjoint, réunit. Syn. Qui aliquid adjungit. Usus: Ille Galliæ ulterioris adjunctor.

ADJUNCTUS, a, um, part. v. adjungo. Lié, attaché. Syn. Continens, propinquus. Usus: Summis viris quædam adjuncta est divinitus fortuna. Sunt hæc propria et causæ adjunctiora. Ei Drusus proxime adjunctus fuit.

ADJUNGO, is, junxi, junctum, ere, a. Attacher, joindre, unir. Syn. Adjicio, addo, adnecto, attexo, applico, aggrego, adhibeo, adscribo. )( Disjungo. Adv. Divinitus, foris, honeste, omnino, proxime, quam primum, recte, rectissime, separatius, studiosius, valde. Phras. Adjunxisti me beneficio tibi, vous m’avez attaché par vos bienfaits. Tuis beneficiis effecisti, ut me dem tibi; omnibus in rebus assentiar; voluntates meas ad tuam dignitatem aggregem; ut ad te transirem; ad te accederem; tuas partes tuendas susciperem; ad te me penitus applicarem; me tibi contribuerem; tecum faciam; in tuorum numerum adscribi, in tuam familiam me conjicere gestiam; ut constrictum me tibi addixerim; in tuam consuetudinem me insinuarim; societatem tecum coierim; ad ductum tuum, ad familiaritatem omnino applicarim. Beneficia tua me tibi junxere arctius; arctissimis amplexibus conjunxere. Beneficii tui is fructus fuit, ut in eadem tecum esse causa, tuis partibus misceri, vitæ periculum tecum sociare, consociare constituerem. Usus: 1. Voluptatem ad virtutem adjungere insipienter cupis, joindre, unir. 2. Adjungere sibi alterum, s’attacher qqn. Beneficiis tibi plebem, principes, civitates, multos socios adjunges. Urbanitate viros bonos ad tuam amicitiam, consuetudinem adjunges; benevolentiam, animos hominum, auxilium tibi adjunges. 3. Adjungere se alicui, se joindre à qqn. Est, ut me tibi, ut me ad tuas rationes, tuam causam, tuam factionem, ad senatus auctoritatem adjungam. Cf. Addo, Adjicio, Faveo.

ADJŪRO, as, avi, atum, are, a. Affirmer par serment. Syn. Juro. Usus: Adjurat ille sancte, nullum esse periculum.

ADJŪTO, as, avi, atum, are, a. Aider. * Syn. Juvo, adjuvo. Usus: An eum adjutem, dubito.

ADJŪTOR, ōris, m. Aide, partisan. Syn. Administer, particeps, socius, fautor. Epith. Fortissimus, pragmaticus, improbus. Usus: Auctor in consiliis capiendis, adjutor in agendis. Sceleris esse adjutorem. In scelere perpetrando, vel scelus perpetrandum, vel sceleri perpetrando adjutorem se præbere, dare, profiteri. Adjutorem te, quam deprecatorem habere, capere, venire malo, j’aime mieux vous avoir comme aide que comme défenseur.

ADJŪTRIX, īcis, f. Celle qui aide. Usus: Minerva consiliorum meorum adjutrix. Conjugem adjutricem sibi cepit.

ADJŬVO, as, jūvi, jūtum, are, a. Aider, assister. Syn. Juvo, opitulor, adminiculor, auxilior, adjumento sum, adjumentum affero, suffragor, sublevo, præsidio sum, præsidium, opem, subsidium, suppetias fero, affero, adjutor sum alicui contra aliquem. )( Impedio. Adv. Aliquantum, multum, plane nihil, plurimum, publice, vehementer. Usus: 1. Velim me in petitione consulatus, adjuves; Dolorem meum et mœrorem consilio adjuva. 2. Augere. Insaniam alterius, formam cultu adjuvare, augmenter la folie de qqn., relever la beauté par la parure. Cf. Juvo, Opitulor, Auxilium.

ADLĂBŌRO, as, avi, atum, are, n. Travailler beaucoup, Syn. Valde laboro, elaboro. Usus: Alicui adlaborare.

ADMĒTIOR, iris, mensus sum, iri, d. Mesurer. Syn. Metior. Usus: Frumentum admetiri militi.

ADMĬNĬCŬLOR, aris, atus sum, ari, d. Soutenir, fortifier. Adjuvo, fulcio. Usus: Vites adminiculari, échalasser une vigne.

ADMĬNĬCŬLUM, i, n. Échalas, aide. Syn. Fulcrum, auxilium. Usus: Vites claviculis adminicula quasi manibus apprehendunt, les vignes se servent de vrilles comme de mains pour s’attacher aux échalas. Adminiculorum ordines. 2. Auxilium. Nullius adminiculo rem confecit, il a fait cela sans le secours, l’appui de personne. Cf. Adjumentum.

ADMĬNISTER, tri, m. Celui qui aide, instrument. Syn. Minister. Usus: Timarchides omnium rerum transactor, cupiditatum administer. Scelerum administri et satellites. Adjective in gen. fœm. Multæ sunt artes hujus virtutis comites administræ. Cf. Administrator.

ADMĬNISTRĀTĬO, ōnis, f. Aide, ministère; soin, direction, gouvernement. Syn. Curatio, procuratio, gubernatio. Epith. Communis cum aliquo, provincialis. Usus: Disceptant philosophi, an dii ab omni curatione, et administratione rerum vacent. Cf. Munus, Gubernatio.

ADMĬNISTRĀTOR, ōris, m. Administrateur. Syn. Præfectus, curator, procurator, minister, gubernator, moderator. Epith. Pulcher. Usus: Imperator est administrator belli, le Général est celui qui dirige les opérations de la guerre.

ADMĬNISTRO, as, avi, atum, are, n. et a. Procurer, mettre la main à, s’occuper; gouverner. Syn. Curo, procuro, gero, obeo, guberno. Adv. Accuratissime, admirabiliter, auspicato, bene, commode, diligentissime, lenius, melius, optime, quam commodissime, recte, temere, vigilanter. Phras. 1. Ecquis hoc tempore Rempublicam administraret? Qui donc maintenant voudrait gouverner la république? Ecquis hac temporum calamitate Rempublicam attingat, capessat, suscipere, gerere, tractare audeat? quis sua studia ad Rempublicam conferat? operam det Reipublicæ, in Republica versari velit? 2. Is nunc totam Rempublicam administrat, il est chargé maintenant du soin des affaires publiques. Is nunc in procuratione Reipublicæ est, rempublicam summo cum imperio obtinet; tractat Reipublicæ gubernacula; summa ejus nunc est in Republica potestas; summum jus in curandis Reipublicæ rebus. Reipublicæ nunc præest, eo jure quod amplissimum esse potest; ea potestate, quæ potest esse maxima. Summo nunc utitur in Republica imperio. 3. Res meæ melius haberent, ai tu administrasses, mes affaires seraient dans un meilleur état, si vous en étiez chargé. Si rerum mearum cura penes te fuisset, ad te pertinuisset; si in his tua opera usus essem; si te curatorem, procuratorem habuissem. Cf. Rego, Provincia, Magistratus. Usus: Rem familiarem, leges, judicia, provinciam, castellum, civitatem consilio ac ratione administrare.

ADMĪRĀBĬLIS, e, gen. com. Admirable, merveilleux. Syn. Admirandus, admiratione dignus, mirandus. Usus: Vir dicendo, et omnibus artibus admirabilis. Pro tua singulari et admirabili sapientia. Admirabilis fama virtutum. Cf. Mirus, Mirandus.

ADMĪRĀBĬLĬTAS, ātis, f. Ce qui excite l’admiration. Epith. Magna, maxima. Usus: Hæc rerum despicientia magnam admirabilitatem habet, ce noble dédain est un grand sujet d’admiration.

ADMĪRĀBĬLĬTER, Admirablement. Syn. Mirifice, mirum in modum, cum admiratione omnium, insigniter. Usus: Mundus consilio admirabiliter administratur.

ADMĬRĀTĪO, ōnis, f. Admiration. Syn. Miratio. Epith. Familiaris, incredibilis, suavis, jucundissima, magna, major, maxima, mediocris, perspicua, popularis, similis, summa multa. Phras. Res magnam admirationem excitavit, cette chose a excité une grande admiration. Res ea non mediocrem movit, effecit admirationem; omnes in admirationem vertit, traduxit, rapuit, convertit. Res ea maxima omnes admiratione affecit, defixit, stupore omnium animos complevit; non mediocrem sui admirationem injecit. Res ea in admiratione erat omnium; omnium oculos mentesque admiratio rei tenuit, suspendit. Id facinus miraculo rei omnes obstupefecit. Usus: Eloquentiam, quæ admirationem non habet, nullam judico, l’éloquence qui n’excite point l’admiration, n’est pas de l’éloquence. Cf. Miror, Stupeo.

ADMĪROR, aris, atus sum, ari, a. Admirer. Syn. Suspicio, miror, demiror, admiratone afficior. )( Contemno. Adv. Communiter, recte, separatim aliquem, separatim in singulis, valde, vehementer. Phras. Admiratus est eloquentiam, il admira son éloquence. Magna hominem tenuit eloquentiæ hujus admiratio; magna erat hominis ad tantam eloquentiam admiratio; incessit hominem admiratio tantæ eloquentiæ. Eloquentia tam singularis homini pro miraculo fuit: summæ admirationi fuit. Magna eloquentiæ admiratione tenebatur, capiebatur. Cf. Miror. Usus: Platonem ex ore tuo admiror. De Dionysio sum admiratus. Cf. Miror, Stupor.

ADMISCĔO, es, cui, mixtum vel mistum, ere, a. Mêler. Syn. Misceo, immisceo, confundo. Usus: Cave, ne vulgi erroribus te admisceas. Nolo, me illis admisceas, je vous en prie, ne me mêlez pas parmi ces gens. Cf. Misceo.

ADMISSĀRĬUS, ii, m. Étalon. Syn. Equus, qui ad sobolem servatur.

ADMISSUM, i, n. Mauvaise action, crime. * Syn. Delictum, crimen, peccatum. Usus: Admissum hoc graviter puniri solet. Cf. Crimen, Peccatum.

ADMISSUS, a, um, part. v. admitto. Commis. Syn. Commissus, item: incitatus. Usus: 1. Pudet me admissi, dedecoris, j’ai honte du déshonneur dont je me suis couvert. 2. Equo admisso in mediam aciem irruit, ayant lancé son cheval à toute bride, il se précipita au milieu de la mêlée.

ADMISTĬO, ōnis, f. Mélange. Syn. Concretio. Usus: Animus omni admistione corporis liberatus, purus et integer, l’âme débarrassée de tout contact avec le corps, est pure et sans tache.

ADMISTUS, a, um, part. v. admisceo. Mêlé. Syn. Commixtus, concretus. Usus: Aquæ admistus calor. Aer multo calore admistus. Nihil animis admistum, nihil concretum est.

ADMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Recevoir. Syn. Recipio, excipio, suscipio, adhibeo, intromitto. )( Prohibeo, arceo, repello. Phras. 1. Quoslibet ad me admisi, j’ai reçu chez moi n’importe qui. Neminem a congressu meo absterrui; exclusi neminem; audivi omnes. Nullum onus officii cuiquam reliquum feci. Admissionum mearum facilitatem omnes deprædicant. Cf. Accessus, Aditus facilis. Si tempus admiserit, si le temps le permet. Si ætatis tempus; si rationes vestræ eam facultatem præbebunt; si commodum ita feret vestrum; si ita tulerit fortuna. Usus: 1. Aliquem in domum, ad vel in consilium, ad colloquium, ad causam dicendam, ad Principem admittere, admettre, recevoir. Pecco, committo, commettre (une mauvaise action, un crime). Integer adeo, ut nullam unquam noxiam, flagitium, fraudem, maleficium, culpam, facinus, dedecus in se admitteret. 3. Concito, lancer à toute bride. Equum in hostem admisit.

ADMŎDUM, Beaucoup. Syn. Valde, item: fere. Usus: 1. Me tuæ litteræ admodum delectant, fort, beaucoup. 2. Fere, presque. Viginti admodum annos natus. Nullus admodum. Admodum nihil litterarum callet. 3. In responsione affirmat Advenit? Resp. Admodum, oui, certainement. 4. Cum adverbiis jungitur. Nuper admodum, tout dernièrement. Raro admodum, très-rarement. Cf. Valde.

ADMŌLĬOR, iris, ītus sum, iri, d. Élever auprès. * Syn. Admoveo. Usus: Rupes præaltas velut de industria natura admolita est.

ADMONĔO, es, ui, ĭtum, ere, a. Avertir à l’avance. Syn. Commoneo, commonefacio, ad memoriam rei aliquem excito. Adv. Amice, amicissime, breviter, præclare, obscure, recte, vulgo. Usus: Præclare, amice, ea de re me admonuisti. Locus ipse, ipsum nomen me admonet, ut etc. Cf. Hortor, Moneo.

ADMŎNĬTĬO, ōnis, f. Avertissement, exhortation. Syn. Monitum, præceptum, hortatio. Epith. Accurata, familiaris, major, mediocris, similis. Usus: Nec precibus, nec admonitioni locum relinquit, il ne s’inquiète ni de mes prières, ni de mes exhortations. Cf. Præceptum, Hortor, Incitamentum.

ADMŌNĬTOR, ōris, m. Qui excite, qui exhorte. Syn. Hortator, impulsor. Epith. Nimius, verecundus. Usus: Admonitore non eges. Verecundus admonitor.

ADMŎNĬTŬS, ūs, m. (empl. à l’abl.) Conseil, exhortation. Syn. Admonitio, monitum. Epith. Similis. Usus: Amici hominis admonitu valde movemur.

ADMORDĔO, es, mordi, morsum, ere, a. Mordre. Syn. Mordeo, abrodo. Usus: Habet argentum: hunc mihi admordere lubet.

ADMŌTĬO, ōnis, f. Action d’appliquer. Syn. Applicatio. Usus: Admotione digitorum nervi sonum explorare, essayer avec le secours des doigts la corde d’un instrument de musique.

ADMŎVĔO, es, mōvi, mōtum, mŏvere, a. Approcher, appliquer. Syn. Appono, applico, adhibeo, porrigo, extendo. )( Amoveo. Adv. Propius se. Usus: 1. Applicare se, et propius admovere. Aurem admovere, et subauscultare, prêter l’oreille. Ignes alicui, cruciatus, aspidem ad corpus admovere, appliquer le feu etc. 2. Transl. Alicui stimulos, terrorem, preces, blanditias, vim admovere, aiguillonner, employer la menace, la force, etc. Vultum, oculos ad rem admovere, regarder attentivement. Cf. Adhibeo, Applico.

ADMURMŬRĀTĬO, ōnis, f. Murmure d’approbation. Syn. Approbatio, plausus, acclamatio, applausus murmure factus. Epith. Divina, grata, multa et secunda. Usus: Grata, secunda concionis, senatus; aut adversa admurmuratio facta est. Cf. Plausus, Applaudo.

ADMURMŬRO, as, avi, atum, are, n. Murmurer en signe d’approbation. Syn. Admurmurationem facio. Adv. Valde. Usus: Senatus aut concionis faventis. Admurmurarunt universi. Cf. Plaudo, Assentior.

ADMŬTĬLO, as, avi, atum, are, a. Tondre, écorcher, dépouiller. Syn. Mutilo. Usus: Me usque ad cutem admutilasti.

ADNECTO, is, nexui, nexum, ere, a. Attacher à. Syn. Alligo, connecto. Usus: Naves littori adnectunt nautæ.

ADNĪTOR, eris, nisus sum, niti, d. S’efforcer, travailler à, tâcher. Syn. Nitor, molior, conor, adlaboro, applico. Usus: Vehementer Cæsar de triumpho adnisus est. Natura semper ad aliquid tanquam adminiculum adnititur. Cf. Conor, Nitor, Laboro.

ADNŬMĒRO vel ANNUMERO, as, avi, atum, are, a. Compter, mettre au nombre. Syn. Numero, connumero, ad numerum addo. Phras. Tiro libertis Tullii adnumeratus est, Tiron est compté parmi les affranchis de Cicéron. In numerum libertorum adscriptus, relatus, cooptatus, adscitus, receptus fuit, in numero, vel de numero libertorum fuit; in numerum libertorum venit, pervenit; in numero libertorum habitus, positus, collocatus est. Usus: Age, ut cum candidatis adnumerere.

ĂDŎLESCENS, entis, m. Jeune homme. Syn. Juvenis, ephebus, pubes. Epith. Abstinens, acutus, bonus, bonus et eruditus, bonus et disertus, bonus et prudens, dignus illo loco ac nomine, bonus et strenuus, castus ac diligens, clarissimus atque fortissimus, omnium præstantissimus, princeps civitatis, comicus, cupidus laudis, deditus mirifice alicui, deformis, delicatus, disertissimus, divinus, incolumis, fortunatus, gratissimus, gravis et doctus, honestus in primis, ornatus in primis, honestissimus, humanissimus atque optimus, imperitus, bonus, non tam insulsus, quam non verecundus, non acriter intelligens, lectissimus, modestissimus, optimus, mihique carissimus, prætorius, pecuniosus, perditus ac dissolutus, potens, potentissimus, præditus summa spe et animi et ingenii, primarius, probus, propinquus, prudens, prudentissimus, ætate multo robustior duce, sanctissimus, studiosissimus, maxime familiaris, non solum indoctus, sed etiam rusticus; ingeniosissimus, et prope æqualis, locuples, loquax, miser, pernecessarius, et amicitia alicujus dignissimus, plenus ingenio, segnior. Adv. Admodum, multum. Phras. 1. Adolescens nobilis, jeune homme de race noble. Nobili loco natus; nobilissimus; princeps juventutis; florentissimus urbis; ornatissimus; familia ortus amplissima. Cf. Nobilis. 2. Adolescens ingeniosus et eruditus, jeune homme spirituel et instruit. Acutus, et disertus; plenus ingenio, rectissimis studiis, atque optimis artibus præditus; summa spe et animi et ingenii, nec indoctus. Cf. Doctus. 3. Adolescens optimis moribus, jeune homme bien élevé. Honestus imprimis, humanissimus atque optimus; castissimus ac modestissimus dignusque illo loco et nomine; ordinatus omnibus rebus, et verecundus. Cf. Mos. 4. Adumodum adolescens erat, il était encore bien jeune. Erat in flore ætatis primo; vixdum e pueris excesserat, vel ex ephebis; prætextus etiamdum erat; prope puberem ætatem erat; primo ætatis flore pubescebat; annos adolescentiæ vix attigerat; ætas a puerili studio vixdum exierat; pueritiæ annos vix egressus erat; utebatur etiamdum ætatis initio; integri sanguinis adolescens; adulta ætate puer, sed adhuc imberbis erat. Usus: Bona indole, summæ spei: aut perditus, dissolutus adolescens. Cf. Juvenis.

ĂDŎLESCENTĬA, æ, f. Jeunesse, adolescence. Syn. Iniens ætas a 14. ad 25. vel 30. annum. Epith. Impura, liberior, libidinosa, et intemperans, magna, modestissima, plena spei, prima, proclivior ad libidinem, proterva, tota, turpis. Phras. Ab adolescentia, depuis la jeunesse. Ab ineunte, a prima, a teneriore ætate; a puero vel pueris; a pueritia; ab initio ætatis; a primis temporibus ætatis; a teneris. Usus: Libidinosa, intemperans adolescentia effœtum corpus tradit senectuti. Cf. Juventus, Puer.

ĂDŎLESCO, is, olēvi, ultum, ere, n. Croître, grandir en âge. Syn. Augeor ætate, cresco. Adv. Sensim. Usus: Uti ratio, ita cupiditas cum ætate adolescit. Cf. Cresco.

ĂDOPTĬO, ōnis, f. Adoption. Epith. Innumerabilis. Usus: Adoptionem hæreditas nominis, pecuniæ, sacrorum sequitur. In adoptionem in alienam familiam dari; assumi in nomen familiæ alienæ.

ĂDOPTĪVUS, a, um, Adoptif, qui concerne l’adoption. Usus: Sacra adoptiva, sacrifices qui se font dans la famille d’adoption.

ĂDOPTO, as, avi, atum, are, a. Adopter (légalement). Syn. Filium adscisco, deligo, instituo. Adv. Obscure. Usus: 1. Scipio Æmilium sibi legibus adoptavit. 2. Deligo, choisir. Adoptare aliquem defensorem juris sui, ultorem injuriarum, faire choix d’un défenseur. Cf. Adscisco.

ĂDŌRĔA, æ, f. au fig. Récompense de la bravoure; gloire militaire, victoire. * Syn. Laus, gloria.

ĂDŎRĬOR, orĕris, ortus sum, oriri, d. Attaquer. Syn. Aggredior, invado, irruo, involo. Adv. Tumultuosissime. Phras. Hominem repente adortus est, il attaqua subitement cet homme. Impetum fecit in hominem; manus admolitus est; infesto spiculo petiit; ferro appetiit; incurrit, involavit cæco in hominem impetu; primum impetum effudit in hominem: arma in obvium vertit. Cf. Aggredior, Invado. Usus: Aliquem jurgio, gladiis, fustibus, a tergo adoriri.

ĂDORNO, as, avi, atum, are, a. Préparer, équiper. Syn. Orno, instruo, paro, apparo, comparo. Adv. 1. Pompeius Italia duo maria maximis classibus adornavit. Bellum, classem, nuptias, petitionem consulatus, testium copiam adornare, apprêts de mariage, préparation des élections, équipement d’un vaisseau. 2. Honore afficio, orner, parer. Omnes in hoc adolescente adornando conspirant. Cf. Paro, Comparo.

ĂDŌRO, as, avi, atum, are, a. Adorer. * Syn. DEUM religione propitio. Phras. Adorare DEUM, adorer DIEU. Auguste, sancteque venerari DEUM; divinum Numen castissime colere; venerabundum aris assistere, et adorantium more procumbere. Genua ponere, ac venerari DEUM; religiosum DEO cultum adhibere, tribuere, impendere; pio cultu, religiosa adoratione prosequi DEUM. Item: Indi adhuc plures deos adorant, les Indiens adorent encore plusieurs dieux. Cultum uni debitum DEO, simulacris, lapidibus, diisque vanissimis tribuunt, exhibent, impendunt; deorum inani superstitione tenentur; fictis numinibus divinos honores tribuunt, impertiuntur; ridicula falsorum numinum simulacra sacrilego cultu venerantur, prosequuntur. Usus: Cæsar hostia pacem Deum adoravit. Cf. Oro, Veneror.

ADPRŌMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Se faire caution. Syn. Promitto. Cf. Promitto.

ADRĒPO, is, repsi, ere, n. Ramper vers, se glisser vers. Usus: Transl. Insinuare se in gratiam, s’insinuer. In amicitiam alicujus; in spem hæreditatis; animo alicujus adrepere.

ADSCISCO, is, īvi, ītum, ere, a. Adopter, admettre. 1. Romanas leges sibi adscivere Latini, les Latins adoptèrent les lois de Rome. 2. Adscribo, adjungo, adjicio, annumero, seligo, s’adjoindre, s’associer. Boni bonos sibi adsciscunt. Adsciscere sibi socios. Civem adsciscere. In civitatem adscisci, être admis comme citoyen. 3. Comparo. Romani a Græcis leges, ritus, consuetudines, sacra adscivere. Cura ut laudem tibi, adsciscas. 4. Arrogo, tribuo, sumo. Non mihi tantam sapientiam adscisco, s’arroger, s’attribuer. Cf. Adopto, Jungo, Adjungo.

ADSCĪTUS, a, um, part. v. adscisco. Venu au dehors, étranger. Adv. Publice. Usus: Adscitus, non nativus color est.

ADSCRĪBO, is, scripsi, scriptum, ere, a. Attribuer. Syn. Appono, adjungo, addo, adscisco, assigno. Phras. 1. Victoria tibi adscribenda est, il faut vous attribuer la victoire. Rei bene gestæ decus tuo consilio est assignandum; hæc victoria tui triumphi titulis accedat, oportet. Victoriæ decus omne ad te delegandum est; tuæ tribuendum virtuti. 2. Noli tibi adscribere hanc laudem, ne vous attribues pas cet honneur. Noli rei bene gestæ tibi meritum uni inscribere; facti laudem tibi arrogare, asserere, vindicare; noli existimare, tuam esse in his rebus unius gratiam; noli alienam laudem pro tua tibi vindicare; noli te offerre in societatem alienæ gloriæ; noli quærere, ut præclaræ rei laus ac commendatio ad te perveniat. Quid tibi alieni facti gloriam adsciscis, sumis? 3. Famulo adscripsit culpam, il imputa cette faute à son esclave. Ad famulum delegavit culpam; in famuli ignaviam eam culpam contulit, retulit, conjecit; ejus rei culpam ignavia famuli sustinet; culpam rei famulo tribuit, assignavit; ex ignavia famuli factum autumat; ignaviæ famuli vult eam esse culpam; culpam suam in famuli ignaviam trajicit ac deonerat. Usus: 1. Utinam ego tertius vobis amicus, vel in amicitiam vestram adscriberer! Être inscrit. 2. Assigno, acceptum fero, attribuer. Hanc cladem suæ socordiæ, hunc eventum fatis adscribant. 3. In civitatem, vel civitati adscribi, avoir le droit de cité. Meam tuæ adscribo sententiam, je suis du même avis que vous. 4. Aliquid ad epistolam adjicio, ajouter à une lettre. Doleo me hoc litteris non adscripsisse.

ADSCRIPTĬTĬUS, a, um, Inscrit, ajouté. Syn. Adscriptus. Usus: Novi et adscriptitii cives, citoyens nouveaux, de fraîche date.

ADSCRIPTOR, ōris, m. Le fauteur, qui contresigne, le partisan. Syn. Subscriptor. Usus: Fuit is non modo defensor, sed adscriptor dignitatis meæ. Auctor et adscriptor honoris mei.

ADSTĬPŬLĀTOR, ōris, m. Garant, répondant, caution. Syn. Confirmator, defensor. Usus: In tua causa, patrono me, et adstipulatore uteris.

ADSTĬPŬLOR, aris, atus sum, ari, a. Approuver, être du même avis. Syn. Assentior. Cf. Faveo, Assentior, Adjungo.

ADSUM, adĕs, adfui, adesse, n. Être présent. Syn. Præsens sum, præsto sum, intersum, coram adsum, copiam mei facio. Adv. Frequenter in causa, multum, opportune, paulo ante, præsto, propius, publice, tardius. Usus: 1. Pugnis omnibus adfui, je fis usage de mes deux poings. Ad portam adest. Tempore ad judicium affuit, il vint à temps au tribunal. 2. Faveo. Difficillimis licet rebus semper adero, prêter assistance, défendre, favoriser. 3. Animo præsenti tribuitur. Adeste animis, mittite timorem, n’ayez pas peur. Cf. Præsens, Coram.

ĂDŪLĀTĬO, ōnis, f. Caresse, flatterie. Syn. Assentatio, blanditiæ. Epith. Amans dominorum. Usus: Proprie adulantium heris canum est. In amicitiis nulla major pestis est adulatione. Semper magnæ fortunæ comes est adulatio. Cf. Assentatio.

ĂDŪLĀTOR, ōris, m. Flatteur. Syn. Assentator, palpator, divitum arrosor, et quod sequitur, irrisor, simulator, homo levis, et fallax, ad voluntatem loquens omnia, nihil ad veritatem. Qui ad alterius non modo sensum et voluntatem, sed etiam vultum atque nutum convertitur. Usus: Nolo esse laudator, ne videar adulator. Cf. Astutus.

ĂDŪLOR, aris, atus sum, ari, d. Flatter. Cum Accusat. Syn. Blandior, assentor, auribus do; omnia ad voluntatem, nihil ad veritatem loquor, palpo. Adv. Aperte. Phras. Adularis, ut gratiam a me ineas, tu me flattes pour obtenir mes bonnes grâces. Das hoc auribus meis, ut gratiam meam aucuperis. Auribus inservis. Blanda assentatione uteris. Assentationis artificio gratiam quæris. Blande loqueris, ut me tibi adjungas, ut in meam te amicitiam insinues. Lenocinaris. Blanditiis in aures meas influere laboras. Absurdam in adulationem progrederis. Palpo me percutis. Subparasitandi artem tenes. Ad gratiam loqueris. Laudibus me conciliare, expugnare; in tuas partes, commoda, amicitiam pertrahere studes. In adulationem scite te componis; spem et animos solita vanitate inflare nosti. Palpum obtrudis. Voluntati servis; aures scalpis, mulces, permulces. Blanditiis fallis, delinis. Assentationibus demulces animum. Assentatoris partes agis egregie; blandimentis benevolentiam non inscite colligis. Usus: Adulari fortunam alterius. Feræ dominum adulantes. Cf. Assentor, Accommodo.

ĂDULTER, ĕri, m. Adultère. Syn. Mœchus, alienæ conjugis corruptor. Epith. Sororius, temerarius, obscœnus, nocturnus, turpis.

ĂDULTĔRĪNUS, a, um, Altéré, falsifié, faux. Syn. Fucatus, adumbratus, non verus, non genuinus: )( Verus, genuinus. Usus: Nummi, gemmæ, moneta adulterina, argent, pierres précieuses fausses. Adulterino signo, annulo, testamentum corrumpere. Cf. Falsus, Adumbratus.

ĂDULTĔRĬUM, ii, n. Adultère. Syn. Stuprum conjugis. Epith. Nefarium, quotidianum. Phras. Adulterium committere, commettre un adultère. Admittere adulterium; thorum alicujus contaminare, violare; adulterari, mœchari, fœdus, fidemque matrimonii frangere, derelinquere, deserere, fallere; involare in alienum matrimonium; nefario alterius uxorem polluere; ad eam oculos impudicos, libidinis oculum adjicere; jura legitimi thori fallere, pudicitiæ uxoris vitium addere; impetere impudicitia alienam conjugem; ejus corpus stupro complere; consuescere cubilibus alienis; alienum cubile inire; capere usuram corporis. Usus: Adulterium committere, facere, inire. In adulterio deprehendi.

ĂDULTĔRO, as, atum, are, a. Déshonorer, corrompre par un adultère. Syn. Corrumpo, stupro, alienum cubile ineo. Usus: 1. Latrocinari, fraudare, adulterare turpe est. 2. Fallaciter imitor aliquid. Judicium pecuniis, testamenti tabulas adulterat, altérer, falsifier. Cf. Corrumpo.

ĂDULTUS, a, um, part. v. adolesco. Qui a grandi, formé, Syn. Grandior, progressa ætas, magis confirmata, major. Phras. Grandis jam et adulta ætate, il est déjà âgé. Ætate provectus; matura, corroborata, confirmata ætate; in ea ætate, cui roboris jam multum accessit; qui se jam corroboravit, vir inter viros; cujus ætas in medio virium robore; medio juventæ robore, flore; qui jam virilem togam sumpsit; ætatis nec primæ, nec ultimæ, in viridi ætate; cui primo florens vigore ætas; qui ætatem transcendit primæ juventæ, postremæ necdum attigit; qui juventam ingressus mediæ pollet ætatis nervo. Cf. Adolescens. Usus: Adulta jam Roma; arbor adulta, adulta Reipublicæ pestis.

ĂDUMBRĀTĬO, ōnis, f. Esquisse, ébauche. Syn. Rudior imago, et species. Usus: Alicujus rei, si non perfectio, at conatus tamen, et adumbratio.

ĂDUMBRĀTUS, a, um, part. v. adumbro. Esquissé, ébauché. Syn. Non absolutus. )( Expressus. Usus: 1. Sunt in hoc juvene maximarum non expressa signa, sed adumbrata virtutum. Principio adumbratas quasdam intelligentias concipimus. 2. Fictus, superficiel, apparent, faux. Gloria est solida quædam res, expressa non adumbrata. Homo adumbratus; comitia, opinio virtutis, judicium, lætitia adumbrata, joie qui n’est qu’apparente. )( Vera.

ĂDUMBRO, as, avi, atum, are, a. Esquisser, représenter par le dessin. Lineari pictura et umbratili aliquid signo. Syn. Effingo, imitor, describo; rude specimen edo, exhibeo. Usus: Conari Ciceronem et perfectæ eloquentiæ formam adumbrare, imiter. Facta alicujus dicendo, specimen et forman adumbrare, retracer.

ĂDUNCĬTAS, tātis, f. Courbure. Usus: Quædam aves aduncitate rostrorum cibum capiunt.

ĂDUNCUS, a, um, Crochu, recourbé. Syn. Curvatus, tortuosus. Usus: Adunci ungues, serrula adunca.

ADVĔHO, is, vexi, vectum, ere, a. Amener, apporter. Syn. Apporto, importo, comporto. )( Aveho. Usus: Vis magna frumenti Romam advecta. Navi, an equo advectus es?

ADVĔNA, æ, m. Étranger. Syn. Peregrinus. Hospes, alienus, exterus, extraneus, alienigena. )( Civis, domesticus. Usus: In ipsa patria nostra peregrini videmur, et advenæ. Cf. Peregrinus.

ADVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. Arriver. Syn. Accedo, appropinquo, pervenio adeo, appello, contingo. )( Discedo, recedo, abeo. Adv. Præsto. Usus: Malum, quodcunque advenerit, ferendum est. Senectus, cum advenit, multa mala apportat. Cf. Appello, Venio.

ADVENTĬTĬUS, a, um, Qui s’ajoute, supplémentaire. Syn. Fortuitus, insperatus, non quæsitus. )( Innatus, insitus. Usus: 1. Mithridates multis nationum adventitiis copiis juvabatur, troupes, soldats étrangers. 2. Externus, alienus, non innatus, adveniens, qui vient du dehors, étranger, emprunté. Transmarina et adventitia Græcorum doctrina. Adventitiis adjumentis uti. Bona, pecunia adventitia, et assumpta.

ADVENTO, as, avi, atum, are, n. Approcher de plus en plus. Syn. Advenio, appropinquo, accedo. )( Procul sum. Usus: De tempore, persona et re dicitur. Adventat jam destinata dies. Legiones adventant.

ADVENTOR, ōris, m. Étranger. Syn. Externus, non domesticus. Usus: Vide, ne quis adventor auscultet.

ADVENTŬS, ūs, m. Arrivée. Syn. Accessus. )( Discessus. Epith. Minus aptus ad res multas, clarus, exspectatissimus, gratus et honestus, gratior, gratissimus, maturus, matutinus, nocturnus, occultus, optatissimus, primus, recens, repentinus, suavis, suavissimus, unus, gravis, improvisus, jucundus, modestus. Usus: Ut adventus tuus optatissimus fuit, ita discessus afflixit.

Adventus Domini, Le temps de l’Avent. Dies sacri Dominico adventui; hebdomades, quæ anniversariam Christi nascentis memoriam præcurrunt; dies virginei partus exspectationi sacri; tempus, quo exspectati divini partus memoria celebratur.

ADVERSĀRĬA, orum, n. pl. Livret où l’on prend des notes, brouillon. Syn. Præscriptiones, ephemerides, tabulæ, in quas utcumque memoriæ causa projiciuntur omnia, quæ postea in justas fidei tabulas codicesque referuntur. Epith. Menstrua. Usus: Solertis est, in adversaria omnia minutim referre, un homme habile rédige tous les jours son journal.

ADVERSĀRĬUS, a, um, Adversaire. Syn. Adversus, oppositus, inimicus, hostis. )( Amicus, defensor. Adv. Maxime. Usus: Hic obtrectator laudum mearum, et adversarius semper fuit acerrimus, il fut toujours l’ennemi de ma gloire. Semper se adversarium in meam dignitatem intendit. Adversario te, et insectatore laudum mearum utor. Cf. Hostis, Infensus, Inimicus, Adversor.

ADVERSOR, aris, atus sum, ari, d. Être contraire, s’opposer. Syn. Repugno obsisto, contravenio, contra rem alicujus venio, contra pugno, contra facio, adversarius sum, in aliquem eo, resisto; reclamo, obtrecto; adversum me præbeo, oppono, objicio. )( Suffragor. Adv. Infensius, mediocriter, valde, vehementer. Phras. Omnibus in rebus mihi adversaris, vous me nuisez toujours. Me oppugnas quam potes acerrime et gravissime; nullam adversus me injuriam prætermittis. Tuis contra nos viribus uteris. Quidquid habes virium, in nos confers. Omnia conaris, nihil non agis, moves, tentas, moliris, experiris, machinaris; moves omnes machinas; nihil non tentas ad perniciem nostram. Adversario te utimur nimis acerbo, nimis infenso. Agis contra nos, in nos; pugnas adversus nos nimis infestis odiis. Irruis in nos, quo potes impetu; quam potes, maximo. Vim omnem in nos confers. Facis maximum impetum contra nos. Adversarius es nobis nimis infensus, infestus, vehemens, sævus, imminens in exitium nostrum; nostrum sanguinem nimis avide sitiens; totus incumbens in perniciem nostram. Nimis a nobis discrepas; contra honorem nostrum niteris, undique adversaris, refragaris; adversus nos tendis; contra nostrum, amicorumque studium stas. Perpetuum nobiscum bellum suscipis. Cf. Inimicitia, Inimicus, Pugno. Usus: Quibus ornamentis adversor tuis? Omnibus in disputando adversabere?

ADVERSUM et ADVERSUS, Contre. adv. Syn. Contra. )( Pro. Usus: 1. Homo adversus Rempublicam, leges, salutem civium armatus. Adversus hostem aciem struere. Adversus clivum tendere. 2. Erga, envers. Adhibenda est adversus deos pietas, adversus amicos humanitas, adversus omnes officium. Cf. Contra, Erga.

ADVERSUS, a, um, Contraire. Syn. Contrarius, incommodus, sinister. )( Prosper, secundus. Phras. Viri non est, adversis rebus tam cito frangi, l’homme ne doit jamais se laisser abattre par l’adversité. Ad omnem calamitatem animos submittere; rebus turbidis, gravi fortuna, casibus adversis; infortunio quovis nimiopere commoveri; rebus afflictis, tristibus, duris, asperis, perturbatis debilitari, et exanimari; adversus casus, quibus hominum vita subjecta est et exposita, adversus fortunæ vim, impetum, injurias, tela, animo esse tam fracto et infirmo; in rebus trepidis, fractis, gravibus, incommodis, statim animo contrahi, et succumbere dolori. Cf. Infelix, Calamitas, Fortuna mala. Usus: 1. Valetudo adversa, mauvaise santé, maladie. Adversa Reipublicæ tempora, temps malheureux. Bellum, prælium, fortuna, res adversa, guerre malheureuse, malheur, adversité. Homo adversa in vulgus fama, avoir une mauvaise renommée. 2. Oppositus, ratione loci. Qui est à l’opposite, en face. Antipodes adversis vestigiis. Adversum solem intueri. Adverso flumine navigare. Adversa ire via. In adversam ripam evadere. In anteriore parte corporis. )( Aversus nempe in posteriore. Cicatrices, vulnera adversa id est, adverso corpore excepta, blessure reçue par devant.

ADVERTO, is, verti, versum, ere, a. Tourner, diriger vers; être attentif, remarquer. Syn. Aliquo, vel ad aliquid verto, observo, attendo, animadverto. Adv. Obscurissime. Phras. Adverto consilium tuum, je comprends bien ce que vous voulez. Subolet mihi consilium tuum; intelligo, quo istud pertineat, quid spectes; consilium tuum dudum introspexi; odoratus sum. Sentio sententiam tuam. Advertit me consilii tui ratio; obscurus quidam consilii tui sensus ad me pervenit; animo prospicio, quo res illa spectet. Usus: 1. In hanc plateam te adverte, tournez-vous vers cette place. Urbi agmen, navem littori, pedem ripæ, aures monitis, cursum aliquo advertere. 2. Transl. Ad res animi. Advertere animum ad dicta, écouter, faire attention. Vel absolute: De re aliqua diligenter advertere, faire grande attention à une chose. 3. Punio, n., punir. Advertere in aliquem. Cf. Attendo, Observo, Converto.

ADVESPĔRASCIT, impers. Il se fait tard, la nuit approche. Phras. Vespertinum crepusculum adest; nox adventat; lucem tenebræ pellunt; vespera appropinquat; diei nox succedit; dies abit inclinante jam, vergente, prono in occasum sole; cedit jam nocti dies; præceps est in noctem diei tempus; obscura jam lux est; dies in vesperum inclinat. Cœlum vesperascit. Cf. Vesperi.

ADVĬGĬLO, as, avi, atum, are, n. Veiller sur; être attentif à. Syn. Vigilo, pervigilo. Usus: Pro negotii gravitate advigilandum est. Cf. Vigilo.

ADVŎCĀTĬO, ōnis, f. Aide, assistance, plaidoirie, réunion d’avocats. Syn. Patrocinium, advocati munus. Epith. Copiosa. Usus: Homo in re militari, quam advocationibus cautior. Ea advocatio clamoribus, lapidatione discussa, perturbata, repulsa est.

ADVŎCĀTUS, i, m. Avocat, défenseur. Syn. Qui alteri adest in causa, qui in judicio aut jus suggerit, aut præsens est amico. Epith. Armatus, perpauci. Phras. Advocatum fieri, se faire avocat. Agendis causis se dare; industriam in agendis causis exercere; in forum venire, se conferre; vocem in quæstum forensem conferre; actorem fori litigiosi esse; causas in judicio agere; causidicum fieri; ad causas adire; in foro versari; causarum actorem, patronum esse; opera forensi ætatem terere; forum celebrare; forensi in munere, forensibus in causis, in causarum patrociniis versari, ætatem agere; forensibus causis patrocinium præstare; causas orare; forum attingere. Usus: Invocare aliquem advocatum ad defendendam causam suam. Esse alicui advocatum. Alicui advocatum venire. Cf. Patronus.

ADVŎCO, as, avi, atum, are, a. Appeler à soi, au secours. Syn. Accerso, in auxilium voco, convoco. )( Avoco. Usus: In cœtum, ad concilium, ad se ipsum, a voluptate advocare, réunir en conseil, rentrer en soi-même, se recueillir. Advocare sibi, causæ suæ aliquem, appeler à son aide, recourir. Cf. Voco, Accerso.

ADVŎLĀTŬS, ūs, m. Vol (des oiseaux). Epith. Tristis. Usus: Tristi advolatu aduncis lacerat unguibus.

ADVŎLO, as, avi, atum, are, n. Voler, accourir vers. Syn. Convolo, accurro. )( Avoco. Adv. Plane, repente, sublime. Usus: Romam, quam mox advolabo. Cum primum litteras recepero, in villam ad te advolabo. Cf. Accurro.

ADVOLVO, is, volvi, vŏlūtum, ere, a. Rouler vers ou auprès. Usus: Ad genua Principis advolvi, se jeter, se prosterner aux pieds de qqn.

ADŪRO, is, ussi, ustum, ere, a. Brûler. Usus: Barbam, capillum adurere. Cf. Uro.

ĂDYTUM, i, n. Sanctuaire. Syn. Pars templi secretior, et remotior, penetrale.

ÆDĔPOL, Par Pollux. Jurandi verbum per ædem Pollucis.

ÆDES, is, Temple, maison. Syn. Domus, domicilium. Epith. Bona, magnifica, ornatissima, plena atque ornata, sacra, aliena, amœnissima, aurata, male materiata, nobilissima in palatio, opima, pestilens, salubris, profana, regia. Usus: 1. Ædes privatæ, magnificæ, palais. In intimis, mediis ædibus. 2. Templum, (numero fere singulari,) temple. Ædem consecrare, reparare. Ædium sacrarum et publicarum depopulatio. Cf. Ædificium.

ÆDĬCŬLA, æ, f. Sanctuaire; maisonnette. Syn. Tempellum, parva domus. Usus: Eam aram, ædiculam, et pulvinar dedicavit.

ÆDĬFĬCĀTĬO, ōnis, f. Action de bâtir, construction. Syn. Constructio ædium. Epith. Immensa et intolerabilis. Usus: Ædificationem adjicere, deponere, cesser de bâtir. Vulg. ac barbarum est: ædificationi esse, faire l’édification, édifier les autres, pro quo: Phras. Exempli esse optimi, eum esse, a quo exemplum petere, capere, sumere possint cæteri; qui exemplo vel exemplum esse possit cæteris; qui virtutis germanæ exemplum cæteris præbeat, relinquat. Cf. Ædifico.

ÆDĬFĬCĀTOR, ōris, m. Architecte. Syn. Fabricator. Epith. Præstans. Usus: Opifex et ædificator mundi DEUS.

ÆDĬFĬCĬUM, ii, n. Édifice, bâtiment. Syn. Structura, ædes, domus. Epith. Malum, magnificum, privatum, publicum, sacrum et profanum. Usus: Exstruere, vel deturbare in alieno ædificium. Ædificia in Tiberim versa, maisons tournées du côté du Tibre.

ÆDĬFĬCO, as, avi, atum, are, a. Bâtir. Syn. Exstruo, exædifico, construo, condo, constituo, pono, colloco, facio, parietem duco, fabrico, architector, muros tollo, attollo, erigo; ædificium struo, molior. Adv. Bene, belle, privatim, publice, sceleratius, strenue. Phras. Ædificatur strenue, on se hâte de bâtir. Excitata sunt jam ad aliquam altitudinem ædificia; saxo quadrato probe substructa surgunt, exsurgunt, crescunt, educuntur, attolluntur jam ædificia; etsi nondum ad culmen perductum, ad tectum tamen domus pæne pervenit. Usus: 1. Ædificare porticum, atrium, urbem. 2. Navim, classem ædificare. 3. Sed barbare dicitur: Ædificare alios, édifier, donner de l’édification. Pro quo ista adhiberi possunt: exempla edere virtutum, relinquere, præbere, in quæ posteritas sera respiciat; exemplo esse aliis ad virtutem; virtutis exempla non vulgaria prodere; exemplo ad virtutem prælucere aliis; exempli præclari facem præferre.

ÆDĪLIS, is, m. abl. e vel i. Édile. Syn. Curatores urbis, annonæ, ludorumque solemnium. Epith. Curulis, designatus, religiosus.

ÆDĪLĬTĀS, ātis, f. Édilité, charge d’édile. Syn. Ædilitium munus. Epith. Curulis, furiosa, magnificentissima, præclara, ornatissima. Usus: Ædilitatem petere, obtinere, ædilitate fungi.

ÆDĪLĬTĬUS, a, um, Qui concerne l’édilité; qui esi ou a été édile. Syn. Spectans ad ædilitatem. Item: qui ædilis est, aut fuit. Usus: Homo ædilitius.

ÆDĬTŬUS, ui, m. Gardien d’un temple. Syn. Æditimus, sacræ ædis custos, qui custodiæ sacræ ædis præest.

ÆGER, ra, um, Malade. Syn. Ægrotus. )( Valens. Adv. Graviter, mediocriter, maxime. 1. De corpore, être malade. Corpore æger; ex vulnere æger. Ægra Respublica, et deposita. Ægra et labans civitas. 2. De animo mœrente, et afflicto, souffrant, triste, affligé. Animi vel animo æger. Amore vel ex amore æger. Cf. Infirmus, Tristis, Valetudo mala.

ÆGRĒ, Péniblement, difficilement, à regret. Syn. Difficulter, vix, gravate, moleste. )( Moderate, facile. Usus: Inveterata vitia ægre depelluntur. Ægre te careo.

ÆGRĒ FĔRO, fers, tŭli, lātum, ferre, a. Supporter difficilement, avec peine. Phras. Immoderatius, graviter, moleste, perindigne, animo valde iniquo tuli; stomachatus sum; animo periniquo passus sum; pupugit me res ea; sane aspere, durius accepi; subringebar, fremebam, momordit me haud modice; discruciabar. Non leviter commotus, indignatus; ægre, iniquo animo passus sum. Dolori mihi fuit, et ægritudini; torquebat me misere, et cruciabat; stomachi inde ac molestiæ non parum erat; acerbius mihi visum est; angebar, confundebarque animo; gravia hæc erant auribus meis; invisa mihi erat rei memoria; offendit ea me res vehementer; magno me dolore affecit; omnia facilius, quam illud perpeti poteram; æquo haud ferebam animo; animo æquo intueri haud poteram; gravissime id dolebam; dolebat id mihi; magnus inde dolor incessit animo; urebat me, et lacerabat, quod etc. etc. Cf. Invitus, Moleste, Repugno.

ÆGRESCO, is, ere, n. S’aigrir, s’irriter. Syn. Ægrior fio.

ÆGRĬMŌNĬA, æ, f. Chagrin, douleur, peine d’esprit. Syn. Ægritudo animi, dolor, mœror, sollicitudo, cura. Epith. Nova. Usus: Ferrem graviter, si novæ ægrimoniæ locus esset. Cf. Ægritudo.

ÆGRĬTŪDO, ĭnis, f. Douleur, maladie, chagrin. Syn. Ægrimonia, molestia, angor, animi contractio, animi perturbatio. )( Hilaritas. Epith. Acrior, amplificata, crucians, detestabilis, flebilis, inanis, laboriosa, levior, mœrens, maxima, misera, naturalis; nova sed ea modica, premens, simillima ægris coporibus, permanens, tetra, universa, acerba, anxia atque acerba, gravior, gravissima, incredibilis. Usus: 1. Ægritudinem accipere, concevoir du chagrin, de l’inquiétude. Parvis sæpe rebus movetur, oritur ægritudo. Res non maximæ ægritudinem afferunt, efficiunt; ægritudine afficiunt, premunt, opprimunt, conficiunt, ex rebus minimis in ægritudinem incidimus, ægritudini nos dedimus, ægritudine debilitamur, quatimur, la douleur nous abat. 2. Ægritudinem lenire, soulager la douleur. Philosophia universam ægritudinem lenit, levat, sedat, extenuat, elevat. Levatio, sedatio, vacuitas ægritudinis consistit in avocatione a cogitanda molestia, et revocatione ad voluptates contemplandas. 3. Ægritudine vacare, n’avoir jamais de douleur. Ægritudinem Stoici, ut tetram, et immanem belluam fugiendam dicunt, exuendam, abjiciendam, exturbandam animo. Ægritudo vetustate tollitur, nobis eripitur, eximitur, repellitur. Cf. Dolor.

ÆGRŌTĀTĬO, ōnis, f. Maladie du corps. Syn. Corporis mala constitutio, functiones corrumpens, morbus. Usus: Velut ægrotatio in corpore, ita ægritudo in animo. Hinc animadverte discrimen morbi, vitii, ægrotationis. Morbum totius corporis corruptionem appellant; vitium, cum corporis partes inter se dissident. Cf. Morbus, Valetudo infirma, Infirmitas.

ÆGRŌTO, as, atum, avi, are, n. Être malade. Syn. Ægro corpore sum, morbo sum implicatus. )( Valeo. Adv. Graviter, gravius, gravissime, leviter, periculose, vehementer, diuque, viriliter. Phras. Gravissime ægrotat, il est très-malade. In morbum incidit gravissimum; morbo afficitur difficillimo, dubia spe vitæ, morbo urgetur, qui vitam in discrimen adducat, in quo de vita prorsus agatur, in quo vita in dubium veniat. Affectus est graviter; morbo languet; male se habet; valetudine utitur adversa; decumbit morbo oppressus; morbo laborat gravi; pessime valet; nequaquam illi belle est. In morbo est sane difficili ac periculoso; morbo impeditur, affligitur, conficitur, intabescit. Morbo vel in morbum implicatur; morbum nactus est perquam difficilem; morbo tentatur, torquetur, conflictatur, vexatur gravi et diuturno. In morbum incurrit, cecidit, delapsus est gravem; adversa valetudine prostratus est, impeditus, affectus; valetudo est illi perincommoda; adversa illi valetudo incidit; morbo correptus, circumventus est molestissimo; morbum, adversam valetudinem contraxit; morbo tenetur, constringitur, afflictatur, cruciatur miserrimo; adversa valetudine premitur, morbo occupatur, debilitatur, frangitur; inter ægrotos mœret; lecto tenetur. Cf. Morbus, Valetudo infirma. Usus: 1. Graviter, periculose ægrotare. Ægrotanti melius est factum, le malade va mieux. 2. Transl. Ad animum. Ægrotant in te artes animi tui, tes finesses sont usées.

ÆGRŌTUS, a, um, Malade. Syn. Æger. Usus: 1. Ægrotus corpore, malade de corps. 2. Transl. Ægrota Respublica, animus, ægrotus, esprit malade. Cf. Infirmus, Ægroto.

ÆMŬLĀTĬO, ōnis, f. Émulation; rivalité, jalousie. Syn. Rivalitas, virtutis imitatio, invidia. Unde laudis est, et vitii. Epith. Vitiosa. Usus: Æmulatio est ægritudo animi, si eo, quod concupierit, alius potiatur, ipse careat. Imitatio virtutis æmulatio dicitur. Cf. Invidia.

ÆMŬLĀTOR, ōris, m. Qui cherche à égaler, à imiter. Syn. Imitator, rivalis, æmulus. Usus: Servilius æmulator Catonis. Cf. Invidus, Imitor.

ÆMŬLOR, aris, atus sum, ari, d. Imiter; rivaliser; envier. Syn. Imitor, invideo. Usus: Æmulari alienam virtutem; obtrectare, alicui æmulari. Cf. Invideo.

ÆMŬLUS, i, m. Rival; envieux, jaloux. Epith. Non molestus, multi. Usus: Semper tu mearum laudum, meorum studiorum æmulus fuisti. Cf. Invidus, Imitator.

ÆNĔUS, a, um, D’airain. Syn. Æreus, aheneus, quod ex ære est. Usus: Signum æneum, equus æneus.

ÆNIGMA, ătis, n. Énigme. Syn. Quæstio obscurior et perplexa, oratio perpetuis verborum involucris texta. Usus: Obscuritates et ænigmata somniorum.

ÆQUĀBĬLIS, e, gen. com. Égal, constant, juste. Syn. Æquus, æqualis, par, similis, qui semper sibi constat. Usus: Æquabilem juris rationem tenere, être impartial. Prædæ æquabilis partitio. Motus certus et æquabilis. Temperatum et æquabile genus orationis. Cf. Par, Æquus.

ÆQUĀBĬLĬTAS, ātis, f. Égalité, uniformité. Syn. Constantia, tenor unus, moderatio. )( Levitas. Epith. Maxime decora, præclara. Usus: Æquabilitas universæ vitæ præclara est, et idem semper vultus eademque frons. In juris æquabilitate adhibenda est facilitas. Lenitas et æquabilitas orationis. Cf. Tenor, constantia.

ÆQUĀBĬLĬTER, Également. Syn. Cum æquabilitate. Usus: Oratio æquabiliter profluens. Cf. Æqualiter.

ÆQUĀLIS, e, gen. com. Égal. Syn. Par, similis, æquus. )( Impar, dispar. Usus: 1. Stoici aiunt peccata omnia æqualia. Oratio par et æqualis rebus ipsis. Æqualem verbis vitam agere, qui convient, proportionné à. 2. Coævus, ejusdem ætatis, contemporain, camarade, compagnon. Est eorumdem temporum æqualis. Livius Ennio æqualis fuit, Lælius Scipioni. Cf. Similis, Par, Convenio.

ÆQUĀLĬTAS, ātis, f. Égalité. Syn. Æqualium et parium conditio, similitudo. Epith. Fraterna, legitima, usitata, summa. Usus: Est internos æqualitas propre fraterna. In Republica tuenda est civium æqualitas. Æqualitate judicandi offensio vitatur. Cf. Similitudo.

ÆQUĀLĬTER, Également. Syn. Æquabiliter, æque, æqua parte, æqua conditione, eodem tenore, constanter, æquo et pari jure, æqua societate, æquato Marte. Usus: Æqualiter in suos, ac alienos ferox. Hæreditas æqualiter distributa. Cf. Similiter, Æque.

ÆQUĀTĬO, ōnis, f. Égalité. Syn. Adæquatio. Usus: Æquatio juris, bonorum, gratiæ, dignitatis, suffragiorum.

ÆQUĒ, Également, justement. Syn. Tam, pariter, similiter, æqualiter, peræque. Usus: Nemo æque, atque ego, est occupatus, personne n’est aussi occupé que moi. Amicus æque utrique fidelis. Hoc ad meum æque, atque ad tuum officium pertinet. Velle et posse mihi in æquo positum est. Æque ac si; juxta, ac si; nihilominus; non minus, quam si frater esset, comme s’il était son frère. Cf. Similiter.

ÆQUĬLĬBRĬTAS, ātis, f. Équilibre, juste proportion de doutes les parties. Syn. Æquabilitas, æqualitas.

ÆQUĬNOCTĬUM, ii, n. Équinoxe. Usus: Æquinoctium navigationem nostram moratur.

ÆQUĬPĂRO, as, avi, atum, are, a. et n. Égaler, comparer, mettre en parallèle. Syn. Æquo, comparo, compono. )( Excedo, supero. Usus: Phras. Nemo te factis æquiparare potest, personne ne vous égalera jamais. Nemo exæquandus, assimilandus est tibi; nemo te virtute assequitur; tecum conferri, contendere nemo potest; nemo est, qui tibi par sit, qui te vincat. Cf. Comparo, Confero.

ÆQUĬTAS, ātis, f. Équité, justice. Syn. Æquum et bonum, justitia, vel propensus in aliquem favor, studium. )( Iniquitas. Epith. Humana, mira, propria maxime justitiæ, summa. Usus: 1. Summa bonitas, et æquitas causæ. Perspice æquitatem animi mei, voyez ma modération. Æquitatem rejicere; servare æquitatem. 2. Candor, probitas, tranquillitas, égalité d’âme, calme. Homo summa moderatione, summa animi æquitate. Cf. Justitia, Honestum.

ÆQUO, as, avi, atum, are, a. Égaler. Syn. Exæquo, parem facio gradus tollo, assequor. )( Supero, excedo. Usus: Cum Græcorum gloria Latinorum copia æquata est; cum aliquo æquari; tenuiores cum principibus temperamento aliquo æquantur. Cf. Æquiparo, Confero.

ÆQUOR, ŏris, n. Plaine. Syn. Terræ aut aquæ planities. Usus: Babylonii in camporum patentium æquoribus habitant.

ÆQUUS, a, um, Juste. Syn. Habens æquitatem, non iniquus, verus, justus. )( Injustus. Phras. 1. Æquum est, il est juste. Jus et fas est; rationi consentaneum est; jure receptum et approbatum est; jus merum est; jus bonum, optimum, æquissimum est, quod oras. 2. Æquum non est, il n’est pas juste. Haud par est; jus, fas non est; iniquum petis; nefas, flagitium est; non decet; honestum non est; contra æquum, jus et fas est; inique, injuste; perperam agitur; rationi minime consentaneum est; non licet; decorum non est; non convenit. Usus: 1. Æquum me tibi semper præbui; æquus tibi semper fui; æquum me tibi habuisti; æquo me usus es, j’ai toujours été pour vous le même. Æquo cum civibus jure vivere. Æqua postulatio. 2. Planus, uni, plat. Locus æquus. Æquum et bonum impetrare; ex æquo et bono statuere; æqui, bonique facere, supporter une chose, la bien prendre. Cf. Justus, Honestus, Dignus, Decet.

ĀER, aĕris, m. acc. aerem vel æra, Air. Syn. Cœlum, anima, spiritus, æther. Epith. Adversus, crassus, cretus, crassissimus, finitimus, fusus et extenuatus, natura maxime frigidus, et minime expers caloris, calore admistus. Immensus et infinitus, purus ac tenuis, proximus terræ, calidus, superior, temperatus, nihil proni habens, effluens huc illuc. Phras. 1. Aer salubria, climat salutaire. Cœlum tenue purumque. Cœli temperies salubris. Cœli temperies refovendis membris idonea. Cœlum temperatum, sincerum, mite, clemens, salubre. Grata, blanda, mitis, placida, mollissima auræ temperies. Cœli clementia, salubritas. Cœli mira temperies verno tempori maxime similis, sed quæ omnes anni partes pari salubritate percurrit. 2. Aer gravis, air lourd, malsain. Crassus nobis aer offunditur, circumfunditur. Pingue et concretum cœlum. Palustre cœlum caput gravat. Vix sustineo gravitatem cœli. Aer piger. Cœlum caliginosum, nebulosum. Usus: Aer alitur expirationibus terræ. Oritur ex respiratione aquarum. Terræ proximus crassus est, concretus in nubes cogitur. Aerem spiritu ducimus. Cf. Cœlum.

ÆRĀRĬUM, ii, n. Trésor public. Syn. Pecunia publica; locus, ubi ea asservatur. Epith. Inops atque exhaustum, sanctius, vetus ac refertum. Usus: Rationes conferre ad ærarium. Ærarii depeculator, hirudo. Pecuniam in ærarium sanctius referre. Ærarium exhaurire.

ÆRĀRĬUS, a, um, Relatif à l’argent. Usus: Rationes ærariæ me sollicitum habent, je suis dans l’inquiétude à cause de la différence des monnaies quant au titre, à la valeur.

ÆRĀRĬUS, ii, m. Simple contribuable, citoyen privé de suffrage et du droit de servir au dehors. Qui præter æra pro capite tributi nomine pendenda, cæteris civium juribus ignominiæ causa multabatur. Usus: Ærarium aliquem facere; in vel inter ærarios referre. Ex ærariis solvere.

ÆRĀTUS, a, um, Couvert, orné d’airain. Syn. Ære tectum. Usus: 1. Lecti ærati, candelabra ærata. 2. Obstrictus alieno ære, criblé de dettes. Tribuni non tam ærati quam ærarii, tribuns moins riches en argent que préposés à l’argent.

ĀĔRĬUS, a, um, Aérien, de l’air. Syn. Spirabilis, flabilis, animalis. Usus: Aerii volatus avium.

ÆRŪGO, ĭnis, f. Rouille de cuivre, vert-de-gris. Syn. Quasi quædam scabies æs corrumpens. Usus: Æs Corinthium in æruginem incidit: ærugine consumptum, exesum, corruptum est.

ÆRUMNA, æ, f. Malheur, travail. Syn. Calamitas, labor, ægritudo laboriosa. Epith. Æterna, maxima. Usus: Graves, perpetuas ærumnas perpeti, superare. Ærumnis premi. Cf. Angustia, Miseria.

ÆRUMNŌSUS, a, um, Malheureux. Syn. Miser, calamitosus. Usus: Qui se ægritudini dedere, miseri sunt, afflicti, ærumnosi. Cf. Miser, Calamitosus.

ÆS, æris, n. Airain; monnaie, argent. Epith. Alienum, circumforaneum. Usus: 1. Æs temperare; statuam ex ære facere. Leges, pacta in æs incidere. In ære varias figuras cælare. Æs signare, graver sur l’airain. 2. Æs alienum, argent emprunté, dette. Usus: 1. Debita contrahere, faire des dettes. Æs alienum cogere, conflare, facere, ære alieno se obligare; nomina facere. 2. Debitis laborare, être accablé de dettes. Æs alienum habere; in æs alienum incidere; ære alieno laborare, premi, opprimi, obrui, obstringi; esse in ære alieno; in nominibus; æs alienum crescit. 3. Debita expungere, payer ses dettes. Ære alieno liberari, levari, exire; æs alienum dissolvere, relinquere, exonerare; nomina expedire, explicare, solvere, expungere. Dicitur etiam: Æs alienum meum, Patris, filii, quod a me. Patre vel filio contractum est, stipendio ignominiæ causa privatus. Cf. Debitum, Pecunia.

ÆSTAS, ātis, f. Été. Syn. Anni pars ferventior, tempus æstivum, calores æstivi. Epith. Iniens, integra, media, proxima, summa, tota. Usus: Æstas iniens, prope affecta, exacta. Ætas præfervida, nimiis calcribus et inusitatis torrida, sævissime candens.

ÆSTĬMĀBĬLIS, e, gen. com. Appréciable. )( Inæstimabilis. Usus: Æstimabile est, quod pondus aliquod habeat. Dignum æstimatione.

ÆSTĬMĀTĬO, ōnis, f. Estimation, appréciation. Syn. Pretii judicium. Epith. Æqua, æquior, communis, grata, mediocris, optima, non modo non incommoda, sed etiam grata, propria, remissior quam tolerabilis. Usus: 1. Facere æstimationem prædiorum, census, possessionum, faire une estimation. Cæsar æstimatione facta pecuniam pro præda solvit. 2. Æstimationem dare, accipitur pro re ab arbitris æstimata. Accipiendæ sunt tibi æstimationes Cæsaris voluntate. Litis æstimatio tibi persolvenda est 3. Æstimationem permittere alteri; calculum de se permittere, porrigere; censendi potestatem facere.

ÆSTĬMĀTOR, ōris, m. Celui qui estime, appréciateur, juge. Vulg. Taxator. Syn. Judex, arbiter. Epith. Acerrimus, æquus, æquissimus, injustus, callidus. Usus: Acerrimus rerum æstimator. Frumenti æstimator callidus et iniquus fuisti. Cf. Arbiter.

ÆSTĬMO, as, avi, atum, are, a. Estimer. Syn. Æstimationem habeo, magni facio. Adv. Carius, care, large, liberaliter, necessario, severe, tenuissime, valde, illiberaliter. Phras. 1. Valde te æstimo, je vous ai en grande estime. Quem apud me locum teneas; quo apud me loco sis, nosti. Quanta sit mea in te observantia; quantum tibi tribuam, deferam; quæ mea sit de te opinio; quæ in te voluntas, quod studium, quem apud me locum obtineas, quo numero sis; quantum te demirer, et efferam, non ignoras. E virtute tua te pondero, pendo. De te pro merito tuo existimo. In parentis, fratris, amici numero te puto, repono, duco, colloco. Gradum, caritatemque filii apud me habes. Inter clarissimos viros merito tuo te numero, annumero. Alter mihi Cicero etc. es. Magni te merito tuo dependo. Multum dignitatis tibi tribuo. In magno, summo pretio te habeo. Præclara de te existimo, sentio. Magnæ indolis speciem, veramque ex moribus tuis capio. Pluris facio neminem. Magnam tui rationem duco, habeo. Tecum paucos comparo, vel neminem. Summum tibi honorem habeo. Si quos in aliquo pono, existimo, habeo numero, principe tu loco es; inter eos es, qui principem apud me locum obtinent. 2. Curandum tibi, ut ab omnibus æstimeris, vous devez avoir soin de vous faire estimer de tout le monde. Ut eximium gratiæ locum apud omnes obtineas; ut apud omnes in ingenti sis gloria; in summa laude sis; magno in honore sis, ut egregium de te omnium sit judicium, opinio, existimatio; ut res tuæ fiant maximi; ut in te laus virtutis sit maxima; ut auctoritas apud omnes magna habeatur; ut gravissime de te judicetur; ut auctoritate valeas plurimum; ut auctoritas tua magni sit apud omnes ponderis, ac momenti; ut singularis tua sit apud omnes auctoritas; ut auctoritatis habeas plurimum; ut virtutis tuæ apud omnes opinio sit singularis, habeatur, capiatur. 3. Virtus ab omnibus gentibus æstimatur, toutes les nations estiment la vertu. Summus honos habetur virtuti; virtuti plurimum defertur. Virtuti ubique honos est, persolvitur. Virtutis nomen apud omnes gentes magnum inprimis, et honestum est; virtus in pretio, in honore est; virtus inter ea est, quæ prima dicuntur. Cf. Judico, Pretium. Usus: 1. De re venali, et bonis. Æstimandis possessionibus præfectus. Frumentum, litem æstimare, fixer le prix du blé, le taux de l’amende. 2. Judico, existimo, magni vel parvi facio, estimer, faire cas de. Ex veritate, non opinione res æstimandæ sunt. De aliis æstimare difficile est. Statua hæc non e materia, sed ex artificio æstimanda est.