Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

LŎCO, A la place de, au lieu de, pour. Syn. Vice. Phras. 1. Loco parentis te colo, je vous respecte comme un père. Parentis mihi numero es; duco, numero, habeo te in parentis loco; locum parentis caritatemque tenes, obtines; pietatem filii tibi præsto. 2. Tuo loco negotium agam, je ferai l’affaire à votre place. Tuis vicibus fungar; vicariam tibi operam præstabo. Tuis curis, tuo muneri quasi vicarius succedam; sollicitudinem tuam in negotio præstabo; tuam vicem supplebo; tuas partes sumam, suscipiam, agam; tuam vicem hoc in negotio præstabo, vicem implebo; operæ ego tuæ vicariam supponam fidem. 3. Loco parentis filius successit in consulatum, le fils fut nommé consul à la place de son père. Filius in parentis locum substitutus est; parenti a filio successum est; in demortui parentis locum suffectus, sublectus, subrogatus est filius; parentis fortuna in filium transiit. Cf. Succedo.

LŎCŪTĬO, ōnis, f. Langage, parole. Syn. Sermo. Epith. Emendata et Latina. Usus: Sermo est oratio remissa, et finitima quotidianæ locutioni.

LŎGI, ōrum, m. pl. Vaines paroles, sornettes. Syn. Dictum ridiculum, nugæ, fabulæ.

LŎGĬCA, æ, Logique. Syn. Dialectica. Usus: Logica, quam rationem disserendi voco.

LŎLĬUM, i, n. Ivraie. Herbæ genus segetibus inimicum.

LONGĒ, Loin, à une grande distance. Syn. Procul. )( Prope. Phras. 1. Longe distamus, nous sommes fort éloignés. Magno locorum intervallo disjuncti sumus; locorum longinquitate nimia disjungimur; in iis locis sum, quo propter longinquitatem tarde omnia perferuntur; regiones amplæ, et maria inter nos intersunt, interjacent, interjecta sunt. 2. Longe remotus es, vous êtes fort éloigné. Devectus es in ultimas marium terrarumque oras; ablegatus eo, unde ad nos nec nomen, nec fama de te accedere possit; iis locis agis, eas regiones colis, quas natura longe submovit. Usus: 1. Longe, loci: Longe hinc Romam est. Longe a nobis, a domo abes. 2. Temporis: Diu, loin dans l’avenir, en parl. du temps. Tempus muneris dandi longe abest. 3. Multum, beaucoup, grandement. Longe falleris opinione. Longe omnes superas. Longe prospicis; a vitio abes longissime. Cum superlativo. Longe optimus. 4. Longe rem petere; rei seriem ab ultimis principiis repetere. Cf. Procul.

LONGINQUĬTAS, ātis, f. Longueur de temps, longue durée; grande distance, éloignement. Syn. Diuturnitas; locorum intervallum, distantia. )( Propinquitas. Phras. Longinquitas temporis dolorem minuit, la douleur s’adoucit à la longue. Dolorem mollit, minuit dies; diuturnitas dolorem animi vetustate tollit; mora oblanguescit animi dolor. Usus: 1. Dolor corporis longinquitate productus vehementius torquet. Nihil est, quod longinquitas temporis non efficiat. 2. Loci. Nihil audio de te ob locorum longinquitatem.

LONGINQUUS, a, um, Éloigné, distant; qui dure longtemps. Syn. Longe remotus; longus, diuturnus. )( Propinquus. Usus: 1. Longinquus locus et reconditus. 2. Longinqui temporis usu multa discuntur. Rem deferre in longinquum.

LONGĬTŪDO, ĭnis, f. Longueur, étendue en long. Syn. Diuturnitas, longinquitas; proceritas. Usus: Longitudo orationis. Longitudo itineris me retardavit.

LONGUS, a, um, Long, grand. Syn. Procerus, longinquus, diuturnus, temporis longinquitate productus. )( Brevis. Phras. Longus homo, homme de grande taille. Est in eo proceritas corporis ingens; est proceritatis eximiæ; corpore excelso est, ut ejus humeri aliorum vertices æquare facile possint; est staturæ præcipuæ, corporis magnitudine eximia; statura illi longior et productior, ut ad domus limen caput ei demittere necesse sit. Usus: Breve tempus ætatis satis est longum ad bene honesteque vivendum. Nihil mihi longius fuit, ac te videre. Nihil illi longius, ac argento illo potiri, il lui tardait beaucoup de s’emparer de cet argent.

LŎQUĀCĬTAS, ātis, f. Bavardage. Epith. Insolita, perennis et profluens, quotidiana, rudis et indiserta. Usus: Facit non loquacitas mea, sed benevolentia epistolas longiores.

LŎQUĀCĬTER, Verbeusement. Usus: Homo loquaciter litigiosus.

LŎQUAX, ācis, omn. gen. Bavard. Syn. Multus in loquendo, garrulus. Usus: Malo indisertam prudentiam, quam stutitiam loquacem. Cf. Loquor.

LŎQUOR, ĕris, cūtus sum, i, d. Parler. Syn. Sermonem habeo, commemoro, dico, aio, verbum facio, vocem mitto, sermonem confero; mihi oratio est cum aliquo. Adv. Abundanter, accuratius, accusatorie, acute, amicissime, ample, aspere, asseveranter, belle, commode, confuse, copiose, desperanter, dilucide, gloriose, græce, graviter, hiulce, honorifice, humane, improbe, indulgenter, inquinate, imprudenter, Latine, eleganter, libere, liberalissime, magnifice, obscure, ornate, placide, plane, populariter, propediem, pulchre, splendide, sincere, suaviter, vere, verecunde, usitate, vulgo. Phras. 1. De te frequenter loquimur, nous parlons souvent de vous. De te frequenter sermocinamur; frequens nobis est de te sermocinatio; multum nobis sermonis dant res tuæ; sæpe in sermonem veniunt; de rebus tuis nunquam nos oratio deficit; in rebus tuis nec infacundi sumus, nec imprompti. Res tuæ nobis in ore sunt frequenter; res tuas frequenter in sermone habemus; res tuas laudesque crebris sermonibus usurpamus, agitamus; nullus nobis crebrior infertur sermo, ac de te; res tuæ crebris sermonibus feruntur; sæpe inter nos de tuis rebus verba facimus. Sermones, qui inter nos feruntur, fere de rebus tuis sunt. 2. Vix loqui poterat præ stupore, la stupéfaction l’empêchait presque de parler. Lingua non suppetebat animo; vocem prope admiratio incluserat; vocem adeo suppresserat stupor; hærebat homini lingua, vox, oratio; effari verbum nullum potuit; infantissimus erat; diu vocem mittere non poterat, vix hiscere poterat vel audebat; vix mutire ausus; intercepta homini vox est; vocem emittere nullam potuit. 3. Nihil insolentius locutus est, il n’a rien dit qui ait dépassé les bornes. Nihil neque insolens, nec protervum ex ore ejus exiit; verbum nullum durius imprudenti excidit vel elapsum est; nihil durius disseruit; nihil linguæ intemperantia temere jactum; nihil temere; nihil inconsiderate, nihil contra, ac fas erat, dicere auditus est. 4. Ut insolenter locutus est! comme il a parlé avec insolence! Ut temere effutiit multa! ut incondita multa ebulliit! ut nihil pro sano homine locutus est! quanta efferebatur verborum immoderatione! quoties vox ejus stolida, ac prope vecors audita est! quam insolenter vox ejus intonuit! quoties emissæ voces sunt stultitiæ indices, ac insolentissimæ temeritatis! 5. Loquere cum illis, causez avec eux. Da te in sermonem; infer te in circulos; aptos tempori sermones sere; socia sermonem; veni in sermonem illorum. Cf. Colloquor. 6. Omnes de tuis laudibus loquentur, tout le monde redira votre gloire. De te semper omnes gentes loquentur; nulla unquam vetustas obmutescet; nunquam de tuis rebus gratæ posteritatis sermo conticescet. Versaberis in ore hominum et sermonibus, tuæque illæ laudes per omnes temporum ætates cantabuntur. Cf. Laudo. 7. Tandem post longum silentium loqui cœpit, enfin il prit la parole après un long silence. Obstinatum tantum silentium rupit; constrictam diu mœrore linguam resolvit, liberique hominis ore sermonem exsecutus est. 8. Frustra loquimur de hac re, c’est en vain que nous parlons de cela. Frustra de re verba consumimus; frustra sermones cædimus, verba commutamus; sermones conferimus, sermonem miscemus. Usus: Inter nos locuti sumus. Tu quidem hæc ex ore alterius, tuo tamen sensu loqueris. Mulsa loqui, dire de douces paroles.

LŌRĪCA, æ, f. Cuirasse. Syn. Ferreum pectoris adversus tela munimentum. Epith. Firmissima, ferrea, insignis; ænea. Usus: Cum lorica descendit in campum.

LŌRĪCĀTUS, a, um, Revêtu d’une cuirasse. Usus: Loricati milites, quos cataphractos vocant.

LŌRĬPES, dis, omn. gen. Qui a les jambes tortues, cagneux. Usus: Distortis pedibus in modum loripedis.

LŌRUM, i, n. Courroie, lanière. Usus: Loris aliquem cædere.

LŬBENS, entis, omn. gen. Qui agit de bon gré, volontiers; content, satisfait. Syn. Libens. Usus: Non me lubente hoc facies. Cf. Libenter.

LŬBENTER, Volontiers. Syn. Libenter.

LŬBET, ŭit, imp. Il plaît, il convient. Syn. Libet. Cf. Libet.

LŬBĪDO, ĭnis, f. Caprice, fantaisie, passion. Syn. Libido. Cf. Libido.

LŪBRĬCUS, a, um, Glissant. Syn. Præceps, periculosus, in proclive labens. )( Stabilis, planus. Phras. Solum lubricum, sol glissant. Solum non recipiens vestigium; solum, quod vestigia fallat facile; cui insisti sine prolapsione haud facile potest; ubi fallente vestigio proclivis in lapsum gradus; ubi gradum firmare nemo possit. Usus: Ætas puerilis maxime lubrica est, et incerta. Natura oculos fecit lubricos et mobiles. Viæ adolescentiæ lubricæ, quibus illa insistere aut ingredi sine casu aliquo aut prolapsione vix potest.

LŬCELLUM, i, n. Petit gain, léger profit. Syn. Lucrum exiguum.

LŪCĔO, es, xi, ere, n. Luire, éclairer, briller. Syn. Splendeo. Adv. Fere, jam nihilominus. Usus: Imperii nostri splendor illis gentibus lucet. Æquitas, virtus per se ipsa lucet. Ornamenta in virtute et industria posita lucent.

LŬCĒRNA, æ, f. Lampe. Syn. Lumen, lychnus. Usus: In sole lucernam adhibere.

LŪCESCIT, imp. Il commence à faire jour. Syn. Dilucescit, lucere incipit. Cf. Dies, Aurora.

LŪCET, imp. Il fait jour. Usus: Nondum satis lucebat; exivi, antequam luceret.

LŪCĬDĒ, D’une manière lumineuse, claire. Usus: Dilucide et breviter definire.

LUCĬFER, fĕri, m. Lucifer, étoile du matin. Syn. Stella Veneris.

LUCĬFŬGUS, a, um, Qui craint la lumière du jour. Usus: Ecce autem alii minuti et angusti et omnia semper desperantes, alii malevoli, invidi, difficiles, lucifugi, maledici.

LŬCRĬFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Gagner, avoir en gain, en bénéfice. Syn. Lucror. Cf. Lucrum, Quæstus.

LŬCROR, aris, atus sum, ari, d. Gagner, avoir en gain, en profit. Syn. Lucrifacio, lucrum facio, quæstum facio, compendium facio. Adv. Impune. )(Perdo. Phras. Causidici multi fiunt, ut plurimum lucrentur, bien des gens se font avocats pour gagner plus d’argent. In forum se multi conferunt, ut lucri plurimum faciant; ut quæstus faciant maximos, lucri spe et cupiditate adducti, lucelli dulcedine illecti; lucrum dum spectant, dum sequuntur, in forum veniunt. Multos ad agendas causas lucri cupiditas impellit. Facit augendæ rei cupiditas, spes ditescendi, ut multi vocem in quæstum conferant; multi agendis causis se dant, ut compendii ex iis faciant aliquid. Multi industriam suam in agendis causis exercent, ut lucri inde aliquid colligant, ut pecuniæ aliquid inde redigant. Usus: Auri pondo decem lucrari, gagner dix livres pesant d’or.

LŬCRUM, i, n. Gain, profit, bénéfice. Syn. Quæstus, compendium; feneratio. Epith. Immensum atque infinitum, invitum, non magnum, præclarum, præsens. Phras. 1. Homo est uni lucro intentus, cet homme ne songe qu’au lucre. Omnia ad quæstum et nundinationem traducit; ut lacunam rei familiaris expleat, audet agitque omnia; rem quærit omnibus modis, dum quæstum ex re faciat, omnia honesta atque inhonesta perinde habet; quovis lucello capitur, ducitur. Id unum spectat et sequitur, ut quæstus faciat maximos; nihil turpe putat modo cum quæstu conjunctum sit, rem ut faciat, lucrum ut consequatur; nullas artes, quantumvis sordidissimas, aspernatur. Tanti lucrum putat, ut expetendum sibi vel cum dedecore existimet; ea cupiditate ad lucrum incumbit, ut quærendum sibi vel cum infamia ducat. 2. Ex ea re nihil lucri habeo, je ne retire aucun profit de cela. Nihil ad me redit ex his; isthic mihi neque seritur, neque metitur; nihil inde pecuniæ redigitur; nihil inde lucri ad me derivatur; nihil lucri in me redundat. Usus: Plerique quæstu ducuntur et lucro. De lucro vivere. Omnia ad lucrum revocare. Hoc in lucro, in lucris ponendum. Cf. Quæstus.

LUCTĀTĬO, ōnis, f. Lutte, action de lutter. Syn. Concertatio. Epith. Incerta, magna. Usus: Sine adversario nulla est luctatio. Cf. Certatio.

LUCTĀTOR, ōris, m. Lutteur, athlète.

LUCTĬFĬCUS, a, um, Affligeant, triste, funeste. Usus: Clades luctificæ.

LUCTOR, aris, atus sum, ari, d. Lutter. Syn. Concerto, contendo. Adv. Amplius. Usus: Luctari cum aliquo. Cf. Contendo.

LUCTUŌSUS, a, um, Douloureux, funeste. Syn. Funestus, luctu plenus, quod habet luctum. Usus: Afflicta et prostrata virtus maxime luctuosa est. Dies populo acerbus et luctuosus. Cf. Tristis.

LUCTŬS, ūs, m. Deuil, affliction. Syn. Mœstitia, mœror, squalor, sordes, lacrimæ, fletus. Epith. Acerbissimus, continuatus, domesticus, gravissimus, impudens, magnus, publicus, summus, tantus, tristis. Phras. Civitas universa in luctu erat, toute la cité était plongée dans le deuil et la consternation. In squalore erat civitas; in sordibus, lamentis luctuque jacebant omnes; luctu occupati erant omnium animi; luctu conficiebantur; squalebat urbs tota, in luctu erat, versabatur; luctus non continebatur parietibus unius domus, sed totam urbem pervadebat; quem luctum hauserint, perceperint cives omnes, sordida scissaque veste alii, alii lacrimis ac querelis testabantur; concessum in omnem formam luctus est; jacebant alii in squalore et sordibus, alii lacrimis prope ac gemitibus contabescebant. Cf. Lugeo, Lacrimor, Gemo, Mœror, Tristitia. Usus: Luctus est ægritudo ex ejus, qui carus fuerat, acerbo interitu. Habet ea res luctum. Nolo te in eumdem luctum vocare. Incidere in maximos luctus. Luctum levare, sedare, tollere. Luctum deponere.

LŪCŪBRĀTĬO, ōnis, f. Veillée; travail fait la nuit. Syn. Vigiliæ nocturnæ, commentatio.

LŪCŪBRO, as, avi, atum, are, n. et a. Travailler la nuit. Syn. Elaboro, elucubro. Usus: Accipe opusculum his contractioribus noctibus lucubratum, reçois donc ce petit opuscule, fruit de mes veilles pendant ces nuits déjà plus courtes. Cf. Compono.

LŪCŬLENTĒ, Très bien, parfaitement. Syn. Copiose, splendide. Usus: Luculente scribere, dicere.

LŪCŬLENTER, D’une manière excellente, magnifique. Syn. Luculente, egregie.

LŪCULENTUS, a, um, Clair, brillant; excellent, remarquable; digne de foi. Syn. Elegans, præstans, insignis, grandis. Usus: Luculentus scriptor. Luculentam plagam mihi inflixit. Homo luculentus.

LŪCUS, i, m. Bois sacré. Syn. Nemus sacrum. Epith. Sanctus.

LŪDĬBRĬUM, i, n. Jeu; plaisanterie; outrage. Syn. Irrisio. Phras. Ludibrio aliis esse nolo, je ne veux pas être l’objet de la risée publique. Ludibrio, irrisui, despectu esse nolo; nolo ad contumeliam os præbere aliis; nolo spectaculo esse aliis et traduci per ora hominum, ludibrio haberi nolo; nolo vulgi ludibria experiri. Usus: Ludibria fortunæ expertus. Cf. Contemptus, Irrideo.

LŪDĬBUNDUS, a, um, Qui plaisante, qui folâtre. Syn. Alacer, per jocum et ludum. Usus: Omnia ludibundus perficies.

LŪDĬCRUS, alum, Divertissant, récréatif. Syn. Jocularis. Usus: Sermo ludicrus. Armorum exercitatio ludicra.

LŪDĬFĬCĀTĬO, ōnis, f. Moquerie, plaisanterie. Usus: Omni ludificatione senatum remoratur. Ludificatio in usum venerat.

LŪDIFĬCO, as, avi, atum, are, n. et a. Se jouer, se moquer de. Syn. Illudo, decipio. Usus: Si quis latere et ludificare diutius velit. Cf. Decipio.

LŪDĬUS, ii, m. Histrion. Syn. Histrio.

LŪDO, is, lusi, lusum, ere, a. et n. Jouer. Syn. Ludo utor, animi causa exerceor. Adv. Jocose, satis, familiariter, lautissime, lepide, studiose, multum ac diu. Phras. Non libenter ludo, je ne joue pas volontiers. Ludo non delector, non capior; non soleo libenter ludo indulgere, ludis operam dare; non libenter me ludendo exerceo; non multum reperio in ludendo voluptatis; exiguam ex ludo voluptatem capio; magnam ex ludo non haurio voluptatem. Usus: 1. Pila ludere. 2. Deludo, se jouer, se moquer. Lusit in me, ut solet. 3. Jocor, plaisanter. Ludens id dixeram. 4. Operam in re ludere, perdre, employer, consumer inutilement son temps et sa peine.

LŪDUS, i, m. Jeu. Syn. Munus, spectaculum, ludicrum; item: Schola; jocus. Epith. Campestris, compitalitius, gladiatorius, jucundus, novus, talarius. Ædiles, amplissimi, antiquissimi, apparatissimi, magnificentissimi, casti, solemnes, castissimi, lætiores, magni, grati, maximi, mediocres, plebeii, primi, publici, Romani, sanctissimi, scenici, summi, sumptuosi, votivi. Phras. Ludi magnifice sunt curati, les jeux publics se firent avec une grande magnificence. Ludi dati sunt magnificentissimi; ludi more institutoque habiti, editi, commissi sunt apparatissimi. Maxima fuit ludorum celebritas, apparatus, splendor; maxima munerum fuit magnificentia; spectacula præbita sunt luculentia; ludi opulentius instructiusque, quam antehac, sunt celebrati. Usus: 1. Ludos publicos apparare, curare, edere, committere, commencer, engager les jeux. Ludos instaurare, intermittere. Ludos spectare. 2. Exercitatio ludicra, jeu, passe-temps, récréation. Detur aliquis ludus illi ætati; exercitatione ludoque campestri uti, aller aux exercices du champ de Mars. 3. Jocus, plaisanterie. Per jocum et ludum aliquem evertere. Ista perdiscere ludus est. 3. Schola, école. Ludum aperire. Ex eo ludo ac pueritiæ disciplina multi clari viri profecti sunt. Ludus et officina discendi.

LŬES, is, f. Peste, contagion. Syn. Pestis. Epith. Impura. Transl. Morum contagio. Cf. Pestis, Contagio.

LŪGĔO, es, luxi, ere, n. et a. Pleurer, être triste. Syn. In luctu sum, squaleo, mœreo. )( Lætor. Phras. Mortuum merito omnes lugebant, c’est à bon droit que l’on pleurait la mort de cet homme. Flebant de morte tanti viri; mortuum lugubri lamentatione et fletu prosequebantur; mœrebat senatus, tota civitas confecta senio, squalebant municipia, afflictabantur coloniæ, agri denique tam mansuetum, tam beneficum civem desiderabant. Propter unum hic totus civium squalor, hic luctus, hæ sordes susceptæ sunt. Eluxere eum gravius et diutius, quam ulla mater unicum filium. Tanti luctus gemitusque fiebant, ut acerbissimus tota urbe luctus versari videretur. Complorata mors viri totam urbem lamentis implevit. Nemo unquam dolentius deploratus est; mœrebant boni omnes, et in luctu vivebant; accepto ejus mortis nuntio nemo erat, qui lacrimas teneret; qui lamentis non se dederet; qui in questus se flebiles non profunderet; lacrimis justoque comploratu mortuum non prosequeretur; audita ejus morte lamentis, ploratuque urbs tota personabat, ubique comploratio et flebiles voces exaudiebantur, coortæ ubique lacrimæ et voces doloris indices, nec deerant, qui muliebres in fletus se projicerent, qui lacrimis, querelis, sordida scissaque veste totam urbem planctu lamentisque implorarent; concessum in omnem formam luctus, nec lamentis parcebatur. Cf. Luctus, Mœror. Usus: Lugere mortem filii, fortunam reipublicæ.

LŪGŬBRIS, e, gen. com. Relatif au deuil, lugubre. Syn. Funebris. Usus: Fratris mei lacrimæ sordesque lugubres. Cf. Tristis.

LUMBUS, i, m. Rein. Usus: Lumborum tenus.

LŪMEN, ĭnis, n. Lumière. Syn. Lux. )( Tenebræ. Epith. Æternum, altum, autumnale, bonum, clarum, dilucidum, breve, probabile, illustre, suave, divinum, gravissimum, honestum, lætum, magnum, mediocre, obscurum, perpetuum, plenum, rutilum, summum, supremum, tenue, tenuissimum, varium, vernum, certum, fervidum, vitale, volitans. Usus: 1. Lumen alicui in tenebris præferre. Tabulæ pictæ in bono lumine collocatæ. Animi, consilii, ingenii lumen porrigere ac tendere. Luminibus alienis obstruere, masquer la vue. Luminibus officere, idem. 2. Fenestra, fenêtre. Credebat ab ædium venditore mutata lumina. 3. Oculus, œil, vue. Amissis luminibus.

LŪMĬNAR, āris, n. Lumière, flambeau. Syn. Lumen. Usus: Incolumi senatu, nondum tot luminaribus reipublicæ exstinctis.

LŪMĬNŌSUS, a, um, Bien éclairé; brillant, distingué. Usus: Partes maxime luminosæ et quasi actuosæ.

LŪNA, æ, f. Lune. Epith. Major, nova. Phras. 1. Luna nova, nouvelle lune. Luna nascens; luna cum se curvat in cornua; cum cornua lunæ eminent. 2. Luna plena, pleine lune. Luna, cum totum orbem sidere impleret; cum orbem sidus impleverit; cum recessu, digressu longissimo a sole lumen accipit plenissimum. 3. Luna crescens, lune dans son croissant. Luna adolescens; luna se reficiens; luna cum flexu modico sinum facit. 4. Luna decrescens, lune en décours. Luna senescens; cum exiguo jam cornu fulget luna. Luna deficiens. 5. Eclipsis lunæ, éclipse de lune. Luna laborante; luna deficiens, cum primum nitorem sideris sui conderet; cum sanguinis colore suffuso lumen omne fœdaret. Lunæ defectio. Cf. Eclipsis. Usus: Luna summa humilitate fertur, prope contingens terram. Accessu suo et recessu solis lumen accipit. Solis annuam lustrationem menstruo spatio consequitur. Ortus et obitus lunæ. Luna crescens et decrescens. Luna ortus nascentium moderatur; maritimorum motuum accessus et recessus motibus suis gubernat; accretione et diminutione luminis fastorum dies notat et significat.

LŪNĀRIS, e, gen. com. Relatif à la lune, lunaire. Usus: Lunaris et infimus cursus.

LŬO, is, lŭi, ere, a. Payer; expier, porter la peine; nettoyer, purifier. Syn. Persolvo pœnas, pœnas do; item: expio, abstergo. Phras. 1. Unus ille luet culpam pro omnibus, seul, il sera puni pour tous les autres. Ille pro omnibus pœnas pendet, persolvet; de unius tergo satis fiet populo; pro omnium peccato unus ille supplicium sufferet; omnes omnium pœnæ in eum expetunt; unius pœna defungendum erit senatui; unus ille piaculum fiet pro cæteris. 2. Statim luit temeritatem suam, aussitôt il porta la peine de sa témérité. Non celerius, quam timeri poterat, fortuna deprehendit ejus temeritatem. Non effugit pœnam temeritas; erroris sui mox pœnas dedit, dependit, solvit. Cf. Pœna, Punio.

LŬPĪNUS, a, um, De loup, subst., lupin, légume. Usus: Folliculus lupinus.

LŬPUS, i, m. Loup. Usus: Lupus in fabula, c’est le loup de la fable, quand on parle du loup, on en voit la queue (quand on parle de qqn il arrive). (Prov.)

LURCO, ōnis, m. Gourmand, mangeur, Usus: Lurco tribunus plebis.

LŪRĬDUS, a, um, Pâle, blême, livide. Syn. Supra modum pallidus. Usus: Corpus luridis maculis deforme.

LUSCUS, a, um, Qui n’a qu’un œil, borgne. Syn. Uno captus oculo, cocles.

LŪSĬO, ōnis, f. Jeu, récréation. Epith. Laboriosæ, multæ. Usus: Pueri lusionibus laboriosis delectantur, senibus ex tot lusionibus tali demum relinquuntur.

LŪSOR, ōris, m. Joueur; railleur. Syn. Qui ludit, aut decipit. Usus: Lusorem suum deludere.

LUSTRĀLIS, e, gen. com. Qui sert à purifier, expiatoire. Usus: Sacrificium lustrale.

LUSTRĀTĬO, ōnis, f. Expiation; action de parcourir. Syn. Peragratio. Usus: Peragratio, itinerum lustratio municipiorum.

LUSTRO, as, avi, atum are, a. Purifier; passer en revue; parcourir. Syn. Inspicio; peragro. Phras. Exercitum lustrare, passer l’armée en revue. Copias recognoscere; legiones recensere; numerum copiarum inire; delectum agere, habere militum. Usus: Lustrare oculis, animo totam terram. Lustrare exercitum, populum.

LUSTRUM, i, n. Lustre, espace de cinq ans. Syn. Quinquennale spatium. Olympias. Epith. Infelix, superius. Usus: 1. Lustrum condere. Superioris lustri nomina exstinguere. 2. Ganea, popina, tanièrè, repaire, bouge. Emersus e tenebris lustrorum. In lustris ac popinis tempus ætatis omne consumpsit.

LŪTĔUS, a, um, De boue, vil, méprisable. Syn. Nullius pretii aut ponderis, levis, ineptus, homulus ex luto et argilla factus. Usus: Luteum negotium est, nec dignum, in quo, etc. Homo luteus.

LŬTŬLENTUS, a, um, Couvert de boue, fangeux. Syn. Impurus, luto cœnoque oblitus, luto plenus. Usus: Lutulenta vitia. Humus lutulenta. Ut sus lutulenta in cœno volutatur.

LŬTUM, i, n. Boue, fange. Syn. Terra humore soluta et putris. Usus: O lutum! o sordes! Homulus ex luto et argilla factus.

LUX, lūcis, f. Lumière. Syn. Lumen. )( Tenebræ. Epith. Aliena, centesima, clara, communis, dulcis, forensis, illustris, insolita, larga, suavissima, supera, tenuis, varia, verissima. Phras. Lux iterum rediit serenior, la lumière est revenue plus pure. Lucem caliganti mundo reddidit dies, et spissas cœli tenebras serenitate discussit; liquidior lux apparuit. Reddita terris dies est. Usus: Communem lucem accipere. In lucem proferre. Luce privari. 2. Perspicuitas, notoriété, grand jour. Auctoris sententiæ lucem desiderant. 3. Dignitas, honor, gloire, honneur. Lucem reipublicæ afferre. In clarissima luce versari. In Asiæ luce degit. Lucem fugere. 4. Dies, jour. Luce palam in foro saltare. Ad eum ante lucem veni. 5. Vita, vie. Lucis usuram alicui eripere.

LUXŬRĬA, æ, et LUXŬRĬES, ēi, f. Exubérance; faste, luxure, débauche. Syn. Luxus, libido. Epith. Agrestis, nova et inaudita, privata, profusa, singularis, vitiosa, Phras. Turpe est luxuriæ se dedere, il est honteux de se laisser entraîner à la débauche. Turpe est luxuria diffluere, luxuria solvi, vitio ventris et corporis indulgere, molliter, luxuriose vivere, vitam mollem et confertam voluptatibus vivere, per luxum et lasciviam in Venerem effundi; fortunæ indulgentia ad lasciviam abuti, marcere luxuria, vino scortis lustrisque confectum. Cf. Libido, Impudicitia. Usus: 1. In urbe luxuries creatur, e luxuria avaritia, ex avaritia erumpat audacia necesse est. Per luxuriam sua bona profundere, consumere, effundere. Luxuria cum omni ætati turpis, tum senectuti fœdissima est. 2. Inutilis sine fructu redundantia, trop grande abondance, excès. Herbarum, frondium, stili luxuries.

LUXŬRĬO, as, avi, atum, are, n. Prendre ses ébats, se livrer à des excès. Syn. Lascivio, abundo. Usus: Deposito periculorum metu luxuriaverant animi. Mersus secundis rebus luxuriaverat animus.

LUXŬRĬŌSĒ, Sans retenue, avec excès.

LUXŬRĬŌSUS, a, um, Excessif, immodéré; débauché. Syn. Intemperans. Phras. Est luxuriosus, cet homme est voluptueux. Effusus in vinum, et quæ ebrietatem sequuntur, mollitia et lascivia diffluit; pudoris profanandi nulla illi est verecundia; in castris veneris veteranus miles. Cf. Libidinosus, Impudicus.

LŪXŬS, ūs, m. Intempérance, faste, excès, dissolution. Syn. Intemperantia profusioque in victu et cultu corporis, cultus opulentia. Cf. Consumo, Nepos. Usus: Luxu fluentem et liberalius sibi indulgentem repente calamitas oppressit.

LY̆CĒUM, i, n. Lycée, gymnase où Aristote donnait ses leçons; école.

LYCHNĬCUS, i, m. Porte-lampe. Syn. Quod lucernam sustinet. Usus: Ad lychnicum ligneolum scripsi.

LYCHNUS, i, m. Lampe. Syn. Lucerna. Usus: Alia solis lux et lychni.

LYMPHĀTĬCUS, a, um, Furieux. Syn. Furiosus. Usus: Pavor lymphaticus.

LYMPHĀTUS, a, um, Jeté dans le délire, troublé, fou. Syn. Furens, insanus. Usus: Velut lymphati et attoniti munimentis se continebant. Cf. Furens.

LYNCĒUS, a, um, Qui a la vue perçante, clairvoyant. Syn. Perspicax. Usus: Quis est tam lynceus, qui in tantis tenebris nihil offendat, nusquam incurrat?

LY̆RA, æ, f. Lyre. Syn. Fides. Usus: Lyra canere.

LY̆RĬCUS, a, um, Lyrique. Usus: Poeta lyricus.

MĂCELLUM, i, n. Marché. Syn. Locus, in quo venduntur omnia, quæ in urbem vescendi causa afferuntur.

MĂCER, cra, crum, Maigre. )( Pinguis. Phras. Valde macer est, il est très maigre. Macie extenuatus, ac prope confectus est; macie exesus est; macie deformatus; umbra hominis videtur, fame ac illuvie enecti; facie lurida, refugientibus introrsum oculis habitum refert corporis pallore et macie perempti. Cf. Macies. Usus: Solum exile et macrum.

MĀCĔRĬA, æ, f. Mur de clôture qui entoure un jardin ou une vigne. Syn. Murus in agro aut vinea.

MĀCĔRO, as, avi, atum, are, a. * Amollir, attendrir, macérer. Syn. Attenuo, contero. Usus: Aliquem sollicitudine, fame macerare. Curis, invidia confici et macerari. Nos fame macerant, il nous épuisent par la faim.

MĀCHĬNA, æ, f. Instrument, machine. Syn. Machinatio. Usus: 1. Hæc tota lex ad te evertendum quasi machina comparatur. 2. Astutia, dolus, ars, ruse, artifice. Adhibere, comparare, commoliri dolum, machinam, fallaciam, præstigias.

MĀCHĬNĀMENTUM, i, n. Machine. Syn. Machina. Usus: Varia quatiendis muris machinamenta.

MĀCHĬNĀTĬO, ōnis, f. Machination, ruse. Syn. Artificium. Usus: Judex velut machinatione quadam et solertia in rei partes est flectendus.

MĀCHĬNĀTOR, ōris, m. Mécanicien, architecte. Syn. Architectus, fabricator.

MĀCHĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Inventer; machiner, ourdir qqchose de mal. Syn. Transl. Struo, molior, excogito. Phras. Machinatur dolum, il médite quelque ruse. Dolum comparat; fraudem molitur; monstri aliquid alit; flagitii aliquid conficit; fallaciam portat homini. Cf. Fraus, Dolus, Decipio. Usus: Sibi ipsi pestem, aliis necem vel calamitatem machinari. Adv. Jamdiu, scelestissime.

MĂCĬES, ēi, f. Maigreur. Syn. Corporis siccitas, gracilitas, tenuitas. Epith. Grandis. Usus: Equi macie corrupti. Homo macie torridus. Corpus macie contabuit, extabuit, consenuit. Macie tabescere et consenescere.

MĂCĬLENTUS, a, um, Maigre. Syn. Macer, macie extenuatus. Cf. Macer.

MĂCRŎCŌLUM, i, n. Papier de grand format, papier royal. Syn. Charta, membranula.

MACTE, Courage! bien, bravo! Vox hortantis. Usus: Macte virtute et hac pietate in patrem patriamque! macti virtute milites estote! macte animo.

MACTO, as, avi, atum, are, a., Sacrifier, immoler; affliger de. Syn. Neco, interficio. Usus: Æternis suppliciis mactabuntur improbi. Quam lentulo victimam gratiorem mactabis? Majori aliquem malo mactare, afficere. Cf. Hostia.

MĂCŬLA, æ, f. Tache. Syn. Labes, probrum, dedecus, vitium. )( Splendor. Epith. Insignis, magna, minuta; maculæ æternæ. Phras. 1. Macula afficere, souiller d’une tache, imprimer une tache. Maculam alicui et notam inurere; macula aliquem vel maculam alicui aspergere; labem inferre, aspergere; labe afficere, fœdare. 2. Maculam delere, effacer, laver une tache. Maculam eluere et delere; abolere nova gloria flagitii memoriam; turpitudinem delere; sarcire infamiam; flagitium, incommodum expiare; maculam abstergere. 3. Maculam contrahere, se tacher, se souiller. Maculam ex re aliqua concipere, suscipere; labem contrahere. Cf. Dedecus, Ignominia.

MĀCŬLO, as, avi, atum, are, a. Marquer; souiller, déshonorer, flétrir. Syn. Macula afficio, contamino, commaculo, inquino, polluo, fœdo, labem infero, maculis aspergo. Usus: Omni dedecore maculare splendorem alicujus. Cf. Macula, Commaculo.

MĀCŬLŌSUS, a, um, Tacheté; souillé. Syn. Maculis aspersus, respersus. Usus: Maculosa vestis. Maculosi senatores.

MĂDĔFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a.; pass. Madefio, is, factus sum, fieri, Rendre humide, humecter, mouiller, imbiber, etc.; gorger, enivrer. Syn. Perfundor, respergo. Imbuti sanguine gladii vel madefacti potius, glaives abreuvés ou plutôt enivrés de sang. Vaticinatus est, madefactum iri minus triginta diebus Græciam sanguine, qu’avant trente jours la Grèce serait inondée de sang.

MĂDĔO, es, ŭi, ere, n. Être humide, dégoutter. Syn. Madefio.

MĂDĬDUS, a, um, Humide, mouillé. Syn. Perfusus. Usus: Fasciculus ille totus aqua madidus redditus est.

MĂGĬCUS, a, um, Magique. Usus: Carmen magicum.

MĂGIS, Plus. Syn. Plus, plusque, mage. )( Minus. Usus: Semper magis magisque suspicor. Annos natus magis quadraginta. Magis est, quod lugent, quam quod, etc.

MĂGISTER, tri, m. Maître. Syn. Præceptor, doctor, auctor. )( Discipulus. Epith. Bonus et eruditus, familiaris, gratissimus, imbecillis, magnus et sapiens, molestus, novus, præstantissimus, perfectior, senior, summus, exquisitus, germanus, ineptus rhetoricus. Usus: Magistrum habere; aliquo magistro uti. Apud magistrum pueri excercentur. Dux et magister ad faciendum aliquid. Plato auctor et magister intelligendi, virtutis, animi. Stilus perfector dicendi et magister. Timor non diuturni magister officii. Sub haud pœnitendo magistro litteras didicit. Cf. Doctor.

MĂGISTĔRĬUM, ii, n. Fonction de chef, de surveillant, de gouverneur. Syn. Magistri munus, officium, cura, dignitas. Epith. Novum, nequissimum. Usus: Magisterium morum. Magisteria a majoribus instituta me delectant.

MĂGISTRA, æ, f. Maîtresse, celle qui guide. Usus: Legis æternæ vis, quasi dux et magistra vitæ et officiorum.

MĂGISTRĀTŬS, ūs, m. Magistrature; magistrat. Syn. Dignitas, honor, potestas, fasces, procuratio muneris publici; qui cum potestate est; qui potestatem gerit. )( Privatus. Epith. Æquus, amplus, annuus, certus, furibundus, levissimus et divulgatus, mutus, lex loquens, patricius, provincialis, sanctissimus, summus. Amentes, annui, avariores, egregii, improbi et rapaces, inepti, liberi, maximi, ministri, minores. Phras. 1. Magistratus honorem, cu, vuti, tribuit, il donne à qui il veut, les honneurs de la magistrature. Honores, quibus vult, mandat; imperii summam, quibus vult, tradit, committit; imperium, quibus vult, mandat, defert; magistratum, quibus vult, dat, committit, mandat; reipublicæ, quos vult, præficit; summam rerum, quibus vult, permittit; summum imperium potestatemque rerum omnium, quibus vult, committit; summam rerum ad eos, quos privata necessitudo potiores efficit, pro libidine defert; summam rerum dat; reipublicæ principatum iis concedit; principes in republica ponit; in summo imperio locat, quos non merita, sed privata necessitudo commendat. 2. Multos magistratus gessit, il exerça de nombreuses charges. Multos honores gessit; imperii summam sæpe tenuit; imperium gessit sæpe; sæpius cum imperio fuit; in magistratu fuit sæpius; summa rerum sæpe ad ejus arbitrium rediit; sæpius summo magistratu reipublicæ præfuit; non raro summa imperii ad hunc virum respexit; principatum suæ civitatis sæpe obtinuit. 3. Ad summum magistratum pervenies, vous parviendrez au souverain pouvoir. Summum, atque altissimum civitatis gradum obtinebis; ea consequeris, quæ in republica sunt amplissima; honestissimo loco, summo loco tua in civitate futurus es; in magistratum venies; in summo imperio locabere. 4. Quis in tanta perturbatione temporum magistratum suscipere audeat? Qui au milieu de tant de révolutions oserait prendre possession de qqc charge? Quis magistratum capere, rempublicam capessere, quis attingere rempublicam, magistratum inire impendentibus tot periculis audeat, animum inducat? Usus: Munus est magistratus, intelligere, se gerere personam civitatis, debereque ejusdem decus, et dignitatem sustinere, servare leges, jura describere, eaque fidei suæ commissa meminisse. Magistratum petere. Magistratum creare, ordinare, constituere. Magistratum alicui mandare. Magistratum assequi, adipisci, accipere. Magistratum gerere. Magistratum deponere; magistratu abire. Cf. Dignitas, Honor, Officium, Imperium.

MAGNĂNĬMĬTAS, ātis, f. Grandeur d’âme, magnanimité. Syn. Magnitudo animi, animi celsitas, amplitudo, præstantia, altitudo; magnus animus et excelsus. Phras. 1. Novi magnanimitatem tuam, je connais votre grandeur d’âme. Novi animi tui firmitatem, constantiam, vim, fortitudinem, excellentiam, sublimitatem; novi, quam non humili et fracto sis animo; quam ad omnem eventum, ad omnes casus ferendos, ad omnem fortunam, omnes temporum motus ac vicissitudines stabili ac parato sis animo; quæ in te sit indoles virtutis; quæ amplitudo animi ac consilii. Novi, quod animi tibi robur sit; nihil esse tam arduum, aut periculi plenum, quod aut non alto quodam aggrediaris animo, aut consilii præsentia non perfringas. Cf. Animus fortis.

MAGNĂNĬMUS, a, um, Noble, généreux, magnanime. Syn. Magni animi vir et excellentis. Usus: Vir fortis et magnanimus. Cf. Animus, Altus.

MAGNES, ētis, m. Aimant. Syn. Lapis ferrum ad se alliciens.

MAGNĬFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Faire grand cas de, priser. Syn. Magni æstimo. Phras. Tui libri passim magnifiunt, vos livres sont fort estimés de tout le monde. Tui libri apud omnes in pretio et honore sunt; egregia de tuis libris opinio, existimatio est; præclare de tuis libris omnes existimant, sentiunt, judicant; tui libri omnium judicio probantur, omnium laudibus ornantur, omnium in manibus versantur, omnibus manibus teruntur, omnium sinu foventur, circumferuntur, circumgestantur, assidue tractantur et lectitantur. Cf. Æstimo.

MAGNĬFĬCĒ, D’une manière magnifique, noble. Syn. Splendide. Usus: Magnifice ac splendide convivium ornare, laudari ab aliquo. Ample, laxe, magnifice habitare. Magnifice loqui, se jactare.

MAGNĬFĬCENTĬA, æ, f. Grandeur, magnificence, splendeur, somptuosité. Syn. Splendor. Epith. Laudanda, publica. Usus: Magnificentia, apparatio et sumptus epularum. In omnibus rebus magnificentiam adhibere. Cf. Splendor.

MAGNĬFĬCO, as, avi, atum, are, a. Estimer beaucoup; louer, vanter. Syn. Te unum ex omnibus magnificare volui, j’ai voulu que seul entre tous vous eussiez mon estime. Cf. Laudo.

MAGNĬFĬCUS, a, um, Magnifique, pompeux, splendide, somptueux. Syn. Lautus, splendidus, amplus, gloriosus, summo splendore præditus. Usus: Magnificus ornatus, munera, cæna, oratio, animus. Cf. Splendidus.

MAGNĬLŎQUENTĬA, æ, f. Langage élevé, grandeur, élévation. Usus: Homeri magniloquentia, la sublime éloquence, l’admirable langage d’Homère.

MAGNĬTŪDO, ĭnis, f. Grandeur. Syn. Amplitudo, granditas, moles. Epith. Admirabilis, singularis, immensa, excellens, eximia, incredibilis, interminabilis, insignis, inusitata, mirabilis, multa, nova, par, paterna, præsens, subita, summa, tanta, tenuis, vera et sapiens. Usus: Magnitudinem animi tui inflecti sinas. Amoris, odii, frigorum magnitudo. Cf. Magnus.

MAGNI, esse, facere, habere, etc. Estimer beaucoup, être fort estimé. Usus: Magni erunt mihi tuæ litteræ.

MAGNO, Cher, à un prix élevé. Syn. Magno pretio. )( Parvo. Usus: Agros illos magno emit.

MAGNŎPĔRE, Grandement, fortement. Syn. Majorem in modum, vehementer, nimio opere. Summe, etiam atque etiam, vehementer, maxime, mire, valde, mirifice, incredibiliter, singulariter, insigniter, præcipue, unice, egregie, apprime, admodum, oppido, eximie, cumprimis, imprimis, majorem in modum, mirum in modum, mirandum in modum, supra modum, extra modum, non vulgariter, non mediocriter, non parum, non ad aliorum exemplum, non ex more exemploque aliorum; non, ut solet; non ut mos est; sic, ut nihil magis; sic ut nihil supra; sic, ut conferri nihil possit, sic, ut par, æquale nihil. Usus: Magno hic te opere rogat. Magnopere tibi auctor sum. Cf. Valde.

MAGNUS, a, um, Grand; étendu, élevé; large. Syn. Amplus, grandis, non mediocris, non parvus, longe lateque patens, immanis, vastus. Adv. Æque, plene, plane, hercle, ita, mirifice, sane, valde. Phras. 1. Res magnas aggreditur, il entreprend de grandes choses. Res magnitudine præstabiles, novitate primas, genere singulares suscipit; nihil medium, nec spem, nec curam, sed immensa omnia volvit animo; res immensæ molis animo non minore suscipit; ad ea se servat, ea spectat, quæ magnitudinem ejus capiant; in moliendis rebus vires animo metitur. 2. Magnus est corpore, cet homme est énorme. Corporis magnitudine est inusitata; eximia illi corporis species et magnitudo; ingens illi corpus; species corporis ampla et magnifica; egregia est corporis amplitudine et specie; vasta corporis mole, et humanæ magnitudinis formam propemodum excedente; multum inter omnes corporis specie eminet. Cf. Longus. 3. Magnus auctoritate inter homines, homme puissant, considérable. Vir summus, potentissimus, florentissimus; ornamentum ac lumen reipublicæ. Vir amplissimus et clarissimus. Omnium gentium, omnium sæculorum, omnis memoriæ facile princeps.

MĂGUS, i, m. Mage, savant; magicien. Phras. Magus est, il est magicien. Est magicæ artis professione celebris; magicis carminibus, veneficiis et incantationibus utitur; inaudita et nefaria sacra exercet; diris carminibus inferorum umbras manesque elicere, puerorum extis deos manes placare solitus. Usus: In Persis magi augurantur et divinant. Magi genus sapientium et doctorum habebantur in Persis.

MĀIUS, i, m. De mai, le mois de mai. Usus: Mensis maius, Idus maiæ.

MĀJESTAS, ātis, f. Grandeur, élévation, puissance, majesté. Syn. Summa amplitudo, dignitas, summa gravitas. Usus: Majestas est amplitudo et dignitas civitatis, quam qui solvit aut imminuit, capitis pœna afficiendus est. Magnum nomen, magna dignitas, magna majestas consulis. Majestatem conservare. Cf. Dignitas, Amplitudo, Magistratus.

MĀJOR, us; ōris, gen. com. Plus grand. Usus: Majora omnia re quam fama videbantur.

MĀJŌRES, um, m. pl. Ancêtres, aïeux. Syn. Patres, avi. )( Posteri. Epith. Nostri, obscuri. Usus: Patres majoresque nostri optimi et probatissimi.

MĀLA, æ, f. Mâchoire. Syn. Genæ, Maxilla.

MĂLĂCĬA, æ, f. Mollesse; calme de la mer, bonace. Syn. Maris tranquillitas. Usus: Tanta repente malacia exstitit, ut se movere loco non possent.

MĂLĔ, Mal. Syn. Flagitiose, prave, nequiter, turpiter, improbe, incommode, duriter, aspere, perperam, perverse. Phras. 1. Male res nostræ habent, nos affaires vont mal. Male, pessime agitur mecum; claudicant res nostræ; res nostræ pessimo loco sunt; incommode mecum agitur; parum recte res nostræ sub manus succedunt. 2. Male ageres, vous feriez mal. Pessime publico facturus esses; neque recte, neque pro bono feceris; male tibi nobisque consuleres. 3. Male illos habuit, cela les a inquiétés. Acerbum indignumque visum id est omnibus; incommode id accidit omnibus; ea res offensionem attulit; molestiam illi ea ex re cepere non exiguam; res accepta est non æquis animis; graviter id illi molesteque tulere. 4. Male me tractavit, il m’a maltraité. Graviter in me consuluit; aspere admodum ac duriter me accepit; arcte contenteque habuit; indignis modis me accepit. 5. Male vertit ea res, cette affaire a mal tourné. Res in magnum malum evasit; minus prospere res processit; consiliis obstitit fortuna, resque in perniciem vertit. 6. Male, precandi formulæ: Dii te eradicent! magnus te perdat Jupiter! Superi inferique malis te exemplis perdant, interficiant! quod tuo capiti male sit! ea res tibi male vertat! in perniciem vertat! abi in malam crucem! abi in malam rem! Usus: O factum male! male agere, audire, loqui.

MĂLĔDĬCĒ, En médisant, par des médisances. Usus: De absentibus maledice contumelioseque loqui.

MĂLĔDĪCO, is, xi, ctum, ere, n. Parler mal, médire de; injurier, insulter. Syn. Maledictis figo, carpo, rodo, vellico; petulanti lingua consector, maledictis onero, maledicta in aliquem confero, probris et maledictis vexo, lacero, lacesso; maledictorum notis inuro, convitium facio, convitiis consector, maledicta in aliquem congero; inclementer, injuste dico in aliquem; maledictis, convitiis aliquem prosequor, configo, proscindo, concido, maledicta in aliquem evomo, conjicio. Adv. Contumeliosissime, petulanter, turpissime. Usus: Si quis alteri maledicit, petulans videtur. Cf. Maledictum, Blasphemia.

MĂLĔDICTĬO, ōnis, f. Médisance, injure. Syn. Maledictum.

MĂLĔDICTUM, i, n. Injure, outrage; malédiction. Syn. Convitium, probrum, contumelia. Epith. Pervulgatum, commune, volucre. Phras. 1. Maledictis se mutuo impetunt, ils s’accablent mutuellement d’injures. Certatur maledictis inter eos; gravissime sibi obtrectant; maledictis se mutuis appetunt, onerant, proscindunt, lacerant, vellicant; omne virus acerbitatis in se mutuo evomunt, erumpunt; liberrime mutuis in se convitiis invehuntur. Cf. Maledico, Detraho, Convitium, Blasphemia. 2. Maledictis aliquem devovere, maudire qqn. Diras alicui imprecari; diris devovere aliquem; diris precationibus defigere; diris exsecrationibus prosequi, devovere. Usus: Maledictum arripere de trivio. In maledicti loco objicere. Maledictis appetere, obruere, opprimere. Maledicta in aliquem conjicere, conferre. Omne maledictum effugere, exstinguere. Cf. Contumelia.

MĂLĒDĬCUS, a, um, Qui parle mal, médisant; qui outrage. Syn. Obtrectator, mordax, petulans. Usus: Convitiator maledicus, Quis in maledicentissima civitate crimen omne effugiat? Cf. Maledictum.

MĂLĔFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, n. Faire du mal, faire du tort, nuire à qqn. Syn. Male mereor de aliquo. )( Benefacio. Phras. 1. Nulli malefeci, je n’ai fait de mal à personne. Neminem oppugnavi; cum nullo hominum improbitate certavi; nulli unquam aut dicto protervo, aut facto nocui; ab omni semper injuria et maleficio manus abstinui, temperavi; nullum meum exstat in quemquam maleficium; nulli molestiam attuli; nulli ægre feci. Cf. Molestia, Injuria. 2. Quid malefeci unquam? Quel crime ai-je jamais commis? Quodnam concepi tantum scelus? Quod in me facinus admisi? Quid unquam petulanter, superbe, flagitiose a me factum? Quid unquam turpiter aut nequiter a me factum? Quod tantum dedecus admissum est? Quid ego peccavi unquam aut scelerate feci? Quod tantum facinus malo exemplo a me commissum? Quid factum improbe aut nefarie? Cf. Delictum, Pecco. Usus: Dii homini huic malefaciant!

MĂLĔFACTUM, i, n. Mauvaise action, faute. )( Benefactum. Usus: Benefacta male locata, malefacta arbitror.

MĂLĔFĬCĒ, Méchamment. Syn. Malitiose, nefarie.

MĂLĔFĬCĬUM, ii, n. Mauvaise action; fraude, tromperie. Syn. Malefactum, damnum. Epith. Cogitatum, levius, majus, manifestum, minimum, præsens, recens, simile, tantum, tam atrox, tam singulare, vehementissimum, voluntarium, vulgare. Usus: Sine ullo maleficio iter per provinciam facere, dommage. Committere, admittere, suscipere, facere maleficium. Contaminare se maleficio. A maleficio temperare. Prohibere maleficium.

MĂLĔFĬCUS, a, um, Qui fait le mal, malfaisant, criminel; malfaiteur. Syn. Reus. Usus: In maleficiorum sceleratorumque custodias hominem innocentem includere ausus es? Homo natura maleficus et injustus.

MĂLĔVŎLENTĬA, æ, f. Mauvaise intention, malveillance. Syn. Livor. Epith. Abscondita, non infuscata, non assueta, non fucata, non fallax, non erudita artificio simulationis. Usus: Malevolentia voluptas ex malo alterius sine emolumento suo. Novi animum tuum malevolentia suffusum, infuscatum. Cf. Invidia.

MĂLĔVŎLUS, a, um, Malveillant; jaloux, envieux. Syn. Malevolentia suffusus, infuscatus. )( Benevolus. Adv. Turpiter. Usus: Sermones malevoli. Homo malevolus et cujus voluntas in me offensa est. Cf. Invidus, Æmulus.

MĂLIGNĒ, Méchamment. Syn. Perverse. Usus: Ager maligne divisus.

MĂLIGNĬTAS, ātis, f. Méchanceté, jalousie, envie. Syn. Perversum et depravatum ingenium; ingens parcimonia, dandi difficultas, parcimonie. Cf. Malitia.

MĂLIGNUS, a, um, Méchant; avare, chiche. Syn. Invidus; difficilis, avarus, parcus. Usus: Mente maligna aliquid facere.

MĂLĬTĬA, æ, f. Mauvaise nature, méchanceté, malice. Syn. Fraus, calliditas, nequitia. Epith. Summa, vetus, usitata. Usus: Malitia est versuta et fallax nocendi ratio. Discedere a malitia.

MĂLĬTĬŌSĒ, Malicieuesement, avec ruse. Syn. Callide, subdole, versute, vafre, dolose, nequiter.

MĂLĬTĬŌSUS, a, um, Méchant, rusé. Syn. Versutus, callidus, astutus, fallax, tectus, obscurus, veterator, dolosus, vafer. Usus: Nimis callida et malitiosa juris interpretatio. Num malitiosum te negas et fraudulentum? Cf. Nequam, Malus, Improbus.

MALLĔUS, i, m. Marteau, maillet. Instrumentum fabrile.

MALLĔŎLUS, i, m. Petit marteau; petite branche d’un arbre qu’on coupe pour l’enfoncer en terre. Surculus utrinque capilatus, præsertim vitis. Usus: 1. Malleoli plantæ. 2. Manipulus sparteus pice confectus, malléole, trait contenant des matières combustibles pour incendier les villes, les maisons. Malleolorum plena omnia ad urbem incendendam.

MĀLO, mavis, lŭi, malle, Aimer mieux, préférer. Syn. Magis volo. Adv. Omnino, plane. Phras. Malo solitudinem quam fori frequentiam, je préfère la solitude à l’affluence du forum. Solitudo mihi quavis populi frequentia est optatior, potior; solitudinem fori frequentiæ libenter antepono; animus inclinat potius in solitudinem quam fori strepitum; solitudinem præ omni frequentia et celebritate præopto; latere mihi satius est, quam in urbis luce versari. Forum libens cum solitudine commutavero; non mihi tantæ voluptati est forum, quantæ solitudo; citius, æquius foro, quam solitudine caruero; nullo pretio solitudinem dimisero. Usus: Multis partibus id malo, quam, etc. Malo cum Pompeio vinci, quam vincere cum Cæsare.

1. MĀLUM, i, n. Pomme; en gén. fruit à pépin ou à noyau, opposé à nux. Syn. Pomum.

2. MĂLUM, i, n. Mal, malheur. Syn. Damnum, incommodum, pestis, detrimentum. Phras. 1. Malum ingens minatur nobis, un grand malheur nous menace. Magnam mali molem meditatur; ad veteres nostras ruinas, quibus oppressi sumus, multum acerbitatis addet; malum ab homine improbo nobis ingens imminet; insanabilis pernicies ab hoc homine nobis impendet; nulla facies mali est, quæ ab hujus importunitate hominis non sit pertimescenda; multis nos malis onerabit; multa nobis mala afferet; mali nobis multum dabit hominis improbitas; mali nobis plurimum hoc auctore subeundum, exhauriendum erit; erumpet ex hujus importunitate furiæ malum ingens et in dies ingravescet. 2. Quis malum hoc a nobis avertet? Qui éloignera de nous ce malheur? Quis pestem hanc avertet? Quis pestem hanc et perniciem a cervicibus nostris depellet? Quis pestem hanc comprimet, reprimet, exsecabit, exstinguet? Quis medebitur huic malo? Quis malis his nos eripiet? Cf. Libero. Usus: Malum imminet, impendet, menacer. Erumpet malum ac late manabit, sortir, se faire jour et s’étendre. Serpit, crescit, ingravescit malum in dies, croître. Malum afferre, dare; malis aliquem onerare et urgere, combler. Malum contrahere, devenir malheureux. Malum sustinere, subire, exhaurire, supporter. Esse, jacere in maximis malis, être sous le coup d’un malheur. Malum cavere, depellere, sanare, guérir. E malis emergere, liberari, être délivré.

3. MĂLUM, ī Fi! quel malheur! quelle misère! Vox indignantis. Usus: Quæ, malum! ista est dementia?

1. MĂLUS, a, um, Mauvais; malheureux. Syn. Improbus, perditus, perversus, facinorosus; item: Incommodus, molestus. Phras. Homo est insigniter malus, cet homme est tout à fait méchant. Insigniter improbus; portentum hominis perditissimi; labes ac flamma reipublicæ; homo est unus omnium nequissimus; hostis bonorum omnium; jam pridem ad pœnam et exitium præceps. Homo est omnibus flagitiis coopertus, contaminatus; singulari cupiditate, audacia, scelere, cui nil divini, nihil humani sanctum; homo post hominum memoriam turpissimus; unus post natos homines deterrimus; impurus helluo, vita turpis, existimatione damnatus; homo perdita nequitia, effuse petulans; homo scelere amentissimus; homo ex omnium scelerum importunitate concretus; pravæ mentis homo; nihil illo levius, nihil inquinatius; labes seculi et incommodum; caput post natos homines deterrimum ac spurcissimum; funesta fax reipublicæ. Cf. Nequam, Improbus, Sceleratus. Usus: Philosophi non illi mali quidem, sed parum acuti. Malo dolo agere.

2. MĀLUS, i, m. Mât de vaisseau. Epith. Celsi, alti. Usus: 1. Malum erigere, scandere, incidere. Malus vento quassatur. 2. Pomus, arbor pomifera, pommier, arbre.

MAMMA, æ, f. Mamelle, sein. Syn. Uber. Usus: Puer lactens, mammam appetens. Lupa submissas infantibus adeo mitis præbuit mammas.

MANCEPS, cĭpis, m. Enchérisseur dans une vente publique; adjudicataire; entrepreneur. Rad. Manu capiens, dum publicum aliquid emit. Syn. Qui conducit aut emit publicum aliquid. Usus: Mancipes a civitatibus pecunias pro frumento exegere.

MANCĬPI, contr. pro: mancipii. Mancipation, forme de vente ou d’achat particulière au droit civil des romains, et qui consistait à porter la main en présence de cinq témoins sur l’objet cédé, comme symbole de la prise de possession. Usus: Abalienatio est rei, quæ mancipi est, aut traditio alteri facta, aut in jure cessio.

MANCĬPĬUM, ĭi, n. Ce que l’on possède comme propriété, esclave. Syn. Res mancipi; servus. Epith. Aliena, honestissima, pauca, plurima, pretiosissima, sordidata, frequentia. Usus: 1. Ager ille meus est mancipio et nexu, tuus autem usu et fructu, ce champ est ma propriété, tandis que vous n’avez que l’usufruit du vôtre. Sui jam juris, et mancipii est respublica. Mancipio aliquid alteri dare. Mancipio accipere. 2. Servus, captivus, esclave. Italia a mancipiis conculcatur. Cf. Servitus.

MANCĬPO, as, avi, atum, are, a. Manciper, c. à d., livrer, transmettre en toute propriété. Syn. Subjicio, in alicujus potestatem trado. Usus: Senectus honesta est, si nemini mancipata. Venditum ac mancipatum tribunatum plebi addixit.

MANCUS, a, um, Privé d’un membre; défectueux, imparfait. Syn. Cui ad summam aliquid deest, imperfectus, curtus, mutilus. Usus: Cognitio naturæ sine actione manca est. Mancus, et membris omnibus captus.

MANDĀTUM, i, n. Charge, commission; ordre. Syn. Res mandata, imperium, voluntas, jussum. Phras. 1. Mandatum dedit centurioni, ut milites plecteret, il ordonna au centurion de punir les soldats. Pœnæ capiendæ ministerium centurioni imposuit; centurioni in mandatis dedit, ut pœnam de militibus reposceret; mandatis oneravit centurionem; mandata dedit; mandata edidit; triste edidit imperium de supplicio militum a centurione sumendum. Cf. Impero, Jubeo. 2. Mandata fecit, il a accompli les ordres donnés. Mandata egit, curavit, confecit, exhausit, exsecutus est; mandatis satisfecit; imperata fecit. Cf. Pareo, Obedio. Usus: Cum mandatis mittere, mandata dare, charger d’une commission. Mandata accipere, recipere, habere, recevoir une commission. Mandata alicujus perferre ad aliquem, deferre, exponere, transmettre des instructions, des propositions. Mandata exsequi, persequi, digerere, exécuter un ordre.

1. MANDO, as, avi, atum, are, a. Charger de, prescrire, ordonner. Syn. Jubeo, impero, impono, præscribo, mandatum do, in mandatis do, præcipio. Adv. Accuratissime litteris, diligenter, nominatim, penitus, plane, privatim, probe, publice. Usus: 1. Mandavi filio, quæ fieri velim. 2. Commendo, committo, trado, consigno, confier. Honores alicui, magistratum, sacerdotium mandare. Vitam suam solitudini et tenebris, se fugæ, mortui cadaver humo mandare. Res gestas scriptis, litteris, monumentis historias, versibus mandare. Rem posteris, annalibus mandare, consigner dans les annales. Cf. Impero, Jubeo, Mandatum.

2. MANDO, is, di, sum, ere, a. Mâcher. Syn. Dentibus conficio. Usus: Dentibus manditur, extenuatur, mollitur cibus.

MĀNE, Le matin. Syn. Diluculo, primo diluculo; prima luce; cum prima luce; antelucano tempore; matutino tempore; cum luceret; simul atque luceret; cum nondum luceret; ad primam auroram; sub noctis extremum; luce appetente; ante ortum solis; sole oriente; orta luce; sub lucem; albente cœlo; sub diei ortum; ubi dies cœpit; cum ortu solis, dubia adhuc luce; dubio adhuc die; lucis principio; ubi illuxit; circa lucis ortum; aperiente se die; albescente cœlo; primo mane; illucescente die; multo mane; bene mane; cum ipsa luce; vergente ad lucem nocte; simul ac dies illuxerit. Cf. Aurora, Diluculum.

MĂNĔO, es, mansi, mansum, ere, n. Rester, demeurer. Syn. Remaneo, commoror, resto, sto, hæreo. )( Abeo, discedo. Adv. Constanter, diutius, firmius, in perpetuum, perpetuo, propemodum, recte, bene. Phras. 1. Domi libenter maneo, je reste volontiers chez moi. Domi me ut plurimum teneo; tectis et tenebris me contineo; domi assidue hæreo; parietum umbris me occulto; domo pedem non facile effero; parietum præsidio a fori strepitu me tueor; publico ut plurimum abstineo. 2. Manebo apud te, je demeurerai près de vous. Semper præsto tibi ero; adero ubique, assiduumque comitem me tibi præbebo, adjungam; hærebo lateri tuo; a latere nusquam discedam; nulla me res a te avellet, divellet, abjunget; nusquam abs te recedam, digrediar; affixus ero lateri tuo; nulla me dies a te disjunget. 3. Manet in sententia sua, il persiste dans son opinion. Stat in eadem sententia; perstat in sententia; propositum tenet; antiquum obtinet; deduci de sententia non potest; a sententia non discedit; flecti, depelli, dimoveri a sententia non potest; animum obfirmat in sententia; in dicenda sententia egregie sibi constat. Cf. Sententia. 4. Mansit idem color, la couleur resta même. Ori color suus constitit; nihil mutavit oris color; perstitit idem in vultu color. 5. Mansit incolume patrimonium mihi, mon patrimoine m’est resté tout entier. Stetit mihi tutorum præsidio patrimonium integrum; nihil de paterna hereditate libatum, imminutum est; paterna hereditas nihil detrimenti accepit. Usus: In vita, in voluntate, in officio, in conditione, in sententia manere. Id animo fixum manet. Manet mihi vetus cum illo contentio; illud maneat, fixumque sit, qu’il reste bien entendu, qu’il demeure bien établi que. Idem te fatum manet, le même sort vous est réservé.

MĀNES, ĭum, m. pl. Mânes, ombres. Syn. Animæ vita defunctorum. Usus: Mortuorum manes re aliqua expiare. Dii manes.

MĂNĬCA, æ, f. Manche longue. Usus: Antonius solet accipere manicas.

MĂNĬCĀTUS, a, um, Pourvu de longues manches. Usus: Manicatæ et talares tunicæ.

MĂNĬFESTO, Manifestement, évidemment. Syn. Manifeste; palam, aperte, perspicue, clare, non obscure. Usus: Aliquid manifesto deprehensum.

MĂNĬFESTUS, a, um, Manifeste, visible, évident. Syn. Clarus, perspicuus, non obscurus, apertus, testatus, contestatus, de quo constat, de quo liquet, quod luce clarius, quod patet, quod notum est omnibus. Phras. Res manifesta est, la chose est évidente. Res est ante oculos, ante oculos posita, in medio posita; res non conjectura, sed oculis tenetur; res ipsa certa, majoribus quasi theatris proposita; in clara res luce est; comperta sunt omnia; omnis res palam est; in confesso res est; manu res tenetur; hoc quidem minime latet; tam id perspicuum est, ut oculis judicare possitis; tam ea aperta sunt, quasi ea, quæ oculis cernuntur; non obscura res est, neque abscondita; illustrata, patefacta, comperta sunt omnia; res ipsa loquitur; sole ipso clariora sunt et illustriora; manifesta, confessa res est; nonne vobis hæc oculis cernere videmini? Illustria sunt omnia et in aperto; patescit res tota, et in forum ac lucem prolata est; e tenebris in lucem extracta est. Usus: Scelus manifestum et deprehensum.

MĂNĬPŬLĀRIS, e, gen. com. De manipule, simple soldat. Syn. Qui de manipulo seu parva militum manu est. Usus: Me una hæc res torquet, quod non Pompeium, tanquam unus manipularis, non secutus sim.

MĂNĬPŬLĀTIM, Par manipules, par compagnies. Syn. Per manipulos. Usus: Acies manipulatim structa.

MĂNĬPŬLUS, i, m. Javelle, gerbe; compagnie de soldats. Syn. Fasciculus, quem metentes manu comprehendunt; exigua manus militum, pars cohortis. Usus: Armatos manipulos ad signa convocat.

MĀNO, as, avi, atum, are, n. et a. Couler, se répandre; pénétrer. Syn. Fluo, redundo; fundor, disseminor, dispergor, latius dissipor, serpo, percrebresco. Adv. Late, communiter, longe. Usus: Serpit malum, rumor, sermo, et manat latius. Non patiar eam rem ad urbis perniciem manare. Omnis honestas e quatuor fontibus manat. Hoc consilium e tuo capite manat. Rem a capite arcessere, et videre, unde cætera manent. Manat in omnes partes virus, et per omne corpus funditur; manavit ea pestis latius, nec jam obscure serpens totas provincias occupat. Cf. Fluo.

MANSĬO, ōnis, f. Séjour, demeure. )( Decessio. Epith. Cautior. Usus: Mansio in vita.

MANSŬĒFACTUS, a, um, Adouci, apprivoisé. Syn. Domitus. Usus: Mansuefacti et exculti ad elegantiora defluximus. Cf. Mansuetus.

MANSŬĔFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Adoucir, dompter. Syn. Mansuetum reddere. Usus: Plebs mansuefacta et exculta. Cf. Mansuetus.

MANSŬĒTĒ, Doucement, d’une manière calme. Usus: Mansuete facere aliquid.

MANSŬĔTŪDO, ĭnis, f. Douceur, mansuétude. Syn. Lenitas, facilitas. )( Atrocitas. Epith. Incredibilis. Usus: Omnia plena clementiæ, mansuetudinis, liberalitatis.

MANSŬĒTUS, a, um, Doux; apprivoisé, dompté. Syn. Mitis, lenis, facilis; homo mitis ingenii. )( Ferus, immanis, atrox. Phras. 1. Equus mansuetus, cheval dompté. Animal ad mansuetudinem domitum, mansuefactum, condocefactum, insuefactum; a ferocitate ad mansuetudinem traductum. 2. Jam mansuetiores sunt barbari illi, déjà ces barbares sont un peu moins farouches. A ferocitate ingenita ad humanum cultum deducti; ad humanitatem, mansuetudinem traducti sunt; ferocitatem exuerunt; resedit jam barbara illa ferocitas in illorum animis; cultum jam, et mores humanos induere; mitius ingenium induere. Usus: Mansuetus civis. Hominem te cognovi natura, consuetudine, disciplina lenissimum et mansuetissimum. Oratio placida, submissa, lenis, mansueta. Cf. Lenis.

MANTĬCA, æ, f. Besace, valise. Syn. Pera viatoria. Usus: Non videt, manticæ quod a tergo est.

MANŬBĬÆ, ārum, f. pl. Butin. Syn. Præda, spolia ex hostibus capta. Epith. Imperatoriæ; tantæ. Usus: Manubias Marti consecrare. Manubiis rostra ornare.

MĂNŪBRĬUM, ii, n. Manche, poignée. Syn. Capulus. Epith. Aureum.

MĂNŪMISSĬO, ōnis, f. Affranchissement d’un esclave.

MĂNŪMITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Affranchir un esclave, lui donner la liberté. Syn. Libertatem do.

MĂNŬS, ūs, f. Main. Syn. Dextra. Epith. Adversa, antiqua, apta, arguta, contracta, contaminata et cruenta, dextra, facinorosissima, firma, hostilis, impia, importuna, sancta, sinistra, tremebunda, victrix. Usus: 1. Sumere in manus aliquid; in manu tenere; de manibus extorquere; e manibus rem non dimittere, deponere. Disciplina per manus tradita (Vulg. de manu in manum), transmettre de main en main, par la tradition orale. Per manus demitti. Cedomanum, donner la main. Deligatis, vinctis post terga manibus. Manu abnuit. Litteræ tua, mea manu scriptæ, (Vulg. propria manu). Manus porrigo. 2. Facultas, potestas, puissance, pouvoir. Est hoc in manu tua. Manibus victoria excidit. 3. In promptu est, suppetit, avoir sous la main, à sa disposition. Res est in manu. In manu tenemus, habemus victoriam. Præ manibus habere aliquid, sous la main, tout près. 4. Vis, arma, ferrum, violence, combat. Manus afferre alicui; manum abstinere, continere. Ad manus ventum est; manus conferre, conserere. 5. Copiæ, corps de troupes. Militarem manum cogere, facere, habere. 6. Cedere, se rendre, se déclarer vaincu. Manus do.

MĂPĀLE, is, n. Hutte, cabane. Syn. Casa agrestis.

MAPPA, æ, f. Serviette de table.

MARCĔO, es, cŭi, cere, vel Marcesco, is, ere, n. Être fané, flétri; se faner, se flétrir. Syn. Torpesco, putresco. Usus: Luxuria vinoque marcere, être épuisé par la débauche. Desidia et otio marcescere, s’énerver, languir dans le repos.

MĂRE, is, abl. mari, n. Mer. Syn. Æquor, altum, pontus pelagus, salum. Epith. Portuosum, scopulosum, infestum, inflatum, murmurans, purpureum, refertum, præclarum, tempestivum, tranquillum, tutum, vastissimum, universum. Phras. Mare erat turbatum, la mer était agitée. Horrescebat mare, crebrosque fluctus in littus evolvebat; exæstuabat mare, quoque arctius intra faucium angustias claudebatur, eo acrius furebat; exterrebat nos fremitus murmurantis maris, vix ut in altum evehi auderemus; levabatur inhorrescens mare ventoque acriori concitatum fluctus ciebat, nautarumque ministeria turbabat. Usus: Turbatum agitatum mare. Mare cœlo miscere, remuer ciel et terre. Mare ingredi, aller sur mer, naviguer. Terra marique conquirere aliquid, chercher qqchose sur terre et sur mer, c. à d., partout.

MARGĂRĪTA, æ, f. Perle. Syn. Unio. Usus: Nego ullam margaritam fuisse, quin abstulerit.

MĂRĬA, æ, f. MARIE, mère de DIEU. Phras. Mater DEI; Virgo Mater; Cœlitum Regina; mundi Domina; generis humani decus ac præsidium; Parens Auctoris sui, æterni Regis Mater; Templum augustissimum Divinitatis; mortalium immortaliumque Regina.

MĂRĪNUS, a, um, De mer, marin. Syn. Maritimus. Usus: Æstus marini, marée, flux et reflux.

MĂRĬTĬMUS, a, um, Maritime. Usus: In maritimis sum, je suis sur les bords de la mer.

MĂRĪTUS, i, m. Mari, époux. Syn. Vir. Epith. Carior. Usus: Ut maritus sis quam optimæ mulieris, et hæc quam optimo viro nupta sit.

MĂRMOR, ŏris, n. Marbre. Usus: Simulacrum, signum e marmore.

MARMŎRĒUS, a, um, De marbre. Usus: Columnæ, signa marmorea.

MARS, artis, Dieu de la guerre. Fig. Guerre, combat. Usus: Quum omnis belli Mars communis et quum semper incerti exitus prœliorum sint, les chances de la guerre étant les mêmes pour tous, et l’issue des combats étant incertaine. Suo rem Marte gerit, il fait ses affaires sans secours étranger. Cf. Bellum.

MARTYR, ris, gen. com. Martyr, f. re. Phras. 1. Purpuratus suo sanguine Fidei testis; invictus Christi athleta; laureatus Fidei pugil; qui sanguinis sui pignore Christum testatus, pro veritate Fidei supplicium mortis subiit; propter Christum carnifici collum præbuit; mortem pro Christi nomine fortiter obiit; qui inter ultimos cruciatus ad extremum usque spiritum in veræ Fidei confessione permansit; qui pro Christo per summos cruciatus vitam cum sanguine profudit. 2. Sancti Martyres, les saints martyrs. Qui pro Christi confessione strenue dimicarunt, et summa alacritate vario leti genere animas liquerunt; qui vita et sanguine Fidei nostræ sanctitatem commendarunt, confirmarunt; qui plantatam suis sudoribus fidem, fuso etiam sanguine rigarunt; qui per vulnera et mortes Regi suo Christo præclarum testimonium dederunt; qui DEI causa quæcumque cruciamenta, ipsamque mortem, cujus imaginem oculis fugimus, mentionem auribus respuimus, quam animis aversamur, et sola recordatione perhorrescimus, constantissime oppetivere; qui tormentis immanissimis excarnificati; qui dirissimos Christi causa cruciatus exhauserunt, seque in mortem acerbissimam obtulerunt; quos nulla tormentorum vis ad mutandam in proposito sententiam adigere potuit; qui direptis facultatibus in exilium ejecti, fustibus ad mortem contusi, sagittis confixi, qui compressis laqueo faucibus elisi, gladio desectis cervicibus in mortem dati, de impiis superstitionibus, de barbara immanitate moriendo triumpharunt.

MAS, ăris, m. Mâle, du sexe masculin. Usus: Deos mares et feminas esse dicitis.

MASCŬLUS, a, um, Masculin; mâle, viril. Syn. Virilis, fortis. Phras. Prolem masculam habuit, il ne laissa que des fils. Virilis stirps e matrimonio fuit; virilem sexum reliquit.

MASSA, æ, f. Pâte, masse, gâteau. Auri, ferri, picis, farinæ massa.

MĀTER, tris, f. Mère. Syn. Parens, genitrix. Epith. Cæca, conscelerata, egregia, gravida, præclara, infesta, libera, magna, misera lamentansque et abjecta, plena pietatis, victrix, optima. Usus: Sapientia mater omnium bonarum artium. Matris terræ sinus et gremium.

MĀTERFĂMĬLĬAS, matrisfamilias, f. Mère de famille. Usus: Matremfamilias secus, quam matronarum sanctitas postulat, nominamus.

MĀTĔRĬA, æ, et Materies, ēi, f. Matière dont une chose se compose; sujet. Syn. Res, ex qua fit aliquid; apparatus, argumentum. Phras. 1. Materia scribendi non deest, je ne manque pas de sujets de vous écrire. Semper est aliquod epistolæ argumentum; copia rerum, quas scribam, se magna mihi offert. Voluntas deesse, non res, ad scribendum potest; silva se mihi rerum ad scribendum objicit; materiem scribendi amplam dat, præbet dies quælibet. Usus: 1. Plato ex materia in se omnia recipiente esse mundum factum censet. 2. Lignorum, lapidum, etc. apparatus, matériaux. Materiam comportare milites jubet. Ex insula materiam, calcem advexere. 3. Id, de quo agunt artes, leges, etc., matière d’un art, sujet, thème. Materia artis est, in qua ars versatur. Quid illum odisset, segetem et materiem gloriæ suæ? Scribendi materies. Deformitas corporum apta ad jocandum materies. 4. Facultas, ressources. Opes libidini materiem dant, præbent. Moderatio subtrahit, adimit materiam furori. Cf. Occasio.

MĀTĔRĬĀRĬUS, a, um, Celui qui travaille le bois, charpentier. Syn. Faber.

MĀTĔRĬĀTUS, a, um, Qui a une charpente. Syn. Quod ex materia constat. Usus: Domus male materiata, maison qui pèche par la charpente.

MĀTĔRĬOR, aris, atus sum, ari, d. Aller couper des bois. Syn. Lignor. Usus: Eodem tempore et materiari et frumentari necesse erat.

MĀTERNUS, a, um, De mère, maternel. Usus: Nomen maternum amantius et indulgentius.

MĀTERTĔRA, æ, f. Sœur de la mère, tante maternelle. Syn. Matris soror.

MĀTHĔMĂTĬCUS, a, um, Relatif aux mathématiques, mathématique. Epith. Magnus, sapiens, sempiternus. Usus: Mathematicæ artes, scientiæ. Pulvis Mathematicorum eruditus, poussière savante, sable sur lequel les mathématiciens tracent des figures à l’aide d’une baguette nommée radius. Mathematici magna in obscuritate rerum, et recondita in arte, in arte multiplici subtilique versantur.

MĀTRĬCĪDA, æ, gen. com. Meurtrier de sa mère. Syn. Qui matrem occidit, parricida. Epith. Certissimus, crudelissimus, impius.

MĀTRĬCĪDĬUM, ii, n. Meurtre d’une mère. Usus: Matricidii accusatur Orestes.

MATRĬMŌNĬUM, ii, n. Mariage. Syn. Conjugium, connubium. Epith. Dotale, stabile et certum. Phras. 1. Matrimonium inire, contracter mariage (en parl. d’une femme). Contrahere, inire matrimonium; nuptias facere; nuptiis jungi; inire societatem vitæ perpetuam, nec nisi morte dirimendam, dissolvendam; ad rem uxoriam animum adjungere; tori consortem accipere; uxorem ducere; in sanctum connubii fœdus, et indissolubilem vitæ torique societatem convenire; in matrimonium ducere; matrimonio, conjugio se alicui devincire; matrimonio aliquam sibi conjungere; matrimonii fœdere, vinculis conjungi. 2. In matrimonio habere conjugem, avoir pour femme. Habere conjugem, matrimonii fœdere junctam; vinculis socialibus sibi junctam; vivere cum aliqua in matrimonio, conjugio; nuptiis junctam, conjunctam habere tori sociam et consortem. 3. Ad secundum matrimonium transire, convoler à de secondes noces. Ad alteras nuptias procedere; ad secundos thalamos procedere. Conjugio secundo se devincire. 4. Copulare matrimonium, faire, bénir un mariage. Nuptias solemni precatione conjungere; matrimonio sponsos conjungere, copulare; indissolubili fœdere sponsos copulare; nuptiarum pompam sacris cerimoniis augustiorem reddere. Usus: Collocare aliquam in matrimonium. Aliquam in matrimonio habere. Cf. Loco, Nubo.

MĀTRĪMUS, a, um, Qui a encore sa mère. Usus: Puer matrimus.

MĀTRŌNA, æ, f. Femme mariée, femme honorable. Syn. Materfamilias, mulier, uxor. Epith. Opulentæ, optimates. Usus: Matronarum dignitas et sanctitas.

MĀTRŌNĀLIS, e, gen. com. Qui convient à une femme mariée, à une mère de famille. Usus: Matronalis gravitas, pudor, decus.

MĀTŪRĀTĬO, ōnis, f. Célérité, précipitation. Syn. Festinatio, properatio.

MĀTŪRĒ, De bonne heure, vite, à la hâte. Syn. Cito, celeriter, tempori, sine mora, tempestive. Usus: Eo, quo intendit, mature perveniet.

MĀTŪRESCO, is, ere, n. Devenir mûr, mûrir. Syn. Perficior, absolvor. Phras. Fruges maturescunt, les moissons mûrissent. Maturitatem assequuntur; arborum fructus jam mitescunt; maturitatem suam propediem habebunt; prope maturitatem sunt; ad maturitatem perveniunt.

MĀTŪRĬTAS, ātis, f. Maturité. Syn. Tempestivitas, tempus maturum. Epith. Prima dicendi, tanta. Usus: Hæc studia in adolescentia tanquam in herba significant, quæ virtutis maturitas, et quantæ fruges industriæ sint futuræ. Canescit jam tua eloquentia, et quamdam maturitatem est assecuta. Ejus rei maturitas nondum venit. Videtur id jam perfectum, et maturitatem habere suam. Usus maturitatem dat, affert.

MĀTŪRO, as, avi, atum, are, a. et n. Mûrir; accélérer, hâter. Syn. Maturitatem affero; accelero, propero. Usus: Maturare mortem alicui. Quæso, matures venire.

MĀTŪRUS, a, um, Mûr. Syn. Coctus, tempestivus, mitis. )( Præcox, immaturus. Usus: Poma matura et cocta decidunt. Ætas matura. Maturus orator. Vitæ satietas maturum affert mortis tempus.

MĀTŪTĪNUS, a, um, Du matin, qui a lieu le matin. )( Vespertinus. Usus: Matutina tempora lectione consumo.

MAXILLA, æ, f. Mâchoire. Syn. Mala.

MAXĬMĒ, Au plus haut degré, le plus possible. Syn. Summe, potissimum, magnopere. Usus: 1. Ut quisque maxime indigus, ita ope dignissimus. Tam sum amicus reipublicæ, quam qui maxime. Domus celebratur, ut cum maxime. 2. Præsertim, cumprimis, surtout, beaucoup. Eos amo maxime, qui, etc. Eo maxime te amo, quod, etc.

MAXĬMŎPĔRE, superl. a magnopere. Syn. Summopere, maxime, potissimum. Usus: A te maximopere peto, je vous demande avec les plus vives instances.

MAXĬMUS, a, um, superl. a Magnus, Très grand. Syn. Amplissimus, summus, singularis, ingens, incredibilis, divinus, immortalis. Phras. Maximum habet luxum, son luxe est extraordinaire. Luxus in eo est tantus, ut nihil supra possit esse; nihil ut addi ad tantas opum effusiones posse videatur; ut eum ne tota quidem patrimonia capere, sustinere, aut explere possint.

MĔĀTŬS, ūs, m. Passage, marche, cours. Usus: Solis cursus et meatus.

MĒCUM, Avec moi. Usus: Mecum sum; mecum vivo.

MĔDĔOR, eris, eri, d. n. Guérir, apporter du remède. Syn. Sano, curationem adhibeo, medicinam affero, facio, adhibeo; remedium affero, adhibeo. Adv. Facile. Phras. 1. Temporis longitudo malis medetur, le temps guérit tous les maux. Quæ nobis a fortuna infliguntur vulnera, levantur, sanantur vetustate; vis doloris temporis mora languescit; detrahit de dolore dies, aut etiam penitus tollit et exstinguit. Quovis malo affectis, laborantibus medicinam dies affert. Habet hoc tempus, ut dolorem quemvis, tametsi alte in animo insitum evellat. Est hoc temporis, ut omnem malorum sensum ac memoriam, omnem adversæ fortunæ recordationem ex animo deleat, auferat, eripiat, expellat, amoveat, proscribat. 2. Medendum est huic malo, il faut remédier à ce mal. Occurrendum est huic malo; remedium dandum est huic malo; præsidia comparanda sunt ad istos casus; comparanda, quærenda sunt remedia huic malo; faciendo medicina malo est; curatio diligens adhibenda. Usus: Afflicta reipublicæ, capiti, oculis mederi; mederi ægris.

MĔDĬASTĪNUS, i, m. Esclave du plus bas étage. Syn. Mancipium vilissimum.

MĔDĬCĀMEN, ĭnis, n. Médicament, médecine. Syn. Medicamentum. Epith. Violentum.

MĔDĬCĀMENTUM, i, n. Médicament, remède. Syn. Medicamen, medicina, remedium. Epith. Multa, salutaria, violenta. Usus: Medicamentis delibutus. Medicamentis malum abigere. Fucata candoris medicamenta. Medicamentum dare ad aquam intercutem. Cf. Remedium.

MĔDĬCĪNA, æ, f. Médecine, remède. Syn. Medicamentum, remedium, ars medendi. Epith. Consularis, animi grata et multis probata, pluribus suspecta et invisa, imbecillior, major, perpetua; tarda sed magna, tempestiva. Phras. (Medicina operatur, Vulg.), la remède produit son effet. Medicina venis concipitur; in venas diffundit se medicamentum, sic, ut sensim toto corpore ejus salubritas percipiatur. Usus: 1. Facere, afferre medicinam alicui. Accipere, sumere medicinam. Nulla tot incommodis medicina reperietur. 2. Ars medendi, art de guérir. Medicinam exercere, facere. Cf. Remedium.

MĔDĬCOR, aris, atus sum, ari, d. Traiter, guérir. Syn. Medeor.

MĔDĬCUS, i, m. Médecin. Syn. Medicinæ peritus, medicinæ cognitione clarus; medicinam professus. Epith. Callidus, jam incognitus et sæpe victor, diligens, ignobilis, index, nobilissimus, optimus, studiosior, suavis, summus. Usus: Ad morbos difficillimos nobilissimus medicus quæritur. Medicum adhibere; medico uti. Medico honos habendus. Medico non solum morbus, sed consuetudo valentis et natura corporis cognoscenda. Medici ex quibusdam signis et advenientes, et crescentes morbos intelligunt.

MĔDĬĔTAS, ātis, f. Le milieu, Syn. Media pars, medium. Usus: Bina media, vix enim audeo dicere medietates.

MĔDIMNUM, i, n. Médimne, mesure grecque qui contenait 6 modii romani. Usus: Quod jugera sunt sata, totidem medimna decumæ debentur.

MĔDĬŎCRIS, e, gen. com. Médiocre. Syn. Nonnullus, modicus. Usus: Ingenio, prudentia est mediocri. Mediocris est in dicendo.

MĔDĬŎCRĬTAS, ātis, f. Juste milieu, terme moyen, modération. Syn. Modus, nec parum nec nimium. Epith. Inhabilis. Usus: Virtutes omnes mediocritate quadam esse moderatas constat. Mediocritas dicendi. Certus est villarum modus, et ad mediocritatem revocandus.

MĔDĬŎCRĬTER, Médiocrement. Syn. Modice. Usus: Injurias mediocriter ferre. Possum mediocriter lacessitus leviter repungere. Mediocriter a natura instructus, angustius etiam a labore et disciplina.

MĔDĬTERRĀNĔUS, a, um, Qui habite l’intérieur des terres, éloigné de la mer. Usus: Mediterranei mare esse non credunt. Enna mediterranea est maxime.

MĔDĬTĀTĒ, De propos délibéré. Usus: Rem perquam meditate tenes, vous connaissez la chose à merveille.

MĔDĬTĀTĬO, ōnis, f. Action de méditer, de réfléchir, projet. Syn. Commentatio, exercitatio. Epith. Multa, stulta, quotidiana, pin. Usus: Multi naturæ vitium meditatione atque exercitatione sustulerunt.

MĔDĬTOR, aris, atus sum, ari, d. Méditer, réfléchir, examiner. Syn. Attente cogito, commentor, contemplor. Adv. Maxime, multo ante. Phras. Semper cœlestia meditatur, il médite sans cesse les choses célestes. In perpetua rerum cœlestium meditatione versatur; animum in rerum cœlestium contemplatione defixum habet; semper aliquid de rebus cœlestibus cogitat, secum volvit; in res cœlestes fere semper animum intendit; tempus omne in acerrima atque attentissima rerum cœlestium meditatione ponit; cœlestium rerum spectator et contemplator est assiduus; consideratione ac contemplatione rerum cœlestium animum pascit, oblectat; mentem cogitationemque per omnes cœlestium rerum species circumducit. Cf. Cogito. Usus: Accusationem meditatur. Quæ in foro agenda sunt, exercitatione quasi ludicra perdisco et meditor. Nihil fecit non diu ante meditatum. Meditatus ad dicendum accesseram. Accurata et meditata commentatio. Meditatum scelus. Cf. Cogito, Cogitatio.

MEDĬUS, a, um, Qui est au milieu, intermédiaire. Syn. Interjectus inter duos, dimidiatus, intermedius. Phras. Mediam viam amplecti in re quapiam, en toutes choses, suivre toujours une voie intermédiaire, c. à d., n’aller jamais aux extrêmes. Mediam consequi consilii viam; media via consilium capere; mediis consiliis stare; consilio neutri parti acerbo rem expedire. Usus: Oratio vel oriens, vel media, vel cadens. In medio jure civili versari. Qui se medium esse vult, in patria manet, qui proficiscitur, aliquid de alterutra parte vindicat, celui qui veut demeurer neutre, etc. In mediam turbam se injecit. Interjectus inter duas ætates mediusque. Inter bellum et pacem nihil est medium. In mediam dimicationem se offerre. De medio tollere, removere, recedere. Res est in medio posita. Res de medio sumptæ, choses communes, vulgaires.

MĒDĬUSFĬDĬUS, (pro me dius Fidius, subauditur juvet). Jurandi formula apud veteres, Certes (m. à m. que le Dieu Fidius me soit en aide).

MĒDULLA, æ, f. Moelle. Syn. Transl. Intimus animus. Usus: Venis et medullis insidet malum. In medullis mihi et visceribus hæret.

MEL, mellis, n. Miel. Rad. ab μέλι. Villa abundat lacte, caseo, melle. Sermo melle dulcior.

MĔLANCHŎLĪA, æ, f., Mélancolie, humeur noire. Syn. Atra bilis. Usus: Quem nos furorem, Græci melancholiam vocant, quasi atra solum bile mens moveatur.

MĔLANCHŎLĬCUS, a, um, Mélancolique. Syn. Natura tristi et recondita; ingenita affectus tristitia; indole, ingenio subtristi. Usus: Aristoteles ait, omnes ingeniosos melancholicos esse, ut ego me tardiorem esse, moleste non feram, Aristote dit que la mélancolie est le partage des grands génies; c’est ce qui me console de ma lenteur.

MĔLĬOR, us, gen. com. compar. adj. Bonus, Meilleur. Syn. Potior, commodior, præstabilior. )( Deterior. Phras. Nemo doctus quemquam se meliorem arbitratur, tout savant pense qu’il n’a point de supérieur. Neminem se potiorem ducit; aliis se præfert omnibus; superiorem se cæteris, nemini inferiorem se existimat doctus. Doctus præcipuam putat suam esse doctrinam, nec communem ulli; doctrina se omnibus præcellere, præstare, antecellere, certissimum habet; doctrinam suam longe anteponit cæterorum scientiis. Cf. Potior. Usus: Res meliori in loco est. Incipit res melius ire, quam putaram.

MĔLĬUS, Mieux. Syn. Commodius, satius, potius, præstabilius. Phras. Melius habet civitas ejus opera, la ville s’est rétablie par ses soins. Species est adeo reviviscentis reipublicæ; surrexit ejus opera ex intolerabili statu respublica; fieri quædam ad meliorem spem inclinatio videtur; ad sanitatem revertitur civitas; auctoritate ejus et opera emergit tandem civitas, et in tolerabili statu consistit; lux quædam affulgere videtur civitatis rebus; melius jam res civitatis ire incipit; correxit urbem ejus industria, et affectis partibus medicinam attulit; rempublicam velut in sedes ac statum suum revocavit; in antiquum statum restituit; urbem consilio recreavit, perditamque ac afflictam erexit; reperta demum ejus opera est medicina tot incommodis civitatis; rem prolapsam superiorum temporum negligentia restituit, inque veterem dignitatem rempublicam vindicavit ejus industria; convalescere ac sanari, reviviscere ac recreari postliminio civitas ejus opera videtur. Cf. Emendo, Corrigo. Usus: Philosophia et ad melius vivendum, et ad commodius disserendum vim habet maximam.

MĔLĬUSCŬLĒ, Un peu mieux. Syn. Aliquanto melius. Usus: Cum meliuscule tibi erit, fac ad nos quamprimum redeas.

MELLĀRĬUS, a, um, De miel. Usus: Mellaria cella.

MELLĪTUS, a, um, De miel, doux comme le miel. Syn. Suavis, jucundus. Usus: Mellitus puer.

MĔLOS, indecl. Ton doux, agréable. Syn. Cantus. Usus: Dulce melos.

MEMBRĀNA, æ, f. Peau, enveloppe; parchemin. Epith. Tenuissima, pellucida. Usus: Natura oculos membranis tenuissimis sepsit.

MEMBRUM, i, n. Membre. Pars corporis. Transl. Aliarum quoque rerum. Syn. Artus. Epith. Proximum, turbidum, turgidum, tumidum. Membra commutabilia, humana, imbecilla, minutiora, reliqua, tenuissima. Usus: Membrorum alia videntur a natura donata ad usum, alia ad ornatum. Partes et membra Philosophiæ.

MEMĬNI, isse, n. Se souvenir. Syn. Memoria teneo, memoria repeto, commemini, recordor, reminiscor, commemoro. )( Obliviscor. Adv. Diligentissime, grate, jucunde, melius, omnino, probe, recte, suaviter. Phras. 1. Semper tui meminero, je me souviendrai toujours de vous. Nunquam ex animo meo discedet tui memoria. Anni consequentes excipient tui memoriam. In memoria mea penitus insedisti; semper in memoria hærebis; erit infixa menti meæ tua imago; complectar absentem te cogitatione. Virtutes tuas grata semper memoria persequar; memoriam tui in me officii colam benevolentia sempiterna. Cf. Obliviscor, Memoria. 2. Memini eorum quæ dixeras, je me souviens de ce que vous avez dit. In memoria habeo; in memoria sunt; memoria teneo; memoriæ infixa sunt; hærent, insident in memoria; memoria repeto, complector ea, quæ dixeras. Usus: Memini, nec obliviscar noctis illius. Memini mandata tua.

MĔMOR, ŏris, omn. gen. Qui se souvient. Syn. Qui non obliviscitur. Usus: Memorem in bene meritos animum præstare. Cf. Memoria.

MĔMŎRĀBĬLIS, e, gen. com. Digne de mémoire, mémorable, glorieux. Syn. Memorandus, memoria dignus, commemorabilis, dignus memoratu, ad memoriam insignis. Adv. Maxime. Phras. Memorabile facinus, action fameuse, remarquable. Facinus, cujus memoriam posteritas alet; quod vivet in omnium pectoribus; cujus memoriam nulla dies obscurabit; cujus memoria apud posteros nunquam morietur; facinus ad memoriam posteritatis insigne, commendandum hominum memoriæ sempiternæ, celebrandum memoria seculorum omnium, prædicandum posteris, omnis posteritatis memoria dignissimum; facinus, quo annalium memoria nullum conspectius. Usus: Memorabilis et divina virtus. Res a te gesta memorabilis, et pene cœlestis. Cf. Clarus.

MĔMŎRĬA, æ, f. Mémoire, souvenir. Syn. Facultas animæ rerum perceptarum custos; recordatio, monumentum. Epith. Acris, acerba, æqualis, æterna, altior, bona, brevis, clara, custos rerum, digna, divina, diuturna, excellens, fidelis, grata, germana, hebes, immortalis, infinita, non ingrata, insignis, mira, jucunda, naturalis, nimia, præsens, publica, recens, singularis, suavis, superior, tanta, thesaurus omnium, vetus, viva, ingratissima, ultima pueritiæ. Phras. 1. Ab hominum memoria nemo illi similis erat, jamais, de mémoire d’homme, on ne rencontra un homme semblable à lui. Vir post hominum memoriam; post natos homines; post genus hominum natum rerum gestarum gloria maximus. 2. Memoriam sibi immortalem comparavit, il s’est acquis un renom immortel. Eo facto immortalitatem sibi donavit; nomen suum ad immortalitatem consecravit; ab oblivionis injuria nomen suum vindicavit; memoriam nominis sui cum omni posteritate adæquavit; memoriam sui reliquit immortalem. Cf. Fama, Gloria. 3. Memoriam tanti viri litteris consignavit, il consigna par écrit le souvenir d’un si grand homme. Res tanti viri posteritatis memoriæ tradidit, prodidit, consecravit; res tanti viri ad memoriam posteritatis propagavit; litteris firmavit; immortalitati, scriptis ac monumentis mandavit, commendavit. 4. Est adhuc in memoria factum hominis improbum, je me souviens encore de sa mauvaise action. Memoriam facti improbissimi etiamnum servo, conservo, usurpo, teneo; hæret etiamnum in memoria factum improbum; memoria teneo, retineo facti improbitatem; memoriam improbissimi facti nondum deposui, abjeci; nondum abolevit, excidit facti improbissimi memoria; non delapsum est e memoria factum improbum. Cf. Obliviscor. 5. Juvat interdum tempora superiora in memoriam revocare, il est parfois utile de se souvenir des siècles passés. Juvat, superiorum temporum memoriam commemorando renovare; superiorum temporum res gestas recognoscere; memoria repetere; excitare antiquitatis memoriam, mentem ad antiqua revocare; animum ad vetera referre; antiquitatis speciem repræsentare animis; superiorum temporum memoriam refricare, redintegrare; in memoriam reducere. 6. In memoriam sæpe venit ætatis primæ petulantia, je me rappelle souvent les étourderies de ma jeunesse. In mentem venit mihi petulantia adolescentiæ meæ; in memoriam redeo ætatis primæ petulantissime exactæ; in memoriam nunc demum regredior adolescentiæ per summam petulantiam exactæ. Versatur mihi in mente cum acerba recordatione ætatis primæ petulantia; subit persæpe animum ætatis primæ memoria in jocum et petulantiam effusæ. 7. Memoria es bona, vous avez une bonne mémoire. Fideli es memoria, præsenti, non vulgari, singulari, incredibili, tenacissima; memoria mirum quantum vales; memoria præstas, excellis; eximia in te est vis memoriæ; memoria tenes, quæcumque legis vel audis; nihil e memoria effluit. 8. Memoria est imbecilla, il a une mémoire ingrate. Fallit hominem sæpe memoria; memoria vacillat; memoria illi haud satis constat; memoria homini segnis admodum est et lenta; memoria offendit sæpius; fluxa homini memoria est et infida; memoria labat interdum; facile e memoria, quæ dixerit vel audierit, homini excidunt, effluunt, elabuntur. Cf. Obliviosus. Usus: Bella nostra et patrum memoria gesta. Memoriæ studere, cultiver, exercer la mémoire. Memoriam remittere, négliger de cultiver la mémoire. Memoria aliquid comprehendere, et complecti. In memoria habere aliquid. In memoria res est, hæret, insidet. Memoria aliquid repetere. In memoriam rei redire. Memoriam beneficii obscurare, abstergere, delere. Memoria aliquid deponere. In memoriam redire, revocare alteri. Fortium virorum memoriam honore prosequi, amplissimis monumentis consecrare.

MĔMŎRĬTER, De mémoire, par cœur. Syn. E memoria, sine scripto. Phras. 1. Memoriter didicit, il a appris par cœur. Memoriæ mandavit; edidicit; memoria complexus est; memoria comprehendit; memoriter complexus est. 2. Memoriter dicere, réciter de mémoire. Ex memoria recitare, proferre, exponere, reddere, pronuntiare. Usus: Memoriter pronuntiavit.

MĔMŎRO, as, avi, atum, are, a. Rappeler qqchose à qqn; raconter. Syn. Commemoro, narro, refero. Adv. Nimis obscure. Usus: Clarorum virorum laudes memorare. Cf. Loquor, Mentio, Narro.

MENDĀCĬUM, ii, n. Mensonge, fiction. Falsitas, orationis vanitas. Epith. Magnum atque impudens, modestum et non infacetum, honestum ac misericors, crassum, perniciosum, officiosum, jocosum, turpissimum, infestum, splendidum, triumphale. Usus: Improbi hominis est mendacio fallere, mendacium dicere. Sermonem mendaciis aspergere. Cf. Mentior.

MENDAX, ācis, omn. gen. Menteur; mensonger. Syn. Vanus, fraudulentus. )( Verax. Phras. Homo mendax est, c’est un menteur. Ex fraude et mendacio constare totus videtur; ex fraude et mendacio compositus, qui omnia mendaciunculis aspergit; qui veritatem mendaciis contaminare nihil veretur; qui insignem orationis vanitatem adhibet; qui compostis ad fraudem mendaciis semper est instructus; qui mendacia struit alia ex aliis; qui mera fundit mendacia. Usus: Mendaci homini ne verum quidem dicenti credere solemus.

MENDĪCĬTAS, ātis, f. Mendicité, pauvreté. Syn. Paupertas, inopia. Epith. Aviditati conjuncta, summa. Usus: Ad mendicitatem redigi. In summa mendicitate esse, vivere. Mendicitatem perpeti. E mendicitate emergere. Cf. Paupertas, Inopia.

MENDĪCO, as, avi, atum, are, a. Mendier. Syn. Vitæ alimenta ostiatim quæro; stipem peto, colligo; precario victum conquiro, corrogo.

MENDĪCŬLUS, i, m. Mendiant. Usus: Exercitus e mendiculis rusticis collectus.

MENDĪCUS, i, m. Mendiant. Syn. Pauper, qui pedem in suo ponere non potest. Cui res ad manticam rediit, qui manum ad stipem porrigit; qui in summa mendicitate est, vivit. Epith. Beatus, dives, sapiens. Usus: 1. Si paupertas malum est, nemo mendicus beatus. 2. Adjective, pauvre, misérable. Hoc genus forense exiguum est, et mendicum. Cf. Pauper.

MENDŌSĒ, D’une manière défectueuse, incorrecte. Usus: Libri mendose et vitiose scripti.

MENDŌSUS, a, um, Plein de fautes, incorrect. Syn. Vitiosus. Usus: Historia mendosa, in qua pars aliqua deest.

MENDUM, i, n. Défaut, faute. Syn. Vitium, erratum libri, etc. Epith. Magnum. Usus: Mendum litura corrigere. Menda tollere.

MENS, entis, f. Esprit, raison, intelligence. Syn. Ratio, princeps animi pars, intelligentia. Epith. Acrior, humilis, conscelerata, constans, divina, domestica, civilis, effrenata, præceps, firma, fons sensuum, humana, impia, imbecilla, incredibilis, infinita, integra, intenta, liberalis, provida, sagax, præstans, tranquilla, vegeta, demens, improvida, nefaria, singularis, sancta, tarda. Phras. 1. Mente motus, privé de raison, insensé. Mentis errore affectus est; a mente discessit; mente captus est; emota mente est; de mente dejectus; de stata mentis deturbatus; a mente desertus est; mentis inops est; mente non consistit. Cf. Insania. 2. DEUS tibi hanc mentem indidit, c’est DIEU qui vous a donné cette pensée. DEUS tibi hanc mentem dedit, injecit, indidit; in eam mentem te impulit; a DEO factum est, eam ut mentem susciperes; eo ut mentem appelleres; consilii hujus dux auctorque DEUS fuit. 3. Ab hoc consilio mentem nemo avertet, personne ne pourra me détourner de ce projet. Nemo me ab hac mente deducet, avocabit; nemo mentem meam flectet, mutabit; ab hac mente nullius suasu aut consilio deflectam, desistem. Cf. Consilium. Usus: 1. Mente tota, omnique animi impetu in rem incumbere. 2. Consilium, sententia, propositum, intention, project, dessein. Dii tibi illam mentem injecere. Ab hac mente nihil me deducet. 3. Memoria, souvenir. Venit mihi in mentem illius temporis.

MENSA, æ, f. Table. Epith. Argentea, exstructa, hospitalis, maxima, publica, sancta, sana, secunda, extrema, solemnis. Usus: Mensam exquisitissimis epulis exstruere, ornare, construere, couvrir, charger une table des mets les plus succulents. Mensæ accumbere, accubare, être couché à table. Mensam tollere, removere. Secundam mensam apponere. Cibos mensæ inferre. Manum in mensam porrigere. De mensa aliquid alteri mittere. Mensarum assecla, parasite. Quæ ad mensam quotidianam atque epulationem pertinent. Cf. Convivium.

MENSĀRĬUS, ĭi, n. Banquier, changeur. Syn. Argentarius, trapezita, qui argentariam facit. Usus: Mensarii a dispensatione pecuniæ appellantur, q. Rei nummariæ publicæ curatores.

MENSĬO, ōnis, f. Action de mesurer, mesurage. Syn. Dimensio.

MENSIS, is, m. Mois. Usus: Mensis, quando luna solem lustrato suo cursu consecuta est. Lunæ cursus, quia mensa spatia conficiunt, menses nominantur.

MENSTRŬUS, a, um, Mensuel, qui revient tous les mois, ou qui dure un mois. Syn. Quod mensem unum durat, et singulis mensibus fit. Usus: Menstrua cibaria. Menstruum spatium. Solis lustrationem luna menstruo spatio complet.

MENSŪRA, æ, f. Mesure. Syn. Modus. Epith. Cumulatior, evidens, major. Usus: Quæ acceperis utenda, majore, si possis, mensura reddito. Cumulatiore mensura uti.

MENTHA, æ, f. Menthe. Herba.

MENTIO, ōnis, f. Mention, action de mentionner, de rappeler. Syn. Sermo, commemoratio. Epith. Fatua, honorifica, indigna. Phras. Mentio de illa re nulla fuit, on ne fit aucune mention de cela. Intermissa rei mentio; mentio ejus rei in perpetuum finita videbatur; nemo mentionem ea de re fecit; altum ab omnibus ea de re silentium fuit; nemo verbum injecit ea de re; mentionem ejus rei nemo intulit; nec memoria ejus rei cuiquam præsentium fuit; in oblivione jacuit ea res; nec quisquam ea de re meminit; nulla de re ferebatur mentio; nulla tum agitata est ejus rei mentio. Usus: Mentionem facere Cæsaris, de Cæsare. Mentio illata est; intermissa est. Casu incidi in eam mentionem.

MENTĬOR, īris, ītus sum, iri, d. Mentir. Syn. Ementior, mendacium dico, orationis vanitatem adhibeo, temporis causa fingo, vera falsis involvo, rumoribus affingo, mendacia struo, mendacii religione me obstringo. Phras. Mentiris quidquid loqueris, tout ce que vous dites est faux, toutes vos assertions sont des mensonges. Quidquid loqueris, a vero abest longissime; alienum a veritate est; abhorret a veritate. Quidquid loqueris, mendaciis aspergis. Mera fundis mendacia; falsa est omnis oratio tua. Quidquid loqueris, falso loqueris. Ne speciem quidem veritatis habent, quæ tu deblateras. Nullum non modo verum, sed ne verisimile quidem dictum exstat in longissima oratione tua; omnia veritati adversantur. Cf. Mendax. Usus: Mentiri in aliqua re, de aliqua.

MENTUM, i, n. Menton. Pars subjecta ori. Epith. Paulo attritius. Usus: Mentum in dicendo intorquere. Sinistra mentum sublevare.

MĔRĀCUS, a, um, Pur, sans mélange. Syn. Merus. Usus: Vinum meracius sumere.

MERCĀTOR, ōris, m. Marchand, commerçant. Syn. Negotiator, qui mercaturam facit. Epith. Callidus, peritus. Usus: Sordidi putandi sunt, qui mercantur a mercatoribus, ut statim vendant.

MERCĀTŪRA, æ, f. Commerce de marchandises, négoce. Syn. Negotiatio, nundinatio. Epith. Æqua, certa, iniqua, magna, parva, pauca, publica, fucosa, fallax. Phras. Mercaturam exercet, il fait le négoce, le commerce. Mercaturam facit; mercaturis faciendis rem quærit; mercaturæ operam dat. Usus: Ad gymnasium tanquam ad mercaturam bonarum artium profectus.

MERCĀTŬS, ūs, m. Commerce, marché. Syn. Nundinæ, emptorium. Epith. Domesticus, tantus, turpissimus. Usus: Domi suæ turpissimo mercatu omnia habet venalia. Mercatum instituere, edicere.

MERCĒNĀRĬUS, a, um, Qui fait qqche pour une récompense ou pour un salaire. Subst. Journalier, mercenaire. Syn. Conductus cum mercede, operarius, qui manuum mercede inopiam tolerat. )( Gratuitus. Usus: Liberalitas mercenaria non est. Illiberales et sordidi quæstus mercenariorum, quorum opera, non artes emuntur. Cf. Merces.

MERCES, ēdis, f. Salaire, récompense, gain. Rad. a Mereo. Syn. Pensio, præmium, pretium, fructus. Epith. Æqua, iniqua, magna, parva, pauca, publica. Phras. 1. Nihil agit sine mercede, il ne fait rien sans argent. Nonnisi mercedula adductus, evocatus, quidquam officii præstat; venalis illius opera est, non liberalis; mercede agit, quidquid agit; cessat opera ejus sine manupretio. 2. Magnam mercedem petit, il demande une grande récompense. Magnum suæ arti pretium statuit; magnum operæ suæ pretium petit, exigit; laboris præmium non exiguum petit. 3. Mercedem tuam accipies, vous recevrez votre récompense. Laboris præmia feres, capies large, cumulateque; exstabit operæ tuæ merces sane cumulata; dabitur merces operæ, persolvetur; pretium feres operæ tuæ; operæ pretium habebis; mercede donaberis promissa. Usus: Mercedem laborum constituere, promittere, proponere. Mercedem exigere, mercedem dare, tribuere, solvere, persolvere. Mercedem accipere, recipere. In loco mercedis numerare. Mercede docere.

MERCĬMŌNĬUM, ĭi, n. Marchandise. Syn. Merx.

MERCOR, aris, atus sum, ari, d. Faire le commerce, trafiquer, acheter. Syn. Nundinor, emo. Usus: Pretio aliquid mercari de aliquo. Cf. Emo.

MĔRĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. et MĔREOR, ēris, ĭtus sum, eri, d. Mériter. Syn. Commereo, promereor. Adv. Male, melius. Phras. 1. Non mereor tantum, je ne mérite pas autant. Non id est meritum meum, ut, etc. Nullum exstat in te officii tanti meritum, ut, etc. Qui mereri tantum de te potui? Majus id est meritis in te meis. 2. Quid male de te merui? De quelle faute me suis-je rendu coupable à votre égard? Quid feci, quid commerui, quid peccavi? Quam in te culpam commerui? Quod crimen in te meum est? Cf. Delinquo, Pecco. Usus: 1. Diurna opera decem nummos meretur. Bene de aliquo, male, perniciose merere. Pro eo, ac quisquis meretur, gratiam referre. 2. Milito, servir à l’armée, être soldat. Equo, pedibus merere, servir dans la cavalerie, l’infanterie. Bina stipendia in bello meruit, il fit deux campagnes. Cf. Meritum, Obligatus.

MĔRĔTRĪCĬUS, a, um, De courtisane. Usus: Meretricia vita, quæstus, mores.

MĔRĔTRIX, īcis, f. Courtisane. Syn. Scortum, lupa vulgato corpore, prostibulum, quæ corpore quæstum facit; quæ pudicitiam in propatulo habet; quæ venalem habet cum forma pudicitiam; quæ copiam sui corporis facit omnibus; mulier prostituti pudoris; promortui pudoris; prostituti corporis. Epith. Publica. Phras. Meretrices conversæ sunt, ces courtisanes se sont converties. A meretricio quæstu sunt abductæ; e cœno libidinis extractæ; e cœno turpitudinis emerserunt; ad vitæ honestatem sunt traductæ; ad amorem pudicitiæ sunt revocatæ; a flagitiosa consuetudine sunt abstractæ; vitam turpem cum honesta mutarunt. Multæ, quæ corpus vulgarant antea, ad frugem redierunt; ad bonam mentem sunt reductæ; e vago concubitu se ejecerunt; a turpi quæstu deserta nequitia ad bonam frugem se receperunt. Cf. Converto.

MERGO, is, mersi, mersum, ere, a. Plonger dans l’eau, submerger. Syn. Demergo, submergo; haurio. )( Emergo. Phras. Mersus est aqua, il fui englouti dans l’eau. Voraginibus submersus periit; in præruptum gurgitem haustus est; haustus est fluctibus; in profluentem mersus statim ad ima ferebatur, ima petiit, ad ima delatus est; in aquam mersum, in mare excussum, præcipitem gurgites hauserunt; infesto gurgite procella circumegit, atque hausit. Usus: Quæ se in mari mergunt et emergunt. Mergere in aquam. Mersa navis, et depressa omnes destituit.

MĔRĪDĬĀNUS, a, um, De midi. Syn. Tempus meridianum.

MĔRĪDĬĀTĬO, ōnis, f. Le repos de midi, la sieste. Syn. Somnus meridianus. Usus: Nunc, valetudinis causa, quod non solebam, et lucubrationes detraxi, et meridiationes addidi.

MĔRĪDĬES, ēi, f. Midi, le milieu du jour. Syn. Tempus meridianum, diei tempus fervidissimum. Phras. Meridies erat, il était midi. Medium fere diei erat; prius sol meridie se inclinaverat; appetente jam meridie; prono, devexo jam in meridiem sole. Dies jam ad umbilicum erat. Usus: 1. Ante meridiem, post meridiem. Ambulatio antemeridiana, sessio pomeridiana. 2. Australis mundi regio, le midi, le sud. Sol ad meridiem devexus.

MĔRĬTO, A bon droit. Syn. Jure, optimo jure, non injuria, perinde ac debuit; haud secus, quam par erat; haud injuria; pro eo ac merebatur. )( Immerito. Cf. Jure.

MĔRĬTŌRĬUS, a, um, Qui produit un salaire, un gain; qui se loue. Usus: Meritoria taberna, garni, hôtel pour les gens de passage. Meritorium vehiculum, voiture de louage.

MĔRĬTUM, i, n. Mérite, bienfait. Syn. Promeritum, beneficium. Epith. Amplissimum, divinum, egregium, immortale, innumerabile, magnum, perpetuum, præcipuum, singulare, summum, præstantissimum. Usus: Nullam tuorum meritorum partem non modo referenda, sed ne cogitanda quidem gratia consequi possum. Tot tua exstant, constant in me merita. Id si feceris, omnia tua priora merita ad nihilum venient. Nullis suffragantibus meritis consulatum est consecutus. Hoc meo merito peto. Ejus merito Pisonem amo.

MĔRĬTUS, a, um, Mérité, juste. Syn. Justus, debitus. Adv. Omnino, populariter, recte. Usus: Merita iracundia.

MĔRŬLA, æ, f. Merle. Usus: Merula fusca.

MĔRUS, a, um, Pur, simple. Syn. Purus, liquidus. Usus: Mera monstra nuntiat. Merum bellum loquitur, il ne parle que guerre. Meræ nugæ. Merus veterator, purus sycophanta est.

MERX, mercis, f. Marchandise. Syn. Res venalis. Usus: In eam insulam omnes cum mercibus et oneribus commeant. Proba merx facile emptorem reperit.

MESSIS, is, f. Moisson. Usus: Messis eo anno nulla fuit. Messem facere.

MESSOR, ōris, m. Moissonneur. Usus: Messores videris imitari.

MESSŌRĬUS, a, um, De moisson, de moissonneur. Usus: Corbis, falx messoria.

MĒTA, æ, f. Cône, pyramide; borne, fin, limite. Syn. Conas, terminus. Usus: Umbra terræ, quæ est meta noctis. Fama ejus paulum ad metas hæsit.

MĔTALLUM, i, n. Métal. Epith. Perfectum. Usus: Metallum gignitur, torretur, utitur. Metallum factum, infectum, métal travaillé, brut.

MĒTĀTOR, ōris, m. Celui qui mesure, qui trace une enceinte. Usus: Castrorum ante metator, nunc urbis, quam decempeda divisit.

MĒTHŎDUS, i, f. Méthode. Syn. Via, ars, ratio.

MĒTĬOR, īris, mensus sum, iri, d. Mesurer. Syn. Dimetior, permetior, definio, norma seu regula describo; pondero. Phras. Metiebatur hominem ex se, il mesurait cet homme à sa propre taille, c. à d., d’après lui-même. Animum hominis ex suo spectabat; suo illum metiebatur pede; exquirebat hominis indolem non ad antiquæ probitatis rationem, sed ad mores suos; e suis moribus, non ejus vita hominem spectabat, metiebatur. Usus: Sua omnia voluptate metiri. Pecuniæ fructum utilitate metiri; non brevitate orationis, sed rerum magnitudine orator metiendus est. E sua natura cæteros metiri.

MĒTO, is, messŭi, messum, ere, a. Moissonner. Syn. Demeto, frumentum succido, deseco segetem, messem facio. Usus: Ut sementem feceris, ita metes. Serito beneficium, ut metere possis fructum.

MĒTOR, aris, atus sum, ari, d. Mesurer, limiter, délimiter. Usus: Castra metari, tracer le camp, dresser le camp, camper. Uno loco metari.

MĔTŬO, is, ŭi, ere, a. et n. Craindre, redouter. Syn. Timeo, vereor, in metu sum, metum habeo. )( Spero. Adv. Diligentius, magnopere, plane, valde. Usus: Non tam de vita sua, quam republica metuit. Cf. Metus, Timeo.

MĔTŬS, ūs, m. Crainte, frayeur. Syn. Timor, formido, suspicio, pavor, exanimatio. Epith. Amplior, communis, consularis, diurnus ac nocturnus, falsus atque inanis, finitimus, instinctus furore, magnus, non mediocris, novus, parvus, permanens, præcipuus, præsens, quotidianus, reliquus, subsequens, summus, tantus, temerarius, inanis. Phras. 1. Magnum ea res mihi metum incussit, cette affaire m’a causé de grandes craintes. Metum attulit, obtulit, injecit, objecit, incussit; magnum me in metum adduxit; metu me affecit ingenti; non parvam formidinem injecit; metu me exanimavit; percussit animum graviter ea res, et perculit. Cf. Terreo. 2. In metu eram, je craignais, j’étais épouvanté. Ingens me incesserat metus; metu suspensus eram; metu metus; metu suspensus eram; metu frangi, debilitari, exanimari me sentiebam; cecidere animi vultu ipso timorem ex conscientia facinoris significante. 3. Sermo tuus mihi metum omnem sustulit, vos paroles ont dissipé toutes mes frayeurs. Metu me levavit; metu animum exoneravit; metum dempsit; metu me solvit, liberavit; metum mihi levavit, ademit, depulit, abstersit; ex metu me exemit; metum amovit. 4. Metum omnem posui, je ne crains plus du tout. Metum omnem deposui; formidinem posui; metum abjeci, a metu respiravi. Usus: Metus est mali exspectatio. Metum habere, craindre, éprouver de la crainte et qqf en inspirer. Metu vacuum esse, être exempt de crainte. In metu esse, être effrayé. Unum in metu est, je ne crains qu’une chose. In metu aliquid ponere, faire de qqchose un objet d’effroi. In metu habeo Quintilem, je redoute le mois de Juillet. Cf. Timeo, Terror.

MĔUS, a, um, Mon, mien, le mien. Usus: Nihil addo de meo.

MĬCO, as, cŭi, are, n. Se mouvoir rapidement, trembler, briller. Syn. Vibro. Usus: 1. Venæ et arteriæ micant, les veines et les artères ne cessent de battre. 2. Digitis jactis ludo, jouer à la mourre. Dignus est, quicum in tenebris mices. Est, cui tuto possis fideri, on peut sans crainte jouer à la mourre avec lui, même durant la nuit; on peut s’en rapporter à lui. (Prov.)

MĬGRĀTĬO, ōnis, f. Migration, passage d’un lieu dans un autre. Syn. Loci mutatio, discessus. Epith. Multæ in alienum solum. Usus: Mors est quasi migratio, commutatioque vitæ.

MĬGRO, as, avi, atum, are, n. et a. Passer d’un lieu dans un autre, s’en aller. Syn. Alio ad habitandum eo, solum muto, verto. )( Maneo. Phras. Ex urbe migrat, il quitte la ville. In alia loca demigrat; urbe emigrat; aliud domicilium, alias sedes petit; hujus civitatis solum mutatione vertit, domicilium, solum mutat; alias sedes quærit; alio se confert, recipit; sedem omnium rerum et fortunarum suarum alibi collocat. Usus: 1. Migrare de vita. In cœlum migrare. Hospitium alicui renuntiare, et alio migrare. 2. Negligo, transgredior, transgresser, enfreindre. Qui jus conservat, justus, qui migrat, injustus est. Cf. Abeo, Discedo.

MĪLES, ĭtis, m. Soldat. Syn. Bellator. Epith. Ignavus, timidus, inexercitatus, prudens, veteranus, non legionarius, ne auxiliarius quidem, fortissimus, gloriosus, horridus, nocturnus. Milites acres, boni, crudelissimi, sanctissimi, firmi ad tuendum aliquid, optimi, paratissimi, fame et egestate perditi, egentes, permulti, veteres. Phras. 1. Milites conducere, enrôler des soldats. Milites scribere, facere, conquirere, legere; copias cogere; legiones scribere, conscribere, conficere; exercitum scribere, conscribere, cogere, colligere, parare, comparare, conflare, facere, conficere. Legiones explere, legionibus supplementa scribere. Delectum instituere, conficere, habere; delectu acerbo juventutem agitare; conquisitionem per agros habere. 2. Milites fieri, devenir soldats. Nomina dare in militiam; inter milites nomina dare, edere, profiteri; ad nomina danda præsto esse. 3. Milites dimittere, congédier des soldats. Milites sacramento solvere, exauctorare; exercitum dimittere. 4. Milites præclari, vétérans. Durum in armis genus, longa militia efferati; omni disciplina militari eruditi; usu belli præstantes; magnorum exercituum animos gerentes; bello armisque unice facti; bello florentes ac impigri; militari indole feroces; egregia bello manus, cujus virtuti committi nihil non posset; flos roburque exercitus. 5. Miles egregius, soldat illustre. Incredibili virtute atque exercitatione in armis est; magnum in re militari usum habet; summam scientiam rei militaris habet; vir præstans animi magnitudine, et rei militaris scientia; vir bello spectatissimus; disciplina militari nobilitatus; qui in re militari floret; in armis multum studii consumpsit; vetus miles, manu strenuus et per tot annos omnes militiæ artes edoctus. Usus: Miles tiro, veteranus, auxiliarius, legionarius. Milites imperare. Milites conscribere. Milites a signis dimittere. Milites dilabuntur.

MĪLĬTĀRIS, e, gen. com. De soldat, de guerre. Syn. Bellicus, castrensis. Usus: Militaris labor, ratio. Res militaris. Militaris ætas eorum, qui arma ferre possunt.

MĪLĬTĀRĬTER, A la manière des soldats, militairement. Syn. More militari. Usus: Oratio militariter gravis.

MĪLĬTĬA, æ, f. État de soldat, service militaire, guerre. Syn. Res militaris, bellum. Epith. Communis, muliebris, plena sollicitudinis, prima, vetus, urbana. Phras. Militiam sequi, se faire soldat, s’engager. In militiam nomen dare; proficisci in militiæ disciplinam; rei militari se dare; ad militiam animum adjungere. Usus: Obligare aliquem militiæ sacramento. Militiam subterfugere, detrectare, se soustraire à l’obligation du service militaire.

MĪLĬTO, as, avi, atum, are, n. Être soldat, faire la guerre. Syn. Mereo sub signis alicujus, stipendia facio, stipendia mereo. Usus: In Catonis exercitu juvenis militarat.

MILLE, Mille. Usus: Quid illa fortissimorum virorum millia.

MILLĒSĬMUS, a, um, Millième. Usus: Millesima pars.

MILLĬĀRE, is, et MILLĬĀRĬUM, ĭi, n. Borne, pierre milliaire. Syn. Mille passus, millium. Usus: Ad quintum milliarium tibi occurram. A tertio milliario.

MILLĬES, Mille fois. Usus: Mori millies præstat, quam hæc pati.

MILLĬUM, ĭi, n. Mille romain. Syn. Milliare. Usus: Quot millia tuus fundus abest ab urbe? Romani millia explicabant sæpe per lapides, ut: ad tertium lapidem, à la troisième borne.

MILVĪNUS, a, um, De milan. Usus: Pullus milvinus.

MILVUS, i, m. Milan. Avis rapax et gallinis infesta.

MĪMA, æ, f. Mime, comédienne. Epith. Comis. Usus: Omnia mimæ condonavit.

MĪMĬCUS, a, um, De comédien, plaisant. Usus: Scurrilis jocus et mimicus.

MĪMUS, i, m. Mime, comédien. Syn. Qui dicta factaque aliorum gestu quodam cum lascivia et obscœnitate imitatur. Epith. Communes, ethologi. Usus: Alter mimos commentatur, tragœdias agit alter.

MĬNA, æ, f. Mine, monnaie grecque d’argent ou d’or. Usus: Aquæ sextarium mina emere.

MĬNĀCĬTER, En menaçant, avec menaces. Syn. Minis, aspere.

MĬNÆ, ārum, f. pl. Menace. Syn. Minatio, comminatio, terror, terror verborum, )( Blanditiæ. Epith. Facetæ, inanes, magnæ. Usus: Minæ, quæ jactantur, parum me tangunt. Alicujus minis et terrore commoveri. Clamore et minis insectari aliquem. Non ultra minas processum est. Cf. Minor.

MĬNĀTĬO, ōnis, f. Action de menacer. Syn. Comminatio.

MĬNAX, ācis, omn. gen. Menaçant. Syn. Horrificus. Usus: Minaces et acerbæ litteræ. Homo minax et arrogans.

MĬNĬĀTUS, a, um, Fardé avec du minium, coloré, peint en rouge. Syn. Ruber, miniatulus.

MĬNĬMĒ, Le moins possible, pas du tout. Syn. Minimum, minime omnium, nequaquam, nullo pacto, nullis conditionibus, nulla ex parte.

MĬNĬMUM, Le moins du monde, très peu. Syn. Perparum. Phras. Minimum res meas curas, vous vous occupez le moins possible de mes intérets. In minimis res meas ponis; in extremis habes; nullo apud te numero res meæ sunt; nec digito quidem res meas attingis. Usus: Præmia apud me minimum valent.

MĬNĬMUS, a, um, Très petit, très faible. Syn. Tenuissimus, tantulus. Usus: Omnia minima, maxima ad me scribas velim.

MĬNĬSTER, tri, m. Serviteur; aide, agent, ministre, instrument. Syn. Administer, administrator, qui a latere est. Epith. Impurissimus, publicus. Usus: Minister ac satelles cupiditatum. Manus multarum artium ministræ. Magistratus legum ministri. Ministrum se præbere ad aliquid.

MĬNISTRĀTOR, ōris, m. Serviteur, domestique. Syn. Minister.

MĬNISTRĀTRIX, īcis, f. Servante. Syn. Ministra.

MĬNISTRO, as, avi, atum, are, a. Servir; fournir, donner. Syn. Servio. Adv. Diligenter, commodius. Usus: Ministrare alicui pocula. Formosi pueri ministrabant.

MĬNĬTĀBUNDUS, a, um, Menaçant. Syn. Minax, minitans.

MĬNĬTOR, aris, atus sum, ari, d. Menacer. Syn. Minor. Adv. Atrociter. Usus: Horribilia nobis omnia ferro igneque minitatur.

MĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Menacer, faire des menaces. Syn. Minitor, terreo; vim, periculum intendo; periculum, judicium denuntio. )( Promitto benigne. Adv. Acerrime, crudeliter, gravius, mediocriter, vehementer, quotidie. Phras. Minari atrociter cœpit, il commença à proférer d’horribles menaces. Cœpit jam non per ambages minas jacere, minas jactare; terrores, et pericula denuntiare; clamore, et minis insequi; denuntiatione periculi terrere; periculum capitis ostendere; vim denuntiare; periculi metum inferre; errorem injicere; terrores jactare et opponere; terrorem inferre; minas admovere; minas, periculum intendere; minacibus verbis perstringere; periculum capitis ostentare; minaciter fremere; minis territare; formidines opponere; clamore et minis insectari. Usus: Hostis teterrimus omnibus bonis tormenta et cruces minatur.

MĬNŬO, is, ŭi, ūtum, ere, a. Rendre plus petit, diminuer, amoindrir. Syn. Diminuo, detraho, derogo, delibo, exhaurio, extenuo, levo, elevo, debilito, frango. Phras. 1. Homo improbus gloriam meam opesque minuit, ce scélérat a ruiné ma gloire et ma fortune. Pennas mihi, facultatesque meas incidit; de laudibus æque, ac fortunis cumulum deruit; de opibus, ac amplitudine multum detraxit; de fortunis, et honorum præsidiis multum deripuit. 2. Minuere dignitatem meam satagit, il s’efforce d’affaiblir ma gloire. Deformandi mei causa, detrahendæ spoliandæque dignitatis gratia multa molitur. Non modo ad salutem meam exstinguendam, sed et gloriam infringendam contendit; invidia laudem virtutis meæ obterit, gloriam eludit; id spectat unice, ut meam elevet auctoritatem, gloriam dignitatemque infringat. 3. Res tua in dies minuitur, vos ressources diminuent de jour en jour. Res tua in dies deterior fit, deficit, consumitur, minor evadit, in deterius ruit, corroditur, dilabitur; non solum non augetur, verum etiam aliquid deperdit; fortunæ tuæ in dies aliquid detrimenti capiunt, comminuuntur, diminuuntur; fortunarum in dies aliqua fit diminutio. 4. Oratio tua mirifice mihi doloram minuit, vos paroles ont considérablement apaisé ma douleur. Dolorem leniit, levationem doloris attulit; magna de dolore diminutio facta est ex sermone tuo; decrevit dolor ac prope evanuit; sublata ac sepulta est omnis tristitia. Tuæ orationis fomentis mitigatus dolor est, attenuatus, imminutus, doloris ille æstus deferbuit, subsedit, consenuit, infractus est et debilitatus; levare dolorem, luctum oratio tua sic visa est, ut pene exhauriret. 5. Res meas et merita, quantum potest, minuit, il affaiblit, autant qu’il peut, ma fortune et ma réputation. Laudem meritorum meorum verbis elevat, verbis extenuat, eludit; de meritorum meorum laudibus cumulum deruit; de meritorum meorum amplitudine multum detrahit, decerpit. Cf. Detraho. Usus: Minuere vectigalia, sumptus.

MĬNUS, Moins. )( Plus. Usus: Præstitimus patriæ non minus, quam debuimus. Quatuor mensibus, sex diebus minus navigavimus. Sæpe, quæ prædicta sunt, minus eveniunt.

MĬNŪTĀTIM, Par petits morceaux, en détail. Syn. Gradatim, tenuiter, parce, exiliter, jejune. Usus: Minutatim interrogare, interroger par petites questions de détail.

MĬNŪTĒ, En petites parties; d’une manière commune, mesquine. Syn. Exiliter, jejune, anguste, tenuiter. Usus: Grandia minute dicere, dire des choses importantes dans un style mesquin.

MĬNŪTUS, a, um, Petit; mesquin, pauvre. Syn. Angustus, parvus. )( Grandis. Adv. Sane. Usus: Genus orationis minutum, exile, aridum, concisum, fractum. Animus minutus et angustus. Orator præstat minutis imperatoribus. Minuta diligentia utitur, et anxia. Minutissimis ictibus excarnificatus, tué à coups d’épingles, qu’on a torturé à petit feu.

MĪRĀBĬLIS, e, gen. com. Prodigieux, étonnant, admirable. Syn. Admirabilis, mirus, mirificus, mirandus. Usus: Hæc non modo mirabilia sunt, sed prodigiis simillima. Re et dictu inopinatum et mirabile. Mirabilis copia dicendi. Cf. Mirandus.

MĪRĀBĬLĬTER, D’une manière merveilleuse, admirable. Syn. Admirabiliter, mirandum in modum, mire, mirifice. Usus: Omnes mirabiliter de te loquuntur et sentiunt.

MĪRĀCŬLUM, i, n. Prodige, merveille, miracle. Syn. Prodigium, portentum. Phras. 1. Miracula patrat, il fait des prodiges. Res supra naturæ vim et ordinem multas efficit; miranda quædam opera, et humanis viribus majora efficit; miracula edit; majora naturæ viribus exsequitur; multa ejus exstant opera, non humana, sed divina virtute perpetrata. 2. Vir miraculis clarus, (Vulg. miraculosus), homme qui fait des miracles. Vir, per quem divina virtus admiranda multa patravit; operibus supra vim ordinemque naturæ patratis; miraculorum gloria, multis supra naturæ vim editis operibus clarus. Usus: Miracula edere. Miraculo illud mihi erat.

MĪRANDUS, a, um, Étonnant, merveilleux. Syn. Mirabilis, admirabilis, quod multum habet admirabilitatis. Phras. Miranda res visa est omnibus, la chose parut à tous digne d’admiration, surprenante, merveilleuse. Miraculo erat omnibus; nulli non admirationem movit rei insolentia; omnium in se oculos convertit; admirabilitatem magnam ea res habuit; res humana major visa est omnibus; res ea omnes stupore ac silentio defixit. Cf. Admiratio. Usus: Opus mirandam in altitudinem exstructum.

MĪRĀTĬO, ōnis, f. Admiration, étonnement. Syn. Admiratio. Usus: Causarum ignoratio in re nova mirationem facit, dans un fait nouveau l’ignorance de la cause fait naître l’etonnement.

MĪRĒ, Étonnamment, beaucoup, fort. Syn. Mirabiliter. Usus: Omnes tibi mire favent.

MĪRĬFĬCE, D’une façon merveilleuse, surprenante. Syn. Mire, admirabiliter. Usus: Mirifice me delectat hoc.

MĪRĬFĬCUS, a, um, Qui produit l’étonnement, l’admiration; merveilleux. Syn. Mirus, admirandus, admirabilis. Usus: Mirificam cepi voluptatem.

MIRMILLO, ōnis, m. Gladiateur. Syn. Gladiator.

MĪROR, aris, atus sum, ari, d. Admirer, s’étonner. Syn. Admiror, demiror, obstupesco; mirum, mirandum, mirabile mihi videtur. Adv. Admodum, magnopere, vehementer, maxime. Phras. Miror de ea re vehementer, cette chose m’étonne considérablement. Magna me tenet admiratio hujus rei; magna hujus rei capior admiratione; magna me incessit eo de negotio admiratio; admirationi mihi ea res est; admiratione afficior, cum intelligo etc.; movet admirationem ea res. Cf. Admiror, Obstupesco, Stupor. Usus: Non dubito, quin mireris et stomacheris etiam. Miror, quid causæ sit, ea de re. Id vehementer miror. Cf. Mirandus.

MĪRUS, a, um, Étonnant, merveilleux. Syn. Mirabilis, mirificus. Phras. Mira sunt quæ narras, vous racontez des choses bien surprenantes. Portento similia narras; mera monstra nuntias. Quid tam novum, tam præter consuetudinem, quid vero tam inauditum, tam inusitatum, tam singulare, tam incredibile, ac illud, quod memoras? Non hæc mirabilia modo, sed prodigiis similia sunt, quæ commemoras. Usus: Mirum, ni videas. Mirum me desiderium tenet. Sales in dicendo mirum quantum valent. Nec mirum, si, etc. Cf. Mirandus.

MISCĔO, es, cŭi, mistum et mixtum, ere, a. Mêler, unir, confondre. Syn. Permisceo, turbo, confundo, perturbo. Phras. Miscere se negotiis, s’immiscer dans les affaires. Immiscere se, se ingerere, se inserere negotiis; offerre se negotiorum tumultui; implicare se alienis negotiis. 2. Miscebuntur omnia et turbabuntur, tout sera bouleversé et confondu. Ingens inde perturbatio rerum omnium, et confusio consequetur. Confuse omnia agentur; omnia in motu, conversione rerum, confusione et perturbatione versabuntur. Cf. Turbo. Usus: Miscere venenum, potionem. Rempublicam turbare et miscere.

MĬSELLUS, a, um, Pauvre, malheureux. Syn. Miser.

MĬSER, ĕra, ĕrum. Misérable, malheureux, triste; mauvais. Syn. Calamitosus, ærumnosus, infelix, afflictus, prostratus, jacens. )( Beatus. Phras. Miser sum, je suis malheureux. In magna calamitate versor; in summa infelicitate versor; premor, circumventus sum, conflictor, afficior maximis calamitatibus; jaceo in calamitate; vitam vivo, ago, duco, exigo calamitosam; miserrima sum conditione; ea videor conditione natus, nihil ut boni videam in vita, nihil ut mali non sustineam. Nemo omnium, qui vivunt, infelicior me est et infortunatior. Meas miserias nulla æquat infelicitas. Mea est miserrima conditio. Omnibus vexor, perturbor, exagitor infortunii casibus, calamitatibus, miseriis, malis. Omnes me premunt miseriæ. Infesta, infensa, adversa, iniqua mihi sunt omnia. Nulla est tam misera fortuna, quam mea fortuna non superet, quæ sit cum mea fortuna conferenda, quæ non infra meam fortunam sit. Miserrimo sum fato natus; nemo, qui in terris degunt mortalium, deteriore fato est, ac ego. Fatum hoc meum est, ut miserrima quæque subeam, sustineam. Hæc mihi nascendi dicta lex est; ut amarissimam fortunam in omni vita degustarem; nunquam ut secunda fortuna uterer; nunquam ut miser non essem; perpetuis ut vexarer miseriis; perpetuis ut angerer, cruciarer, torquerer, afficerer malis. Infausto nimium adversoque sidere natus sum. Mecum infeliciter agitur. Prorsus infeliciter ago. Suas in me vires fortuna nunquam non exercet. Nihil fingi potest mali, quo non urgear. Omnibus me fortuna machinis, omni me telorum genere, suis me fortuna, quantascumque habet, opibus ac viribus oppugnat. Non adversa tantum, sed eversa penitus est mea fortuna. Sortem meam fortuna crudelius aggravat; eo redactus sum, ut melioris spei nullus mihi relictus locus sit; morte graviorem vitam exigo. Cf. Actum est, affligo. Usus: Nihil tam miserabile, quam e beato miser, rien n’est si digne de pitié que celui qui d’heureux est devenu malheureux.

MĬSĔRĀBĬLIS, e, gen. com. Digne de pitié; lamentable. Syn. Miserandus. Adv. Mire. Phras. Miserabilis est, il est digne de pitié. Homo fractus ac prope dissipatus; gravissimo fortunæ vulnere percussus; circumventus morbo et inopia; afflictus, debilitatus et omni spe salutis orbatus; afflictus atque eversus; mœrore ac miseriis perditus; fractus malis, debilitatus et abjectus metu; malis confectus; deformatus ærumnis; coopertus miseriis; ad summam infelicitatem redactus. Usus: Casus fortunæ miserabilis. Cf. Miser, Miseria.

MĬSĔRĀBĬLĬTER, D’une manière lamentable, misérablement. Syn. Miserandum in modum. Usus: Miserabiliter emori. Epistola miserabiliter scripta, lettre touchante, écrite dans des termes pathétiques.

MĬSĔRANDUS, a, um, Digne de pitié, à plaindre. Syn. Miserabilis. Usus: Oratio tua omnibus miseranda est visa. Cf. Miser, Misericordia.

MĬSĔRĀTĬO, ōnis, f. Compassion, pitié. Syn. Commiseratio, misericordia. Epith. Multa, flebilis. Usus: Miseratio nascitur, odia concitantur. Ad miserationem promovere judices. Cf. Misericordia.

MĬSĔRĒ, Misérablement, malheureusement. Usus: An pace turpiter, an bello misere vivendum esset, nondum sciebamus.

MĬSĔRĔOR, ēris, ertus sum, eri, d. Avoir pitié, compassion de qqn. Syn. Me miseret, miseror, misericordia me tenet alicujus; misericordia commoveor. Phras. Misereor egentium, j’ai compassion des pauvres. Frangor sæpe misericordia egentium; egentium misericordia me cepit; miseror illorum fortunam; egentium subit me sæpe miseratio; moveor egestate hominum; eorum inopia et egestate ad misericordiam adducor; misericordiam in egentes verto. Cf. Commiseror. Usus: Supplicum tandem miserere.

MĬSĔRET, imp. J’ai pitié de qqn ou de qqchose. Usus: Miseret me tui. Cf. Misericordia.

MĬSĔRĬA, æ f. Misère, détresse; peine, embarras; douleur. Syn. Calamitas, ærumna. )( Felicitas. Epith. Diuturna, insignis, perennis, præsens, sempiterna, summa, summo dedecore conjuncta, voluntaria, afflicta, aliena, communis, maxima, tanta. Phras. 1. In summis miseriis versatur respublica, la république est dans la plus grande détresse. Res ubique asperæ sunt et turbidæ; durissima sunt reipublicæ tempora; in discrimen extremum venimus. Nihil est, unde nos reficiamus, aut ubi lapsi resistamus. In fortuna miserrima et luctuosissima destituti sumus. Quanta hæc caligo temporum! quæ flammæ quassatæ reipublicæ! quæ pestes, quæ bonorum omnium naufragia! quot incommodis conflictamur? in quas miserias projecti sumus et præcipitati? quibus in angustiis res est? quibus difficultatibus premimur? quibus undique miseriis obsidemur? Ita sunt debilitata omnia et prope exstincta; tanta malorum impendet Ilias; adeo nihil consilio, nihil ordine, nihil ratione agitur, ut nihil possit esse miserius, perditius, fœdius. 2. In tantis miseriis quæ potest esse consolatio reliqua? Dans de si grands malheurs, quelle consolation peut nous rester? In tantis tenebris; tam turbidis in rebus; in hac flamma rerum, et perturbatione temporum; in his asperitatibus rerum, acerbitatibus temporum; in hac orbis terrarum perturbatione; in tanta rerum omnium amissione, et desperatione recuperandi; in fortuna adeo afflicta; in hac iniquissima vitæ conditione; in his, quibus jactamur, fluctibus; in hac injustissima temporum calamitate; in tanta vi ac acerbitate; in hac temporum iniquitate; in ista caligine ac tenebris, quæ totam rempublicam occuparunt; in tanta difficultate, summisque angustiis rerum necessariarum; tam dubiis in rebus, quibus æternam mihi impositam ærumnam arbitrarer; in tanto reipublicæ vulnere; in tam ægra, et prope deposita reipublicæ fortuna; in hac vexatione, in hoc squalore et lacrimis reipublicæ; cum patriæ eversiones, exilia civium, liberorum orbitates prope in oculis sint, quid miserius, quid acerbius, quid luctuosius esse potest? cum tam multiplici clade fœdetur annus; cum amissio meorum, interitus patriæ, exilium, servitus impendeant, jaceo sine sermone, sine cogitatione, inque lacrimis et sordibus tabescendum mihi video. Usus: In maximam miseriam incidere, tomber dans de grands malheurs. In miseriis esse, versari. Miseriis premi, cooperiri, être dans le malheur. Miseriam levare, lenire, soulager les maux. E miseriis eripere, a miseria vindicare, arracher au malheur. Tantisper a miseria aberrare, se distraire un peu.

MĬSĔRĬCORDĬA, diæ, f. Compassion, commisération, miséricorde. Syn. Miseratio, clementia. Epith. Aliena, grata et jucunda, magna, maxima, mira, pristina, similis, singularis. Phras. 1. Est misericordia dignus, il est digne de commisération. Dignus est, qui perfugium in vestra misericordia habeat; cui misericordia impertiatur, tribuatur, adhibeatur; is est, qui misericordiam moveat merito suo; qui facile alliciat ad misericordiam quemlibet; dignus est, cujus misericordia quemlibet teneat; cujus calamitas perspecta misericordiam concitet, commoveat; ad misericordiam quoslibet adducat; qui receptum ad vestram misericordiam habeat. 2. Misericordiam tuam implorat, il implore votre pitié. Misericordiam tuam exposcit, requirit, captat, implorat; ut ignoscas, ut miserearis sui, orat; ut ex ista se ærumna extrahas, rogat atque obsecrat; orat, obsecrat, ut misericordia sui te capiat; ut vicem ejus misertus misericordiam tribuas, impertiaris. Usus: Misericordiam alicujus implorare, implorer. Misericordiam movere, commovere, concitare, exciter. Ad misericordiam allicere, vocare, revocare, adducere, amener à la miséricorde. Misericordia capi, teneri, moveri, commoveri, être touché de pitié. Misericordiam tribuere, impertiri, adhibere, accorder sa pitié à qqn, témoigner de la compassion. Misericordiam magnam habere, inspirer une profonde pitié.

MĬSĔRĬCORS, dis, omn. gen. Compatissant, miséricordieux. Syn. Clemens, propensus ad misericordiam, cujus animus alieno incommodo facile commovetur. )( Severus, crudelis. Usus: Misericordem se vir bonus mitemque præbuit. Cf. Misericordia.

MĬSĔROR, aris, atus sum, ari, d. Avoir compassion, avoir pitié. Syn. Commiseror. Usus: Non queo satis communem omnium nostrum conditionem et hujus fortunam miserari, je ne puis trop déplorer notre condition commune et la mauvaise chance de cet homme. Cf. Misereor.

MISSA, æ, f. Messe, office divin. Syn. Sacrificium divinum, res divina, res sacra. Epith. Sacrosancta, celebrata pro defunctis. Phras. 1. Missam facere, célébrer la messe. Sacrificare; sacrificium, sacrum, rem divinam facere, conficere, peragere; sacris operari; rem sacram perpetrare; cœlestem hostiam immolare; cœlesti victima litare. 2. (Missam solemnem celebrare, Vulg.), chanter une messe solennelle. Apparatissima pompa rem divinam facere; augustiori ritu, pompa, cerimonia sacris operari; divinam hostiam offerre; maximis cerimoniis inter symphoniacos vel musicos concentus rem divinam conficere. 2. Ad missam ministrare, servir la messe. Sacerdoti sacris operanti ministrare; sacrificanti, rem sacram peragenti inservire. 4. Missam audire, entendre la messe. Interesse divinis sacris, divino sacrificio. Rem divinam obire; divinis assistere; sacrificio adesse. 5. Parare se ad sacrum Missæ officium, se préparer à la célébration du saint Sacrifice. Ad rem divinam se comparare: se ornatu sacrificantis induere. 6. Missam pro defunctis legere, dire la messe pour les morts. Sacrum piaculare facere; funebre sacrum facere; rem divinam in subsidium piorum manium facere; offerre cœlestem hostiam in subsidium vita functorum. 7. Intra Missam, pendant la messe. Inter sacrificandum; inter rem divinam; sub sacrificio divino. 8. Post Missam, après la messe. Re divina peracta; perpetratis rebus divinis; secundum rem divinam; perpetratis sacris; peracto sacrificio; ab re sacra; a sacris.

MISSĬLIS, e, gen. com. Ce qu’on jette, ce qu’on lance; subst. e, is, n. Trait, javelot. Usus: Saxa; tela missilia.

MISSĬO, ōnis, f. Action d’envoyer, envoi. Usus: 1. De litterarum rariore missione frustra accusor. 2. Dimissio, congé. Missione militem donare. 2. (Sacra Missio, mission, Vulg.), Latine: Expeditio sacra.

MISSŬS, ūs, m. Envoi; portée. Syn. Missio. Usus: Balbus ad me venit, missu Cæsaris. Missus telorum, lapidum.

MĪTESCO, is, ere, n. Devenir doux, tendre; mûrir. Syn. Mitior fio. Usus: Uvæ a sole mitescunt.

MĪTĬGĀTĬO, ōnis, f. Adoucissement. Syn. Delinitio, excusatio. Usus: Licentia, si nimium acrimoniæ habueris, multis mitigationibus lenietur.

MĪTĬGO, as, avi, atum, are, a. Rendre doux, adoucir, calmer, fléchir. Syn. Mitiorem facio, lento, placo, sedo, flecto. Adv. Facile. Usus: Eum ordinem tibi reconcilies, multisque humanitatis condimentis mitiges. Dolor vetustate mitigatur. Ætas omnia, et dies mitigabit. Ex agresti vita ad humanitatem mitigatus. Cf. Lenio.

MĪTIS, e, gen. com. Doux. Syn. Moderatus, placatus, lenis, mansuetus. )( Asper, durus, ferus, immanis. Usus: Homo mitissimus et lenissimus. Est illi mite ac tractabile ingenium. Cf. Lenis, Mansuetus.

MĬTRA, æ, f. Mitre, coiffure orientale. Syn. Redimiculum, muliebre capitis ornamentum in coronæ modum.

MITTO, is, mīsi, missum, ere, a. Envoyer, députer. Syn. Ablego. )( Accipio. Phras. Hominem statim mitte, envoyez aussitôt un homme. Hominem, si nondum profectus est, quamprimum fac extrudas, dimittas, submittas, amandes in Græciam; ad illum alleges. Usus: 1. Mitto tibi, ad te litteras. Nullam pro republica vocem misit, il n’a pas fait entendre sa voix pour la défense de la république. 2. Omitto, congédier, bannir, chasser. Certamen, iram, lacrimas mitte. 3. Invado, jeter, lancer, etc. Mittere se in hostem. 4. Educo, émettre, tirer. Mittere sanguinem alicui, saigner qqn.

MIXTUS, a, um, Mêlé. Syn. Confusus, concretus. Usus: Voluptate et molestia mixtus amor.

MŌBĬLIS, e, gen. com. Mobile, changeant. Syn. Volaticus, volubilis, instabilis, inconstans, fluxus, quod modo huc, modo illuc transfertur. )( Constans, stabilis. Usus: 1. Oculus mobilis et lubricus. 2. Levis, caducus, mutabilis, fluxus, inconstant. Te tam mobili in me animo fore non putabam. Cf. Inconstans, Varius. (Mobilia, Vulg.), les biens meubles, le mobilier. Latine: Res moventes, supellex, instrumentum domesticum, quæ moveri possunt. Præda, quæ rerum moventium sit.

MŌBĬLĬTAS, ātis, f. Inconstance, légèreté. Syn. Inconstantia. )( Constantia. Epith. Celerrima. Usus: Quid inconstantia, mobilitate, levitate turpius? Cf. Inconstantia.

MŌBĬLĬTER, Rapidement, promptement. Usus: Animus mobiliter agitatus.

MŎDĔRĀTĒ, D’une manière modérée, avec mesure. Syn. Modeste, modice, temperate, temperanter, parce, restricte, abstinenter. Phras. Dignitate moderate usus est, il usa de son autorité avec modération. Modice et scienter usus est; modice et modeste; modeste et abstinenter se in prætura gessit; parce et molliter potestate usus est; in jubendo parcus erat et verecundus; temperate magistratu suo usus est; parce ac restricte potestate sua usus est.

MŎDĔRĀTĬO, ōnis, f. Modération, mesure. Syn. Modestia, modus, temperantia, mediocritas, temperatio, gravitas. )( Superbia, libido, incitatio. Epith. Certa, continens, divina, facilis, magna, singularis, summa. Usus: Etiam in jocando adhibenda, tenenda, servanda est moderatio. Ad usum nostrum definita moderatio rei familiaris. Cf. Moderatus.

MŎDĔRĀTOR, ōris, m. Qui dirige, qui gouverne. Syn. Rector, gubernator. Usus: Tu eris moderator omnium consiliorum meorum. Divina providentia fictrix et moderatrix materiæ.

MŎDĔRĀTUS, a, um, Modéré, sage, tempérant. Syn. Temperatus, æquabilis. )( Asper, durus. Phras. Vir est moderatissimus, cet homme est très modéré. Vir est summa æquitate, temperantia, et bonitate naturæ; qui rebus in omnibus mediocritatem sectatur; in quo summa verecundia et quidam quasi ornatus vitæ temperantia et modestia; quo justiorem, temperantioremque habemus neminem; vir est moderationis expertæ; medii et moderati consilii; qui et temperare suos impetus, et severitatem comitate miscere pulchre norit. Vir est, qui et iram tenere, et in ordinem sese ipse norit cogere; qui in rebus omnibus consilium et modum adhibeat; in quo nihil materiæ neque ad cupiditatem, neque ad audaciam esse videtur; qui acerbiore in neminem imperio, præterquam in se utatur. Cf. Modestus. Usus: Vir castus, moderatus, sanctus. Nihil in eo, nisi ingenuum, moderatum, pudens, pudicum. Convivium moderatum et modestum.

MŎDĔROR, aris, atus sum, ari, d. Modérer; régler, disposer, gouverner. Syn. Modum abhibeo, rego, tempero, guberno, moderationem adhibeo, metior. Adv. Diligenter, vehementer, magnopere. Phras. 1. Moderari sibi novit, il a appris à se modérer. Novit imperare animo, sibi, cupiditatibus; continere linguam, manus a præcipiti impetu; dare spatium iræ, continere dolorem, odium, etc.; cohibere iram, libidinem; modum figere effrenatæ cupiditati; effrenatos animi impetus tanquam in gyrum rationis ducere. Cf. Cohibeo, Coerceo, Frenum, Domo. 2. Vix moderari mihi possum, quin, etc., je puis à peine m’empêcher de... Vix me teneo, vix teneri possum, quin, etc.; vix tempero manibus; vix me retineo; temperatum ægre est. Usus: Te hortor, ut omnia gubernes et modereris prudentia tua. Sententiam suam non sua, sed reip. utilitate moderari. Auditorum aures moderantur oratori.

MŎDESTĒ, Avec modération, mesure, modestie. Syn. Moderate. Usus: Modeste, temperanter et graviter se gessit. Cf. Moderate.

MŎDESTĬA, æ, f. Modération, mesure, réserve, retenue, modestie. Syn. Modus, moderatio, pudor. Epith. Singularis, summa, virginalis. Usus: Modestia est in animo continens moderatio cupiditatum omnium, per quam pudor honestus claram et stabilem comparat auctoritatem. Cf. Modestus.

MŎDESTUS, a, um, Modéré, modeste, réservé, sage. Syn. Pudens, minime ambitiosus, commodus. Phras. 1. Homo est perquam modestus, cet homme est on ne peut plus réservé. Modestissimis est moribus; summo pudore ac temperantia; ad omnem modestiam compositus; ita compositis est moribus, ut nec manum, nec oculum sine causa moveat, et decorum in statu ac incessu teneat; motu omni, ac statu pudorem, ingenuitatemque præstat; modestiæ speciem præ se fert pulcherrimam; commendat hominem verecundus pudor, index probitatis, virtutumque custos. 2. Homo est animo perquam modesto, cet homme est très modéré. Minime ambitiosus est; animo egregie imperare novit; is est, qui et fortunæ magnitudinem possit capere, nec insolentius se efferre; qui fortunam utramque modeste ferat; qui a cupiditate remotissimus; cujus ex ore nunquam neque insolens, neque gloriosum quidquam exire soleat; qui a fastu omni, ac supercilio absit quam longissime. Usus: Modestus et frugi vir. Cf. Moderatus.

MŎDĬCĒ, Dans la mesure convenable, discrètement; médiocrement. Syn. Moderate, mediocriter, modeste. Usus: Modice et scienter honore usus est. Modice illum laudabo, aut etiam intra modum.

MŎDĬCUS, a, um, Médiocre, modique. Syn. Mediocris, paucus. Adv. Valde. Usus: 1. Pecunia mea est ad vulgi opinionem mediocris, ad meam modica. 2. Mediocris, temperatus, moyen, tempéré. Genus dicendi modicum. Esca modica uti. Cf. Paucus.

MŎDĬFĬCĀTUS, a, um, Mesuré, modifié. Syn. Ad certum modum traductus. Usus: Verba ab oratore modificata et inflexa quodammodo, mots dont le sens a été modifié et en qq sorte détourné par l’orateur.

MŎDĬUS, ii, m. Mesure pour le blé; boisseau contenant 16 setiers ou la sixième partie d’un médimne grec. Syn. Sexta pars medimni. Epith. Multi, pleni.

MŎDO, Récemment, tout à l’heure, naguère. Syn. Paulo ante, memoria nostra, nunc, solum. Usus: 1. Modo uno tempore tot viri clari interiere. 2. Saltem, au moins, du moins. Qui hæc mediocriter modo considerarit. 3. Nunc, maintenant. A studiis ante solatium, modo salutem petimus. 4. Tantummodo, seulement, exactement. Hæc omnibus, si ea mediocriter modo considerentur, pertractata esse possunt.

MŎDŬLĀTĒ, D’une manière mesurée, cadencée. Syn. Concinne, numerose, composite. Usus: Fidibus modulate canere.

MŎDŬLOR, aris, atus sum, ari, d. Mesurer, diriger, régler. Syn. Metior, moderor. Usus: Hominum auribus vocem natura modulatur ipsa. Ipsa natura quasi modulatur hominum orationem. Cf. Cano.

MŎDŬLUS, i, m. Petite mesure. Syn. Parvus modus. Usus: Metiri se quemque suo modulo ac pede verum est, il est vrai que chacun se mesure à sa taille et se chausse à son pied (Prov.).

MŎDUS, i, m. Mesure; manière. Syn. Mensura. Epith. Amabilissimus, antiquus, aptus, austerus, bonus, certissimus, florentior, gravis, humanus, magnus, bonus, naturalis, novus, simplex, varius. Hostilis, incredibilis, major, mirandus, miserandus, saliaris, servilis; multi, pressi, flebiles, tardiores, toti. Phras. 1. Perge, quo cœpisti modo, continuez à agir de la même façon. Quam eatenus viam, quam rationem rerum gerendarum secutus es, persequere; quam viam, quam rationem rerum tuarum inivisti, instituisti, ingressus es, tene; quo tenore res tuæ fluere cœpere, eodem ut decurrant, vide. Quæ tibi ratio viaque principio tentata est in rebus tuis, eadem procedant reliqua. Perge tenere viam, quam instituisti. 2. Nunc primum intelligo, quo modo ad honores sit contendendum, je comprends maintenant comment on peut parvenir aux honneurs. Qua ratione via munienda sit ad honores; qua via grassandum ad honores; quo artificio, quibus artibus aditus ad honores recludendus. Nunc tandem vias teneo, nosco, quibus ad honores pervenitur. 3. Modus omnibus in rebus servandus est, en toutes choses, il faut garder la mesure convenable. Omnibus in rebus tenendus, servandus modus est; modum unicuique rei statuere, constituere, finire, definire, terminare, necesse est; ordo in rebus omnibus adhibendus est, et modus. Omnibus in rebus modum retineas; lineam teneas, necesse est. 4. Cave modum excedas, prenez garde de dépasser les bornes. Cave, lineam transeas; fines transeas; modum transgrediaris; modum transeas, excedas; extra modum prodeas. Cf. Transeo. Usus: 1. Id more et modo fecit. Tristitiæ modum res ipsæ terminabunt. Magnum agri modum possidet. Extra, præter, supra modum sumptu prodire. Homo mirum in modum, mirandum, admirabilem in modum, servilem in modum patiens. Modum finire. Modum transire. 2. Finis, terme, bornes, fin. Modum tandem orationis faciamus. Quare faciam modum lugendi. 3. Conditio, condition, genre. Homines cujusquemodi. Ejusdemmodi labor. Jus prætorum uniusmodi et simplex. 4. In musicis, les modes en musique. In musicis numeri et voces et modi.

MŒCHUS, i, m. Adultère, débauché. Syn. Adulter. Cf. Adulterium.

MŒNĬA, ōrum, n. pl. Murs de défense, remparts. Syn. Muri urbis. Epith. Extrema. Usus: Urbes mœnibus sepire, circumdare, cingere, vallare. Mœnia quatere.

MŒRĔO, es, ere, n. et a. Être triste, affligé; déplorer. Syn. Doleo, lugeo, gemo, in mœstitia sum, in mœrore jaceo, voce et querelis dolorem indico, significo. Usus: Filii mortem, de filii morte graviter mœrebat. Cf. Lugeo, Mœror, Tristis, Gemo.

MŒROR, ōris, m. Tristesse, deuil, gémissement. Syn. Mœstitia, tristitia, luctus, squalor, ægritudo. Epith. Assiduus, communis, dignus, domesticus, incredibilis, infinitus, luctuosus, magnus, novus, major, patrius, quotidianus, summus, tantus. Phras. In magno mœrore sum, je suis accablé de tristesse. In maximo mœrore jaceo, versor; mœrori me dedi; mœrore laceror, urgeor, conficior, affligor; in mœstitia sum; in squalore et luctu sum; sordibus et squalore obsitus sum. Cf. Luctus, Tristitia, Lacrimæ. Usus: Mœrorem suscipere, ressentir du chagrin. Mœrorem minuere, deponere, mettre un terme à sa douleur. A mœrore recreari, être soulagé, ranimé.

MŒSTE, Tristement. Syn. Cum mœrore.

MŒSTĬTĬA, æ, f. Tristesse, chagrin, affliction. Syn. Mœror, tristitia. )( Hilaritas. Epith. Præsens, tanta. Severitas et quasi mœstitia orationis. Graves modi mœstitiam inferunt. In mœstitia esse. Mœstitiæ resistere. Cf. Mœror.

MŒSTUS, a, um, Triste, affligé. Syn. Tristis, mœrens, sordidatus, incultus, horridus, capillatus, squalidus. )( Hilaris. Usus: Vultu mœsto, conturbato. Mœstum senem excitavi, in spem erexi. Cf. Tristis.

MŎLA, æ, f. Farine sacrée, c. à d., grains de blé torréfié, mêlé de sel, qu’on répandait sur la tête des victimes. Syn. Far tostum et sale respersum, libatio. Usus: 1. Extis molam simul et vinum inspergunt. 2. Lapis quo frumentum frangitur, meule, moulin. Rhodi molis potius, quam Moloni operam dedit.

MŌLES, is, f. Masse informe, grande, lourde. Epith. Tanta, major, insana, mirifica. Usus: Moles oppositæ fluctibus. Ad utrumque portus cornu moles jecimus. Molem injuriæ vix sustineo. Molem mali a cervicibus reipubl. depellere. Quas aras ille cæsis lucis, substructionum insanis molibus oppresserat. Moles superba, magnifica.

MŎLESTĒ, Avec peine, à regret. Syn. Graviter. Phras. Moleste fero nonnullorum stultitiam, je supporte difficilement la sottise de quelques personnes. Ægre sustineo; haud satis æquo animo fero; adduci non possum, impetrare a me non possum, dementiam nonnullorum ut animo non iniquo feram. Cf. Ægre. Usus: Rem moleste tulit.

MŎLESTĬA, æ, f. Peine, ennui, chagrin. Syn. Cura, sollicitudo, angor, ægritudo, negotium. Epith. Consequens, honestissima, incredibilis, ingens, judicialis, magna, minor, par, propria, provincialis, vetus. Undique confusæ, diuturniores, maximæ, inultæ, magnæ, variæ, tantæ. Phras. 1. Nolo te molestia afficere, je ne veux point vous causer de désagrément. Nolo molestiam tibi afferre, exhibere, aspergere; molestiæ causam dare; molestia afficere; pluribus molestiis implicare; nolo tibi negotium facessere, exhibere; nolo tibi ægre facere; litteris aut querelis aures tuas obtundere; nolo importunis his querelis sæpius tibi obstrepere. 2. Magnam molestiam capio ex perfidia amicorum, la perfidie de mes amis m’accable de chagrin. Magnam molestiam traho, contraho, suscipio, habeo ex perfidia amicorum; in magna molestia sum; magnis molestiis conflictor, vehementer angor, discrucior ex tanta amicorum perfidia. Cf. Ango. 3. Epistola tua omnem mihi ademit molestiam, votre lettre m’a enlevé tout mon chagrin. Omnem mihi delevit molestiam; omni me molestia expedivit, liberavit; omnem molestiam laxavit, diluit, dimovit, depulit, dempsit, levavit; omni a molestia me vindicavit; animum ab omni molestia abduxit; omnem aculeum, qui me adhuc pupugit, evellit. Cf. Levo, Adimo. 4. Molestia ista me tandem liberavi, enfin je me suis débarrassé de ce souci. Exspui tandem hanc animo molestiam; molestiam omnem deposui; a molestiis tandem aberrare cœpi; aberrationem a molestiis tandem reperi. Usus: Hoc molestiæ ea res aspersit. Molestias omnes devoravi; a molestiis absum; vacuus sum molestiis. Ea res mihi renovat, refricat, auget molestiam. Molestiis maximis perfunctus sum. Cf. Molestus.

MŎLESTUS, a, um, Qui est à charge, embarrassant, incommode, fâcheux. Syn. Gravis, intempestivus, odiosus, laboriosus, negotiosus. Adv. Omnino, valde, magnopere, sane, diuturne. Phras. 1. Molestum mihi illud est, cela m’est à charge. Illud me pungit; mordet me illud; illud grave mihi est; oneri mihi illud est; odio mihi illud est, et fastidio; negotium illud facessit, conflat, exhibet; urit me illud gravissime. 2. Non ero tibi molestus litterarum crebritate, je ne vous ennuierai point par mes lettres fréquentes. Non obtundam sæpius aures tuas crebritate litterarum; non erunt tam frequentes epistolæ, ut pertimescas; litterarum frequentia multum molestiæ tibi non aspergam; non obstrepam multis epistolis; non obtundam te pluribus epistolis. 3. Non ero molestus pluribus querelis, je ne vous incommoderai point en me plaignant davantage. Non obturbabo, nec aures crebritate querelarum violabo; non offendam aures; non gravis ero auribus tuis; non onerabo aures tuas pluribus querelis; non pergam aures tundere querelis odiosis; non obtundam ea de re sæpius; non committam, ut importunitatem meam accusare possis. Cf. Interpello. Usus: Nihil negotiosius aut molestius hac provincia. Amicitia nunquam molesta est. Cf. Odiosus.

MŌLĪMEN, ĭnis, n. Effort pour atteindre un but; grandeur, importance. Syn. Molitio. Usus: Res suo ipsa molimine gravis.

MŌLĬOR, īris, ītus sum, iri, d. Mettre qqchose en mouvement, préparer, disposer. Syn. Ago, struo, conor, machinor, paro, comparo. Adv. Aliquando, amplius, maxime, nefarie, occulte, obscure, palam. Phras. Molitur magnum aliquid, il entreprend qqchose de grand. Nihil medium, sed immensa omnia volvit animo; rem suscipit, aggreditur, sibi sumit plenam periculi et laboris. Cf. Magnus. Usus: Moliri alicui calamitatem, bellum, periculum, insidias, pestem, corruptelam judicii. Moliri semper aliquid et agere. Moliri e terra naves. Cf. Conor, Contendo.

MŌLĪTĬO, ōnis, f. Travail difficile, entreprise pénible; moyens d’action. Syn. Machinatio, fabricatio. Epith. Nova, tanta. Usus: En parl. de la création du monde: Quæ molitio, quæ ferramenta, qui vectes, quæ machinæ, qui ministri tanti muneris fuerunt? Quels puissants moyens d’action, etc. (a dû employer l’Architecte du monde).

MŌLĪTOR, ōris, m. Celui qui disposé, constructeur. Syn. Machinator, fabricator, architectus. Usus: Effector mundi et molitor DEUS, DIEU créateur et architecte de l’univers.

MOLLĬO, is, īvi et ĭi, ītum, ire, a. Rendre mou, amollir, assouplir. Syn. Mitigo, mulceo. )( Durum facio. Usus: Poetæ molliunt animos et effeminant.

MOLLIS, e, gen. com. Mou, flexible; efféminé. Syn. Tener, tractabilis, flexibilis, effeminatus. )( Durus. Adv. Nimis. Phras. Homo est nimium mollis et effeminatus, cet homme est trop mou, trop efféminé. Homo est mollitia liquescens et fluens; unguentis oblitus; vino luxuque languidus; coma calamistrata, quique omnia ad voluptatem corporis referat; qui unguentis niteat; cui capilli compti, madentes cincinnorum fimbriæ, fluentes, cerussatæque buccæ; cujus domus cantu et cymbalis semper personat; bomo cogitationibus mollissimis effeminatus; enervato animo ac muliebri; mollis natura, cultu mollissimo; cujus animus umbris, deliciis, otio, languore, desidia dudum infectus. Cf. Voluptas. Usus: Philosophus mollis, enervatus, languidus. Infima auricula mollior. Oratio mollior. Modestior et ad præcepta capienda mollior adolescens.

MOLLĬTER, Mollement; de bonne grâce. Syn. Cum luxu. )( Duriter. Usus: 1. Molliter ac delicate vivere. Molliter recubare. 2. Quod ferendum est molliter sapienti, ce que le sage doit supporter de bonne grâce.

MOLLĬTĬA, æ, et MOLLĬTĬES, ēi, f. Sensibilité, délicatesse, défaut d’énergie, mollesse. Syn. Mollitudo, teneritas. )( Duritia. Usus: Civitatis mores lapsi ad mollitiem. Quæ ista animi est mollities. Ejicienda enim vero hæc mollities animi. Liquescimus fluimusque mollitia. Cf. Mollis.

MOLLĬTŪDO, ĭnis, f. Souplesse, flexibilité. Epith. Spongiæ similis. Usus: Mollitudo corporis, vocis, pulmonum.

MŌMENTUM, i, n. Moment; poids, importance. Syn. Punctum temporis, pondus, vis. Epith. Magnum, parvum, par, perleve. Phras. 1. Momento evanuit, il disparut en un clin d’œil. Ad punctum temporis; momento temporis; puncto temporis; e vestigio temporis evanuit. 2. Res est magni momenti, l’affaire est très importante. Res est, in qua existimatio agitur; multum in ea re momenti est; magnum habet ea res momentum; agitur salus multorum, aguntur vectigalia, etc., ea in re; agitur, geritur negotium anceps et periculosæ plenum aleæ. Cf. Gravis, Magnus. Usus: 1. Minimis momentis maximæ fiunt temporis inclinationes, les plus petites causes amènent les plus grandes variations. Observare omnia temporis momenta. 2. Pondus, valeur, prix, cas, importance. Res æstimare, suisque momentis ponderare. Si quid habet momenti commendatio mea. Magno momento est ad beate vivendum. Nihil in his est momenti. Rei alicui momentum facere, faire grand cas de qqchose. Hujus testimonium propter turpitudinem vitæ nullius momenti putatur, son témoignage est considéré comme de nulle valeur, n’a aucune autorité.

MŎNĂCHUS, i, m. Moine, solitaire. Phras. Monachus factus est, il se fit moine. Rebus humanis et caducis, vitæ hujus commodis ac voluptatibus nuntium remisit; omnia vitæ hujus blandimenta abjecit, deseruit, despexit, conculcavit; rebus mortalibus valere jussis, DEO se in sacra familia devovit; in sacram ac religiosam se familiam dicavit; sacræ familiæ instituta professus est; ad religiosorum virorum ordinem animum appulit; christianæ militiæ sub vexillo ac nomine Sancti N. nomen dedit; religiosa castra secutus est; in ordinem, sacram familiam S. N. adscitus, adscriptus, cooptatus est. Religiosæ familiæ se addixit, sacramento se obligavit, auctoratus est. In familiam sacram, in cœnobium se contulit religionis causa; in Religiosorum domicilium se inclusit; in cœnobium se conclusit: ad Christi vexilla confugit, convolavit; religiosæ militiæ sacramento se obligavit, Christo duce stipendia meriturus. In familiam se sacram abdidit; inter sacri ordinis homines nomen professus est; in familiam DEO dicatam aggregatus est.

MŎNĒDŬLA, æ, f. Choucas, oiseau. Avis monetæ cupida, et sic dicta, quod aurum furetur. Usus: Non plus aurum tibi, quam monedulæ committebant.

MŎNĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Faire penser à, avertir; exhorter, engager; instruire. Syn. Admoneo, suadeo, hortor, præcipio, prædico, auctor sum vel fio. Adv. Acrius, accuratissime, amice, diligenter, identidem, magnopere, prudenter, recte, sapienter, sero, temere, varie. Phras. 1. Monere non desistam, je ne cesserai de vous avertir. Monitis, consiliis perurgebo; officii te commonere, commonefacere non desistam; auctor hortatorque tibi ubique adero; instabo monitis, consiliis, hortatibus; non deero, monebo, prædicabo, denuntiabo, testabor DEUM ac homines. 2. Monuit me amicus de visendo patruo, mon ami m’a engagé à aller voir mon oncle. Amicus in eam mentem me impulit, eam mentem dedit, mentem injecit, ut patruum inviserem; amicus auctor mihi fuit, ut patruum salutarem. Amici admonitu et invitatu patruum accessi. Usus: Accuratissime me de re monuit. Cf. Hortor, Impello, Incito, Excito.

MŎNĒTA, æ, f. Surnom de Junon, dont le temple à Rome était le lieu où on fabriquait la monnaie; inde metaph. Hôtel des monnaies; monnaie. Usus: Juno moneta.

MŎNĒTĀLIS, e, gen. com. Relatif à la monnaie, monétaire. Syn. Qui monetam cudit. Usus: Triumviri monetales, triumvirs monétaires, directeurs de la monnaie.

Mŏnĭălis, is, f. Religieuse. Phras. Virgo Christo consecrata; virgo DEO sacra vel dicata; quæ virginitatis sponsione DEO sese obligavit; virginitatem suam in perpetuum DEO consecravit; quæ se in sacrarum virginum collegium abdidit; quæ se a profanarum rerum strepitu, amore abstractam uni DEO sacras inter virgines devovit; quæ virginitatem suam uni DEO consecratam religiosos inter parietes conclusit. Cf. Monachus.

MŎNĪLE, is, m. Collier, ornement. Usus: Monile ex auro et gemmis.

MŎNĬMENTUM et MŎNŬMENTUM, i, n. Monument, souvenir, tout ce qui rappelle le souvenir d’une personne ou d’une chose. Syn. Memoria, litteræ, commentarii, moles, opus publicum, tropæum. Epith. Æternum, amplissimum, celeberrimum, clarum, gloriosum, gratum, illustrissimum, immortale, amplissimum, marmoreum, atticum, certum, gravissimum, perenne, ære perennius. Pauca, plena, præclara, publica, pulcherrima, religiosa, sempiterna, summa, tecta, vetera. Usus: 1. Cupio, res meas monimentis litterarum commendari, mandari. Amplissimis monimentis consecrare memoriam nominis. Monimentis proditum testatumque reperimus. Publicis monimentis rerum gestarum, annalium monimentis celebrare. Monimentum statuere, ponere, relinquere, præbere; in animis condere et collocare. Testimonium ac monimentum virtutis, honoris, gloriæ, rerum gestarum. 2. Sepulcrum, tombeau. Sepulcrorum monimenta et elogia. Aditus monimentorum suorum carminibus exornare.

MŎNĬTĬO, ōnis, f. Avertissement, avis, exhortation. Syn. Admonitio, monitum. Usus: Monitio acerbitate, objurgatio contumelia vacare debet.

MŎNĬTOR, ōris, m. Celui qui avertit, qui fait souvenir. Syn. Admonitor. Epith. Fatuus. Usus: Cæsar auctor et monitor hujus sententiæ.

MŎNĬTUM, i, n. Avis; conseil. Syn. Præceptum, monitio. Phras. Monitis tuis parui, j’ai obéi à vos conseils. Meæ aures tuis monitis semper patuere; præcepta nequaquam surdis auribus cecinisti; tuis monitis ac præceptis ducendum me præbui; tuis monitis auscultavi. Cf. Obedio. Usus: Tuis monitis et consiliis nitar. Cf. Consilium.

MŎNĬTŬS, ūs, m. Avertissement. Syn. Monitio. Usus: Divino monitu.

MONS, tis, m. Montagne. Syn. Alpes. Epith. Communis, altus, apricus, sacer; altissimi, impendentes, patrii, silvestres, vestiti. Phras. 1. Regio tota undique montes habet, tout le pays est couvert de montagnes. Perpetuis montibus continetur; perpetuo jugo montis asperi et prærupti includitur; regio cincta, circumvallata montibus; regio circumjectis montibus tanquam vallo septa. 2. Mons altus, montagne élevée. Mons editi in altitudinem ingentem cacuminis; jugum montis cœlo junctum; mons in ingentem altitudinem exsurgens, surgens. 3. Mons in acutum cacumen desinens, montagne finissant en une cime aiguë. Mons in angustum dorsum cuneatus; mons, cujus jugum in acutum cacumen exsurgit. 4. Mons rupibus horridus, mont couvert de rochers. Mons præruptus, saxisque et cotibus impeditus, mons vastus ab natura et humano cultu. Usus: Infimæ radices montis, le pied d’une montagne. Jugum montium cepit, quorum perpetuum jugum in Persidem excurrit. Edita montium occupat. Qua se montium jugum paulatim demittit. Dorsum ejus montis æquum satis, sed angustum. Danubius molli et clementer edito montis jugo effusus.

Mons Calvariæ, Le Calvaire. Phras. Mons morientis in cruce Servatoris nostri memoriæ consecratus. Mons obitu acerbissima Christi morte ad memoriam insignis.

MONSTRO, as, avi, atum, are, a. Montrer, indiquer, désigner. Syn. Demonstro, commonstro, ostendo, doceo, patefacio, digitum ad rem, in aliquem intendo. Adv. Benigne, comiter, non gravate. Usus: Viam erranti comiter monstrare. Monstrabis, quæ non intelligo. Cf. Ostendo.