← Retour

Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.

16px
100%

TRĪTĬCUM, i, n. Froment, blé. Syn. Frumentum.

TRĪTUS, a, um, En parl. langage: Connu, commun, ordinaire, rebattu, trivial. Syn. Decantatus, contritus, pervagatus, contemptus. Usus: Tritum sermone, vetustate proverbium. Res trita, communis et pervulgata. Itinere trito incedere, marcher dans un chemin battu. Cf. Vulgaris.

TRĪTŬS, ūs, m. (abl. sing. tantum.) Action de frotter, frottement. Usus: Conflictu trituque lapidis ignem elicere.

TRĬUMPHĀLIS, e, gen. com. De triomphe, triomphal. Usus: Porta, vehiculum, ornamenta triumphalia.

TRĬUMPHO, as, avi, atum, are, n. Triompher, obtenir les honneurs du triomphe. Syn. Triumphum ago; Capitolium curru invehor, in Capitolium cum insigni laurea invehor. Usus: 1. Amplissime atque honestissime triumphare. 2. Transl. Exsultare lætitia, gaudio triumphare. Hic exsultat oratio et triumphat.

TRĬUMPHUS, i, m. Triomphe, entrée d’un général victorieux. Syn. Imperatoris; ducis, victoris pompa, cum laurea togaque palmata in Capitolium invecti. Epith. Falsus, castellanus, justissimus, clarissimus, recens, amplissimus, certissimus et inanissimus, gratissimus, jucundissimus, magnus, verus, justus, navalis. Usus: Triumphum alicui decernere; triumphum habere, agere, deportare. Aliquem ad triumphum revocare laureamque illi insignem deferre. Disseres de triumpho: quid tandem habet iste currus? quid vincti ante currum duces? quid simulacra oppidorum? quid argentum? quid aurum? quid legati in equis et tribuni? quid clamor militum? quid tota illa pompa? quid vehi per urbem?

TRĬUMVĬRĀTŬS, ūs, m. Dignité de triumvir, triumvirat. Syn. Triumvirum magistratus.

TRĬUMVĬRI, ōrum, m. pl. Triumvirs, commissaires chargés de différentes fonctions. Epith. Capitales. Usus: Triumviri capitales, magistrats chargés de surveiller les prisons et de veiller à l’exécution des sentences capitales.

TRĬVĬUM, ĭi, n. Endroit où aboutissent trois chemins, carrefour. Syn. Ubi tres viæ concurrunt. Usus: Maledictum de trivio arripere, ramasser une injure qui traîne dans les rues.

TRŎCHUS, i, m. Trochus, cercle avec lequel jouent les enfants. Syn. Turbo quo ludunt pueri.

TRŎPÆUM, i, n. Monument de victoire, trophée. Syn. Victoriæ monumentum. Usus: In Macedonia tropæa statuit, posuit, constituit, quæ bellicæ laudis victoriæque insignia ac monumenta sunt. Urbs tropæis ac triumphis ornata ac dicata.

TRŎPUS, i, m. Trope, emploi métaphorique ou figuré d’un mot. Syn. Verborum immutatio.

TRŬCĪDĀTĬO, ōnis, f. Action d’égorger massacre, carnage. Cædes, clades. Usus: De Clodianis lapidationibus, insidiis, trucidationibus.

TRŬCĪDO, as, avi, atum, are, a. Tuer, égorger. Syn. Occido, interficio, multis vulneribus concido, confido. Cf. Occido, Interficio.

TRŬCŬLENTER, D’une manière farouche, dure, cruelle. Usus: Atrociter et truculenter se gerere.

TRŬCŬLENTUS, a, um, Farouche, dur; qui a l’air cruel, terrible. Syn. Terribilis aspectu, trux, atrox. Cf. Crudelis.

TRŪDO, is, si, sum, dere, a. Pousser avec force. Syn. Impello. Usus: Ad mortem, ad supplicium se trudi videbat, traîner, mener.

TRULLA, æ, f. Vase à puiser. Usus: Trulla excavata cum manubrio aureo.

TRUNCUS, i, m. Tronc d’arbre, tronc. Syn. Stipes. Epith. Tantus, tutior, totus. Usus: 1. In arboribus truncus, rami, folia. 2. Transl. Truncus corporis, en parl. du corps humain: le tronc, le buste. 3. Stolidus, homme stupide, bûche, souche. Hic truncus ac stipes consulatum sustineat.

TRŬTĬNA, æ, f. Balance, trébuchet. Statera. Usus: Populari trutina rem examinare, juger les choses à une sorte de balance populaire.

TRUX, trŭcis, omn. gen. Sauvage, farouche, cruel, féroce. Syn. Truculentus, atrox. Cf. Crudelis.

TU, Tu, toi. Usus: Tu mihi etiam legis mentionem facies.

TŬBA, æ, f. Trompette. Syn. Buccina. Usus: Tubæ sonitum in bello non fert. Tuba, ad tubam canere; tubam inflare.

TŪBER, ĕris, n. Tumeur, bosse, excroissance. Syn. Terræ collum, tumor.

TŬBUS, i, m. Tube, canal; trompette. Syn. Fistula. Usus: Ductus aquarum, quos illi tubos vocant.

TŬĔOR, eris, ĭtus sum, eri, d. a. Veiller sur, protéger, défendre. Syn. Tutor, servo, conservo, custodio, foveo, præsideo. )( Derelinquo. Adv. Castissime, commodius, demisse, diligenter, facile, flagitiose, fortiter, honestissime, lautius, male, maxime, melius, mirifice, parum, perfacile, præclare, privatim, prudenter, publice, sanctissime, vigilanter, munifice, æque, admodum. Phras. Hunc tu, quæso, omnibus modis tuere, je vous en supplie, protégez cet homme de toutes les façons. Sartum, tectum, ut aiunt, ab omnique incommodo, detrimento, molestia sincerum integrumque conserves, in omnibus rebus tegas velim; eum in præsidio ac tutela auctoritatis tuæ latere patiaris; ejus salutem tua benevolentia, præsidio, custodia tuteris; ejus capitis custodiam nunquam dimittas; sine tua tuitione salvum esse non posse existimes. Cf. Defendo, Foveo, Faveo. Usus: Tueri munus suum, mediocritatem in omnibus rebus, societatem conjunctionis humanæ. Hunc Cæsar omnibus præsidiis tuetur ac defendit. Rem familiarem, gratiam et auctoritatem suam tueri et conservare, conserver ses biens, son crédit et son autorité.

TŬGŬRĬUM, ĭi, n. Hutte de paysan, cabane. Syn. Habitatio rustici.

TŬĬTĬO, ōnis, f. Garde, conservation, défense, protection. Syn. Custodia.

TUM, Alors; tant... tant, et... et; tantôt... tantôt. Syn. Tunc, illa tempestate; partim. Usus: Quid tum inde? Cum alia multa, tum hoc maxime. Tum Græce, tum Latine, tant en grec qu’en latin, et en grec et en latin, en grec comme en latin. Modo unum, tum autem plures vidi.

TŬMĔO, es, ŭi, ere, n. S’enfler, se gonfler, s’emporter. Syn. Turgeo, turgesco, in tumore sum. Adv. Penitus. Usus: Sapientis animus nunquam turgescit, nunquam tumet, l’âme du sage ne s’emporte jamais, jamais elle n’est gonflée de colère. Negotia tument, les affaires sont dans un état alarmant, couvent quelque désastre.

TŬMĬDUS, a, um, Enflé, gonflé; irrité, courroucé. Syn. Turgidus, inflatus, velut omnes dictaturas consulatusque gereret in voce viribusque suis. Usus: Membrum vitiose tumidum, membre tuméfié. Serpens inflato collo, tumidis cervicibus, au cou gonflé. Cf. Superbus, Arrogans.

TŬMOR, ōris, m. État de ce qui est enflé; agitation, emportement. Syn. Inflatio. Epith. Repentinus, recens. Usus: Repentinus oculorum tumor. Erat in tumore animus, son âme était soulevée. Recedit jam animi tumor. Ne desererem hunc tumorem rerum, cette fermentation, ces troubles sur le point d’éclater. Cf. Superbia.

TŬMULTŬĀRĬUS, a, um. Levé à la hâte; fait à la hâte, précipité, désordonné. Syn. Properatus, subitarius, repentinus. Usus: Dux, miles, exercitus tumultuarius. Sermo fortuitus et tumultuarius, discours improvisé.

TŬMULTŬĀTĬO, ōnis, f. Bruit, tumulte.

TŬMULTŬOR, aris, atus sum, ari, d. Être en désordre; s’agiter, se soulever. Syn. Turbas facio, inquietus sum. Usus: Quid tumultuaris soror? quid insanis? Pourquoi tout ce bruit, ma sœur? es-tu folle? Cf. Turba, Tumultus.

TŬMULTŬŌSĒ, D’une manière pleine de trouble, confuse, bruyante. Syn. Magno tumultu. Phras. Tumultuose agere, agir d’une manière désordonnée, faire une révolution. Mare cœlo miscere; cœlum ac terras miscere; tragœdias, tumultum excitare; turbas facere, concire; tragœdias efficere. Cf. Turba, Tumultus.

TŬMULTŬŌSUS, a, um, Désordonné, confus, bruyant. Syn. Turbulentus. Usus: Tumultuosa et seditiosa vita, oratio.

TŬMULTŬS, ūs, m. Désordre, tumulte; trouble de l’esprit, crainte. Syn. Motus, turba, seditio; trepidatio. Epith. Civilis, domesticus, finitimus, magnus, proximus, tantus, terribilis. Phras. 1. Periculum est aperti tumultus, on redoute des troubles publics. Res pro seditione est; res ad seditionem spectat; res a consilio ad vim abit; in metu sumus, ne qua repentina vis in civitate exsistat; ne quid turbulenti conflent; ne qua in civitate tempestas excitetur, cooriatur. Tempestas a seditiosis civibus urbi impendet certissima. 2. Ea res ingentem tumultum fecit, cette affaire excita un grand désordre. Ingentem in urbe tumultum excitavit, fecit, præbuit, commovit, conflavit, concivit; turbas ingentes fecit, concivit; ea re effectum est, ut omnia terrore et tumultu streperent; ut tumultu cuncta turbarentur. Cf. Turba, Turbo, Seditio. Usus: Quid hos tumultus ciemus? Conticescente tumultu. Tumultum, rixas, jurgia comprimere, sedare, componere, apaiser le bruit, le désordre.

TŬMŬLUS, i, m. Élévation de terrain, éminence, tertre. Syn. Locus ex terra leviter eminens. Epith. Excellens. Usus: 1. Tumuli silvestres. 2. Sepulcrum, tombeau. Alexander cum ad Achillis tumulum in Sigeo adstitisset Cf. Collis, Sepulcrum.

TUNC, Alors. Syn. Tum, illo tempore, illa tempestate, per id tempus, per id temporis. )( Nunc. Usus: Sed erat tunc excusatio, nunc nulla est.

TUNDO, is, tŭtūdi, tunsum, ere, a. Battre à coups redoublés, frapper. Syn. Cædo, pulso, verbero. Adv. Nihilominus, vehementissime. Usus: Bacillo oculos alicui tundere, pocher les yeux de qqn à coups de bâton. Cf. Pulso, Verbero.

TŬNĬCA, æ, f. Vêtement de dessous des Romains, tunique. Syn. Vestis brevior virorum. Epith. Pulla, solivaga, talaris, manicata, trita. Usus: Cum tunica et pallio. Tunicam ponere.

TŬNĬCĀTUS, a, um. Vêtu d’une tunique, en tunique. Usus: Metus tunicatorum, frayeur du menu peuple, des gens de basse condition, vêtus seulement d’une tunique.

TURBA, æ, f. Foule en désordre, multitude, cohue; trouble, désordre, confusion. Syn. Multitudo, conventus hominum, concio, multitudo in unum conglobata ac semetipsam turba impediens; juvenum manus, juvenum globus, circumfusa in concionis modum turba confertissima; vulgus; seditio, vis, tumultus. Epith. Magna, media, nocturna, nova, prætoria, similis, vana. Usus: 1. Ex hac turba et colluvie discedam. 2. Tumultus, seditio, scène de désordre, tumulte. Ingentes turbas concitare, moliri, facere, concire. 3. Perturbatio, confusion. Ecce nova turba et rixa. Quanta in turba et confusione rerum vivimus! dans quel désordre et dans quelle confusion de toutes choses nous vivons! E turbis se evolvere, exsolvere. Cf. Multi.

TURBĀTĒ, En désordre. Usus: Omnia raptim et turbate aguntur.

TURBĀTOR, ōris, m. Celui qui trouble, perturbateur. Usus: Pacis turbator.

TURBĬDĒ, Avec trouble, avec confusion. Syn. Turbulenter, inconstanter.

TURBĬDUS, a, um, Troublé, agité, confus. Syn. Perturbatus, confusus. Phras. 1. Nunquam illum æque turbidum vidi, je ne l’ai jamais vu aussi troublé. Tanto animi motu perturbatum, ita perculsum percussumque, nihil ut consilio, ratione, ordine ageret, nec lingua, nec ore consisteret, numquam vidi. Commotum sæpe perculsumque vidi antea, sed nunc adeo color ipse immutatus est, vultus, oratio, mens denique ipsa excidit et conscientia peccati mutum, exanimatum ac vix vivum reliquit. Confusus animo, nec auribus quidem et oculis satis constat; neque animo, neque lingua satis compos, vix apud se est, ita perturbato atque incerto præ ægritudine animo est. Hominem tam commotum nunquam vidi alias, sic ut nec animus illi suppetere nec constare mens sana videretur. Eo nuntio ita percussus est, ut animo adesse eum nemo existimaret. Usus: 1. Mens omni turbido motu semper vacans. 2. Impurus, sordidus, trouble, fangeux. Aqua turbida et cadaveribus inquinata, eau trouble et souillée par le séjour des cadavres. 3. Miser, calamitosus, funeste, malheureux. Turbidis rebus, temporibus adversis.

TURBO, as, avi, atum, are, a. Mettre en désordre, troubler, agiter, inquiéter. Syn. Obturbo, perturbo, misceo, permisceo. Phras. Omnia in republica turbantur, la république est pleine de troubles. Nullum tam turbulentum reipublicæ tempus fuit; annus est domi forisque infestus; plurimum turbarum infinita hominum licentia concitum est; nusquam res quietæ; omnia divina humanaque jura miscentur; civilibus fluctibus tument omnia, maximæ ubique turbæ et tragœdiæ excitantur, efficiuntur. Tumultus non jam foro se continet, sed totam passim urbem pervadit. Ex agris in urbem tumultus penetrat, spemque omnem concordiæ exturbat. Tumultus repens ex agris in urbem illatus rempublicam in summum discrimen adducit. Perlatus ad cives tumultus omnem reipublicæ statum convellit, conturbat, inflammat. Urbes et oppida implentur. 2. Is casus vehementer me turbavit, cet événement m’a fortement troublé. Mirifice me perculit; omnem animi statum inflammavit, incitavit, conturbavit; mentem propemodum e sua sede et statu dimovit; mentem prope exturbavit meam, consilium eripuit. Usus: In Hispania turbatum est aliquid. Omnia turbavit et miscuit. Vide ne quid turbet. Turbare aliquid ac pacem sollicitare.

TURBO, ĭnis, m. Tourbillon. Syn. Ventus omnia turbans ac involvens. Epith. Maximus, sævus. Usus: 1. Tanquam turbine aliquo et tempestate everti. Tu procella patriæ, turbo et tempestas pacis. 2. Coni figura inversa, toupie, sabot. Turbinem versare.

TURBŬLENTĒ, D’une manière orageuse, avec trouble, confusion, désordre. Syn. Turbide, temere.

TURBULENTUS, a, um, Plein de confusion, de désordre. Turbidus, nata in vanos tumultus ingenia. )( Tranquillus. Adv. Necessario. Usus: Turbulenta, temeraria, cæca consilia. Tempora, tempestas reipublicæ turbulenta. Cf. Turbidus.

TURGĔO, es, et TURGESCO, is, ere, n. S’enfler, se gonfler; être enflé, gonflé. Syn. Tumeo, inflatus sum. Adv. Penitus.

TURGĬDUS, a, um, Enflé, gonflé. Syn. Tumidus, inflatus.

TURMA, æ, f. Escadron, troupe de cavalerie. Syn. Equitum ordo, globus, manus.

TURMĀLIS, e, gen. com. Relatif à un escadron, d’escadron. Usus: Scipio ille major Corinthiis statuam pollicentibus eo loco, ubi essent aliorum imperatorum, turmales dixit displicere, les Corinthiens promettaient à Scipion de lui ériger une statue à côté de celles de leurs généraux: Je n’aime pas les escadrons, dit-il, c. à d., la foule (à être confondu dans la foule).

TURMĀTIM, Par compagnies, par escadrons. Syn. Per turmas, agmine.

TURPĬCULUS, a, um, Un peu laid, assez laid. Usus: Jocus in turpiculis rebus ponitur, la plaisanterie s’applique aux choses basses et laides.

TURPĬFĬCĀTUS, a, um, Souillé, dégradé, défiguré. Usus: Depravatio ac fœditas turpificati animi.

TURPIS, e, gen. com. Laid, difforme; honteux. Syn. Inhonestus, deformis, fœdus, inquinatus, infamis, flagitiosus, nequam. Adv. Æque, omnino non. Phras. 1. Cave ne quid turpe admittas, prenez garde de faire qqche de honteux. Ne quid dissolute ac turpiter agas; ne quid dedecoris admittas, aut quod fœdum sit et flagitiosum, quod crimini esse possit; vide ne quid indecore effeminateque facias; ne in turpem verborum obscœnitatem delabare; ne quid in tua vita moribusque maculæ hæreat, resideat; ne probrum, labem ac infamiam moribus aspergas tuis, aut majorum claritudini inferas; ne priores tuas laudes vitæ turpitudine deformes. Cave ne quod dedecus suscipias, concipias, in te admittas; ne in flagitiis, in dedecore voluteris; ne in flagitia te ingurgites. 2. Hoc apud illos turpe non est, chez eux, cela n’a rien d’infamant. Nullam ea res apud illos infamiam habet; in vitiis illud non ponitur; illud in rebus turpibus non habetur; illud turpe nemo putat, existimat; eorum moribus illud ab honestate remotum non est. Id nemini est turpitudini; illud eorum moribus nefas non habetur; illud eorum moribus flagitium non est. Usus: Luxuria tum omni ætati turpis, tum senectuti est fœdissima, la débauche, honteuse à tout âge, est surtout dégradante pour la vieillesse. Id non modo turpe est, sed sceleratum et nefarium. Turpis homo, vita infamis.

TURPĬTER, D’une manière honteuse, infâme. Syn. Turpe, obscœne, nequiter, nefarie. Usus: Timeo ne quid turpiter faciam.

TURPĬTŪDO, ĭnis, f. Laideur morale, honte, turpitude, infamie. Syn. Deformitas, obscœnitas, infamia, macula, flagitium, dedecus, labes, deformatio, depravatio, fœditas. Epith. Accusabilis, domestica, flagitiosa, insignis, major, maxima, nefaria, sempiterna, singularis, summa, tota, vera ficta, plurima. Usus: Nulla pars vitæ ejus summæ turpitudinis fuit expers. Omni turpitudine se fœdavit, quam ille nunquam eluet aut delebit Nihil non turpitudinis subiit; omni turpitudine notatus est. Ea causa turpitudinem habet. Omnia fugiendæ turpitudinis adipiscendæque honestatis causa facio, je fais tout pour éviter le déshonneur et mériter la considération publique. Cf. Dedecus, Turpis.

TURPO, as, avi, atum, are, a. Rendre laid, défigurer, souiller. Syn. Fœdo. Usus: Jovis aram sanguine turpat. Poet.

TURRIS, is, f. Tour. Celsa moles. Epith. Alta, altissima. Usus: Ex alta turri situ et opere multum edita dejectus.

TURTUR, ŭris, m. Tourterelle.

TUSSĬO, is, ire, n. Tousser. Syn. Tussi laboro, tussi urgeor.

TUSSIS, is, f. Toux. Syn. Screatus. Usus: Tussim pectore expellere.

1. TŪTĔ, Toi-même. Syn. Tu ipse. Usus: Ut tute mihi præcepisti.

2. TŪTĒ, Sûrement, en sûreté. Syn. Tuto, impune.

TŪTĒLA, æ, f. Soins vigilants, garde, conservation, défense; tutelle. Syn. Fides, defensio, patrocinium, clientela. Epith. Legitima, præclara; turpis. Usus: Filios suos alicujus tutelæ commendare; in tutelam alicui tradere; tutelæ subjicere. Pupillus cum primum in tutelam venerit; in tutela fuerit. Tutela se abdicare. Omnia hæc nostra latent in tutela et præsidio armorum. Cf. Præsidium.

1. TŪTOR, aris, atus sum, ari, d. a. Veiller à ou sur, garder, protéger, défendre. Syn. Tueor, salvum, invictum præsto. Adv. Accuratissime, copiosius, facile. Usus: Provinciam, fines armis tutari. Cf. Tueor.

2. TŪTOR, ōris, m. Protecteur, défenseur; tuteur (t. de droit). Syn. Defensor, patronus. Epith. Castus, fidelis, legitimus, verus, annuus. Usus: Tutorem alicui instituere. In tutorum potestate est pupillus. Respublica orba consulis fidem, tanquam legitimi tutoris implorat. Tutor religionis.

TŪTUS, a, um, Qui est en sûreté, qui ne court aucun danger, qui n’a rien à craindre. Syn. Metu vel periculo vacuus, tectus; septus, munitus, securus, in tuto locatus; nihil insidiarum habens; sanctus, sacrosanctus. Adv. Maxime, plane, prorsus. Phras. Tutus jam est, maintenant il est en sûreté. In tuto est; in portu navigat; in portu est; in vado est; cautum illi est. Cf. Securus. Usus: Tutam et tranquillam vitam degere. Tutus ab inimicis. In tuto collocare; in tuto esse; mare tutum præstare.

TŬUS, a, um, Ton, ta; le tien, la tienne. Usus: Panætius ille tuus. Tuorum curam gere.

TY̆PUS, i, m. Figure, image. Syn. Signum, forma. Phras. Librum typis edere, imprimer un livre. Typis mandare, commendare, committere; typis exprimere, edere, in lucem emittere; typis excudere, evulgare. Usus: Typos tibi mando.

TY̆RANNĬCĒ, Tyranniquement. Syn. Superbe, crudeliter.

TY̆RANNĬCUS, a, um, Tyrannique, de tyran, cruel. Syn. Leges, facta tyrannica.

TY̆RANNOCTŎNUS, i, m. Meurtrier d’un tyran, tyrannicide. Syn. Tyranni interfector (Vulg. tyrannicida).

TYRANNIS, idis, f. Autorité d’un tyran, tyrannie. Phras. Tyrannidem occupare, s’emparer de la tyrannie. Imperium sibi arripere; regnum invadere; capiti fortunæ regiæ insignia per vim adjicere; regium fastigium affectare et occupare. Usus: Tyrannidem occupare. Tyrannidem evertere, delere.

TY̆RANNUS, i, m. Tyran; monarque absolu, autocrate. Syn. Ereptor libertatis, oppressor civitatis. Epith. Crudelissimus, firmus opibus et voluntate, insanus, crudelis, inanis, gloriosus fama, gratus beneficio, importunus, amens, intolerandus, libidinosus, teter. Usus: Tyrannus quam qui unquam fuit sævissimus ac violentissimus in suos. Nulla est nobis societas cum tyrannis, sed potius summa distractio.

1. ŪBER, ĕris, n. Sein, mamelle. Syn. Mamma.

2. ŪBER, ĕris, omn. gen. Riche, abondant, plein; fécond, fertile. Syn. Fecundus, ferax, fertilis, abundans, copiosus. Usus: Agro bene culto nihil est nec usu uberius, nec specie ornatius, rien ne saurait être ni plus utile ni plus beau qu’un champ bien cultivé. Plenior et uberior ad dicendum, orateur plus plein, plus abondant. Cf. Copiosus.

ŬBERTAS, ātis, f. Richesse, abondance; fertilité. Syn. Abundantia, copia, magnitudo. Epith. Maxima, vetus, summa agrorum. Usus: Omnis ubertas et quasi silva dicendi. Summa ubertas et copia frugum. Cf. Copia.

ŬBĬ, . Syn. Quo loco. Usus: 1. Nemo est quin ubivis quam ibi ubi est esse malit. 2. Postquam, cumprimum, simul ut, dès que. Ubi galli cantum audit, mensam tolli jubet. 3. In quo, (sur quoi, avec quoi, dans lequel). Porticus ubi ambulabam. In ea urbe ubi natus es. Ubi gentium est is homo?

ŬBĬCUMQUE, En quelque lieu que, partout où. Syn. Quocumque in loco, ubi ubi. Usus: Ubicumque gentium et terrarum fueris.

ŬBĬNAM? Où?

ŬBĪQUE, En quelque lieu que ce soit, partout. Usus: Mortales qui ubique sunt.

ŬBĬVIS, En quelque lieu que ce soit, partout. Usus: Ubivis esse malim, quam ibi.

ŪDUS, a, um, Humide, mouillé, arrosé. Syn. Udis oculis respicies, vous regarderez avec des yeux baignés de larmes.

ULCĔRĀTUS, a, um, Ulcéré. Syn. Exulceratus.

ULCĔRŌSUS, a, um, Couvert d’ulcères. Syn. Plenus ulceribus.

ULCISCOR, eris, ultus sum, cisci, d. Punir qqn d’une injustice commise, se venger de lui, ou venger l’injure elle-même. Syn. Vindico, punio, persequor, pœnam repeto, injurias persequor, male meritis refero quod debeo, pœnas sumo, expeto. Phras. 1. Nihil laudabilius esse statuo quam injurias non ulcisci, je ne connais rien de plus digne de louange que le pardon des injures. Nihil ad laudem illustrius esse statuo, quam injurias contemnere, oblivisci; injurias ex animo delere; minime persequi; ultione non persequi; de injuria persequenda, referenda nihil omnino cogitare; referendæ injuriæ curam non suscipere; ultionem injuriarum non spectare, non curare; de referenda injuria minimum laborare. In contemnendis, obliviscendis, ex animo evellendis, ex memoria delendis injuriis, oblivione voluntaria conterendis, eximiam sitam esse laudem mihi persuadeo. 2. Ulciscar istam calumniam, je poursuivrai la vengeance de cette calomnie. Calumniam hanc non inultam patiar; pro istis injuriis graviter ulciscar; injuriam hanc certo persequar; gravem me ad calumnias istas vindicem servabo; ultor ero calumniæ; punitor doloris mei; vindicabo quam acerrime maledicta illa; dolorem ex calumnia meum justa ultione explebo; pœnas pro calumnia graves capiam; justus dolor ad repetendas calumniæ hujus pœnas me excitat, nec inultum id, quidquid est, a me auferes. Usus: Meas injurias nondum sum ultus. Ultus est Sylla hujus victoriæ crudelitatem. Ulcisci inimicum, se venger de son ennemi. Transl. Venger qqn. Fratres occisos, patrem justa per arma ulcisci. Quid tam necessarium tenere arma quibus possis te ulcisci lacessitus, ces armes dont on peut se servir, pour se défendre, quand on est attaqué. Cf. Vindico.

ULCUS, ĕris, n. Ulcère, plaie. Syn. Plaga inveterata et sordida. Usus: Et tu tanquam unguis in hoc ulcere.

ULLUS, a, um, gen. ius, dat. i, Un, quelqu’un, une personne. Syn. Aliquis, unus. Usus: Ullum nummum nemini debeo. Si ulla erit libertas. Sine ullo vel uno metu.

ULTĬMUS, a, um. Le plus éloigné, le plus reculé, extrême, le dernier. Syn. Postremus, extremus, novissimus, summus. Usus: Ex ultimis terris arcessitus. Ab ultimo principio hujus urbis ad hoc tempus.

ULTĬO, ōnis, f. Vengeance. Syn. Vindicta. )( Gratia. Usus: Ultionem parare. Cf. Ulciscor, Vindico.

ULTOR, ōris, m. Vengeur. Syn. Vindex, punitor. Usus: Injuriarum nostrarum ultor.

ULTRA, Au-delà, plus loin. Syn. Supra. )( Citra. Phras. Ultra quam constitueram, progressus sum dicendo, j’ai été plus long dans mon discours que je ne m’étais proposé. Longius vagata est oratio; cursus dictionis longius me extulit provexit; fines dicendi longius ac volueram protuli; orationem produxi longius; quantumcumque me retinui, longius tamen oratione lapsus sum; oratio inter præscriptos dicendi fines non consedit. Usus: Ultra quam satis sit angeris, au-delà de la nécessité. Oratio elegans, ut nihil possit ultra, discours on ne peut plus élégant.

ULTRIX, īcis, f. Celle qui venge, vengeresse (poét.). Syn. Vindex.

ULTRŌ, De ce côté-là; spontanément, librement. Syn. Sponte, non quæsitus. Usus: 1. Omnia ei ultro pollicitus sum, je lui ai tout promis de moi-même. 2. Ultro citroque, çà et là, de côté et d’autre. Syn. Huc illuc, vicissim. Usus: Ultro citroque cursare, navigare, commeare. Beneficia ultro citroque data.

ŬLŬLĀTŬS, ūs, m. Hurlements; cris de douleur. Usus: Victoriam conclamant et ululatum tollunt.

ŬLŬLO, as, avi, atum, are, n. Hurler, pousser des hurlements, crier; canere, chanter avec force inflexions et sons aigus (propr. canum et luporum). Usus: Inclinata et ululanti voce. Cf. Plango.

UMBĬLĪCUS, i, m. Le milieu, le point central; nombril. Epith. Certus. Usus: Is locus qui in medio Siciliæ est, et umbilicus ejus insulæ nominatur, s’appelle le centre de cette île.

UMBO, ōnis, m. Partie centrale et relevée en bosse d’un bouclier; le bouclier lui-même. Usus: Umbonibus incussaque ala sternuntur hostes, les ennemis sont défaits à coup de boucliers et par la seule force des bras.

UMBRA, æ, f. Ombre. Epith. Fatalis, infera, tenuis. Usus: Umbram equitis Romani videtis, simulacrum pristinæ dignitatis. Umbras falsæ gloriæ consectari. Omnes umbras timet. Umbræ et eminentiæ in pictura, l’ombre et la lumière en peinture.

UMBRĀCŬLUM, i, n. Tout objet qui donne de l’ombre, ombrage. Syn. Locus frondibus tectus. Transl. École. Usus: Ex umbraculis eruditorum otioque scholæ in solem et pulverem prodire, procedere, quitter les leçons des savants et la tranquillité de l’école pour braver les ardeurs du soleil et la poussière des combats.

UMBRĀTĬLIS, e, gen. com. Qui reste à l’ombre, paresseux, désœuvré; formé dans une école. Syn. Quod in umbra et otio versatur. Usus: E domestica et umbratili exercitatione medium in agmen, in pulverem, in clamorem, in castra, in aciem forensem prodire, et ex litteris aliquid in lucem aspectumque proferre, sortir du silence de la retraite et s’élancer dans l’arène, au milieu des cris et du tumulte du forum. Oratio mollis et umbratilis. Cf. Fucatus.

UMBRŌSUS, a, um, Qui a beaucoup d’ombre, ombreux, ombragé. Syn. Opacus, umbrifer. Phras. Locus umbrosus, lieu rempli d’ombre. Locus ambientibus ramis, vix in densam umbram cadente sole, contectus; multa arborum frondiumque amœnitate opacatus. Cf. Opacus.

ŪNĀ, Ensemble. Syn. Simul, pariter, communiter. Usus: Si in Italia fueris, erimus una. Cf. Simul.

ŪNĂNĬMIS, e, gen. com. Qui est de même avis, qui est d’accord, unanime. Usus: Unanimes fratres, sodales. Cf. Concors.

ŪNĂNĬMĬTAS, ātis, f. Bon accord, bonne harmonie, bonne intelligence. Usus: Nulla re magis, quam unanimitate regna continentur.

UNCĬA, æ, f. Once. Syn. Assis pars duodecima.

UNCĬNĀTUS, a, um, Crochu. Syn. Aduncus, hamatus.

UNCTĬO, ōnis, f. Action d’oindre. Syn. Unctura.

UNCTOR, ōris, m. Celui qui frotte qqn d’essence ou d’huile. Syn. Aliptes. Epith. Bonus.

UNCTŪRA, æ, f. Action d’oindre. Syn. Unctio. Epith. Servilis.

UNCUS, i, m. Croc, crochet. Usus: Uncus fugitivo impactus est.

UNDA, æ, f. Onde, flot, vague. Syn. Fluctus. Usus: Undæ comitiorum. Cf. Mare.

UNDE, D’où. Syn. Ex quo, a quo. Ratione causæ, originis a re, loco. Usus: Eloquentia, unde longe absum. Materia, unde orta sunt omnia. Quærimus unde sit beata vita. Unde omnia manant.

UNDĔCĬES, Onze fois.

UNDĔLĬBET, De quelque part que ce soit.

UNDĒQUINQUĀGĒSĬMUS, a, um. Le quarante-neuvième.

UNDĒVĪCĒSĬMUS vel vigesimus, a, um, Le dix-neuvième.

UNDĒVĪGINTI, Dix-neuf.

UNDĬQUE, De tous côtés, de toutes parts. Syn. Ex omni parte, ex omni genere. Usus: Undique ex omni regione terrarum concurritur. Aut undique religionem tolle, aut usquequaque conserva, il faut ou faire disparaître la religion de partout ou la conserver partout. Honestas undique perfecta, honnêteté parfaite de tout point. A tergo, a fronte, a lateribus, ex omnibus partibus undique tenetur.

UNGO, is, xi, ctum, ere, a. Oindre, frotter d’un corps gras (parfum, onguent, huile). Syn. Perungo, unguentis oblino. Usus: Cæsar unctus occubuit. Cum is caput et os unguento perfricaret et ungeret.

UNGUENTĀRĬUS, ĭi, m. Parfumeur marchand de parfums. Syn. Qui unguenta conficit vel vendit.

UNGUENTUM, i, n. Onguent, parfum, essence. Syn. Odorum variorum permistio. Epith. Conditum suavitate, moderatum. Usus: Unguentis oblitus. Unguentis effluens calamistrata coma.

UNGUĬCŬLUS, i, m. Ongle du doigt. Usus: A teneris unguiculis, dès la plus tendre enfance.

UNGUIS, is, m. Ongle. Epith. Transversus, adversus, ferus. Usus: Ab imis unguibus ad summum verticem, depuis le bout des ongles jusqu’au sommet de la tête, des pieds à la tête. Unguibus eum discerpsere. Ungues dempserat illi tonsor, collegit. Unguis in ulcere exstitit. Unguibus in faciem violare. Transversum unguem non oportet discedere, s’écarter d’une ligne.

UNGŬLA, æ, f. Sabot, corne, griffe, serre. Epith. Vehemens. Usus: Ungula equi, jumentorum.

ŪNĬCĒ, Uniquement, particulièrement, singulièrement. Syn. Singulariter. Usus: Patriam unice diligit. Hunc tibi unice commendo.

ŪNĬCUS, a, um, Unique, seul. Syn. Unus, unigena, singularis. Usus: Erat hoc unicum solatium in malis.

ŪNĪUSMŎDI, De même espèce. Syn. Non varius. )( Multiformis. Usus: Materia semper est uniusmodi, sui similis.

ŪNĬVERSĀLIS, e, gen. com. Universel, général. Syn. Universus, absolutus. Usus: Causa universalis.

ŪNĬVERSĒ, En général. Syn. Generatim, generaliter.

ŪNĬVERSĬTAS, ātis, f. Universalité, totalité. Syn. Universum, mundus. Usus: Universitas rerum qua omnia continentur. (Universitas, Vulg.), université. Latine: Doctrinarum omnium sedes; artium ac disciplinarum omnium palæstra vel emporium. Cf. Academia.

ŪNĬVERSUS, a, um, Tout entier, tout. Syn. Totus, omnis, infinitus, confusus. Usus: Quid potest esse extra universa? Que peut-il y avoir en dehors du tout? Rem universam in partes distribuere. DEUS separatim ab universis singulos diligit, DIEU aime chaque homme en particulier, séparé de la totalité.

UNQUAM, Une fois par hasard, une fois quelconque, un jour, jamais. Syn. Ab omni memoria, post homines natos, post hominum memoriam, ex omni memoria, post nostram patrumque memoriam. )( Nunquam. Usus: Omnes qui unquam fuere superat. Nihil unquam post homines natos.

ŪNUS, a, um, gen. īus, dat. i, Un, une, un seul, une seule. Syn. Solus, singularis. Usus: Ut esset unus e nobis. Unum sustinere pauci possunt, utrumque nemo. In unius anima positas omnes spes habemus. Ad unum omnes assentiunt. (Unus post alterum, Vulg.), l’un après l’autre. Latine: Super alium alius; alia super alia; aliud ex alio. (Unus est melior quam alter, Vulg.), l’un est meilleur que l’autre. Latine: Alius alio melior. Ad neminem unum imperii summa rediit, sed separarim suam quisque classem administrabat, le pouvoir suprême ne fut rendu à personne individuellement, mais chacun gouvernait séparément sa flotte. In unum locum conducere, cogere, dans le même lieu, dans le même endroit. In unum corpus coalescere; in unum confundi; in unum congruunt res omnes.

ŪNUSQUISQUE, Chacun. Syn. Singuli, quisque. )( Nemo, nullus.

URBĀNĒ, Gracieusement, poliment. Usus: Urbane faceteque aliquem irridere, railler, finement, avec esprit.

URBĀNĬTAS, ātis, f. Urbanité, politesse; élégance, pureté du langage; raillerie de bon ton, de bon goût. Syn. Sal, comitas, civilis vita. Epith. Facetosa, pristina, summa. Usus: Vir nostrorum hominum urbanitate limatus. Urbanitatis externæ color nostris oratoribus deficit. Libandus est etiam ex omni genere urbanitatis facetiarum quidam lepos. Omnis illa vetus urbanitas exaruit. Homo importunus urbanitatem omnem deposuit. Desideria urbis et urbanitatis depone, le séjour de Rome, la vie de Rome. Cf. Humanitas.

URBĀNUS, a, un, Poli, de bon ton; spirituel, fin. Syn. Non inurbanus, facetus. Usus: Urbani sales. Homo cautus et urbanus. 2. Qui in urbe habitat vel quod urbis est, relatif à la ville, de ville, urbain. )( Rusticus. Manabat latius malum illud urbanum. Urbanarum rerum perturbatio. Urbanus Prætor. Cf. Humanus.

URBS, urbis, f. Ville. Syn. Civitas. Epith. Amantissima, amplissima, antiqua, clarissima, nobis amicissima, copiosissima, firma, permagna, fortunatissima, hostilis et bellica, munitissima; non solum incolumis sed etiam ornata. Urbes inimicissimæ, locupletes, infestissimæ alicui imperio, maritimæ, militares, maximæ, turpissimæ. Phras. 1. Urbs nobilis et præclara, ville noble et illustre. Urbs et natura, et situ, descriptione ædificiorum et pulchritudine inprimis nobilis ac opulenta. Urbs vetus et copiosa, eruditissimis hominibus studiisque liberalissimis affluens. Urbs situ et opere munita, fossis ac mœnibus septa ac valida. Urbs amplissima et ornatissima, atque omnibus rebus aucta. Urbs florentissima potentissimaque, referta copiis, descriptione ædificiorum, una omnium pulcherrima. Urbs ad res gerendas opportuna, situ et natura munitissima, opulenta eadem et copiosa. 2. Urbs capta est, la ville a été prise. Hostibus præda facta est; in hostium manus venit; in hostium potestatem pervenit; in deditionem accepta est; urbe hostes potiti sunt; urbem ditionis suæ fecere hostes. Usus: Urbem constituere, ædificare. Urbem capere, exscindere, evertere. Urbem relinquere, deserere. Urbe excedere.

* URCĔUS, i, m. Vase en terre, cruche. Usus: Urcei fictiles, aquarii.

ŪRĒDO, ĭnis, f. Nielle ou charbon, maladie des plantes. Syn. Morbus stirpes adurens. Usus: Si uredo aut grando segeti nocuit.

URGĔO, es, ursi, ere, a. Pousser, presser, faire avancer. Syn. Impello, incito, premo, insto. Adv. Angustius, diutius, graviter, rustice, sane, acriter, valde. Phras. Urgere te non desistam, je ne cesserai de vous presser vivement. Usque te premam, instabo, insectabor, poscam ut enitaris, elabores, rem perficias. Anniti, minari, etiam clamoribus et convitio impellere te non desistam, ut vel coactu meo rem suscipias; insistam, flagitabo, sollicitabo nec remittam; non desistam nec cessabo obtundere, dum perfecta videam quæ inchoasti. Usus: Urge summo studio, insta, eblandire. Interrogando urgere. Urgere hostem ac premere. Urgere atque ab omni parte instare. Cf. Impello.

ŪRĪNA, æ, f. Urine. Usus: Urinam reddere, uriner; alias aquam petere, vesicam levare, exonerare. (Vulg. Urinam mittere.)

ŪRĪNOR, aris, atus sum, ari, d. Plonger sous l’eau. Syn. Sub aqua nato et mergo.

URNA, æ, f. Vase à puiser de l’eau, urne; urne du scrutin. Syn. Hydria. Usus: Urnas delere et evertere subsellia. Senatorum urna nos absolvit. Eduxit ex urna tres qui sorte judicarent.

ŪRO, is, ussi, ustum, ere, a. Brûler, faire brûler. Syn. Aduro; igne perdo, corrumpo, comburo. Usus: Corpus uri et secari patimur. Venatores uri se frigore patiuntur, les chasseurs se laissent transir par le froid. Cf. Comburo.

ŪSĬTĀTĒ, Conformément à l’usage. Syn. Vulgariter, populariter.

ŪSĬTĀTUS, a, um, Usité, admis par l’usage; accoutumé. Syn. Pervulgatus, usu receptus, solemnis. )( Inusitatus. Usus: Usitato more, selon l’usage ordinaire. Id non solum usitatum, sed etiam quotidianum est. Honor pervulgatus et usitatus. Cf. Communis, Vulgaris.

USPĬAM, En quelque lieu, en quelque endroit, quelque part. Syn. Alicubi. )( Nusquam. Usus: Si Brutum uspiam videris.

USQUAM, Quelque part, en quelque lieu. Syn. Ullo loco; uspiam, alicubi. Usus: Nullus usquam consistendi locus.

USQUĒ, Toujours. Syn. Semper. Usus: 1. Mihi quidem usque curæ erit. 2. Usque ad, in, jusqu’à. Usque ad eum finem, dum judices rejecti fuerint. Usque a Janiculo ad ædem Vestæ, depuis le Janicule. Usque a toga pura, dès l’enfance. 3. Usque adeo, à ce point, à tel point. Syn. Adeo. Usus: Usque adeo sæviit. 4. Usque dum, jusqu’à ce que. Syn. Donec. 5. Usque eo, à tel point. Syn. Adeo, tamdiu. Usus: 1. Usque eo morosi sumus, ut, etc. 2. Tamdiu, ad eum usque finem, jusqu’à ce que. Usque eo se tenuit quoad Pompeius adesset.

USQUĔQUĀQUE, Partout, toujours. Syn. Ubique, omnino. Usus: Usquequaque sapere oportet, il faut être sage jusqu’au bout, toujours, en toute occasion.

1. ŪSŪCĂPĬO, is, cēpi, captum, ere, a. Acquérir par prescription (t. de droit). Syn. Usu meum facto. Lex bustum usucapi vetat.

2. ŪSŪCĂPĬO, ōnis, f. Propriété acquise par droit de prescription; prescription (t. de droit). Syn. Jus possidendi quæsitum continuatione temporis lege definiti. Usus: Usucapionum et tutelarum jura.

ŪSŪRA, æ, f. Usage, jouissance; intérêt; bénéfice. Syn. Usus; fenus, fenerationis fructus. Epith. Parva, diuturna, plena lacrimarum, menstrua. Phras. 1. Senatus populum usuris liberavit, le sénat fit remise au peuple des intérêts. Ingravescente fenore liberavit; fenebrem rem levare aggressi sunt senatores; multis fenebribus legibus constrinxerunt avaritiam; ne fenore trucidaretur populus senatus lege cavit. Usus: 1. Parvam exigui temporis usuram a te postulo. Usuram lucis alicui eripere. 2. Fenus, intérêt, usure. Usuris suis cavere. Usuram cum fide pendere. Usura aliquem liberare. De capite deducere, quod usuris pernumeratum est, défalquer du capital ce qui a été payé en intérêt, les sommes payées pour l’intérêt. Cf. Fenus, Feneror.

ŪSURPĀTĬO, ōnis, f. Usage, emploi, jouissance. Syn. Usus frequens, tractatio, mentio. Usus: Usurpatione et renovatione doctrinæ me consolor, action de revenir sur ses études passées, de s’y livrer de nouveau.

ŪSURPO, as, avi, atum, are, a. Faire usage de qqche, user de, jouir de, employer. Syn. Utor, in usum adhibeo. Usus: 1. Crebris sermonibus usurpo vetus illud. Aliquid ex alienis bonis usurpare. Oculis aliquid usurpo, voir qqche. In ea, quam usurpas, tranquillitate. Nomen tantum, virtutis usurpas: quid ipsa valeat, ignoras, tu ne sais que prononcer le nom de la vertu: tu n’as aucune idée de la chose. 2. Dico, appello, voco, appeler. Lælius is qui sapiens usurpatur, Lélius, celui qui est surnommé le sage. Cf. Occupo.

ŪSŬS, usūs, m. Action de se servir, emploi, usage. Syn. Consuetudo. Epith. Arrogans, intolerabilis, annuus, assiduus, uni rei deditus, communis, vulgaris, diuturnus, domesticus, forensis, publicus, frequens, magnus, familiaris, militaris, necessarius, oratorius, popularis, civilis, provincialis, quotidianus, rhetoricus. Usus: 1. Ita usus obtinuit. Dicendi ratio in communi quodam usu versatur. 2. Experientia, usage, pratique, expérience. Vir magnæ prudentiæ, usu et exercitatione doctus. Usum in re bellica magnum habet, il a une grande expérience de l’art militaire. Docuit nos longa vita ususque rerum multarum. Cum ad summam prudentiam tantus usus accesserit. Omnia collocata sunt in usu quotidiano. Res longo usu comprobata. 3. Exercitatio, exercice. Usus frequens omnium magistrorum præcepta superat. Tractatio et usus vocis. Si rerum usum percallueris. 4. Utilitas, avantage, utilité, profit. Conciliare sibi homines et ad usus suos adjungere. Ea res magnos tibi usus afferet, dabit; magno usui erit, cette chose vous sera très utile. Res nulli usui. Ingentes inde usus percipies, habebis, magnis usibus frueris. Rei alicujus usum adimere sibi, alicui auferre. Si usus fuerit. 5. Amicitia, familiaritas, consuetudo, commerce d’amitié, liaison, intimité. Vetus mihi cum illo usus intercedit. Summus mihi cum parente ejus usus erat. Magno usu familiaritatis cum eo conjunctus sum. 6. Opus est, l’occasion se présente. De cæteris studiis alio loco dicemus, si usus fuerit. Mihi sic usus est, c’est ce qu’il me faut, c’est ce dont j’ai besoin.

ŪSUSFRUCTŬS, ūs, m. Usufruit de la propriété d’autrui. Syn. Jus utendi alienis rebus. Usus: Bonorum suorum usumfructum alicui legare, léguer à qqn l’usufruit de tous ses biens.

* ŪSŪVĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. Être nécessaire, falloir; venir en aide, arriver. Syn. Usu venit, usu evenit, usu accidit. Usus: Nunc illud mihi usuvenit quod nuper tibi. Ille mihi usuvenit in optima causa. Ut, si usus veniat, suum quisque locum teneat, si le besoin s’en présente, au besoin. Cf. Evenio.

UT, Afin que. Syn. Quo. Usus: 1. Hæc, dicis, ut me teneas. 2. Ut est, ut nunc est, comme, de la manière que. Si improbus fueris, ut es. Cælius, ut illis temporibus, ut inter barbaros, satis doctus. Ille, ut erat inter suos primus. Mihi factum et, ut in tali re, etiam fortuna probatur. 3. Postquam, ubi, dès que, aussitôt que. Ut ab urbe discessi, nullam intermisi diem. Simul ut me viderunt, alloquuntur. Primum ut me salutavit, abiit. 4. Quamvis, etsi, quoique. Ut summa habeam cætera, temporis satis non habui. Ut nihil aliud, hoc tamen perfecit. 5. Quam, quantum! (admirantis) combien, que, comme! Ut humilis, ut abjectus sermo est! 6. Ut quisque (cum superl.), ita (cum superl.): plus... plus... Ut quisque optimus, ita modestissimus. Ut quisque senior, ita prudentior. 7. Ut si, tanquam si, quasi, comme si, tout comme si. Tuam rem sic ago, ut si mea esset. 8. Quemadmodum, quomodo, comme. Ut olim fiebat; ut est consuetudo.

UTCUMQUE, De quelque manière que. Syn. Quomodocumque. Usus: Utcumque res ceciderit; utcumque erit, quoiqu’il arrive. (Vulg. Taliter, qualiter.)

ŪTENSĬLĬA, ĭum, n. pl. Objets d’utilité, ustensiles, meubles. Usus: Reliqua utensilia.

1. ŬTER, ra, um, gen. utrĭus, dat. utri, Lequel des deux. Usus: Utro bono frui velis, tua optio sit. Uter popularis est, tu an ego?

2. ŪTER, ris, m. Outre, peau préparée pour contenir les liquides ou traverser les fleuves.

ŬTERLĬBET, alibet, umlibet, N’importe lequel des deux, celui des deux qu’on voudra. Usus: Utrumlibet elige.

ŬTERQUE, aque, umque, Chacun des deux, l’un et l’autre, tous les deux. Syn. Utervis, ambo, quisque. )( Neuter, alteruter. Usus: Utraque sententia doctos habet auctores.

ŬTĔRUS, i, m. Sein ou ventre de la mère. Usus: Quæ te belluam ex utero, non hominem fudit?

ŬTERVIS, utravis, utrumvis, Celui des deux que l’on voudra, n’importe lequel des deux. Usus: At minus habeo virium quam vestrum utervis, j’ai moins de forces qu’aucun de vous deux.

ŬTI, Afin que. Syn. Ut. Usus: Petiit uti te placarem.

ŪTĬLIS, e, gen. com. Qui sert, utile, bon, profitable, avantageux. Syn. Fructuosus, commodus; frugifer, salutaris, opportunus, quod multas habet opportunitates, quod ex usu est, quod usui est, quod utilitatem habet. Adv. Paulo, vehementer, maxime, proxime, sane, valde. Phras. 1. Utile hoc consilium erit, ce conseil sera utile. Maximum ex hoc consilio fructum capies; magnum id tibi fructum feret; rationibus tuis mire conducet; erit tibi admodum salutare; nihil hoc consilio commodis tuis aptius; valebit in omnes partes plurimum id consilium; nihil majori fructui gloriæque tibi esse possit eo consilio; magnus ad te fructus inde redundabit; multum ad beate vivendum conferet; multum inde boni in te derivabis; erit id consilium cum summa rerum tuarum utilitate conjunctum; serviet utilitati tuæ; mirabiles utilitates tibi præbebit; erit id ex usu tuo, e re tua; in rem tuam perquam opportunum. 2. Naves bellicæ valde utiles erant ad urbis obsidionem, les navires de guerre étaient très utiles pour le siége de la place. Magnam ad eam rem dabant facultatem; summa erat earum navium in obsidenda urbe facultas; in bello opera earum magni fuit; magno nobis erant usui; magnum ad eam rem usum habebant, afferebant; magnam utilitatem habuere, peperere, attulere; magnam ex iis navibus utilitatem capiebamus, percipiebamus; magna ex iis navibus commoda exsistebant, proficiscebantur. 3. Perge ut cœpisti, si tibi id utile est, continuez comme vous avez commencé, si cela doit vous être utile. Qua ire cœpisti via perge, si e re tua est; si e commodo, ex usu tuo est; si utilitas tua ita feret; si suadet utilitas; si ratio rerum tuarum postulat; si tibi conducit, expedit; si bono, utilitati, commodo, usui, emolumento tibi est; si est ut utilitatem capias; si est ut fructum inde feras, colligas, consequare. Tene quem cœpisti cursum, si in rem tuam est. 4. Ciceroni eloquentia sua valde utilis fuit, l’éloquence fut très utile à Cicéron. Ciceroni summo emolumento fuit; emolumentum peperit; fructum tulit, attulit maximum; Ciceroni eloquentia multa commoda dedit; magnum ex eloquentia fructum cepit, consecutus est Cicero. Cf. Utilitas. Usus: Homo ad nullam partem, ad nullam rem utilis. Inutilis sibi, aliis utilissimus.

ŪTĬLĬTAS, ātis, f. Utilité, avantage, profit, intérêt. Syn. Emolumentum, fructus, commodum, opportunitas, usus, res, ratio, commoditas, lucrum, quæstus. Epith. Communis, forensis, domestica, gravissima, magna, mediocris, minor, mirabilis, necessaria, pergrata, præclara, solida, summa, tanta, aliena. Phras. 1. Utilitatem meam hucusque non quæsivi, jusqu’ici je ne me suis pas inquiété de mes propres intérêts. Utilitatis meæ rationem nondum duxi, habui ullam; rationibus meis operam nullam dedi; de utilitate mea minimum laboravi; utilitatem meam spectavi minime; quid esset e re mea, in rem meam, quid in meam rem faceret, quid rebus meis expediret, prodesset, conduceret; quid mihi emolumento esset haud curavi. Utilitati meæ minime servivi; commodorum meorum causa nihil adhuc a me susceptum est. 2. Res est utilitate præcipua, cette chose est très utile. Nihil est uberius, conducibilius, ad utilitatem præstantius, unde plus manet utilitatis, plus emergat commodi, plus emolumenti exsistat. Res ea tantum continet utilitatis, quantum fortasse nulla res præterea; quantum haud scio an ulla res est ejusmodi, ex qua utilitas maxima consequetur; in quo tibi maxime consuletur; ex qua emolumenti, utilitatis, commodi plurimum capietur. 3. Utilitatem suam spectat unice, il ne songe qu’à son utilité personnelle. Ad suam utilitatem refert omnia; utilitatem tantum sequitur, spectat suam; utilitatem suam rebus omnibus antefert; utilitatis suæ prima illi et antiquissima cura est; utilitati servit suæ, reliquorum nullam ducit rationem. Cf. Utilis. Usus: Utilitate nihil debet esse homini antiquius. Ex litteris plurimum utilitatis capies. Litteræ multas afferunt, pariunt utilitates. Multum habet ea res utilitatis. Ad utilitatem omnia referunt. Utilitates ex amicitia maximæ capientur, les plus grands avantages seront recueillis de l’amitié. Utilitatibus tuis possum carere, je puis me passer de tes services, des avantages que tu me procures. Cf. Commodum, Quæstus.

ŪTĬLĬTER, Utilement, avantageusement. Syn. Commode, cum utilitate. )( Inutiliter. Usus: Iracundia utiliter a natura data est.

ŬTĬNAM! Plaise ou plût aux dieux que! Fasse le ciel que! Syn. Velim ita sit; velim ita fortuna tulisset.

ŬTĬQUE, Tout à fait, entièrement. Syn. Omnino. Usus: Quid faciendum censeas, utique scribito. Litteræ utique ad te perferentur.

ŪTOR, ĕris, usus sum, uti, d. Faire usage de, user de, se servir de, employer; posséder, avoir. Syn. Usurpo, frequenter adhibeo. Adv. Assidue, bene, benigne liberalitate alicujus, cominus gladiis, commodius, communiter munere, contentius ornamentis, cursim, difficilius litteris, diligenter, diutius cibo dulci, familiariter, horridius ornamentis, intemperantius, liberius paulo, male, multum, moderate, necessario, non ita multum, optime, plurimum, quam sæpissime, salutariter, sane, studiose, temere, vehementius. Phras. Fratre tuo ad omnia utar, j’emploierai votre frère dans toutes mes affaires. Fratri tuo committam, tradam, quidquid agendum erit; utar opera fratris tui omni in re; in fratrem tuum rejiciam, ad fratrem tuum conferam, fratris tui operam poscam, si quid agendum erit. In obeundis, gerendis, conficiendis, transigendis negotiis meis primas ut partes frater agat, sustineat, habeat, curæ mihi erit. In agendis et ad exitum perducendis rebus partes fratri imponam tuo. Usus: Facultatibus amplissimis, honoribus, valetudine commoda, prospero fortunæ flatu, ventis secundis uti. Cibo, litteris, integumento frontis uti. Patientia utitur incredibili. Aliquo multum et familiariter uti. Aliquo vehementer infenso uti. Utitur patre facili, amicis optimis. Si posset loqui provincia, hac voce uteretur, si la province pouvait parler, elle s’exprimerait ainsi.

UTPŎTE, Comme, vu que, en tant que. Syn. Quippe. Usus: Frater ejus, utpote peregre veniens, bene accipitur.

ŬTRINQUĔ, Des deux côtés, de part et d’autre. Syn. Ab utraque parte, in utramque partem, utraque in parte. Usus: Magnæ utrinque copiæ. Acriter utrinque usque ad vesperum pugnatum est, des deux côtés, on combattit avec acharnement jusqu’au soir.

ŬTRŎBĪQUE, Des deux côtés, des deux parts. Syn. Utraque in parte, utroque in loco. Usus: Eadem veritas utrobique est, des deux côtés (parmi les dieux et chez les hommes) règne la même vérité. Utrobique Eumenes plus valebat, par les troupes de terre et de mer.

ŬTRŌQUE, Vers les deux côtés, vers l’un et l’autre lieu. Syn. Utrumque in locum.

ŬTRUM, Si. Syn. An, num, numquid, utrumne. Usus: Quæro ex te utrum tibi videatur.

ŪVA, æ, f. Raisin Epith. Maxima, peracerba gustatu. Usus: Uvæ a sole mitescunt. Uvæ gustatu peracerbæ.

ŪVĪDUS, a, um, Humide, mouillé. Syn. Humidus.

UXOR, ōris, f. Épouse, femme mariée, femme. Syn. Conjux, quam in matrimonium quis habet. Epith. Non modo avarissima, sed etiam crudelissima; fidelissima atque optima, lectissima, mima, summo loco nata, sanctissima, probatissima, superior. Phras. 1. Uxor ei peperit multos filios, son épouse lui a donné beaucoup d’enfants. Ita fecunda uxore usus est, ut filiis auctus sit pluribus; ut abundaverit multitudine filiorum. Complures ei nati sunt ex uxore filii; multos ex ea filios genuit, suscepit, sustulit. 2. Uxorem duxit, il s’est marié (en parl. de l’homme). Animum ad uxorem appulit; in matrimonium duxit virginem; matrimonio secum junxit, conjunxit; nuptiis sibi adjunxit. Cf. Matrimonium. Usus: Quintius a ducenda uxore ita abhorret, ut quidquam libero lectulo neget esse jucundius. Multos ex ea uxore liberos habet.

UXŌRĬUS, a, um, D’épouse, de femme mariée. Syn. Quod ad uxorem pertinet.

VĂCĀTĬO, ōnis, f. Exemption, dispense, état d’une personne dispensée des charges publiques. Syn. Feriæ, cessatio, immunitas. Epith. Commoda. Phras. Proxime erunt vacationes, bientôt arriveront les vacances. Litterariæ feriæ; justitium litterarium; stata a litterariis muniis vacatio; autumni solemnes feriæ in proximo sunt; litterario ludo suum erit justitium; scholis sua erunt alcedonia; a litterarum studiis vacabitur; respirandi a studiorum labore facultas dabitur; a studiorum labore quies erit; liberalius a studiis litterarum otium indulgebitur. Usus: Vitam beatam in omnium rerum vacatione ponimus, dans l’exemption de toute charge. Militiæ vacatio senibus est, datur. Vacatione publicorum munerum donare aliquem. Nulla Ciceroni a causis vacatio dabatur unquam. Sublatis omnibus vacationibus delectum habere militum, lever des troupes après avoir supprimé toutes les dispenses. Cf. Immunitas.

VACCA, æ, f. Vache. Syn. Bos femina.

VĂCILLO, as, avi, atum, are, n. Vaciller, branler, chanceler. Syn. Nuto, labo, fluctuo, titubo, hæsito. Usus: Corpore in utramque partem vacillare. Ex vino vacillare. Res tota vacillat et claudicat. Memoria vacillare. Cf. Hæsito.

VĂCO, as, avi, atum, are, n. Être libre, inoccupé, oisif. Syn. Nihil ago, cesso, otium habeo, otium est, otiosus sum. )( Sum occupatus. Usus: 1. Dii administratione rerum humanarum non vacant. A curis, negotiis, molestiis vacare. 2. Liberum est, vacuum est, être libre, exempt. Nullum mihi tempus a negotiis vacat. Culpa vacat is jocus. 3. Otium est, avoir le temps, le loisir. Si vacarit, adero. Nec consulibus vacabat id negotium agere, nec senatui rem urgere. Hannibali operæ non erat legationes audire, nec vacabat dissidentes componere. 4. Operam do, navo, s’occuper d’une chose, y vaquer. Philosophiæ vacare.

VĂCŬĬTAS, ātis, f. Exemption, absence, défaut de. Syn. Cessatio, quies. Usus: Vacuitas a doloribus, angoribus, molestiis. Vacuitas doloris, ægritudinis. Scis quam perturbationem obitus consulis, quam cupiditatem vacuitas (quod vulgus sede vacante dicit) injiciat.

VĂCŬUS, a, ŭum, cum abl. vel ab et abl. vel gen. Vide, libre. Syn. Inanis, exhaustus, nudus, jejunus. )( Plenus, occupatus. Usus: 1. Vacuum bonis forum. Nullum tempus vacuum habes. Domus vacua. Solum ab humano cultu purum ac vacuum. 2. Minime occupatus, libre de travail, sans occupation. Aures vacuas præbere alicui. Animum vacuum ad litteras afferre. Cum vacuus fuero, scribam ad te. 3. Liber, expers, libre. Animus curis vacuus. Locus a turba, a periculo vacuus. Scelere vacuus et integer. Animus per somnum sensibus vacuus.

VĂDĬMŌNĬUM, ĭi, n. En t. de droit: promesse, engagement pris, moyennant caution de paraître en justice à certain jour. Syn. Sponsio sistendi se in judicio ad certum diem. Usus: Vadimonium Siculi Syracusas promittunt, faciunt, constituunt. Nemo erat qui vadimonium concipere posset. Vadimonium mihi cum illo nullum est. Venit Romam, vadimonium sistit, obit. Vadimonium differre, ajourner le terme, remettre la cause, deserere, ne pas comparaître, faire défaut, missum facere, se désister.

VĀDO, is, ere, n. Aller. Syn. Eo, iter facio, ingredior. Usus: Vadebam ad eum postridie, le lendemain je me rendais chez lui. Cf. Eo.

VĂDOR, aria, atus sum, ari, d. T. de jurisprud., obliger qqn à comparaître en justice, en lui faisant donner caution. Syn. In jus voco. Usus: Si me vadari vis, promitto; in jus vocas, sequor; judicium postulas, non recuso. Hic hominem non vadatur, ita sine vadimonio disceditur, celui-ci ne forme point alors de demande d’assignation, ainsi l’on se sépare sans ajournement de part ni d’autre.

VĂDŌSUS, a, um, Qui a beaucoup de gués, guéable. Syn. Vadum habens, qua transiri pedibus potest.

VĂDUM, i, n. Gué, bas-fond. Usus: 1. Vadum tentare equites jussit. 2. Transl. En sûreté, hors de danger. Res in vado est, in tuto. Emersit e vadis oratio scopulosque est prætervecta.

VÆ! exclamatio doloris, Malheur! hélas! Usus: Væ misero mihi cum herus domum redierit!

VĂFER, fra, frum, Fin, rusé, adroit, intelligent. Syn. Callidus, astutus, veterator. Cf. Astutus.

VĂFRĒ, Adroitement, finement. Syn. Callide, malitiose.

VĂGĒ, Au loin, de côté et d’autre. Syn. Disperse. Usus: Res vage disjectæ et sparsæ.

VĀGĪNA, æ, f. Gaîne, fourreau d’une épée. Syn. Gladii theca. Usus: Gladium e vagina educere, tirer le glaive du fourreau. In vaginam recondere, remettre l’épée au fourreau.

VĀGĬO, is, ĭi vel īvi, ītum, ire, n. Vagir crier. Syn. Ejulo, infantum more ploro. Usus: Ut ex hac ætate repuerascam et in cunis vagiam, de me reporter de la vieillesse aux jours de mon enfance et de crier dans un berceau.

VĂGOR, aris, atus sum, ari, d. Aller ça et là, errer, mener une vie errante. Syn. Evagor, passim volito, erro. Adv. Late, libere; longe, passim. Phras. Hinc et illinc vagatur, il erre ça et là. Urbe tota volitat; huc illuc oberrat; huc illuc multiplici et erratico passu circumfertur; perpetuis erroribus circumagitur; huc illuc incerto pede fertur; vitam vagam prosequitur. Usus: Homines fusi per agros ac dispersi bestiarum more vagabantur, les hommes erraient dans les champs à la manière des bêtes. Ne vagari et errare cogatur oratio in tam immenso campo. Animus errore vagatur. Ejus crudelitas per omnes ætates et ordines; ejus nomen latissime vagatur. Cf. Erro.

VĂGUS, a, um, Errant, vagabond; flottant, agité, etc. Syn. Errans, inconstans, incertus; dispersus. )( Stabilis. Usus: Errans et vaga sententia. Vitam inopem vagamque prosequitur. Vagus et exul erat. Vaga ac volubilis fortuna, la fortune inconstante et volage.

VALDE, Fortement, fort, beaucoup, grandement, excessivement. Syn. Vehementer, admodum, majorem vel mirum in modum, egregie, non mediocriter, perquam, sane quam, impense, magnifice, graviter, inprimis, etiam atque etiam, mirifice, mirum quantum, supra vulgarem modum; sic ut nihil supra; sic ut nihil magis. Phras. 1. Valde doctus est, il est très savant. Sane quam eruditus; insigniter doctus est; incredibile quam doctus sit; doctus ita ut qui maxime; quantum nemo unquam; ut nemo magis; satis superque, bene, multum eruditus; admirandum in modum, oppido, magnopere, impendio litteratus. 2. Valde te rogo, je vous en supplie. Summa contentione, sic ut majori cura petere non possim; summe, majorem in modum, vehementissime, quam possum maxime te oro atque ob testor. Usus: Aliquid valde affirmare. Valde vehementerque gaudeo. Suos valde amat, quam paucos habet. Cf. Enixe.

VĂLE, Adieu, porte-toi bien. Syn. Fac, operam da, cura ut valeas.

VĂLENS, entis, gen. omn. Fort, vigoureux, robuste. Syn. Robustus, fortis, firmus, validus, potens; sanus. )( Imbecillus. Usus: 1. Robustus, valens, audax satelles. Olim ita firma et valens hæc civitas. Valens dialecticus. 2. Sanus, bien portant. Malo te sero valentem, quam semper imbecillum videre. Cf. Robustus, Potens.

VĂLĔO, es, ui, ĭtum, ere, n. Pouvoir, valoir, avoir de l’influence; être fort, vigoureux. Syn. Possum, polleo, potens sum, momentum affero; vim, vires, auctoritatem, pondus, momentum habeo; aliquo loco vel numero sum apud aliquem; sanus sum, belle habeo. Adv. Augustius, belle, minus, bene, etiam atque etiam in posterum, parum, maxime, melius, multum, non minimum, omnino, optime, deterius, plane, plurimum, perinde, proprie, recte. Phras. 1. Multum valet apud omnes, il a une grande influence sur tout le monde. Largiter apud omnes potest; nomen ejus apud omnes est amplissimum plurimumque potest; plurimum momenti habet ejus auctoritas; magna est ejus vis, gravissima auctoritas apud populum; magno apud omnes loco est; locum tenet, obtinet non vulgarem; quo loco, quo numero illum habeant omnes, haud facile dixero. Cf. Gratia, Locus. 2. Parum vales in curia, votre autorité a peu de poids dans le sénat. Obsolevit tua auctoritas; vacillat, jacet, friget, cecidit tua auctoritas; auctoritatem tuam æmuli infregerunt, exterminarunt; nullius est momenti, nullius ponderis, quod tibi videtur; nulla aut tenui est auctoritate, nullus es; vanum est auxilium tuum; nullo apud senatum loco es; nullo in numero haberis. Usus: 1. Opibus, armis, potentia, pecunia, gratia, auctoritate, ingenio permultum valet. Hoc ad beate vivendum permultum valet. Metus ad omnes valuit. Ignarus quid virtus valeret. Sulpicius plus quam ego apud te valere videtur. 2. Recte habeo, belle habeo, meliuscule mihi est, recte mihi est, rectissime sunt apud me omnia, secunda valetudine utor, être bien portant, être en santé, en bonne santé. Si vales, bene est: ego quidem valeo. 3. Salutantis supremum, adieu, porte-toi bien. Valete desideria mea, valete. Vale, mi Tiro, vale, vale et salve. 4. Respuentis aliquid, loin de moi! nargue de! foin de! Tribuni isti, si nulla patriæ caritate tenentur, valeant cum suis illis legibus. Si talis est DEUS ut nulla hominum caritate teneatur, valeat, si DIEU est tel qu’il n’ait aucune affection pour les hommes, je n’en veux point, je le renie. Cf. Possum.

VĂLĒTŪDO, ĭnis, f. État de santé, santé bonne ou mauvaise. Syn. Sanitas. Phras. 1. Studeamus sane virtuti, sed valetudinem ne negligamus, sans doute, appliquons-nous à la vertu, mais ne négligeons pas notre santé. Sequamur virtutem, sed valetudinem quoque non in postremis habeamus, ponamus; valetudinis cum virtute ducenda est ratio. Plurimum virtuti, aliquid tamen valetudini tribuatur; spectanda virtus est, cum ea tamen valetudo ne abjiciatur. Excubare virtutis in studio præclarum est, indormire tamen valetudini minime debemus. Excolatur animus virtutibus, non nihil tamen corpori serviatur. Virtuti quidem inprimis, deinde etiam valetudini dare operam debemus. Virtuti primum, tum valetudini nostrum quilibet serviat, consulat pareat, aliquid indulgeat oportet. Virtutis primam, alteram valetudinis curandæ habeamus rationem oportet. 2. Valetudine sum bona, j’ai une bonne santé. Valeo recte, commode, belle valeo; valetudine utor bona. Bene, satis belle, satis commode, recte me habeo, recte mihi est; mihi est, ut volo; viribus utor bonis; roboris, virium, valetudinis habeo satis. Cf. Sanus, Incolumis. 3. Valetudine sum infirma, j’ai une mauvaise santé. Valetudine utor parum, minime, haud satis, nequaquam firma, paulo infirmiore, imbecilla, non optima, satis affecta, incommoda, vitiosa. Minus belle valeo; viribus parum firmis sum; vires mihi sunt parum validæ; valetudinis, firmitudinis, virium, roboris minus est; virium imbecillitate laboro. Cf. Morbus. 4. Assidua litterarum tractatio valetudinem lædit, une étude trop assidue nuit à la santé. Assiduo studiorum labore valetudo atteritur, infirmatur; incommodo afficitur; damnum facit. Studiorum laborem continuare diutius sine valetudinis damno non licet. Valetudinis cum detrimento fit, quoties litterarum studium pertinacius urgetur. Tenuitas virium continentem studiorum laborem non fert, sustinere non potest. Succumbat necesse est valetudo assiduæ litterarum exercitationi. Ferenda non est continenti studiorum labori virium hæc imbecillitas. 5. Valetudinem paulatim recipio, je recouvre peu à peu mes forces. Amissam valetudinem paulatim recupero, confirmo; ex afflicta valetudine paulatim emergo; languore et valetudine sensim levor; melius mihi est; meliuscule mihi est; melius mihi fit in dies; corpus vigorem recuperat; vires corporis recipio; vis morbi laxatur; salubritatem toto corpore percipio. Cf. Convalesco. Usus: Uti valetudine bona, commoda, tenui, infirma, imbecilla; gravi, ægra, perdita. Multum me impedit valetudinis perturbatio, gravitas, infirmitas, imbecillitas. Valetudine a negotiis impedior. Valetudinem amittere, sustentare, confirmare. Cf. Vires.

VĂLĬDĒ, Fortement, puissamment. Syn. Enixe, summopere. Usus: Validissime ei faveo.

VĂLĬDUS, a, um, Fort, robuste, vigoureux; puissant, énergique. Syn. Valens. Usus: Cupio te quamprimum validum videre.

VALLĀRIS, e, gen. com. De rempart, de retranchement. Usus: Muralibus vallaribusque insignes coronis, couronne décernée à celui qui est entré le premier dans les retranchements ennemis.

VALLIS, is, f. Vallée. Usus: Perpetua vallis jacet. Perpetua valle submittitur regio.

VALLO, as, avi, atum, are, a. Entourer de retranchements, de remparts, fortifier; préserver, garantir, protéger. Syn. Stipo, munio. Usus: Portus et suis operibus, et natura regionis vallatus. Hæc omnia quasi sepimento quodam amicitiæ vallanda sunt. Legationis jus, hominum præsidio et divino jure vallatum.

VALLUM, i, n. Retranchement, rempart. Syn. Propugnaculum, munitio castrorum. Usus: Hostibus vallum obducere, objicere. Castra vallo ac fossa munire, cingere, circumdare. Fossa et vallo septum tenere aliquem. Cf. Munio.

VALLUS, i, m. Pieu, palissade. Syn. Firmior palus.

VALVÆ, ārum, f. pl. Battants d’une porte, porte double, à double battant. Syn. Januæ templorum. Epith. Magnificentiores ex auro, ex ebore, multæ et graves, perfectiores. Usus: In templo Herculis valvæ clausæ repagulis, subito se ipsæ aperuerunt. Patent valvæ. Cf. Janua.

VĀNESCO, is, ere, n. Disparaître, s’évanouir. Syn. Evanesco. Cf. Evanesco.

VĀNĬTAS, ātis, f. Futilité, légèreté, mensonge, fausseté. Syn. Inanitas, mendacium. Epith. Blanda, incredibilis. Usus: Ut vanitati veritas cedat. Levitate, vanitate, malitia exclusa. Opinionum vanitas, la vanité, la mobilité des opinions.

VĀNUS, a, um, Vide, vain, futile, frivole; faux, menteur, fourbe; vain, vaniteux. Syn. Futilis, inanis, levis, mendax, falsus. Phras. Vanus homo est, cet homme est frivole et vaniteux. Homo est longe ventosissimus; insigni futilitate et vecordia, in quo nihil grave, nihil cordatum, qui specie quavis capitur; pueriliter miratur omnia; inania puerorum delectamenta captat; cui studia ut plena vecordiæ, ita inania pleraque et fluxa sunt; qui pompis inanibus gaudet, animoque puerili spectat omnia et metitur. Usus: Vana ratio. Aruspices, vanum et futile genus hominum. Vana spe sibi illudere, se bercer de vaines espérances. Cf. Inanis, Mundanus, Levis.

VĂPOR, ōris, m. Vapeur, exhalaison. Syn. Humor terrenus aut marinus extenuatus; exspiratio, anhelitus terræ. Usus: Vapores ex aquis tepefactis et agris excitantur, les vapeurs s’exhalent de la terre et des eaux. Terra semen tepefactum vapore et compressu suo diffindit, la terre entr’ouvre la semence échauffée par la pression et la douce moiteur du sol.

VĂPŌRĀRĬUM, ĭi, n. Tuyau qui, dans les bains des Romains, conduisait la chaleur (vapeur chaude) dans l’étuve.

VĀPŬLO, as, are, n. Être battu, frappé. Syn. Cædor, verberor. Usus: Omnium sermonibus vapulat, il est décrié partout. Cf. Verbero.

VĂRĬĀTĬO, ōnis, f. Variation, changement. Usus: Plebs consules eosdem sine ulla variatione dixit, à l’unanimité des voix.

VĂRĬĒ, Différemment, diversement. Syn. Dissimiliter, diverse. Usus: Ea vis varie movetur a sideribus. Varie disputare. Varie sum affectus tuis litteris, ta lettre m’a diversement affecté.

VĂRĬĔTAS, ātis, f., Variété, diversité. Syn. Dissimilitudo, dispar ratio, mutatio, mobilitas. Epith. Admirabilis, inæqualis, incredibilis, jucunda, magna sententiarum, multa, perfecta, perspicua, propria, simplex, suavis, subtilis, summa; annuæ, innumerabiles, non optabiles, multæ. Usus: Ut in corporibus magna dissimilitudo, sic animorum maximæ varietates, de même on remarque dans les esprits des différences, des diversités plus grandes encore. Varietas est propria fortunæ. Hoc sidus multas generat, præbet, facit, suppeditat varietates. Auctores in magna varietate ac dissensione sunt constituti. Quid varietate, vicissitudine, commutatione aptius? Cf. Mutatio, Inconstans.

VĂRĬO, as, avi, atum, are, a. Nuancer, diversifier, varier. Syn. Distinguo, varietate distinguo, varietatem facio; muto, commuto, verto. Usus: Orationem variare et distinguere verborum et sententiarum insignibus, varier et nuancer son style. Ut variari voluptas possit. Cf. Muto.

VĂRĬUS, a, um, Varié, nuancé; différent, mobile. Syn. Dissimilis, dispar, diversus, multiplex, cujusque modi vel generis, varietate distinctus, multiformis, commutabilis. Phras. Homo est varius, commutabilis, multiplex, cet homme est changeant et inconstant. Moribus est variis; nunquam sibi constat; a se ipso dissidet; alios in horas vultus moresque induit, gerit; centies commutat quæ statuit seque ipse retexit; novum quotidie ingenium induit; animum in diversum facile mutat. Cf. Muto. Usus: Multiplices variique sermones; variæ et discrepantes voluntates. Varii mores, varia oratio, varium poema. Cf. Mutabilis, Inconstans.

VĀRIX, īcis, f. Varice.

1. VAS, vădis, m. Caution en justice, répondant. Syn. Qui pro aliquo spondet vel obligatur, præsertim in causa capitali; qui alicujus causam omnem suscipit et se pro illa supponit reum; qui præstat alterius culpam; qui se suamque fidem in rem interponit. Usus: Vadem te tyranno dabis pro amico? Me pro amico vadem accipies. Alter vas factus est ejus sistendi.

2. VĀS, vāsis, pl. vasa, ōrum, n. Vase, vaisselle, ustensiles. Epith. Argenteum, aureum, grande, vinarium. Fictilia, magnifica, pretiose cælata, plurima et pulcherrima, vitiosa. Usus: Exposuit vasa Samia, Corinthia, Delia, magnifica et pretiose cælata. Corpus quasi vas est animi et receptaculum.

VĀSĀRĬUM, ĭi, n. Somme d’argent allouée aux magistrats nommés en province, pour frais d’établissement. Syn. Supellex vasorum; vel pecunia magistratui in provinciam abeunti viatici nomine attributa.

VASCULĀRĬUS, ĭi, m. Fabricant de vases en métal, orfèvre. Syn. Vasorum conficiendorum artifex. Usus: Cælatores vascularios convocat.

VASTĀTIO, ōnis, f. Dévastation, ravage. Syn. Vastitas, depopulatio. Usus: Italiam a vastatione defendit.

VASTĒ, Grossièrement, sans art, sans grâce. Usus: Aspere, vaste, rustice, hiulce, loqui.

VASTĬTAS, ātis, f. Vaste désert, solitude. Syn. Vastatio, solitudo, ruina. Epith. Deserta et inculta, miserrima. Usus: Quæ vastitas in agris, quæ solitudo! Quam deserta, inculta, relicta omnia! Vastitatem a templis, delubris, urbe depellebat. Bella effecere hanc vastitatem. Cf. Ruina.

VASTO, as, avi, atum, are, a. Rendre désert, dépeupler; dévaster, ravager. Syn. Vastitatem infero, depopulor. Phras. 1. Vastatur regio omnis, toute la région est dévastée. Hostes adeo effuse populationem faciunt, nihil ut bello intactum relinquatur. Uruntur nostra et ferro flammaque omnia pervastantur. Per omnem late agrum populabundus hostis incedit, grassatur. Nocturnis incursionibus summam vastitatem efficit. Vastas ex pulcherrima regione solitudines facit hostis; agri nudantur, exscinduntur urbes, cædibus et incendiis horrent omnia. Fumant incensa passim tecta, cuncta bello sunt evastata. Vexantur urbes, ardent oppida, agri exinaniuntur. 2. Hoste in fugam acto, vastare agrum hostilem visum est, dès que l’ennemi eut été mis en fuite, on résolut de ravager le pays ennemi. Vastatione affligere opes hostium; depopulationem, vastationem inferre; vocare ad exitium et vastitatem; depopulari fines; prædari, vexare, omnia longe lateque affligere; possessiones rapinis, ferro flammaque consumere libuit. Prædatum abire in hostes visum est, et immissa armata juventute, cum magna trepidatione agrestium villas diripere ac incendere, agros urere, vicos exscindere, impetu ipso proculcare omnia ac hosti solitudinem facere. 3. Vastata sunt omnia, tout est dévasté, en ruines. Bellum in tecta urbis gestum est, muri cuniculo subruti aut ariete strati, effractæ portæ, urbs ipsa excidio ac ruinis data. Exusta passim oppida, crematæ villæ, omnia flammis ac ruinis sunt æquata. Abactæ prædæ hominum pecorumque, incendia passim facta, omnia bello exhausta sunt. Non incolæ suas urbes, non cultores habent terræ, omnia ferrum flammaque miscuit, cædeque ac incendio cuncta sunt completa; hostibus nisi nudum sterileque solum, relictum est nihil. Urbes ad solum dirutæ, atque in ipsa tecta sævitum. Omnia strata et pedibus subjecta; quidquid usui esse posset, corruptum; adeo non avaritia, sed crudelitas capta in regione grassabatur. Regio tota omni clade vastata, nihil neque intactum, neque integrum relictum, ruinis demum et ignibus deleta omnia. Cf. Populor, Depopulor. Usus: Bello vastabitur Italia, tecta ardebunt, agri exinanientur. Cf. Destruo, Exhaurio.

VASTUS, a, um, Dépeuplé, désert. Syn. Desertus. Usus: 1. Ager propter sterilitatem incultus, propter pestilentiam vastus et desertus. 2. Immani magnitudine prodigieusement grand ou gros, vaste, énorme. Bellua vasta et immanis; vastum mare transire. 3. Incompositus, insuavis, difficilis, durus, asper, inculte, grossier, désagréable. Quidam corporis motus vasti et agrestes. Vocalium concursiones vastam et hiantem efficiunt orationem, les concours de voyelles remplissent le style d’interminables hiatus.

VĀTES, is, m. et f. Devin, prophète; devineresse, prophétesse. Syn. Fatidicus, divinus, divino spiritu instinctus, spiritu divino tactus vir. Epith. Verus, optimus. Usus: Utinam falsus sim vates! Vates, haruspices, fulguratores, interpretes ostentorum, augures, sortilegi, chaldæi, hariolatores, conjectores.

VĀTĬCĬNĀTĬO, ōnis, f. Prédiction, prophétie, oracle. Syn. Oraculum, prædictio. Epith. Falsa, vera. Usus: Sortes quæ vaticinatione funduntur. Auspicia, oracula, somnia, vaticinationes. Cf. Divinatio.

VĀTĬCĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Prédire l’avenir, prophétiser. Syn. Divino, futura præsentio. Adv. Impudenter. Usus: Vaticinantis in modum cecinit, excidium patriæ fatale prodens. Hæc ego conjectura prospiciens, vere vaticinari possum: magna nobis impendet malorum Ilias. Cf. Præsagio.

VĔ, Ou. Usus: Bis, terve litteras miserat.

VĒCORDĬA, æ, f. Folie, démence; méchanceté; sottise. Usus: Color exsanguis, fœdi oculi, prorsus in facie vultuque vecordia inerat, sur tous ses traits on lisait une expression de fureur.

VĒCORS, ordis, omn. gen. Insensé; furieux; sot. Usus: Vecors repente sine suo vultu, sine dolore, sine voce constitit. Istius vecordissimi mentem cura metusque terrebant. Cf. Excors, Piger.

VECTĪGAL, ālis, n. Impôt que l’on paie à l’État, contribution, tribut. Syn. Portorium. Epith. Certissimum, domesticum, grande, iniquum, grave, magnum, præclarum, prætorium, stipendiarium. Integra, magnifica populi, media, minora, publica, ridicula, salva, transmarina, urbana. Phras. Vectigalibus præest, il est chargé de la perception des impôts. Illi maxime commissa, commendata, demandata est vectigalium cura. Vectigalia præcipuo, summo quodam jure tractat, exercet. Unus præcipue vectigalium curam gerit, sustinet; scripturæ præest; princeps publicanorum est. Usus: Vectigal grave provinciis imponere, irrogare, imposer, mettre un impôt. Vectigalia acerbe exigere, exercere, exiger les impôts. Vectigal pendere, pensitare, payer un impôt. Vectigalibus gravissimis liberare, levare populos, décharger ou exempter d’un impôt. Vectigal conducere, redimere. Bello affliguntur, pervertuntur, conquiescunt nostra vectigalia. Cf. Tributum.

VECTĪGĀLIS, e, gen. com. Relatif aux impôts. Syn. Stipendiarius, tributarius, qui tributum pendere, solvere, conferre debent, qui publice aliquid pendunt. Usus: Is provinciam vectigalem nobis et stipendiariam fecit. Græcos nobis vectigales habemus. Non sunt immunes hi agri sed vectigales, soumis aux impôts. Cf. Obnoxius.

VECTĬO, ōnis, f. Action de traîner, de transporter.

VECTIS, is, m. Levier. Usus: Demolir signum vectibus, renverser une statue avec des leviers.

VECTOR, ōris, m. Celui qui porte, qui transporte ou est transporté. Syn. Navigans, qui vehit et vehitur. Epith. Ingratus, timidus, perterritus. Usus: Vectores timidi adversa tempestate, passagers timides dans la tempête.

VECTŪRA, æ, f. Transport par terre ou par eau, à cheval, etc. Syn. Vectio. Epith. Longa, difficillis. Usus: Pro vectura solvere. Est summa vecturæ difficultas.

VĔGĔTUS, a, um, Vigoureux, fort, ardent. Syn. Sanus, firmus, valens. Usus: Vegetum ingenium in vivido pectore vigebat. Siste te nobis vegetum in Græcia, arrive-nous en Grèce frais et dispos. Vegeta mens, sensusque integri, esprit vif, sens intacts.

VĔHĔMENS, entis, omn. gen. Vif, impétueux, violent, ardent. Syn. Acer, fortis, ferox, incensus, immoderatus, effrenatus, nimius, ardens. Phras. Vehemens natura est, il est naturellement plein d’ardeur. Ingenio est vehementiore; effervescens facile, incitatus et violentus; fervidiore vir animo; ingenii vitio impotentior et asperior; ingenio percito et feroci; impotens, immodicus, nimius animi; ferox natura; acri et vehementi quadam inflammatione incitatus; vehementis vir ingenii. Usus: Nimium est vehemens feroxque natura. Cf. Fervidus, Præceps.

VĔHĔMENTER, Violemment, avec force, puissance; beaucoup. Syn. Acriter, acerbe, aspere, impense, nimiopere, etiam atque etiam, incredibiliter, mirum quantum, summa contentione, summa ope, omnibus nervis, omnibus machinis, vehementissima contentione animi, ingenii, virium, animo acri, majoribus præsidiis ac copiis, omni arte, industria, solertia, omni ope ac opera, majorem in modum. )( Remisse. Phras. Vehementer dixit, il parla avec chaleur. Omnes dicendi faces adhibuit; summa contentione animi, ingenii, virium dixit; vehementissime declamavit; acris in oratione spiritus erat; acriter et vehementer prœliatus est, perpetuaque ac plenissima gravitatis oratione adversarium fregit. Usus: Illud mihi vehementer displicet. Cf. Enixe.

VĔHĬCŬLUM, i, n. Char, chariot, voiture. Syn. Rheda, essedum, carpentum. Epith. Divinum et novum, triumphale. Usus: Ego vehiculo me ex horum latrocinio eripiam, si navis deerit.

VĔHO, is, xi, ctum, ere, a. Porter, conduire. n. Être porté sur un char. Syn. Porto, inveho, conveho, deveho, subveho, deporto. Adv. Male. Usus: Curru, equo, navi, in navi; rheda perurbem vehi. Fruges ex agris vehere, jumentis deportare. Cf. Currus.

VEL, Ou. Syn. Ve, seu, sive, aut. Usus: 1. Multorum vel periculo vel honori servire. 2. Præcipue, etiam, cumprimis, et même, même, et encore. Vel mori satius est quam servire, je préfère la mort à la servitude. Vel acerrimus oratorum.

VĒLĀMENTUM, i, n. Enveloppe, couverture. Usus: Ramos oleæ ac velamenta alia supplicum porrigentes, rameaux d’oliviers, ou rameaux quelconques, entourés de bandelettes de laine et portés par des suppliants.

VĒLES, ĭtis, m. Soldat armé à la légère, vélite, voltigeur. Syn. Levis armaturæ miles.

VĒLĬFĬCĀTĬO, ōnis, f. Action de déployer les voiles. Usus: Mutata velificatione id facilius assequaris, vous obtiendrez plus facilement cela en changeant de direction.

VĒLĬFĬCOR, aris, atus sum, ari, d. Déployer les voiles; travailler ardemment à, favoriser. Syn. Vela facio. Transl. Faveo, gratificor, auram popularem capto. Usus: Honori suo aut cupiditati velificari, rechercher les honneurs, les satisfactions. Cf. Assentor.

VĒLĬTĀRIS, e, gen. com. De vélite. Usus: Pugna, hasta, arma velitaria.

VĒLĬTĀTĬO, ōnis, f. Escarmouche. Syn. Pugna, digladiantium dimicatio. Usus: Velitationes facere, et in multa prœlia parvaque capere summam totius belli.

VĒLĬTOR, aris, atus sum, ari, d. Combattre à la manière des vélites, escarmoucher. Syn. Pugno, contendo, certo. Usus: Diu mecum velitatus est, il se disputa longtemps avec moi.

VELLĬCO, as, avi, atum, are, a. Arracher; gacer, persiffler. Syn. Pervello. Usus: In conviviis rodunt, in circulis vellicant, ubique carpunt.

VELLO, is, velli vel vulsi, vulsum, ere, a. Arracher, détacher, enlever. Syn. Evello, pervello. Usus: Illa quæ vellerat ex patellis, in aureis poculis illigabat. Spinas vellere.

VELLUS, ĕris, n. Laine arrachée, toison. Syn. Lana ex ovibus detonsa.

VĒLO, as, avi, atum, are, a. Couvrir d’un voile, envelopper; cacher, dissimuler. Syn. Tego, obduco. Usus: Pietatis nomine velare suam cupiditatem. Cf. Tego.

VĒLŌCĬTAS, ātis, f. Célérité, rapidité. Syn. Pernicitas. )( Tarditas. Usus: Non enim viribus, non velocitatibus aut celeritate corporum res magnæ geruntur. Alii velocitate ad cursum valent.

VĒLŌCĬTER, Rapidement. Syn. Ocius. )( Tarde.

VĒLOX, ōcis, omn. gen. Rapide, agile, léger. Syn. Celer. Cf. Celer.

VĒLUM, i, n. Voile. Syn. Integumentum, involucrum. Epith. Carbaseum, plenum. Usus: Multis simulationum velis natura cujusque obtenditur. Res illa velis remisque fugienda. Ad id unde aliquis flatus ostenditur, vela dare, facere. Plenis velis navigare. Vela pandere, contrahere, dimittere, subducere. Remis velisque, à rames et à de voiles, c. à d., de toutes ses forces. (Prov.)

VĔLUT, Comme, ainsi que. Syn. Veluti, sicut. Usus: Velut in hac quæstione. Cf. Sicut.

VĒNA, æ, f. Veine. Syn. Arteria. Epith. Cava; abditæ, ad usum aptæ, crebræ, multæ, reconditæ auri. Phras. Venam secare, ouvrir la veine, saigner. Venas incidere; e venis sanguinem mittere; detrahere aliquid sanguinis; e venis sanguinem elicere; venam ferire; incisa vena sanguinem minuere; venas sanguine exonerare, levare. Usus: 1. Sanguis per venas in corpus omne funditur. Venæ et arteriæ micare non desinunt. Si cui venæ sic moventur, is habet febrim. Venam pertentare. 2. Transl. Pars interior, l’intérieur, le fond, le sein, le cœur d’une chose. Periculum in visceribus venisque reipublicæ inclusum, péril renfermé dans les veines et les entrailles de la république, c. à d., le cœur même de la république. Reconditæ auri argentique venæ. Venas cujusque generis, ætatis, ordinis teneat orator oportet.

VĒNĀBŬLUM, i, n. Épieu de chasseur. Syn. Hasta, telum, spiculum venaticum. Usus: Venabulo transverberare bestiam.

VĒNĀLIS, e, gen. com. Qui est à vendre, exposé en vente, vénal. Syn. Ad vendendum expositus, pretio addictus, merce adstrictus. Usus: Proponere, habere fidem venalem, quæstui habere rempublicam. Domi tuæ turpissimo quæstu omnia erant venalia, virtus, pudor, jusjurandum, vous trafiquiez de tout, vertu pudeur, serment.

VĒNĀLĬTĬUS, ĭi, m. Marchand d’esclaves. Syn. Venditor mancipiorum. Usus: Divitiis Africanos omnes multi venalitii mercatoresque superarunt.

VĒNĀTĬCUS, a, um, Relatif à la chasse, de chasse. Usus: Canes venatici.

VĒNĀTĬO, ōnis, f. Chasse; espèce de spectacle donné au peuple, combat avec des animaux. Syn. Venatus. Usus: Condiunt curas aucupium et venatio. Prodigi venationum apparatus. Cf. Venor.

VĒNĀTOR, ōris, m. Chasseur. Usus: Pernoctant venatores in nive, in montibus uri se patiuntur. Physicus, speculator venatorque naturæ, physicien, c. à d., observateur et investigateur de la nature.

VĒNĀTŬS, ūs, m. Chasse. Syn. Venatio. Usus: Labor in venatu, cursus sudor.

VENDĬBĬLIS, e, gen. com. Facile à vendre, recherché, agréable. Syn. Tolerabilis. Usus: Orator, oratio vendibilis, orateur, discours recommandable.

VENDĬCO, melius VINDĬCO, as, avi, atum, are, a. Réclamer, revendiquer. Adv. Quodammodo. Usus: Quisque prædæ partem sibi vindicat. Homerum Chii suum vindicant. Cf. Attribuo.

VENDĬTĀTĬO, ōnis, f. Étalage, ostentation. Syn. Ostentatio. Usus: Laudatiora, quæ sine venditatione et sine populo teste fiunt, sans ostentation et sans avoir le peuple pour témoin. Cf. Ostento.

VENDĬTĬO, ōnis, f. Vente. Syn. Abalienatio. Epith. Fraudulentæ, firmæ, raræ. Usus: Venditio bonorum.

VENDĬTO, as, avi, atum, are, a. Offrir, exposer en vente; vanter, étaler. Syn. Ostento. Adv. Fallacissime se, flagitiose eloquentiam, perditissime decreta seu imperia, palam commentaria. Usus: Venditare se alicui et operam polliceri, vendre à qqn ses services. Memoriam ostentare, venditare ingenium. Cf. Gloriori Ostento.

VENDĬTOR, ōris, m. Vendeur. Syn. Venalitius. Epith. Firmior, liberalis. Usus: Mercatores provinciarum, venditores libertatis.

VENDO, is, dĭdi, dĭtum, ere, a. Vendre. Rad. Venumdo. Syn. Alieno, abalieno, venditionem facio, pretio addico, venale habeo. )( Emo. Adv. Gravate, male, nominatim vectigalia, non ita commode, præclare, quam optime, recte, palam. Usus: Vendere aliquid alteri grandi pecunia. Parvo pretio, quam optime, sub corona, sub hasta vendere. Quam optime vendere, vendre à très bon prix, faire le meilleur marché du monde. Præsenti ære, numerata pecunia vendere, vendre argent comptant. Bona sub hasta vendere, præconis voci subjicere, auctionem facere, vendre par autorité de justice, à la criée.

VĔNĒFĪCĬUM, ĭi, n. Préparation de breuvages empoisonnés, crime d’empoisonnement. Syn. Veneficii artificium, crimen, cantio. Usus: Id veneficiis et cantionibus factum dicebat. Veneficiis remedia invenire.

VĔNĒFĬCUS, a, um, Qui empoisonne, empoisonneur, magicien, magicienne. Syn. Qui venena spargit, qui cantionibus et malis artibus utitur, ad suam libidinem explendam. Usus: Venefici nomen delatum est.

VĔNĒNĀTUS, a, um, Empoisonné, infecté de poison. Vénimeux, en parl. des animaux; vénéneux, en parl. des plantes. Syn. Venenum habens, veneno imbutus et infectus. Usus: Vipera venenata. Telo venenato ictus concidit.

VĔNĒNUM, i, n. Venin, poison. Syn. Virus. Epith. Improbabile, inusitatum, novum, malum, recens, suspiciosum, apertum, omnibus manifestum. Phras. 1. Venenum alicui porrigere, empoisonnner qqn. Venenum alicui parare, præbere, infundere, dare; aliquem veneno interficere, tollere, necare, occidere; veneno grassari. 2. Venenum sumere, prendre du poison. Venenum haurire, sumere, bibere; veneno sibi mortem consciscere; poculum mortis exhaurire; veneno se exanimare; veneno mortem præcipere. Usus: Venenum spargere. Veneno uti. Venenum diluit ferrumque promit.

VĒNĔO, is, ĭi vel ivi, ire, n. Être exposé en vente, être vendu. Syn. Vendor, sub præcone subjicior, pretio addicor. Usus: Cur bona non veniere? Si venibunt horti, venibunt quam plurimo. Cf. Vendo.

VĔNĔRĀBĬLIS, e, gen. com. Vénérable, respectable. Syn. Cultu et veneratione dignus.

VĔNĔRĀBUNDUS, a, um, Respectueux, plein de respect. Usus: Perfusus honore ac venerabundus astitit.

VĔNĔRĀTĬO, ōnis, f. Vénération, respect, estime. Syn. Honor, reverentia. Epith. Justa. Usus: Quidquid excellit, justam venerationem habet. Cf. Reverentia.

VĔNĔROR, aris, atus sum, ari, d. Vénérer, honorer, adorer. Syn. Colo. Adv. Sancte, auguste. Phras. Loca sacra venerari, révérer les lieux sacrés. Eximia religione colere; pie sancteque colere; sacris locis religiosum cultum adhibere; veneratione prosequi. Usus: Dii quos colere, precari, venerarique solemus. Aliquem ut deum vel pro deo venerari. Cf. Colo, Revereor, Observo.

VĔNĬA, æ, f. Pardon, grâce; faveur, bienveillance. Syn. Condonatio erroris, impunitas, potestas, copia, facultas. Epith. Accommodata, bona, molesta, tenuis. Phras. 1. Delicti, veniam petit, il demande le pardon de sa faute. Ad clementiam vestram confugit, ut ignoscatis rogat; suis peccatis concedi ignoscique orat; veniam et immunitatem rogat; delicti gratia ut fiat; venia ut detur; noxa ut una hæc mittatur; præterita ut condonentur aut parentum promeritis remittantur, supplicat. Usus: 1. Iis qui errorem suum deposuerunt, et peccasse se fatentur, veniam petentibus, venia danda, concedenda, tribuenda est. Dabunt mihi veniam cives mei, vel potius gratiam habebunt. A diis immortalibus veniam et pacem exposcere. 2. Potestas, facultas, permission. Date mihi veniam exponendi. Quod pace vestra, quod bona vestra venia dictum sit, soit dit avec votre permission, sauf le respect que je vous dois.

Vĕnĭalĭa peccata, Péchés véniels. Noxæ minores, errata leviora, peccata leviora et quotidiana, quæ crebra magis et pauciores quasi officii numeros prætereunt; divinæ legis offensiones crebræ quidem sed leviores; culpæ minores, quæ piorum etiam animis frequenter obrepunt. Cf. Peccatum.

VĔNĬO, is, vēni, ventum, ire, n. Venir, arriver. Syn. Advenio. Adv. Ad vesperum, æqualiter, aliquando, audacter, belle, bene, brevi, celerius, clam, confestim, continuo, coram, crebro, diligentius, divinitus, falso, honeste, incommode, libere, longe, maturius, modeste, necessarie, nunc primum, obviam, occulte, opportune, optato, palam, paratius, perraro, postremo, precario, privatim, proxime, publice, quamprimum, serius, stulte, tardissime, tuto, vesperi, ultro. Phras. 1. Veni quamprimum, venez le plus tôt possible. Contende ad nos, advola quamprimum, præsto sis; ad nos excurre; conveni nos quamprimum; opportune te nobis ostende. 2. Cumprimum venit ad nos, dès qu’il fut arrivé près de nous. Simul ut ædes nostras tetigit; simul ut ad nos delatus est; simul ut pedem in ædibus nostris posuit; simul ut nos adivit, præsto fuit; simul ut domum nostram accessit; simul ut nos convenit; simul ut se nobis ostendit; simul ut ædes nostras attigit. 3. Libenter jam veniret, il viendrait volontiers. Jam aspirat in urbem nostram; appropinquare adventum suum cupit; diem cupide exspectat, quo se urbs nostra accipiet; quo se ardore ad urbem raperet, si modo liceret. 4. Quomodo in eam mentem venisti? Comment avez-vous eu cette idée? Quomodo huc descendisti? ad istas ineptias abiisti? huc perductus, delapsus es? quomodo ad hæc inania defluxisti, te demisisti? 5. Eo ventum tandem est, les choses en vinrent à ce point. Eo res rediit; in eum locum adducta est; in eum locum rediit, deducta est; in eum locum res venit; eo res perducta est, prorupit; eo delapsa res est. 6. Inde veniunt hæc mala, c’est de là que vient tout le mal. Inde hæc manant, fluunt, affluunt, nascuntur incommoda. Ex hoc fonte defluunt, profluunt omnes istæ miseriæ. Hic fons est, hæc origo omnium malorum. Cf. Causa, Origo. Usus: 1. In amicitiam alicujus, familiaritatem, complexum, conspectum, consuetudinem venire. Nescio, quomodo in certamen cum illo, ad inimicitias, in contentionem honoris venerim. In calamitatem ingentem venit. Res ad arma, ad pugnam, ad manus veniet. Ea res in oblivionem, in consuetudinem, in sermonem et vituperationem, in odium publicum, in summam gloriam venit. Res quæ in controversiam, in disceptationem veniunt. In suspicionem, in spem, in possessionem, in numerum oratorum venire. In discrimen, in periculum venire. Venit mihi in mentem. Si usus venerit. 2. Obtingit, obvenit, arriver. Magna ei hereditas venit, multæ divitiæ, fama, honor ei venere. 3. Adversor, aller contre, attaquer. Venire contra rem, existimationem, gratiam alicujus. Venire alicui adversum.

VĒNOR, aris, atus sum, ari, d. Chasser, faire la chasse. Syn. Venatu me exerceo, venationi operam do, venatione me oblecto, feras consector, insector, aucupor. Usus: 1. Canum mira alacritas in venando. 2. Transl. Poursuivre, rechercher. Modestiæ laudem in re aliqua venari, chercher à se donner en qqche le mérite de la modestie. Cf. Capto.

VENTER, tris, m. Ventre. Usus: Vitium ventris et gutturis. (Vulg. Gulositas.)

VENTĬLĀTOR, ōris, m. Celui qui vanne le blé, vanneur. Syn. Qui frumentum ventilat.

VENTĬLO, as, avi, atum, are, a. Remuer dans l’air, secouer; mettre en mouvement, animer. Usus: Cujus lingua, quasi seditionis flabello, illa est concio ventilata, dont la langue, comme un soufflet de sédition, allumait la fureur de l’assemblée. Cf. Exsecutio.

VENTĬTO, as, are, n. Venir fréquemment. Syn. Crebro venio.

VENTŌSUS, a, um, Plein de vent; léger, mobile, inconstant. Syn. Levis, inanis, vanus. Usus: Homo ventosissimus, homme d’une légèreté extrême.

VENTRICŬLUS, i, m. Ventricule du cœur. Usus: Ventriculus cordis, cui similis est alter ventriculus in quem sanguis ex jecore influit.

VENTUS, i, m. Vent. Syn. Aura, flamen. Epith. Non adversus, gravis, molestus, popularis, servus, subtilis, vehemens, salutaris alicui, secundus, tempestivus. Phras. 1. Ventus vehementior fit, le vent devient plus violent. Increbescit ventus; ingravescit, violentior incumbit ventus; vehementius spirare incipit; majori se impetu effundit; furere, sævire, tumultuari majorem in modum incipit. Cf. Tempestas. 2. Ventus lenior spirat, le vent souffle avec douceur. Aura leniter, molliter, placide spirat; levis Favonius insusurrat. 3. Ventus se ponit, le vent s’apaise, se calme. Ventus cadit, concidit, remittit; ventus ponit; venti vis omnis cadit; frangit se ventus, languescit; ventus jam est remissior. 4. Ventum habemus prosperum, nous avons un vent favorable. Secundo utimur vento; idoneum ventum nacti sumus; ventus flat bellissime; venti nobis obsecundant; secunda vehimur, provehimur aura; flantibus ad puppim ventis propellimur, Ventis ferimur secundis. 5. Ventos habemus contrarios, nous avons des vents contraires. Reflant venti; venti adversi sunt; adversis ventis utimur; ventis reflantibus rejicimur. 6. Transl. Le vent comme symbole de la fortune (favorable ou contraire), de la renommée, de la faveur, etc. Ex ancipiti mutatione temporum pendere; se ad motum fortunæ movere; suspensas habere ex temporum inclinatione consiliorum rationes. Usus: 1. Mare ventorum vi turbatum et agitatum. Cape flabellum et ventum mihi facito. Meliores ventos exspecto. Vento se et mari dare. Si mites lenesque fuerint venti, solvemus. 2. Transl. Rumorum ventos colligere. Popularem ventum quærere, aucupari. Dux nobis et auctor opus, et horum quos proposui ventorum moderator quidam et gubernator, il nous faut, au milieu de tous ces vents gui nous poussent, un pilote assez habile pour les gouverner. Cæsaris nunc venti valde secundi sunt, le souffle de la fortune seconde en ce moment César.

VĒNUM, i, n. Vente, trafic. Usus: Ignorabant se venum datos, avoir été mis en vente. Ut ejus familia ad ædem Cereris venum iret, que ses esclaves fussent vendus.

VĒNUNDO et VENUMDO, as, dĕdi, dătum, are, a. Mettre en vente, vendre (en parl. des prisonniers). Usus: Numidæ puberes interfecti, alii omnes venundati, tous les autres furent vendus. * Syn. Vendo.

VĔNUSTAS, ātis, f. Charmes extérieurs, attraits, grâce, beauté. Syn. Pulchritudo proprie muliebris, lepos, gratia, suavitas. Epith. Eximia, muliebris, prisca, prope scenica, summa. Usus: Agere cum dignitate et suavitate. Homo affluens omni lepore et venustate, homme qui réunit tous les agréments. Cf. Pulcher.

VĔNUSTĒ, Agréablement, avec grâce, élégance. Syn. Pulchre, belle, apte, eleganter, commode. Usus: Illud pervenuste cecidit.

VĔNUSTUS, a, um, Charmant, gracieux, élégant. Syn. Lepidus, festivus. Usus: Gestus et motus corporis venustus, gestes et mouvements gracieux. Cf. Pulcher, Elegans.

VĔPRES, is, sæp. Vepres, ĭum, m. pl. Buisson épineux, épines, buissons. Syn. Spinæ.

VER, ēris, n. Le printemps. Pars anni ab æquinoctio ad solstitium in Cancro. Syn. Vernum tempus, tempus hiemi senescenti adjunctum, tempestas verna, dies verni, pars anni floridior. Usus: Vere jam appetente. Veris initium a Favonio notatur. Ver tanquam adolescentiam significat, le printemps est l’emblème de la jeunesse.

VĒRAX, ācis, omn. gen. Qui dit la vérité, véridique, sincère. Syn. Veridicus, minime fallax, veritatis cultor et amicus.

VERBER, ĕris, n. Fouet; coups, bastonnade. Syn. Virga, flagellum. Phras. Ventum est ad verbera, on en vint aux coups. Nec manibus temperatum; procacitas manibus coercenda videbatur; ubi verba minus processissent, de tergo hominis infelicis satisfactum; verbera adhibebantur; verberibus male mulctatus, acceptus est. Usus: Aliquem vinculis, verberibus, omni supplicio excruciatum necare. Verberibus aliquem cædere, exanimare.

VERBĔRĀTĬO, ōnis, f. Action de battre, châtiment, correction. Syn. Pulsatio. Usus: Mirificam mihi verberationem cessationis epistola dedisti, me voila fustigé de main de maître pour mon silence.

VERBĔRO, as, avi, atum, are, a. Battre, frapper, fouetter. Syn. Cædo, pulso, manus affero, vim et manus affero, infero. Adv. Vehementissime. Phras. Graviter eum verberavit, il le battit très-fort. Latera illi tutudit; fustibus membra debilitavit, loris concidit, cecidit; verberum dolore laniavit; graviter hominem pulsavit; de ejus tergo sibi satisfecit; verberibus eum fœdum in modum accepit, affecit, laceravit; multis plagis mulctavit; ejus tergo dire consuluit; homo miser tergo pœnas dependit; dirum in modum ab eo vapulavit. Cf. Cædo, Fustis, Ictus. Usus: Verberare matrem. Aliquem tacito cogitationis convicio verberare, maudire intérieurement qqn, lui dire tout bas mille injures.

VERBŌSĒ, Verbeusement, longuement. Syn. Loquaciter, copiose, multis verbis.

VERBŌSUS, a, um, Verbeux, diffus, prolixe. Syn. Multus in verbis, loquax. Usus: Habes epistolam justo verbosiorem, vous avez une lettre peut-être un peu plus longue qu’il ne faudrait. Cf. Inanis.

VERBUM, i, n. Mot, terme, parole, expression; au pluriel: Discours, langage, opinion, etc. Syn. Nomen, vox, vocabulum. Epith. Ardens, consideratissimum, durum, insolens et humile, elegans, grave, immutatum, inflexum, inusitatum, novatum, translatum, nefarium, odiosum, plenum humanitatis, priscum, solemne, suspiciosum, usitatum ac tritum. Verba grandia, amplissima, gravia, sonantia, spendida, dura, aspera, insolentia, prisca, inquinata, abjecta, odiosa, intolerabilia, inepta, rigida, obsoleta, non aperta, longe petita, scabra. Phras. 1. Multi verba studiose curant, rem et sententiam non ita, bien des gens choisissent avec un soin scrupuleux les mots qu’ils emploient, sans s’inquiéter autant. Multi toti sunt in aucupio verborum, et litterarum tendiculis, rem et sententiam negligunt. Aliqui sunt magni verborum architecti, rebus interea inopes et jejuni. Multi vocabulorum opifices agunt egregios rerum inquisitores non item. Multi verborum magnificentia delectantur in magna sententiarum jejunitate. 2. Verborum pompa sine rerum pondere inanis et ridicula est, une expression pompeuse, mais vide de sens, est vaine et ridicule. Verborum volubilitas sine rerum pondere inanis est et irridenda. Oratio, nisi subest res, inanem habet quamdam elocutionem et pene puerilem. Oratio, si res non subest, aut nulla sit necesse est, aut omnium irrisione ludatur. Composite et apte sine sententiis dicere, insania est. 3. Rerum copia verborum copiam gignit, l’abondance des choses produit l’abondance des paroles. Ipsæ res verba rapiunt; verba provisam rem non invita sequuntur; ex rerum magnitudine splendor quidam et copia in verbis exsistet. 4. (De verbo ad verbum transferre, Vulg.), traduire mot à mot. Verbum e verbo exprimere; ad verbum de Græcis exprimere; verbum, de verbo exprimere; totidem verbis transferre; verbum pro verbo reddere; verbum verbo reddere; ad verbum transferre. (Ad meum verbum, Vulg.), sur ma parole, ma foi. Fide mea; me auctore; interposita fide mea. 6. Uno verbo, en un mot, bref. Verbo, in summa, ad summam summa illa sit. Usus: Verbum ex eo elicere, exsculpere non potui, je n’ai pu lui arracher une parole. Non multa verba faciam. Excidit mihi verbum priscum et obsoletum. Verba perpetuare difficile. Verbo aliquem lacessere, violare, dire des injures à qqn. Ad verborum contumelias descendere, en venir aux injures. Verba mihi dari non patior, je ne souffre pas qu’on m’en impose. In verba alicujus jurare. Ad verbum ediscere, apprendre mot à mot, par cœur. Verbi causa, verbi gratia. Verbo promittere, re negare. Uno verbo dicam. Verbo rem transigam. Verba facere in senatu, apud senatum. Idem sonat, valet hoc verbum. Subjecta verbi notio, signification, sens d’un mot. Verbum insolens, inusitatum, novatum, mots nouveaux, néologismes. Verba vulgata, trita, usitata, mots en usage. Verba prisca, desita, obsoleta, mots anciens dont on ne se sert plus, archaïsmes.

VĒRĒ, Vraiment, justement. Syn. Revera. )( Falso, inaniter, ficte. Usus: Majores nostri ficte et fallaciter, sed vere et sapienter populares fuere. Vere tecum agam et libere.

VĔRĒCUNDĒ, Avec retenue, réserve, pudeur. Syn. Pudenter, timide, dubitanter. )( Impudenter.

VĔRĒCUNDĬA, æ, f. Retenue, réserve, modestie. Syn. Pudor, rubor, modestia, ingenuitas. )( Impudentia. Epith. Invisa, stulta, virginalis. Usus: Maximum ornamentum amicitiæ tollit, qui ex ea tollit verecundiam. Verecundia custos virtutum et quidam quasi ornatus vitæ. Solus homo pudoris ac verecundiæ particeps. Virginali verecundia, timidus, homme timide, d’une pudeur virginale. Cf. Pudor.

VĔRĒCUNDOR, aris, atus sum, ari, d. Avoir de la retenue, craindre, ne pas oser. Syn. Pudore deterreor, absterreor, impedior, ingenuo rubore suffundor, erubesco. Usus: Cunctantem et quasi verecundantem incitare, aiguillonner une réserve trop timide.

VĔRĒCUNDUS, a, um, Retenu, réservé, modeste. Syn. Prudens. Phras. Juvenis est admodum verecundus, ce jeune homme est très modeste. Verborum et rerum obscœnitate vitanda ruborem suum et ingenuitatem præstat; pudorem animi et pudicitiam corporis colit. Pudore septus, in loquendo mire verecundus; adolescentis modestissimi pudor ad omni obscœnitate longe abhorret; incorruptis castissimisque moribus juvenis et virginali verecundia præditus. Cf. Pudicus. Usus: Verecundus est quem pudet impudica loqui. Oratio verecunda, langage modeste.

VĔRĔOR, ēris, ītus sum, eri, d. a. et n. Avoir une crainte respectueuse; craindre, redouter. Syn. Extimesco, nonnihil commoveor. Usus: 1. Istam culpam quam vereris ego præstabo. Ab aliquo supplicium vereri. Vereor, ut tibi satisfaciam, je crains de ne pouvoir vous satisfaire. Veritus es ne operam perderes, vous avez craint de perdre votre peine. 2. Observo, révérer, respecter. Is patrem veretur ut Deum. Amici non solum se diligent, sed etiam verebuntur Cf. Timeo.

VERGO, is, ere, a. et n. 1. a. Tourner, incliner, pencher vers; 2. n. Incliner, être situé ou exposé. Syn. Inclinor, in exitu sum. Usus: Bruti auxilium ad Italiam vergere quam Asiam maluissem. Ad meridiem vergit Sicilia. Vergebat jam annus et in exitu erat.

VĒRĬDĬCUS, a, um, Qui dit la vérité, véridique. Syn. Verax, apertus.

VĒRĬLŎQUĬUM, ĭi, n. Étymologie.

VĒRĬSĬMĬLIS, e, gen. com. Vraisemblable, probable. Syn. Credibilis, probabilis, rationi consentaneus; vero propius, ad veritatem propensius, quod maxime specie veritatis movet; quod propius fidem est; a vero non alienum, non abhorrens; vero simillimum, simile veri; quod ad veritatem maxime accedit, quod proxime accedit ad verum, quod a ratione non procul abest, non discrepat, non dissentit; quod veri similitudinem, speciem, formam, imaginem præ se fert, ostendit. Usus: In omni disputatione quid esset verisimillimum quærimus. Cf. Probabilis.

VĒRĬSĬMĬLĬTŪDO, ĭnis, f. Vraisemblance. Syn. Probabilitas, similitudo veri.

VĒRĬTAS, ātis, f. La vérité, le vrai, la réalité. Syn. Verum, vera ratio, res. Epith. Acerba, æterna, debilitata, in profundo demersa, jucunda, grata, molesta, perspicua, simplex, sempiterna. Phras. 1. Veritati plus quam amicitiæ tribuo, je tiens compte de la vérité plus que de l’amitié. Majorem habeo veritatis quam amicitiæ rationem. Locum apud me honestiorem veritas obtinet quam amicitia; cedat veritati amicitia necesse est; nihil amicitiæ elargior, nihil veritati nego. 2. Ut veritatem dicam, pour dire vrai. Ut dicam quod res est, ut vere dicam; ut ingenue fatear; ut verum loquamur; ne mentiar; si verum quærimus, si verum fateri volumus; ut ex animo ac vero dicam. Usus: Magna vis veritatis, quæ contra hominum ingenia, calliditatem et solertiam facile se per se ipsam defendit. Sunt alii simplices, aperti, veritatis cultores, fraudis inimici. Græci contentionis cupidiores quam veritatis. Veritatis ignoratione vulgi opiniones in maxima inconstantia versantur. Veritatis luce nihil hominis menti dulcius. Animum a pictura ad veritatem traducere. Studia sua ad veritatem dirigere. Veritate adductus hæc testor. Ad veritatem loqui, dicere. Veritas nempe in profundo demersa in disputatione limatur, eruitur. Obtinere, retinere veritatem. Veritate patefacta atque omni errore sublato. Veritas ad liquidum explorata me convincit. A veritate desciscere, deflectere; resistere et repugnare contra veritatem non audet. Ad veritatem nihil loqui, ne dire rien de vrai. Ad veritatem quam maxime accedere, s’approcher de plus en plus de la vérité.

VERMĬCŬLĀTUS, a, um, Varié, marqueté. Usus: Emblema vermiculatum, mosaïque.

VERNA, æ, m. Esclave né dans la maison du maître, esclave de naissance. Syn. Servus ex ancilla domi nostræ natus.

VERNĀCŬLUS, a, um, Du pays, national. Syn. Domesticus. Usus: Quotidianæ ac vernaculæ res. Imago antiquæ et vernaculæ festivitatis, image de l’antique gaieté nationale.

VERNUS, a, um, Relatif au printemps, printanier. Usus: Verni temporis suavitas.

VĒRO, Mais. Syn. Autem. Usus: 1. Numeris adstrictior poeta, verborum vero licentia liberior. 2. Certe quidem, oui, assurément. Esto vero ita. Est vero maximus ille Scipio. Fuisti sæpe, credo, in scholis philosophorum?—Vero, ac libenter quidem. Tu as fréquenté assidûment, je crois, les écoles des philosophes?—Oui, et avec plaisir.

VERRO, is, verri, versum, ere, a. Balayer. Syn. Scopis pulverem vel sordes aufero, ejicio.

VERRŪCA, æ, f. Verrue, petite excroissance sur le corps humain.

VERRŪCŌSUS, a, um, Couvert de verrues. Syn. Verrucis plenus.

VERSĀTĬLIS, e, gen. com. Mobile; changeant, léger, inconstant. Usus: Acies versatilis. Ingenium illi versatile fuit sic pariter ad omnia, ut natum ad id unum diceres quodcumque ageret. Cf. Varius.

VERSĬCŎLOR, ōris, omn. gen. Qui change de couleur; chatoyant, bigarré. Syn. Dubio varioque colore.

VERSĀTUS, a, um, Occupé de, appliqué à. Syn. Exercitatus, subactus. Usus: Homo tum in aliis causis exercitatus, tum in hac sæpe versatus.

VERSĬPELLIS, e, gen. com. Qui prend toutes les formes; rusé, adroit, souple. Syn. Callidus, astutus, simulator. Cf. Astutus.

VERSO, as, avi, atum, are, a. Tourner souvent, retourner, remuer; rouler ou agiter dans son esprit. Syn. Volvo, tracto, converto, flecto. Usus: Æstuat dubitatione, versat se in utramque partem, huc, illuc. Versare suam naturam et flectere ad tempus. Animum ad dolos et fallacias versare cœpit.

VERSOR, aris, atus sum, ari, d. S’arrêter, vivre, se mouvoir; s’occuper de, s’appliquer à. Syn. Sum, incumbo, laboro, do operam, insudo; consuesco. Adv. Abstinenter, acriter, acutissime, assidue, conjunctissime, callide, copiosius, diutius, honestius, impudentius, moderate, nimium, perite, perjucunde, populariter; subtilius, temere, caste, non obscure. Phras. 1. Libenter cum illo versor, volontiers je demeure avec lui (Vulg. conversor). Jucundissime conjunctissimeque cum illo vivo; assiduitate ejus delector; consuetudinem et amicitiam cum eo junctam amo; libenter cum illo ætatem ago; hæreo ad ejus latus non sine multa animi voluptate. 2. Diu jam versor in hoc labore, depuis longtemps déjà, je suis occupé de ce travail. Diu jam hoc saxum volvo; ætatem in hoc studio contrivi; diu jam hunc laborem tero; temporis partem non modicam in hoc studio posui. Usus: Diu in Sicilia versabatur. Nobiscum versari diutius non potes. In re oratoria versari. Res in ore vulgi, ante oculos versatur. In quo motu temporum versemur, vides. Juventus ejus tota in laudis cupiditate versabatur. Respublica in discrimine versatur. In negotiis versor maximis; nominis tui terror in auribus animisque hostium versatur.

VERSŪRA, æ, f. Argent emprunté pour éteindre une dette. Syn. Mutatio creditoris. Usus: Iniquissimo fenore versuram facere.

1. VERSUS, Dans la direction de, du côté de, vers. Phras. Locus jacet versus orientem, ce lieu est situé à l’orient. Orientem versus, ad orientem; ad orientem conversus; ad ortum vergit; ad orientem pertinet, spectat; orienti oppositus; orienti objectus est. Usus: Aretium versus castra movit.

2. VERSŬS, ūs, m. Vers. Syn. Carmen. Epith. Malus, pervagatissimus, seminator malorum. Alterni, delicatissimi, elaborati, heroici, hexametri, obscœnissimi, ornatissimi, optimi, veteres, usitati. Usus: 1. Historiam versibus scripsit. Multi in eum versus facti, confecti. Magna felicitate versus fundit, texit, componit. Hominum flagitia delicatissimis versibus expressit. 2. (Linea, Vulg.), ligne (d’écriture). Multos versus uno spiritu pronuntiare. Venio nunc ad transversum extremæ epistolæ tuæ versum, versiculum.

VERSŪTĒ, Adroitement, habilement; avec supercherie. Syn. Callide, vafre, malitiose, subdole, subtiliter. Cf. Astute.

VERSŪTUS, a, um, Qui sait se retourner; habile, adroit; rusé, fourbe. Syn. Callidus, malitiosus, multiplex. Usus: Versutum appello, cujus mens celeriter versatur. Versutum et solers ingenium. Malitia est versuta et fallax nocendi ratio. Cf. Simulator, Astutus, Callidus.

VERTENS, tis, omn. gen. cum anno, mense, L’année, le mois qui court, le courant de l’année, du mois. Syn. Circumactus, completus. Usus: Anno vertente; intra finem anni vertentis, avant la fin de l’année courante.

VERTEX, ĭcis, m. Le pôle céleste. Syn. Polus. Epith. Celsus, extremus, summus. Usus: 1. Duo quasi cinguli terræ, cœli verticibus subnixi. 2. Summa pars, sommet, faîte, cime. Vertex montis. Ab imis unguibus ad summum verticem, des pieds à la tête.

VERTO, is, ti, sum, ere, a. Tourner, faire tourner, détourner. Syn. Converto, vario, muto. Usus: 1. Vertere stilum in tabulis suis. Vertit se fortuna. Vertit hic rationem, fingit, quod probare non potest. 2. Converto, dirigo iter, tourner, se tourner. Terga vertere hostibus. Romam se vertit. 3. Transfero, traduire. Vertere Platonem Latine. 4. Commuto, changer de patrie, s’exiler. Solum vertere exilii causa. 5. Tribuo, do, reprocher, faire un crime à qqn de. Vitio, crimini aliquid alicui vertere. 6. Recipio me, confugio, se tourner, se réfugier. Quo se verteret, non habebat. 7. Sum, être (dans tel ou tel état), rouler, reposer. In hoc res tota vertitur. In tua voluntate negotii summa vertitur. 8. Succedo, cedo, avoir telle ou telle issue. Id consilium ut tibi bene vertat, opto. Id in bonum uni, alteri in perniciem vertit. Res in contrarium vertit, l’affaire a mal réussi. 9. Perdo, pessum do, everto, tourner, changer (en mal). Cum multa fecisset egregie, ad extremum omnia vertit. 10. Traho, rapio, détourner (à son profit). Ex illa pecunia maximam partem ad se vertit. 11. Vertor, devenir. Libertatem aliorum in suam vertisse servitutem conquerebantur, il se plaignaient que la liberté d’autrui fut devenue pour eux une cause de servitude.

VĔRUM, Mais. Syn. Sed.

VĒRUMTĂMEN, Cependant. Syn. Sed tamen. Usus: Optabam, verumtamen non audebam.

VĒRUS, a, um, Vrai, véritable, réel. Syn. Sincerus, certus, non fucatus, germanus; solidus, justus, expressus. )( Falsus, fucatus, adumbratus, simulatus. Usus: Respicere quidquid in quaque re verum sit. Licet enim verum dicere, loqui. Si verum scire vis. Inter hunc et illum, Numidicum verum ac germanum Metellum multum interest, le vrai Métellus, Métellus en personne. Justa, solida veraque gloria. Sed nos veri juris solidam expressamque imaginem nullam tenemus. Verissima illa et velut ex oraculo Delphico edita existima. Cf. Veritas.

VERVEX, ēcis, m. Mouton.

VĒSĀNĬA, æ, f. Folie, extravagance. Usus: Quæ vos agitat vesania? Cf. Amentia.

VĒSĀNUS, a, um, Qui est en délire, insensé, fou. Syn. Vecors, insanus, furiosus. Cf. Amens, Furiosus.

VESCOR, ĕris, vesci, d. n. Se nourrir de, manger, goûter. Syn. Edo, pascor, utor. Usus: Lacte, caseo, carne vescor. Dii nec escis, nec potionibus vescuntur. Cf. Comedo, Edo.

VĒSĪCA, æ, f. Vessie. Syn. Folliculus urinæ.

VESPA, æ, f. Guêpe. Usus: Vespas aculeis uti videmus.

VESPER, ĕris et ĕri, m. Le soir, le temps du soir. Syn. Vespera, serum diei, vespertinum tempus. Phras. Vesperi vel vespere, vers le soir. Occidente sole, præcipitante jam sole; vesperascente cœlo; cum advesperasceret; die præcipiti; sub occasum solis; cum jam serum esset diei; cum haud multum jam diei superesset; primis se intendentibus tenebris; solis occasu; prima vespera; cum non multum ad solis occasum temporis superesset; inclinato in vesperam die; cum exiguum superesset diei; inclinante in vesperam die; cum esset extremum diei; præcipiti in occasum die; præcipiti in noctem diei tempore; inclinante se sole; procedente nocte; ad solis occasum; accensis jam luminibus; sub primas faces; primo vespere; sero, obscura jam luce; nocte appetente. Cf. Nox, Sero.

VESPĔRA, æ, f. Le soir. Syn. Extremum diei tempus. Epith. Obscura. Usus: Ad vesperam. Prima vespera. Die inclinato in vesperam. (Vesperæ, Vulg.), les vêpres. Latine: Vespertinæ in templo preces cantari solitæ.

VESPĔRASCIT, imp. Il se fait nuit. Syn. Ad solis occasum est. Usus: Vesperascente cœlo.

VESPERTĪNUS, a, um, Qui se fait ou qui a lieu le soir. Usus: Vespertino tempore.

VESTER, tra, trum, Votre, le vôtre.

VESTĬBŬLUM, i, n. Entrée, vestibule, seuil de qqche. Epith. Privatum, vacuum, honestum. Usus: Primo aditu vestibuloque prohibere aliquem.

* VESTĪGĀTOR, ōris, m. Chasseur; investigateur, espion. Syn. Venator.

VESTĪGĬUM, ĭi, n. Trace du pied, pas, trace, empreinte, vestige, piste. Syn. Reliquiæ, signum, nota, monumentum. Epith. Adversa, manifesta, nefaria, parva, pressa, recentia. Usus: Cum pedem intulero et in possessionem vestigium fecero. Tu extra ædes tuas, ubi vestigium imprimas, figas, ponas, non habes. Persequi vestigia alicujus; consequi aliquem vestigiis; in vestigiis sequi, courir sur les traces de qqn, le suivre pas à pas. Stellæ cursus sui vestigium nunquam inflectunt. Num in ejus scriptis eloquentiæ ullum vestigium apparet? Reliqua sunt, exstant multa antiquitatis vestigia. Indicia et vestigia veneni. In temporis, loci vestigio, dans le même lieu et au même instant. Vestigia in multas partes ferentia.

VESTĪGO, as, avi, atum, are, a. Suivre à la trace, à la piste, chercher. Syn. Indago, vestigiis odoror. Usus: Causas rerum vestigare. Cf. Indago, Quæro.

VESTĪMENTUM, i, n. Vêtement, habit. Syn. Vestis, vestitus. Usus: Calceos et vestimenta mutavit.

VESTĬO, is, ĭi et īvi, ītum, ire, a. Couvrir d’un vêtement, habiller, vêtir. Syn. Tego, obduco. Adv. Bene, extrinsecus, male, obsoletius. Usus: DEUS animum corpore vestivit extrinsecus, DIEU à revêtu l’âme d’une enveloppe extérieure, qui est le corps. Natura oculos membranis tenuissimis vestivit et sepsit, la nature a recouvert et entouré les yeux de tuniques très légères. Reconditas sententias eleganti oratione vestire ac ornare, revêtir de formes élégantes des pensées profondes. Cf. Vestis.

VESTIS, is, f. Vêtement. Syn. Vestitus, vestimentum. Epith. Familiaris, muliebris, pretiosa, purpurea, stragula. Phras. 1. Veste indutus splendida, revêtu d’un costume magnifique. Veste auro illusa, gemmisque adornata, omnique peregrinæ opulentiæ cultu conspicuus; veste usus auro distincta gemmisque; veste auro intexta splendidus. 2. Vulgaris vestis, vêtement ordinaire. Vulgaris habitus; cultus habitusque a privato vix abhorrens; levis et parabilis cultus corporis; vestitus humilis ac obsoletus. Usus: Vestem conficere, resarcire. Vestem induere, mutare, changer de vêtement, c. à d., prendre des habits de deuil; vestem alicui detrahere; vestem discindere.

VESTĪTŬS, ūs, m. Vêtement, habillement, parure. Syn. Vestimentum, ornatus, cultus corporis. Epith. Necessarius, obsoletior, pristinus, virginalis. Usus: Vestitus asper. Vestitus orationis, montium, riparum.

VESTRAS, ātis, omn. gen. De votre famille, de votre pays.

VĔTĔRĀNUS, a, um, Vieux, ancien; soldats qui out fait leur temps, expérimentés. Syn. Qui viginti annos militaverat. )( Tiro. Usus: Cæsar firmissimum exercitum invictissimo genere veteranorum militum comparavit.

VĔTĔRASCO, is, ere, n. Devenir vieux, vieillir. Usus: Veterascentem eorum gloriam quis non videt?

VĔTĔRĀTOR, ōris, m. Celui qui a vieilli dans qqche, qui est habile ou versé dans; fin matois. Epith. Magnus et perfamiliaris alicui. Usus: Homo callidus et veterator. Cf. Simulator, Astutus.

VĔTĔRĀTŌRĬUS, a, um, Fin, rusé, retors. Syn. Fallax, dolosus, malitiosus. Usus: Nihil ab eo nisi tectum et veteratorium exspectes, n’attendez de lui qu’artifices et charlatanisme. Cf. Astutus.

VĔTERNŌSUS, a, um, Somnolent, léthargique; endormi, apathique; faible, débile. Usus: Veternosus senex. Cf. Piger.

VĔTERNUS, i, m. Assoupissement, apathie, langueur. Syn. Lethargus. Usus: Veternus civitatem occupavit. Cf. Somnus.

VĔTO, as, tŭi, tĭtum, are, a. Défendre, interdire, prohiber. Syn. Prohibeo, absterreo. )( Jubeo, cogo. Adv. Assentatorie, dilucide, fraterne, planissime. Usus: Hoc omnes leges vetant. Vetuit eum desperare. Cf. Prohibeo.

VĔTŬLUS, a, um, Assez vieux, vieille. Syn. Senex, antiquus. )( Novellus. Usus: Mulier vetula et multarum nuptiarum. Equus vetulus.

VĔTUS, ĕris, omn. gen. Ancien, antique. Syn. Antiquus, priscus, quod vetustatem fert. )( Novus, recens. Phras. 1. Vetus hic mos est, cette coutume est ancienne. Vetustus, antiquus, longævus, priscus, jam diu institutus, remotissimus a nostra memoria mos est. 2. Vetus hæc opinio est, c’est une vieille opinion. Dudum animis hæc opinio insederat; inveteravit in hominum mentibus ea opinio; multi temporis, pervetus, diuturna, minime recens est opinio. Usus: Credendum est veteribus et priscis, ut aiunt, viris, il faut s’en rapporter aux anciens, aux hommes d’autrefois, comme on dit. Mos, amicitia vetus. Vina veterrima, vins très vieux. Cf. Antiquus.

VĔTUSTAS, ātis, f. Antiquité; longue durée, vetusté. Epith. Excellens, infinita, plena exemplorum, prisca, scenica, tolerabilis. Usus: Vetustatis exempla oratori nota esse debent. Res aliæ vetustatem ferunt; aliæ vetustate senescunt, evanescunt. Vetustatem omnem superat viri excellentis virtus.

VĔTUSTUS, a, um, Vieux, antique. Syn. Vetus, antiquus. Cf. Antiquus.

VEXĀTĬO, ōnis, f. Agitation violente; tourment, fatigue, souffrance, mauvais traitements. Syn. Magna et infesta quædam jactatio et agitatio. Epith. Acerbissima, impunita. Usus: Afflictio est ægritudo cum vexatione corporis, accompagnée de douleurs physiques. Vexatio et direptio sociorum, outrages faits aux alliés et pillages de leurs biens.

VEXĀTOR, ōris, m. Celui qui tourmente, qui maltraite, persécuteur, bourreau. Syn. Exagitator. Epith. Crudelis alicujus reipublicæ et sceleratus.

VEXILLĀRĬUS, ĭi, m. Porte-etendard. Signifer. Usus: Ordo sexagenos milites, vexillarium unum habebat.

VEXILLUM, i, n. Étendard, enseigne. Syn. Signum. Usus: Vexillo opus est, convolabunt. Nunquam perditis civibus vexillum deerit.

VEXO, as, avi, atum, are, a. Secouer, ballotter; faire souffrir, tourmenter, maltraiter. Syn. Agito, exagito, vexator sum; diripio, populor; infestum reddo, male habeo. Adv. Contumaciter, contumeliosissime, urbane, crudelissime, fœdissime, vehementer, vigilantissime. Phras. Gravissime vexor, je suis très tourmenté. Multis sane molestiis conflictor; dies noctesque torqueor; circumventus ab inimicis quotidianis turbis agitor, exagitor; negotium exhibetur immerenti; tot injuriis quotidie premor atque opprimor, vix ut libere respirare mihi liceat; tanta est æmulorum improbitas, ut æternum mihi cum iis bellum susceptum videatur; tot injuriis jactatur et exagitatur æquitas, ut animus dolore exedi, dolore ac ægritudine confici videatur. Fodicant me quotidianæ inimicorum injuriæ; pungunt, vellunt, lacerant, respirare non sinunt. Contumaciter, inurbane, quotidiane vexor ac premor; omni vexationis genere exagitor, convitiis jactor, diuturnis molestiis conflictor, omni crudelitate laceror; ægre mihi faciendi nec finis, nec modus est. Usus: Omnia divina humanaque jura vexarunt, violarunt, perturbarunt, everterunt. Uxor mea, quam vexastis, raptastis, omni crudelitate lacerastis. Verbis me, probris omnibus et maledictis vexavit, il m’a accablé de reproches et de malédictions. Bello vastabitur Italia, vexabuntur urbes, ardebunt oppida. Sollicitudo vexat impios, les impies sont tourmentés par l’inquiétude. Ita conscientia mentem excitam vexabat, tant les remords tourmentaient son âme agitée! Cf. Affligo, Infestus, Crucio.

VĬA, æ, f. Voie, chemin, route, rue. Syn. Iter; semita, callis. Epith. Æstuosa, pulverulenta, aperta, simplex, directa, brevior, certa neque longa, expeditior, illustris, lata, immunita, inculta, silvestris, militaris, occulta, popularis, præceps et lubrica, proxima ad gloriam, quasi compendiaria, recta vivendi, sacra, vendibilis, vitiosa. Ancipites viæ, optabiles in experiendo, jucundæ in legendo, optimæ, tritæ. Phras. 1. Viæ erant difficiles, les chemins étaient très mauvais. Viæ erant æstuosæ, pulverulentæ, angustissimæ, lubricæ, immunitæ; itineribus deviis proficiscendum erat; summa difficultas aditus; asperis, confragosis, arctis circum locis intrandæ erant angustiæ; pleræque cavæ, simulque occultæ viæ nec unquam ante humano tritæ vestigio aperiendæ; asperitates viarum et angustiæ inextricabiles erant et crebris saltibus inclusæ; obsepta, interclusa, impedita erant itinera, aut imbribus abrupta; magnæ erant ac difficiles locorum angustiæ, et quæ vix singulis hominibus paterent; viarum difficultates erant pene inexplicabiles. Luctandum erat cum tenacissimo sabulo, quod præaltum et vestigio cedens, ægre moliebantur pedes. Calles erant vix singulis pervii; itinera erant qualia ingredi expeditis quoque vix tolerabile. Subacta diuturnis imbribus humus tenaci luto morabatur pedes. 2. Viam sibi fecerunt, ils s’ouvrirent un chemin. Viam sibi aperuere; corporibus armisque rupere viam; per mediam turbam sibi fecere viam; viam sibi stravere, munivere. Usus: Viam facere, concinnare, obstruere, sternere, faire une route. Vias reficere, repurgare. Alicui per suum agrum viam dare. Patet tibi via per meos fundos. In longam et multorum dierum viam se dare, committere. In via esse, progredi, procedere. Multorum dierum viam conficere. De via deflectere, divertere, declinare; e via excedere, deduci. In viam redire. Præcedentium vestigia me ad viam deducunt, ferunt. Cf. Iter, Proficiscor.

VĬĀRĬUS, a, um, Relatif aux routes. Usus: Lex viaria, loi concernant la réparation des routes.

VĬĀTĬCUM, i, n. Argent pour le voyage, provisions de voyage, frais de route. Syn. Viæ impensa, itineris subsidium. Epith. Largum et liberale, publicum. Usus: Quærendum et congerendum viaticum. Viatico aliquem instruere, prosequi; viaticum suppeditare, suggerere. Viaticum præripere, eripere.

VĬĀTOR, ōris, m. Voyageur. Syn. Qui iter facit. Epith. Præteriens, bene vestitus. Usus: Sæpe et latronem occidit viator.

VĬBRO, as, avi, atum, are, a. et n. 1. a. Imprimer un mouvement, secouer fortement, brandir; 2. n. Trembler, s’agiter, briller, étinceler. Syn. Agito. Usus: 1. Hastas, sicas vibrare. 2. Mico. Demosthenis non tam vibrarent fulmina, nisi numeris contorta ferrentur, Démosthène, dont les foudres n’auraient pas cette impulsion puissante, si, etc.. Mare, qua a sole collucet, albescit et vibrat, la mer, à l’endroit où le soleil vient se réfléchir dans les flots, blanchit et étincelle.

VĬCĀRĬUS, ĭi, m. Qui tient la place de; remplaçant, suppléant, lieutenant (vicaire). Syn. Qui vicem alterius obtinet; item: qui in locum alterius succedit. Phras. Est vicarius Episcopi, il est le vicaire de l’évéque. Antistitis sacri partes, munus agit, sustinet; vicariam operam Antistiti præbet; absentis Antistitis personam gerit, sustinet; sacri Antistitis vicem fungitur. Usus: Vicarius alienæ dominationis, alieni juris. Succedam ego vicarius tuo muneri. Cf. Loco.

VĪCĀTIM, De quartier en quartier, de bourg en bourg, de village en village. Syn. Per singulos vicos. Usus: Vicatim servi omnes conscribebantur.

VĬCE, abl., vicis gen., vicem acc.; in plur. vices (nom. et acc.) et vicibus (dat. et abl.), Alternative, succession, tour, vicissitude, réciprocité, changement. Syn. Fortuna, sors, status, locus. Usus: In vicem, alternativement, tour à tour. Alicujus vice, pour, au lieu de, à la place de qqn. In ejus vicem, à sa place. Vicem tuam doleo, je plains votre sort. Mitiores vices exspectare, attendre des jours meilleurs. Redde vicem meritis, reconnais les services. Tribuni vice me substituit. Poetæ vice nomina fingere, comme, à la manière du poète. Tuam vicem pertimesco, doleo, timeo, ulciscor, fungor.

VĪCĒNI, æ, a, Au nombre de vingt.

VĪCĒSĬMUS, a, um, Vingtième.

VĪCĬES, Vingt fois.

VĪCĪNĬA, æ, f. Voisinage, proximité. Syn. Vicinitas. Cf. Vicinitas.

VĪCĪNĬTAS, ātis, f. Voisinage, proximité. Syn. Vicinia, propinquitas. Epith. Finitima, artium studiorumque, infelix, meretricia. Usus: In istam te vicinitatem constituisti. Mihi cum eo vicinitas et magnus usus est. Propter vicinitatem totos dies simul sumus, à cause du voisinage, nous sommes ensemble des journées entières. Tota vicinitas clamoribus personat.

VĪCĪNUS, a, um, Voisin, proche, prochain. Syn. Propinquus, finitimus, proxime accedens. Phras. 1. Est ille vicinus meus, il est mon voisin. Ejus ædibus meæ continentes sunt; meas ædes ejus domus attingit, tangit; ejus domus in meas ædes incurrit. Ejus ædes meis adjacent; domus ejus ædium mearum parietem tangit; prope a domo mea; in proxima vicinia habitat; huc viciniæ dudum commigravit. 2. Bellum vicinum est, la guerre se fait près de nous. In ipsis prope portis bellum habemus. Ante portas est bellum. Velut in cervicibus habemus hostem. Non longius hostis abest quam quo telum adjici possit. Usus: Dialectica vicina rhetoricæ. Mulier gravida atque ad pariendum vicina. Cf. Propinquus.

VĬCISSIM, Alternativement, tour à tour Syn. Mutuo, pariter, invicem. Usus: Æstate calescere, hieme vicissim algere. Mutuari ab aliquo aliquid, et ei vicissim reddere. Quod honestum, justum est, et vicissim.

VĬCISSĬTŪDO, ōnis, f. Vicissitude, changement. Syn. Vices, commutatio, varietas quædam. Epith. Jucunda studiorum officiorumque; nocturna, diurna, optabilis. Usus: Temporum varietates, fortunæ vicissitudines. Laborum et quietis vicissitudine utendum. Nihil remuneratione benevolentiæ, nihil vicissitudine studiorum officiorumque jucundius, rien de plus agréable qu’une bienveillance réciproque, qu’un échange de zèle et de bons offices. Cf. Varietas.

VICTĬMA, æ, f. Victime. Syn. Hostia. Epith. Gratior. Usus: Se pro republica victimam præbere.

VICTOR, ōris, m. Vainqueur. Syn. In contentione superior, palmam ferens. Epith. Beatus, invidus, ingratus, lætus; summus. Usus: Galli victores alacritate et quasi lætitia ad canendum excitantur.

VICTŌRĬA, æ, f. Victoire. Syn. Palma, triumphus, tropæum, res bene gesta. )( Offensio. Epith. Acerbissima, bellica, civilis, crudelis, funesta, domestica, externa, gloriosa, gravis, turbulenta, horribilis, innocentissima, naturæ insolens, superba, molesta, navalis, præclara, recens. Phras. 1. Victoria penes nos est, la victoire est à nous. Victoria nobis cessit; de victoria ab hoste nobis concessum est; prœlii exitus victoriam nobis dedit, detulit, tribuit; palmam dedit, detulit. 2. Nos victoriam obtinuimus, nous avons remporté la victoire. Gloriosam victoriam adepti sumus, habemus, reportavimus, consecuti sumus; palmam de hoste tulimus; victoria ad nos venit. 3. Victoria prope certa est, la victoire est presque certaine. Victoria pene explorata est, in manibus est victoria; victoriam in manibus habemus. 4. Repentinus casus victoriam nobis eripuit, un hasard imprévu nous enleva la victoire. Fortuitus casus palmam propemodum e manibus extorsit, eripuit; victoriam ad hostes transtulit, distulit certe et moratus est tantisper; palmam in manibus infregit; victoria prope e manibus excidit. Cf. Vinco. Usus: Multa victoriam portendebant. Ea res victoriam nobis peperit. Inde victoriæ initium factum, ortum, enatum fuit. Victoria bene uti novit Cæsar. Victoriam minime crudeliter exercuit. Victoria natura insolens ac superba.

VICTŬS, ūs, m. Ce dont on vit, vivres, nourriture, aliments. Phras. Victu tenui uti, avoir une vie frugale. Tenui victu vitam sustentare, propagare; famem, vitam tolerare; famem propulsare; lacte ac leguminibus vivere. Usus: Victus et amictus, la nourriture et l’habillement. Alicui victum liberaliter dare, præbere. Necessaria ad victum suppeditare. Victum labore ac industria quærere, comparare. Tenui victu cultuque delectari. Cf. Alo.

VĪCUS, i, m. Quartier d’une ville, rue ou village, bourg. Syn. Pars urbis pluribus domibus constans. Usus: Omnibus vicis statuæ collocatæ sunt.

VĬDĒLĬCET, Il est évident, il est clair que, bien entendu, naturellement. Syn. Scilicet, nimirum, nam, enim. Usus: Tibi videlicet molestus esse nolui.

VĬDĔO, es, vīdi, vīsum, ere, a. Voir, apercevoir. Syn. Cerno, conspicio, perspicio, provideo, aspectu sentio, percipio, ante oculos mihi versatur vel obversatur; oculis oberrat imago rei; videndi sensum vel oculorum sensum habeo. Adv. Acrius, acute, assidue, coram, diligenter, mature, palam, perspicue, recte, clam, physice, prudenter, strictim, paulo, plane, etiam atque etiam. Phras. 1. Videndum se præbuit, il se montra. In conspectum se dedit; in conspectum venit, prodiit; copiam sui fecit. 2. Ubi rem totam vidi, dès que j’eus examiné toute l’affair. Ubi rem penitus cognovi; oculis usurpavi; visu percepi; ubi rem oculis compertam habui; ubi res tota sub oculis erat; ubi rem totam oculis perlustravi; ubi rem oculis inspexi, percepi; ubi res tota oculis subjecta erat. 3. Res tantilla vix videri potest, une chose si petite peut à peine se voir. Vix sub aspectum cadit, venit; fugit aciem res tam exigua; vix in conspectum cadit; vix in cernendi sensum cadit; vix aspectabilis est; obtutum fugit res tantilla; sensum oculorum effugit; vix aspectu sentitur. 4. (Videre hominem non possum, Vulg.), je ne puis voir cet homme, c. à d., le supporter. Oculi mihi dolent cum hominem aspicio; oculi ferre non possunt hominis importuni os impudens; videre sine dolore hominis frontem non possum. 5. Quodcumque vides meum est, tout ce que vous voyez m’appartient. Quidquid occurrit oculis; quidquid oculis subjicitur; quidquid in oculis est; contra quod longissime conspectum ferunt oculi; quidquid oculis terminatur, finitur, id in ditione mea est. 6. Videri deinceps in tanta distantia non potuit, on ne put le voir plus longtemps à cause de la distance. Subtractus est oculis hominum; locorum ingens intervallum oculorum usum abstulit; conspectum hominis ademit loci intervallum; in tanto locorum intervallo oculorum usus cessabat. 7. Omnes ad eum videndum procurrebant, tous accouraient pour le voir. Omnis se multitudo ad cognoscendum hominem effudit; certatim requirebant, et vultum cognoscere cupiebant. Omnium in se oculos avertebat; spectaculo erat omnibus. Usus: 1. Octavii statuam videmus in foro. Hæc mala et vos videre ac perspicere potestis, et mihi ante oculos versantur. 2. Agnosco, intelligo, observer qqche avec soin, examiner, peser. Hæc ego tam prospicio animo, quam ea quæ oculis cernimus. Multum ille videt. Diligentius nobis est videndum. Quid agas, quid moliaris, quo progrediare tu videris, songe bien à ce que tu fais, vois jusqu’où tu t’avances. Sed hæc videre posterius. Cf. Intueor, Cerno.

VĬDĔOR, ēris, sus sum, deri, p. Paraître, sembler, être regardé comme, passer pour, être tenu pour. Syn. Speciem affero, præbeo; speciem habeo, præ me fero, appareo. Adv. Facillime, longe, secus, magnopere, valde, vere. Phras. Videbatur magis minari quam supplicare, il paraissait plutôt menacer que supplier. Minanti propior erat quam roganti; rogantis habitus speciem potius minarum quam precum fecerat, habuerat, præbuerat; apparebat facile a precibus ad minas descensurum; apparebat facile armatas esse preces. Usus: Quid tibi ea de re visum est? Hac nocte visus sum videre in somnis Æsculapium. Consideratissimo verbo usi sunt judices, ut ea non esse facta, sed videri pronuntiarent, les juges se sont servis d’un mot très sage, en rendant leur arrêt en ces termes: telle chose paraît avoir été faite, et non telle chose a été faite. Cf. Puto, Opinio, Existimo.

VĬDŬA, æ, f. Veuve. Usus: Orbarum et viduarum tributa.

VĬDŬĬTAS, ātis, f. Privation, défaut; veuvage. Usus: Ebutius jamdiu Cæseniæ viduitate ac solitudine alitur.

VĬDŬUS, a, um, Vide de, privé de, qui manque de. Usus: Ipse viduus, pestem hanc excipio.

VĬĒTUS, a, um, Flétri, desséché, fané. Syn. Imbecillus, languidus. Usus: Cor bovis exiguum, vietum et tanquam morbo contractum. Fructus vieti et caduci.

VĬGĔO, es, ŭi, ere, n. Être vigoureux; être en crédit, en vogue, en estime. Syn. Vireo, viriditatem habeo, floreo, polleo, in gratia sum. )( Jaceo. Adv. Vehementius, diu. Usus: In omni natura id vivit vigetque quod calet. Viget animus in somnis. Diu Cæsar viguit Multis sæculis viguit ea disciplina. Interdum etiam objurgationes in amicis vigent. Cf. Floreo.

VĬGĒSĬMUS, a, um, Vingtième. Syn. Vicesimus.

VĬGIL, ĭlis, m. Garde, gardien, sentinelle. Usus: Clamor a vigilibus tollitur.

VĬGĬLANS, antis, omn. gen. Vigilant, attentif, soigneux. Syn. Attentus, acer, sollicitus. Usus: Homo vigilans et acutus. Nemo post hominum memoriam paratior, vigilantior, compositior ad judicium venit.

VĬGĬLANTER, Avec vigilance, avec soin. Usus: Vigilanter et nervose agere.

VĬGĬLANTĬA, æ, f. Soin vigilant, attention, vigilance. Syn. Diligentia, cura, studium, providentia. Epith. Horribilis, mirifica, singularis. Usus: Mea perfeci diligentia ut tuti essetis. Diligentia, celeritate, labore, vigilantia opus est.

VĬGĬLĬA, æ, f. Action de veiller, veille; insomnie, privation de sommeil. Syn. Lucubratio, abstinentia a somno. Epith. Consularis ac senatoria, flebilis, nocturna. Usus: 1. Cui non auditæ Demosthenis vigiliæ? 2. Cura, diligentia, vigilance, attention. Idcirco in hac custodia, tanquam in specula collocati sumus, ut populum Romanum vacuum nostris vigiliis redderemus. Illam coloniam meis præsidiis, vigiliis, custodiis, munivi, servavi. 3. Excubiæ, veille, une des quatre divisions de la nuit chez les Romains; gardes ou sentinelles de nuit, postes, garde. De tertia vigilia ad me venit, à la troisième veille (à minuit), Pro castris vigilias suscipere, collocare. In vigilias ire; vigilias agere, exigere, conficere. Alteri suam vigiliam tradere, nec tamen sibi deesse. Munus vigiliarum per se obire. Vigilias per tres noctes tolerare.

VĬGĬLO, as, avi, atum, are, n. et a. Veiller, ne point dormir, être éveillé. Syn. Excubo, vigilias ago, in vigilia maneo. )( Dormio. Adv. Acrius, multum. Phras. 1. Ego diligenter vigilo, je veille avec le plus grand soin. Ego excubo animo, nec partem ullam quietis capio; totas noctes pervigilo; perpetuas vigilias suscipio; in ea re curæ, consilia, cogitationes meæ omnes evigilant. Diuturnas vigilias tolero, nec invictum animum ita curæ obruent quin in hac custodia, tanquam in specula collocatum me meminerim. 2. Totas noctes studiorum causa vigilat, il veille toutes les nuits pour étudier. Nocturnas vigilias ad diurnum litterarum studium adjungit; diurno cum studio nocturnas vigilias conjungit. Ad litterarum studia noctium bonam partem assumit. Continenti litterarum studio dies noctesque jungit. Usus: Vigilare ad multam noctem, veiller jusqu’à une heure très avancée de la nuit. De multa nocte vigilat.

VĪGINTI, Vingt. Vigintiviratus, Vigintiviri, les vigintivirs, commission de vingt membres qui assistaient le préteur, présidaient aux vues, à la monnaie et aux exécutions capitales.

VĬGOR, ōris, m. Vigueur, énergie, force. Syn. Firmitas, robur, integritas. Usus: Membrorum, juventæ vigor.

VĪLIS, e, gen. com. Qui est à vil prix, à bon marché; qui a peu de valeur, vil, bas, méprisé. Syn. Vulgaris, contemptus, abjectus, humilis; plebeius, levis, communis, nullo pretio, nullo numero, sordidus. )( Pretiosus. Phras. 1. Vile illud caput hoc audet? Cet être méprisable ose faire cela? Illa labes et eluvies civitatis; illa e vepreto extracta nitedula; illæ plebis quisquiliæ; homo ex ergastulo emptus, emersus e cœno, omnium facile omnibus rebus infimus; homullus ille de lapide emptus, ex argilla et luto factus, de plebe humillimus; sordidus et despicatissimus, semilixa, postremus servorum; Mysorum ultimus; Cappadox modo abreptus de grege venalium; caput hoc vilissimum; vile hoc ac infame corpus; infame hoc cadaver et ejectum; ultimæ sortis homuncio id ausit? 2. Miror te homine tam vili et abjecto delectari, je m’étonné que vous ayez fait votre ami de cet homme vil et méprisable. Miror quod hominis sordidissimi ac despectissimi consuetudine utaris; quod ejus te hominis usus ac consuetudo delectet, cujus infima conditio; qui sit infimæ conditionis; qui sit despectus, abjectus, contemptus; nullius loci, nullius pretii, ordinis, dignitatis; qui sit unus de multis; qui sit terræ filius; inops ab omni existimatione, neque a se ipso, neque a majoribus commendatus; qui nulla majorum laude, nulla sua virtute honestatus, ornatus, nobilitatus; cujus omnis vita contempta et sordida, qui sine gratia, sine auctoritate unus de populo, imi vir subsellii, vita ingloria et inhonorata; qui sit infra omnes infimos homines; qui sit infimi generis conditione; qui ex cœno plebeio extractus, humilitatem adhuc sordidamque inopiam pudendæ artis quæstu profitetur. Cf. Abjectus, Humilis. Usus: Nihil tam vile, tam vulgare est, cujus, etc., il n’est rien de si vil, de si commun, dont, etc.

VĪLĬTAS, ātis, f. Bon marché, vil prix, mépris, dédain. )( Caritas. Epith. Magna, communis, nec opinata. Usus: Summa annonæ vilitas. In nullo (animali) deprehendes vilitatem sui, ne negligentiam quidem. Cf. Humilitas.

VĪLLA, æ, f. Maison de campagne, ferme; métairie. Syn. Prædium, domus extra urbem rureque ædificata. Epith. Aperta, ne rudis quidem, locuples, parva, maxima, publica, vetus, non magna. Usus: Antiquo more parva erat villa. Villa abundat porco, hædo, agno, gallina, caseo, lacte, melle. Abi ad villam. Cur villulas meas non vides?

VILLĬCUS, i, m. Régisseur, intendant, fermier. Syn. Custos villæ. Epith. Bonus. Usus: Mercari villicum tanquam fabrum.

VILLŌSUS, a, um, Couvert de poil, velu. Usus: Veste villosa corpus contegere.

VILLUS, i, m. Poil. Syn. Pilus. Usus: Ovium villis vestimur.

VĪMEN, ĭnis, n. Tout bois flexible dont on peut faire des liens, baguette, branche (de peuplier, osier, saule). Usus: Simulacra viminibus contexta.

VĪMĬNĔUS, a, um, Fait de bois flexible. Usus: Crates, fasces viminei.

VĪNĀCĔUS, i, m. Pépin du raisin. Usus: Acini vinaceus.

VĪNĀRĬUS, a, um, Relatif au vin, de vin. Vas, cella vinaria, vase à mettre le vin, cellier.

VINCĬO, is, vinxi, vinctum, ire, a. Attacher, garrotter, enchaîner. Syn. Colligo, constringo. )( Dissolvo. Usus: 1. Facinus est vincire civem Romanum. Tu liberos populos tyranno vinctos constrictosque tradidisti. 2. Connecto, lier, unir, joindre. Sententias quidem habet graves, sed eas nec vincire, nec explere novit. Loca occupare, vincire præsidiis, s’emparer des positions, les entourer d’un cercle ou cordon de troupes. Cf. Vinculum.

VINCO, is, vīci, victum, ere, a. Vaincre, remporter la victoire, triompher de, surpasser. Syn. Devinco, expugno, victoriam reporto, frango, subigo, domo, feliciter decerto, prœliis frango, secundum prœlium facio, copias hostium fundo, rem bene gero, superior sum, superior discedo, in ditionem meam redigo; litem, causam obtineo; supero, præcurro, præsto, præpondero. Adv. Facile, funditus, magnifice, vicissim, nimirum, etiam; turpissime. Phras. 1. Cæsar Pompeium vicit, César vainquit Pompée. Cæsar Pompeium, cum exercitum ipse haberet multis partibus inferiorem, prœlio tamen superavit, pugna fregit, acie fudit fugavitque; in pugna Pharsalica superior res Cæsareana erat; victoria penes Cæsarem erat; Cæsar Pompeianos obtrivit, concidit, confecit; in fugam conjecit, convertit; superior prœlio discessit; victoriam victoriæque insignia de Pompeio reportavit, tulit, consecutus est; victoriam obtinuit, adeptus est. Cf. Victoria. 2. Turcæ a Cæsare victi sunt, les Turcs furent vaincus par l’Empereur. Turcæ victi cessere, discessere; in prœlio Turcæ succubuere; inclinata Turcarum acies fusaque est; impulsa Turcarum acies percussaque palmam victori Cæsari dedit, detulit; Turcæ fusi fugatique, ac omni clade perdomiti sunt; Turcæ acie victi ac protriti Cæsari de victoria concessere. 3. Alexander, ubi orientis populos vicisset, morte exstinctus est, Alexandre mourut, après avoir vaincu les peuples de l’Orient. Alexander, ubi bello subegit omnes orientis populos; ubi victoria omnis orientis provincias emensus est; ubi in ditionem et potestatem redegit orientem; ubi debellato oriente, pedibus substravisset et subjecisset omnia; ubi subactis bello populis, jugum orienti imposuisset; ubi subacta in deditionem Ægypto, occupata Perside, triumphum post hominum memoriam clarissimum deportasset; postquam devictus oriens jugum a victore totis cervicibus accepisset, naturæ concessit. 4. Eloquentia facile cæteros vicit omnes, il a facilement surpassé par son éloquence tous les autres orateurs. Longe cæteris antecelluit, præstitit; facundia ante cæteros æquales fuit; vix ullam cæteris oratoribus laudem reliquit; eloquentia cæteris superior fuit; famam cæterorum eloquentiæ suæ laudibus facile obruit; in eloquentiæ certamine facile huic manus dedere cæteri et victi cessere. 5. Pauci seipsos vincere norunt, peu d’hommes ont appris à se vaincre, savent maîtriser leurs passions. Pauci sunt qui suas cupiditates, qui seipsos frangant; qui suos ipsi animos contundant, ircundiam cohibeant; impetum temperent, iram comprimant, contra libidinem animi sui recte atque ordine omnia faciant. Cf. Domo, Edomo, Subjicio. Usus: Vincam opinionem tuam, exspectationem omnium, je surpasserai l’opinion que vous avez conçue de moi, l’attente générale. Causam, sponsionem vincere, gagner sa cause, son pari. Sponsionem vincere et superiorem discedere. Sapientis animus nunquam vincitur voluptate, cupiditate non frangitur, metu non expugnatur.

VINCŬLUM, i, n. Lieu, chaîne, fers. Syn. Nodus; compedes, catenæ. Epith. Aptissimum, pulcherrimum, grave, non mediocre, publicum, arctissimum, domesticum, sempiternum. Phras. Vinculis constringere, enchaîner qqn, le charger de chaînes. Vincula alicui injicere; vinculis adstringere, colligare; in vincula abripere, conjicere; vinculis mandare; compedes alicui indere, impingere, inducere; vinculis devincire; catenas injicere; in catenas conjicere. Usus: Vincula injicere; in vinculis retinere; vinculis levare innocentem; e vinculis emittere; vincula rumpere, revellere; e vinculis corporis evolare, se détacher des liens du corps. Omnibus conjunctionis, amoris, amicitiæ, necessitudinis vinculis cum illo conjunctus sum.

VINDĒMĬA, æ, f. Vendange, récolte du raisin. Syn. Vindemiola. Usus: Vindemiam ita fieri oportet. Omnes vindemiolas eo reservo, ut illud subsidium senectuti parem, je réserve toutes mes petites récoltes, c. à d., mes économies, pour m’en faire une ressource pour la vieillesse.

VINDEX, ĭcis, m. Vengeur. Syn. Ultor. Epith. Assiduus, gravior, optimus. Usus: 1. Vindex scelerum et temeritatis carcer. Furiæ speculatrices ac vindices facinorum et scelerum, les Furies sont des déesses qui observent et punissent le crime. 2. Custos, protecteur, libérateur, sauveur. Brutus vindex libertatis. Vindex æris alieni, défenseur du droit des créanciers.

VINDĬCĀTĬO, ōnis, f. Action de protéger, de défendre, protection, vengeance. Usus: Vindicatio est, per quam contumeliam defendendo aut ulciscendo propulsamus a nobis.

VINDĬCĬÆ, ārum, f. pl. Réclamation judiciaire d’un objet, revendication en justice. Epith. Injustæ. Usus: Injustis vindiciis ac sacramentis alienos fundos petere, chercher à s’emparer du bien d’autrui par des réclamations et des actions injustes devant les tribunaux.

VINDĬCO, as, avi, atum, are, a. Réclamer, revendiquer; venger, punir. Syn. Vindictam sumo; tueor, affero, vindico. Adv. Acerrime, celeriter, graviter, vehementer, severe. Phras. 1. Injurias nostras in se ipso vindicavit, il vengea sur lui-même nos propres injures. Eumdem et iniquum adversus nos, et iniquitatis atque injuriarum vindicem habuimus. Supplicium nobis de se ipse dedit. Quem hostem, eumdem suimet ultorem habuimus. Nostram vicem ultus est in se ipse. Usus: Gracchi perditos conatus vindicavit. 2. Punio, punir, châtier. Facinus, maleficium, seditionem graviter vindicare. 3. Tueor, assero, libero, affranchir, délivrer, sauver. Rempublicam in libertatem vindicavit. Innocentia se a severitate judicum vindicavit. Laudem nostræ gentis prope senescentem factis illustribus vindicavit. Cf. Ulciscor, Tueor.

VINDICTA, æ, f. Baguette dont on touchait l’esclave qu’on voulait affranchir, baguette d’affranchissement; vengeance. Usus: Neque censu, neque vindicta, neque testamento liber factus est. Vindicta virgula erat, qua tactos Romani servos libertate donabant. Vindictæ cupidine exarsi, je brûlai du désir de la vengeance.

VĪNĔA, æ, f. Vigne, vignoble. Syn. Vinetum. Usus: 1. Vineam instituere. Vineas ordinare, conserere, disponere, fodere; putare, tondere, incidere, palare. 2. Machina bellica, toît de défense, mantelet, machine de guerre. Aggere, vineis, turribus oppugnare oppidum.

VĪNĒTUM, i, n. Lieu planté de vignes. Syn. Locus vitibus consitus, vinea. Usus: Vineta et oliveta.

VĪNĬTOR, ōris, m. Vigneron. Syn. Vitis cultor, vinearum cultor.

VĪNŎLENTĬA, æ, f. Ivresse, ivrognerie. Syn. Ebrietas. Epith. Furiosa, utilis. Usus: In vinolentiam incidere.

VĪNŎLENTUS, a, um, Gorgé de vin, ivre. Syn. Ebrius, temulentus, vino plenus. )( Sobrius, siccus. Phras. 1. Homo est admodum vinolentus, cet homme aime beaucoup le vin. In dies se vino onerat; alienatis fere vino animis perpotat; vino incalescit in dies; invitationibus benignis et hilaritate juvenili facile in vinum trahitur; vinolentiam insitam ingenio intemperantia vini accendit; maxime in vinum et quæ ebrietatem sequuntur, effusus; haud tolerabilis in eo est vini cupiditas; epulantium comitate facile ad largius vinum provehitur. Cf. Ebrius, Potator. Usus: 1. Ne vinolenti quidem hæc faciunt. 2. Vino confectus. Vinolenta medicamina, médicaments où il entre beaucoup de vin, fortement mélangés de vin.

VĪNUM, i, n. Vin. Usus: Vinum dulce, lene, molle, vin doux. Vinum leve, tenue, vin léger, faible. Vinum forte, vehemens, vin fort, qui enivre facilement. Vinum austerum, asperum, acidum, vin dur, aigre. Vinum fugiens, vetustate evanescens, vetustate coacescens, vin affaibli far la vieillesse. Vinum magnæ vetustatis, vetustatem patiens, vin vieux, qui se bonifie far les ans. Vinum meracius sumere, alicui fundere, boire, verser le vin pur. Vino obrui, se ingurgitare. Hesternum vinum exhalare, edormire, cuver son vin.

VĬŌLA, æ, f. Violette. Floris genus.

VĬŎLĀTĬO, ōnis, f. Violation, profanation. Usus: Ob violationem templi furore corripiuntur.

VĬŎLĀTOR, ōris, m. Violateur, profanateur. Usus: Ruptor fœderis, violatorque juris gentium, violateur d’un traité, du droit des gens.

VĬŎLENTER, Violemment, avec impétuosité. Syn. Per vim, injuriose.

VĬŎLENTĬA, æ, f. Emportement, violence, fougue. Syn. Vis, impetus, injuria. Epith. Effrenata. Usus: Si violentiæ impetu, si ejus furore opprimimur. Cf. Vis.

VĬŎLENTUS, a, um, Violent, emporté; farouche, fier. Syn. Oui vim affert. Usus: Alicujus furentes et violenti impetus. Homo vehemens et violentus. Cf. Vis.

VĬŎLO, as, avi, atum, are, a. Faire violence à, maltraiter; souiller, déshonorer. Syn. Lædo, offendo; polluo, macula afficio, religionem imminuo; vim affero, manus affero, infero, injicio; infringo. Adv. Impurissime, indignius, teterrime. Usus: Loca religiosa, amicitiam, parentes, leges violare, auctoritatem, decreta infringere et violare; fidem violare ac solvere. Corpus tantum est violatum, animus insons. Cf. Lædo, Offendo.

VĪPĔRA, æ, f. Vipère. Syn. Anguis. Epith. Venenata, pestifera.

VĪPĔRĪNUS, a, um, De vipère, de serpent. Usus: Morsu viperino periit.

VIR, vĭri, m. Homme. Phras. 1. Vir omni ex parte præclarus, homme de tout point remarquable. Vir omni laude insignis, excellens, præstans; omnibus, ut aiunt, numeris absolutus; in quo nihil ad summam virtutem, prudentiam, auctoritatem desideres; vir optimus, idem, et omni laudum genere insignis. 2. Vir in republica spectatissimus, homme très considéré dans l’État. Vir in republica maximis gravissimisque causis cognitus ac probatus; cujus est gravissima in republica auctoritas; in publica re versatissimus; multæ apud omnes existimationis; consilio rebusque gestis spectatissimus; qui omnes reipubl. partes probe tenet; tractandæ, administrandæ reipublicæ, si quisquam alius, peritus; cui plurimum tribuitur; cujus sententia pondus habet gravissimum. 3. Vir bonus ac dives, homme bon et riche. Vir cum virtutibus, tum fortuna satis ampla ornatus; vir integerrimus et ab opibus non imparatus; vir plenus officii, et opibus commode instructus; qui animi bonis abundat, nec fortunæ tamen bona desiderat; qui animi bona multa, nec pauca fortunæ possidet. Usus: Is vere vir putandus est, cujus animum nec prospera fortuna flatu suo efferet, nec adversa infringet, il mérite vraiment le nom d’homme celui que la prospérité ne peut enfler, ni l’infortune abattre. Vir optimus et homo doctissimus. Si pro patria mea ista virtus staret, virorum bonorum paucitatem non incusarem.

VĬRĔO, es, ere, n. Être vert ou verdoyant. Usus: Alia semper virent, alia hieme nudata, verno tempore frondescunt, d’autres sont toujours verts.

VĪRES, ĭum, f. pl. Forces du corps ou de l’âme. Syn. Vis, nervi, lacerti, robur. Phras. 1. Nondum satis virium habet, il n’a pas encore assez de forces. Nondum id est roboris ac nervorum; nondum ita firmus est corpus viribus; nondum id vigoris in corpore animoque est; nondum ita validus est; nondum ita convaluit, ita se confirmavit, ut par sit his conatibus. Adhuc sine nervis est; viribus adhuc necessariis caret; nondum ea facta est accessio virium quam res tanta postulat. 2. Omnes vires impendere, employer toutes ses forces. Nervos omnes contendere, intendere, adhibere; summa ope niti; nulli operæ parcere; toto pectore ad rem incumbere; operam omnem aliquo conferre. Usus: Nolim respublica tibi tantas vires dedisset. Experire eius vires. Pro viribus agere, selon ses forces, dans la mesure de ses forces. Omnibus opibus viribusque repugnare. Nimia contentione frangentur, deficient te vires tuæ, quas si amiseris, non facile revocabis. Cf. Valetudo, Robur.

VĬRESCO, is, ere, n. Devenir vert.

VIRGA, æ, f. Verge, baguette pour battre. Syn. Flagellum. Usus: Virgis ad necem cædere; acerrime concidere aliquem. Tergum virgis laceratum. Violata virgis corpora tribunorum.

VIRGĒTUM, i, n. Lieu planté d’osier. Syn. Locus virgis consitus.

VIRGĬNĔUS, a, um, De jeune fille, virginal. Usus: Pudor virgineus.

VIRGĬNĀLIS, e, gen. com. De jeune fille, virginal. Usus: Virginalis modestia, verecundia, modestie de jeune fille.

VIRGĬNĬTAS, ātis, f. Virginité. Syn. Castitas, castimonia virginalis. Usus: Virginitatem suam violare parantem occidit. Cf. Virgo.

VIRGO, ĭnis, f. Jeune fille, vierge. Epith. Casta ac verecunda, generosa, nobilis, incorrupta. Vestalis, digna propter quam aliquid fieret, nata summo loco. Phras. 1. Perpetua virgo mansit, elle demeura toujours vierge. Illibatum virginitatis florem ad extremum usque spiritum conservare; virginalem pudicitiæ florem illibatum custodire; virginitatis decus illibatum retinere; virginalis integritatis laudem illibatam conservare, servare; inviolato pudore vitæ hujus illecebras transire voluit. 2. Virgo castimoniam DEO vovit, cette jeune fille a voué, consacré à DIEU sa virginité. Virginitatem, florem virginitatis voluntaria sponsione DEO dicavit, addixit, consecravit; virginalem pudorem integrum ac intactum DEO solemni sponsione obtulit; cœlesti se sponso perpetuæ virginitatis voto consecravit; perpetua voti sponsione DEO se virginitatemque suam obstrinxit, obligavit; virginitatis votum perpetuæ nuncupavit; perpetua voti religione virginitatem suam DEO dicavit. Usus: Virginem per vim violare, comprimere, vitiare.

VIRGULTUM, i, n. Rejetons, jeunes pousses, broussailles. Syn. Virgæ et aliæ stirpes passim enascentes. Usus: Via deserta et inculta, et interclusa frondibus et virgultis.

VĬRĬDIS, e, gen. com. Vert, verdoyant. Syn. Habens viriditatem.

VĬRĬDĬTAS, ātis, f. Vert, couleur verte, verdure. Epith. Herbescens. Usus: Pratorum viriditas. Laurea ista viriditatem suam nunquam amittet. Senectus aufert eam viriditatem in qua etiam nunc erat Scipio, la vieillesse enlève cette verdeur qu’avait encore Scipion.

VĬRĪLIS, e, gen. com. D’homme viril. Syn. Viri proprius. Phras. Ubi virilem ætatem attigeris, dès que vous aurez atteint l’âge viril. Ubi maturior ætas te confirmant; crescentibus, progredientibus annis; ubi ætas maturuerit; ubi maturior ætas virum te reddiderit; ubi virilem, puram togam indueris; ubi pubertatis anno egressus virilem togam sumpseris. Cf. Ætas. Usus: Fortis et virilis oratio, style mâle. Pro virili parte me obligo, dans la mesure du devoir, selon mes moyens. Nonnullos interdum jacit igniculos viriles.

VĬRĪLĬTER, Virilement, en homme, courageusement. Syn. Fortiter, animo magno. Usus: Quod viriliter animoque magno fit, id dignum et decorum videatur.

VĬRĪTIM, Par homme, par tête. Syn. In singula capita. Usus: Agrum viritim dividere.

VIRTUS, ūtis, f. Vertu, efficacité; force, vigueur, courage. Syn. Bonitas, probitas, integritas, perfecta mens; fortitudo, vis, robur, vires; ars, facultas, perfecta et absolutissima ratio. Epith. Admirabilis, incredibilis, afflicta, prostrata, maxime luctuosa, amabilis, bellica, clara, insignis, digna gloria, dura et quasi ferrea, excellens, exigua, formosa, pulchra, amabilis, generosa, gratuita, immortalis, non inhumana, neque immunis, neque superba. Laudabilis ipsa, memorabilis ac divina, mirifica, perennis, perfecta natura et ad summum perducta, præstabilis insignisque, præstantissima, socia vitæ, solitaria, tenera, tractabilis. Æquales et pares, dominæ omnium rerum, imperatoriæ et ministræ, sapientiæ comites, populares, regiæ, non voluntariæ; positæ in voluntate. Phras. 1. Homo eximiæ virtutis est, homme d’une vertu remarquable. Homo præstanti virtute atque integritate; egregia virtute præditus, ornatus; vir in quo præstabilis insignisque virtus, atque adeo ad summum perducta; omni virtutum genere illustris; eximio splendore virtutum clarus; omni virtutum laude cumulatissimus; virtute luculenter instructus, multis magnisque virtutum ornamentis instructissimus; spectatæ virtutis vir, exemplar antiquæ probitatis; viva virtutis imago. 2. Si tuorum majorum laudibus respondere vis, tui muneris est virtutem colere, si vous voulez ne pas dégénérer de la gloire de vos ancêtres, vous devez pratiquer la vertu. Si majores tuos referre, si te dignum iis præbere studes, tuarum partium est, tui officii est, non potes non virtuti operam dare; ut ad virtutem toto pectore incumbas; tuam operam studiumque conferas; ut omni studio ac cogitatione virtutem complectaris, necesse est. 3. Ista virtus magno tibi constitit, l’acquisition de cette vertu vous a demandé beaucoup de travail. Quod ista virtute sis, quod virtute floreas, polleas, valeas, excellas, emineas, non tu id otio, sed magis laboribus ac vigiliis consecutus es; labores et vigiliæ eam tibi virtutem pepererunt; virtutem laboribus tuis ac vigiliis referre debes acceptam; non hoc virtutis in te esset, nisi labores gravissimos suscepisses et pertulisses; a laboribus istam virtutem habes; virtus ista non otio ac desidia, sed magnis laboribus est comparata. 4. Vitam ex virtutis præscripto vivere (vulgo virtuose vivere), vivre en homme vertueux. Vitam ad omnem virtutis legem, normam, disciplinam exigere; recte ac cum virtute vitam degere, traducere; ex virtutis lege ac præscripto vitam agere, gubernare. 5. Perspecta virtus, courage reconnu, éprouvé. Perspicuis testata signis; præclaris factis declarata; multis et non dubiis egregiæ virtutis indiciis, notis, significationibus testati mores; versata in omnium ore ac sermone virtus. Usus: Virtus est recta animi affectio, per se ipsa laudabilis, cujus laus in actione consistit. Virtus una altissimis defixa radicibus labefactari non potest. Magno virtutis amore teneor. Virtutem consequi, habere; virtutis compotem esse. Virtutem projicere. Virtutum laude crescere. Utinam pro patria mea staret ista virtus. Cf. Probitas, Probus, Mores, Honestus.

Chargement de la publicité...