Lexicon Latinum : $b Universae phraseologiae corpus congestum etc.
FIRMĀMENTUM, i, n. Support, soutien, appui. Syn. Robur, vires. Epith. Contrarium, gravissimum. Usus: Hic ordo est firmamentum cæterorum. Flos Italiæ, firmamentum imperii, ornamentum civitatis. Est hoc firmamentum disciplinæ. Firmamentum et robur accusationis.
FIRMĒ, Solidement, fortement. Syn. Firmiter. Usus: Habere aliquid bene cognitum et firme conceptum animo. Graviter, firmissime aliquid asseverare.
FIRMĬTAS, ātis, f. Fermeté. )( Infirmitas. Usus: Constantia et firmitas animi.
FIRMĬTER, Fermement. Syn. Firme.
FIRMĬTŪDO, ĭnis, f. Solidité; constance. Syn. Firmitas. Epith. Gladiatoria. Usus: Firmitudo gravitasque animi. Cf. Constantia.
FIRMO, as, avi, atum, are, a. Affermir. Syn. Stabilio, firmum facio. Usus: Firmare imperium et augere. Nondum pro firmato jus stetit, le droit n’est pas encore bien établi. Aliquid rationibus firmare. Corpora juvenum labore firmantur. Cf. Confirmo.
FIRMUS, a, um, Ferme, solide, stable. Syn. Stabilis, ratus, fixus, constans, immortalis, quod multum firmamenti et virium habet; quod nulla vi labefactari, nunquam dimoveri loco potest. Adv. Bene. Phras. Id quidem firmum teneo, je tiens cela pour indubitable. Mihi id confirmatissimum est; hoc penitus mihi persuasum, ut adeo animo insitum innatumque videatur, nec convelli possit. Ab illa opinione nulla unquam conditione discedam; nemo me deducere, amovere poterit. Firmo concepta est animo ea opinio, quam nulla dies evellet, convellet extrahet, excutiet. Usus: Firma, stabilis, perpetua amicitia. Senatus tua auctoritate firmior. Tenere aliquid firmum. Firmus ab equitatu. Civitas firma et valens. Jam sum paulo firmior. Firmiore corpore esse. Cf. Certus, Fixus.
FISCĬNA, æ, f. Corbeille. Syn. Canistrum.
FISCUS, i, m. Corbeille, panier, cassette; fisc, trésor public. Syn. Sacculus ad majoris pecuniæ summam capiendam, et pecuniam publicam. Phras. (Bona fisco addicta sunt, seu confiscata, Vulg.), ses biens furent confisqués. Bona in publicum redacta sunt, publicata sunt; hastæ, præconis voci subjecta sunt, pecunia in ærarium relata. Usus: Reperi fiscos complures cum pecunia Siciliensi.
FISSĬO, ōnis, f. Action de briser. Terræ subiguntur fissione glebarum.
FISSUM, i, n. Fissure (dans le foie des victimes). Syn. Fissio. Epith. Familiare et vitale. Usus: Fissum jecoris; quid fissum in extis, quid fibra valeat.
FISTŬCA, æ, f. Mouton (pour enfoncer des pilotis). Syn. Machina, qua trabes in terram vel fluminis alveum panguntur.
FISTŬLA, æ, f. Flûte. Musicum instrumentum diversum a tibia; item: Tubus. Epith. Eburnea, pastoritia. Usus: Fistula canere, modulari, (fistulare, Vulg.), jouer de la flûte.
FISTŬLĀTOR, ōris, m. Joueur de flûte. Usus: Fistulatorem domi relinque.
FIXUS, a, um, Fixé, immobile, arrêté. Syn. Decretus, statutus, stabilis, firmus, ratus. Usus: Illud maneat ac fixum sit. Fixum in animo suo tenere. Cf. Firmus, Decretum.
FLĀBELLUM, i, n. Éventail. Instrumentum, quo æstate ventum excitamus refrigerandi causa. Usus: Cujus lingua quasi flabello seditionis est concio ventilata.
FLĀBĬLIS, e, gen. com. D’air, aérien. Syn. Spirabilis, aerius. Usus: Nihil est in animis flabile, humidum, igneum.
FLACCESCO, is, ere, n. Devenir mou, perdre son énergie. Syn. Languidus fio. Usus: Cum eum motus omnis animi, tanquam ventus deficeret, flaccescebat oratio. Cf. Langueo.
FLACCUS, a, um, Qui a de longues oreilles. Syn. Qui aures habent magnas et languidas. Usus: Sili, flacci, frontones, capitones.
FLĂGELLUM, i, n. Fouet. Syn. Lorum flagrum. Phras. 1. Flagellis hominem atrociter cædi jussit, il ordonna de le battre cruellement de verges. Flagellis conscindi, lacerari hominem jussit; depromi ad flagra hominem; lora in alterum expediri; flagris hominem excipi, mulctari, violari jussit. Cf. Disciplina. 2. Si falsa dixeris, flagella senties, si vous mentez, vous aurez le fouet. Si me celaveris, ferventem te flagris faciam, loris te flagrisque depexum dabo, loris excruciabere, dorsum liberaliter flagrorum vibicibus conscribetur, exarabitur, pro commerita noxa, flagris castigabere; loris vapulabis; verberatio te manet. Usus: Flagellis, loris aliquem cædere.
FLĀGĬTĀTOR, ōris, m. Qui demande d’une manière pressante. Syn. Qui assidue flagitat. Usus: Video flagitatorem fore, non quidem molestum, sed assiduum et acrem.
FLĀGĬTĬŌSĒ, D’une manière déshonnête, infâme. Usus: Flagitiose ac turpiter.
FLĀGĬTĬŌSUS, a, um, Débauché, dissolu, infâme. Syn. Flagitiis contaminatus, fœdus ac turpis. Usus: Homo flagitiosissimus, libidinosissimus, nequissimus. Cf. Turpis, Scelestus, Sceleratus, Flagitium.
FLĀGĬTĬUM, ii, n. Crime, infamie. Syn. Crimen cum dedecore ac turpitudine conjunctum. Epith. Incestum, turpe, alienum, domesticum, fraternum, inauditum, manifestum, occultum. Phras. Multa flagitia commisit, il est tout souillé d’infamies. Flagitia multa fecit, admisit, commisit, suscepit; diu multumque in flagitiis versatus, volutatus est; plurimis flagitiis contaminatus, inquinatus, coopertus est; flagitiis tantum nobilitatus est; multa in flagitia se ingurgitavit; nulla prope pars vitæ turpitudinis expers est. Quæ libido ab oculis, quod facinus a manibus ejus, quod flagitium a toto corpore abfuit? Cf. Crimen, Scelus, Facinus, Sceleratus. Usus: Flagitium facere, suscipere, admittere, committere.
FLĀGĬTO, as, avi, atum, are, a. Désirer vivement, demander avec instance. Syn. Ardenter peto. Adv. Admodum, privatim. Usus: Vide, quid acta vita, quid studia tua a te flagitent? Postulatur a te dudum, vel potius flagitatur historia. Postulo, non flagito. Cf. Peto.
FLĂGRANTĬA, æ, f. Embrasement. Syn. Ardor. Usus: Flagrantia oculorum, feu, éclat des yeux.
FLĂGRO, as, avi, atum, are, n., Brûler, être enflammé. Syn. Conflagro, ardeo. Usus: Flagrare odio, amentia, infamia et odio, être animé d’une haine ardente. Flagrare studio dicendi, desiderio. Convivium stupris flagrans. Flagrant in illo libidines. Cf. Ardeo.
FLĂGRUM, i, n. Fouet, lanières. Syn. Flagellum. Usus: Vestalis flagro cæsa. Cf. Flagellum.
1. FLĀMEN, ĭnis, m. Flamine. Usus: Flamen quirinalis. Flaminem prodere, creare, créer un flamine.
2. FLĀMEN, ĭnis, n. Souffle. Syn. Flatus, spiritus. Usus: Ad flamen austri inclinatior, tourné du côté du sud.
FLAMMA, æ, f. Flamme. Syn. Mobilior et splendentior pars ignis. Epith. Fœdissima, perniciosissima, pestifera, nefaria, recens, tanta, inveterata, tremula, vehemens. Flammæ innumerabiles. Usus: Transl. Sulpitius in eadem invidiæ flamma, malveillance. Cf. Ignis.
FLAMMĔUS, a, um, De flamme. Usus: Stellæ natura flammeæ.
FLĀMMŬLA, æ, f. Petite flamme. Usus: Duæ e lucerna flammulæ visæ sunt.
FLĀTŬS, ūs, m. Souffle. Syn. Spiritus, flamen. Epith. Prosper. Usus: Eo vela do, unde aliquis flatus ostenditur. Cum prospero flatu fortunæ utimur.
FLĀVĔO, es, ere, n. Être jaune. Syn. Auri colorem refero, fulgeo.
FLĀVUS, a, um, Jaune. Syn. Color fulvo clarior et albior. Usus: Flavi capilli, cheveux blonds.
FLĒBĬLĬS, e, gen. com. Déplorable, regrettable. Usus: O flebilem speciem et miseram.
FLĒBĬLĬTER, En pleurant, tristement. Syn. Miserabiliter. Usus: Flebiliter lamentatur. Cf. Lacrimæ.
FLECTO, is, xi, xum, ere, a. Courber, plier. Syn. Inflecto, torqueo, detorqueo, intorqueo. Usus: 1. Membra, quo vult, flectit, contorquet, porrigit, contrahit. Genu, caput leviter flectere, inflectere. Versare suam naturam, et ad tempus regere, atque huc illuc torquere et flectere. Flectere aliquem oratione, precibus. Flectere animum a virtute ad vitium, in ambitionem; mentem suam ad alicujus dignitatem. Flectebar animo, et frangebar. 2. Vito, caveo, muto, se détourner. Iter, consilium, sententiam flectere. Cf. Inclino, Moveo, Genu.
FLĔO, es, flēvi, flētum, ere, n. et a. Pleurer, gémir. Syn. Lacrimor, lacrimas effundo, profundo; lacrimis me dedo, trado; in muliebres me fletus projicio. Adv. Uberius, misere. Usus: Omnes de morte filii flebant, lamentabantur. Cf. Lacrimor, Lugeo, Fletus.
FLĒTŬS, ūs, m. Larmes, pleurs. Syn. Ejulatus, ploratus, planctus, lacrimæ, lamentatio. Phras. 1. Ea res me ad fletum impulit, cette chose m’a fait verser des larmes. Fletum movit; lacrimas commovit; lacrimas mihi expressit, vultum lacrimis implevit. 2. Hæc inter fletus dixit, il parla ainsi en pleurant. Manantibus lacrimis; obortis, profusis lacrimis hæc profatus est. Hæc inter gemitus et ploratus dixit; loquenti ista os lacrimæ sinumque implevere; hæc dicenti gemitus et lacrimæ vocem inclusere. Cf. Luctus, Lacrimæ. Usus: Fletus tota urbe gemitusque fit. Non possum præ fletu scribere, loqui.
FLEXĂNĬMUS, a, um, Qui maîtrise les cœurs. Syn. Suadens. Usus: Flexanima, atque omnium regina oratio.
FLEXĬBĬLIS, e, gen. com. Souple, flexible. Syn. Tener, mobilis. Usus: Materia omnium rerum flexibilis, commutabilis. Tenerum, flexibile, quod facile sequatur, quocumque ducas, quod tuo arbitrio fingas. Mollis, tenera, flexibilis oratio.
FLEXĬLŎQUUS, a, um, Ambigu, énigmatique. Usus: Oracula flexiloqua, et ambigua.
FLEXĬO, ōnis, f. Action de courber; inflexion de la voix; détour. Syn. Flexus, anfractus, conversio. Epith. Virilis. Usus: Flexio vocis, laterum. Quos tu mæandros, dum omnes solitudines persequeris, qui diverticula flexionesque quæsiisti?
FLEXŬŌSUS, a, um, Tortueux, sinueux. Syn. Tortuosus. )( Rectus. Usus: Flexuosus introitus aurium.
FLEXŬS, ūs, m. Détour, sinuosité. Syn. Anfractus. Epith. Multus. Usus: In hoc quasi flexu ætatis, sur le déclin de l’âge (le retour). Flexus viæ, fluminis.
FLO, as, avi, atum, are, n. Souffler. Adv. Belle. Usus: Suavissimus Auster nobis ab Epiro flavit.
FLOCCĪFĂCĬO, is, fēci, factum, ere, a. Ne faire aucun cas; mépriser. Syn. Contemno, nihili facio. )( Magnifacio. Usus: Neque tamen floccifacio.
FLŌRĔO, es, rŭi, ere, n. Fleurir, être en fleur. Syn. Vigeo, floresco, eniteo, emineo, excellens sum. Adv. Honestissime. Phras. Arbores florent, les arbres sont en fleurs. Arbores frondent, frondes induunt; in florem se induunt; folia, gemmas agunt; gemmant, fruticantur, luxuriant. Usus: 1. Hæc arbor floret. 2. Transl. Florere omni genere virtutis. Ingenii laude, acumine ingenii, lepore, honoribus, rerum gestarum gloria, existimatione innocentiæ, laudibus, amicitiis, gratia, auctoritate. Tu beatum te, et florentem, et potentem existimas. Fortuna utor florentissima. Cf. Egregius, Vigor, Fama.
FLŌRESCO, is, ere, n. Commencer à fleurir. Syn. Floreo. Adv. Quotidie magis, nunc primum. Usus: Sulpitius ad summam gloriam eloquentiæ florescens moritur, Sulpitius meurt commençant à briller de tout l’éclat de l’éloquence. Cf. Floreo.
FLŌRĔUS, a, um, De fleur. Usus: Corona florea.
FLŌRĬDUS, a, um, Fleuri, brillant. Usus: Floridior Cicerone, at minus gravis.
FLOS, flōris, m. Fleur. Syn. Transl. Lux, decus, honor, ornamentum, beauté, éclat, lustre, puissance. Epith. Flores lectissimi. Usus: 1. Flores carpere, cueillir des fleurs. Legere, decerpere. Florum omnium varietas. Suavitates odorum, quæ afflantur e floribus. 2. Transl. Gratia non virtutis specie, sed ætatis flore conciliata. Flos nobilitatis et juventutis. Flos equitum, senatus, Italiæ.
FLOSCŬLUS, i, m. Petite fleur. Usus: Ficta omnia celeriter ut flosculi decidunt. Flosculos in oratione aucupari.
FLUCTŬĀTĬO, ōnis, f. Agitation, irrésolution. Usus: Fluctuatio animorum.
FLUCTŬO, as, avi, atum, are, n. Être agité, flotter. Syn. Fluctibus jactor, vacillo, fluito. Usus: Tota res etiamnum fluctuat, tout est encore incertain. In decreto non decet fluctuare. Oratio fluctuans ac dissoluta, eo quod sine nervis et articulis fluctuet huc illuc.
FLUCTŬS, ūs, m. Flot, vague. Syn. Unda, procella. Epith. Fluctus cani, magni, maximi, præsentes, sedati. Usus: Jactari, allui fluctibus. Fortunam tanquam fluctus a saxo frangi oportet. Sedatis reipublicæ fluctibus, et tempestate communita. Omnes tempestates et procellas in illo concionum fluctu subire. Motus, agitatio, fremitus fluctuum, et undarum sævientium fragor.
FLŬĬTO, as, avi, atum, are, n. Couler, flotter; être flottant, irrésolu. Syn. Fluctuo. Adv. Immoderate. Usus: Reipublicæ navis ereptis senatui gubernaculis fluitans in alto, tempestatibusque seditionum.
FLŪMEN, ĭnis, n. Cours d’eau, fleuve, rivière. Syn. Fluvius, amnis, profluens. Epith. Aureum, frigidius, illustre, magnum, maximum, publicum, universum. Phras. 1. Flumen profundum est, le fleuve est profond. Fluvius est profundo alveo; agit undas magna vi ac mole; præalto alveo defluit; vasta altitudine fluvius, ac navium patiens. 2. Flumen non profundum, la rivière n’est pas profonde. Vadosum. Flumen tenui fluens aqua; fluvius, qui vado nonnullis locis transitur; qui pedibus transiri, transmitti potest; haud difficili transitu flumen. Tenue flumen, nedum navium capax, aut ad comportanda, quæ necessaria sunt, opportunum. 3. Flumen rapax est, le courant est rapide. Citatum fertur flumen; violentus invehitur fluvius, et magna celeritate defluit. Undas agit magna vi et mole; rapide fluit, delabitur; cursu in mare profluit; vires suas concitat, rapido impetu decurrit. 4. Flumen in monte oritur, le fleuve prend sa source dans la montagne. Ex ipsis montis radicibus effunditur; ex monte decurrit, editur, devolvitur; præalto e monte defluit; fluvius oritur fonte ad radices montis conspicuo; visendis ad montis pedem fontibus profluit, erumpit; originem in monte habet; excurrit ex summo montis; fontes vastissimi fluminis in montis jugo sunt; mons ille flumen non uno ore emittit; flumini duobus fontibus iter aperit. 5. Flumen in mare fluit, le fleuve coule dans la mer. In mare præcipitat, mari miscetur, lapsu suo et cursu in mare profluit, infertur; multis capitibus in Oceanum influit, se exonerat, se evolvit, aquas in mare defert, mare præceps subit, in mare cadit, in mare decidit, mari excipitur, accipitur, mergitur; Oceano exsorbetur; non uno ostio in mare devolvitur. 6. Flumen agros præterfluit, la rivière coule à travers les campagnes. Propter agros fluit; agros secat, alluit; agros præfluit, subluit; agros dispescit; agros pervagatur, prælabitur, interfluit; circum ectos agros rigat; agros dividit, dirimit, distinguit, oberrat. 7. Flumen altissimas habet ripas, le fleuve a des rives très élevées. Fluvium præaltæ coercent ripæ; præruptis undique ripis clauditur, cingitur fluvius; inter præaltas utrinque ripas decurrit. 8. Flumen inundat, le fleuve déborde. Magnis commotus tempestatibus fluvius, ita magnus et vehemens factus est, nullis ut ripis coerceri posset; fluvius super ripas effusus, sine ullis cœlestibus aquis in altitudinem insolitam crevit; fluvius agros inundavit cum magna strage tectorum, pecorumque et hominum pernicie; amnis late restagnavit; amnis continuis auctus imbribus, extra ripas diffluxit, excurrit; alveum excessit; ripas se superfudit; ripis torrens aggeres subruit, armenta, tecta, arborum truncos impulit, et se super ruinas evexit atque extulit. 9. Flumen transire, passer un fleuve. Superare, trajicere, transire flumen; in adversam ripam transmittere; flumen transgredi; milites fluvium traducere. Usus: 1. Flumine secundo, en descendant le courant. Flumine adverso, en remontant le courant. Flumen gravissimas naves perferens. Propter altitudinem, rapiditatem, altitudinem fluminis hausti pene aquis. Per tortuosi fluminis sinus flexusque devolvebantur. Urbem a castris flumen dirimit, une rivière sépare la ville du camp. Flumen urbem mediam interfluit, le fleuve traverse la ville. 2. Transl. Flumen ingenii; flumen orationis.
FLŬO, is, fluxi, fluxum, ere, n. Couler. Syn. Labor, mano, excurro, defluo. Adv. Incitatius, libere, longe lateque, longius orationem, tardius numerum, æqualiter. Usus: 1. Quæ natura fluunt atque manant, ut aqua. 2. Diffluo, dilabor, s’écouler, échapper, s’évanouir. Fluit voluptas corporis. Fluunt omnia, nec diutius uno eodemque statu perdurant. Mollitia fluere. Quæ delapsa fluxerunt, severis legibus sunt vincienda. 3. Orior, sortir, émaner, venir de. Inde malum omne fluxit. Hæc ex eodem fonte fluunt. 4. Fracta quædam et fluens oratio. Cf. Flumen.
FLUVĬĀTĬLIS, e, gen. com. De fleuve. Usus: Bestiæ aquatiles, ut fluviatiles testudines.
FLŬVĬUS, īi, m. Fleuve, rivière. Syn. Flumen, amnis, profluens. Epith. Atratus, magnus, jucundus. Usus: Fluvius sanguine fluxisse dicitur. Cf. Flumen.
FLUXĬO, ōnis, f. Écoulement. Syn. Cursus. Usus: Fluxiones aquarum.
FLUXUS, a, um, Qui coule, liquide; fragile; éphémère. Syn. Incertus, inconstans. Usus: Res nostræ, ut in secundis fluxæ, ita in adversis bonæ.
FŎCŬLUS, i, m. Fourneau pour les sacrifices. Usus: Posito in rostris foculo.
FŎCUS, i, m. Foyer, feu. Syn. Locus, ubi ignis fovetur. Epith. Foci adyti, penetrales, patrii, privati, publici. Usus: Pro aris et focis pugnare. Ejicere aliquem domo nudum ac focis patriis, diisque penatibus, sedibus, aris exturbare. Cf. Ignis.
FŎDĬCO, as, avi, are, a. Tourmenter, chagriner. Res fodicantes, quas malas arbitramur, ces choses qui inquiètent, que nous regardons comme mauvaises.
FŎDĬO, is, ōdi, fossum, ere, a. Creuser. Syn. Effodio, perfodio. Phras. Fodere terram, retourner la terre, bêcher. Humum moliri; humum alte egerere; vertere terram. Usus: Fodit, invenit auri aliquantum. Pungit dolor, imofodit. Exspecta dum stimulis fodiam? Altius fodienti silex ferro impenetrabilis occurrit. Cf. Cuniculus.
FŒDĔRĀTUS, a, um, Allié. Syn. Fœdere et amicitia conjunctus; armorum socii, fœdere illigati. Usus: Fœderati populi, civitates. Cf. Socius, Fœdus.
FŒDISSĬME, Indignement. Syn. Turpissime.
FŒDĬFRĂGES, a, um, Qui viole les traités, infidèle, perfide. Syn. Qui fœdus frangit. Usus: Pœni fœdifragi.
FŒDĬTAS, ātis, f. Laideur, difformité souillure. Syn. Turpitudo, macula. Epith. Flagitiosa, intolerabilis. Usus: Depravatio et fœditas turpificati animi. Cf. Turpis.
FŒDO, as, avi, atum, are, a. Défigurer, souiller, salir. Syn. Maculo. Usus: Romam fœdavit adventus tuus. Templa omni turpitudine, aliquem nefario scelere fœdare. Cf. Maculo, Commaculo.
FŒDUS, a, um, Laid, difforme; honteux, infâme. Syn. Turpis, flagitiosus. )( Purus. Usus: Luxuria omni ætati turpis, tum senectuti fœdissima est. Cf. Turpis.
FŒDUS, ĕris, n. Traité d’alliance, pacte, convention. Syn. Pactio, fides, amicitia regum et populorum lege et religione sancita. Phras. 1. Fœdus cum aliquo facere, faire un pacte, conclure un traité avec qqn. Fœdus ferire, icere, percutere, peragere; societate ac fœdere se illigare; aliquem sibi adjungere; fœdus cum aliquo jungere; fœdus sancire, pacisci cum aliquo; fœderibus cum hoste devincire fidem; fœdus agere; fœdus conflare armorumque societatem cum altero; fœdus ac societatem inire; armorum societatem data atque accepta fide confirmare; fœdere conjungi. 2. Ad fœdus accedere, se lier avec qqn. Societatem cum aliquo coire; in fœdus transire; in amicitiam et societatem venire; societatem facere; fœdus pangere cum aliquo; accipi in jus æquum; inter socios amicosque pacto fœderis adscribi. 3. Fœdus servare, garder, observer un traité. Fœdere stare, in fide perstare; ultima pro fide experiri. Cf. Fidelis, Fidem servo. 4. Fœdus frangere, fouler aux pieds, violer, rompre, déchirer un traité. Fœdus infirmare, negligere, violare, frangere, rumpere; contra fœdus facere; fidem prodere; conventiones pactionesque perturbare; pacta ac conventa convellere, rescindere, irrita ac vana facere; pactis, conventis non stare. 5. Fœdus renovare, renouer l’amitié, confirmare; publicas fœderum religiones instaurare. Cf. Amicitiam renovare. Usus: Adversus fœdus stare. Fœdus scribere, tabulis incidere. Cf. Societas.
FŒNEUS, a, um, De foin. Usus: Fœnea hominum simulacra.
FŒNUM, i, n. Foin. Usus: Fœnum secare, demetere; furcillis versare, colligere, construere, in striam coarctare, in manipulos colligere, in metas exstruere, sub tectum congerere, in tabulata componere.
FŒTĔO, es, ere, n. Sentir mauvais. Syn. Male oleo. Phras. (Fœtet ex ore, Vulg.), il a mauvaise haleine. Anima illi fœtet, fœtente est spiritu; ne quidem animam conservare puram potuit; ore fœtido teterrimam nobis pestem inhalat; homo contaminato spiritu, qui omnes ab se odoris gravitate ac fœditate depellat, qui aliorum naribus maximam exhibeat molestiam; anima fœtida senis. Usus: Anima illi fœtet. Cf. Fœtor.
FŒTĬDUS, a, um, Qui sent mauvais, fétide, infect. Usus: Os fœtidum.
FŒTOR, ōris, m. Mauvaise odeur, infection. Syn. Putidus et malus odor. Usus: Jacebat in suo fœtore et fimo.
FOLĬUM, ii, n. Feuille. Epith. Aridum. Phras. Folia decidunt, les feuilles tombent. Folia defluunt; arbor folia dimittit; foliis exuuntur, nudantur arbores. Usus: In arboribus truncus, rami, folia.
FOLLĬCŬLUS, i, m. Petit sac. Saccus, quo parricidarum caput involvebatur. Epith. Lupinus. Usus: Os folliculo obvolutum.
FOLLIS, is, m. Soufflet (pour le feu). Instrumentum ad ignem excitandum. Usus: Id sine follibus et incudibus effici non potest. Admotis follibus, flatu ignem accendere.
FŌMENTUM, i, n. Topique, calmant, lénitif. Syn. Delinitio. Usus: Hæc sunt solatia, hæc fomenta humanorum malorum. Fortitudinis fomento mitigatur dolor. Cf. Remedium.
FONS, fontis, m. Source, fontaine. Epith. Dulcis atque plenissimus piscium, perennis, sanctus augustusque, fontes recentes, reconditi. Usus: 1. Fons ex summo montis excurrit, et magno aquarum strepitu cadit, prendre sa source. Lucum fons perenni rigabat aqua, arroser. Fontis venas intercidere, venas avertere, couper. Fontem exhaurire, tarir. Fons aquæ dulcis. Fontium gelidæ perennitates. Summa loci salubritas et copia, pluribus circumjectis fontibus perennium aquarum. 2. Principium, origo, caput, source, principe, origine, sujet. E fontibus potius hauriant, quam rivulos doctrinæ consectentur. Philosophiæ fontes aperire. Consiliorum, calamitatum omnium fontes.
FŎRĀMEN, ĭnis, n. Trou. Phras. Foramen in muro facere, percer un trou dans un mur. Parietem perfodere, perforare, perrumpere; murum terebrare, transverberare, pertundere. Usus: Foramina illa, quæ patent ad animum a corpore. Cf. Sensus.
FŎRAS, Dehors (avec mouv.). Syn. Extra. Usus: Foras projicere, extrudere. Scripta foras dare. Accessio ædium foras projecta, foras eminens.
FORCEPS, ĭpis, m. et f. Tenailles, pince.
FŎRENSIS, e, gen. com. De la place publique, du forum, judiciaire. Syn. Judicialis, publicus. Usus: Oratio judicialis, forensis, concertatoria. Negotia forensia, et extranea.
FŎRES, ĭum, f. pl. Porte. Syn. Janua, ostium, aditus. Usus: 1. Fores aperire, claudere, effringere, pulsare. 2. Ingressus, initium, ouverture, entrée, accès. Amicitiæ et familiaritatis fores alicui aperire, patefacere.
FŎRI, ōrum, m. pl. Tillac. Syn. Tabulata navium a puppi ad proram per mediam navim. Usus: Alii malum scandunt, alii per foros currunt.
FŎRIS, Dehors (sans mouv.). Syn. Extra, extrinsecus, in luce atque oculis civium. )( Domi, intus. Usus: Consilium domi, arma foris. Foris delatæ merces.
FORMA, æ, f. Forme, beauté. Syn. Figura, species. Epith. Certa, magna, maxime sibi cognata, duplex, egregia, eximia, formosior, generosa, magnifica, globosa, humana, ignea, impolita, rudis, insita in mentibus nostris, muliebris, mutabilis, nova, perfecta, rotunda, similis, tota, virilis, ultima, una et consentiens philosophiæ. Phras. 1. Forma est non admodum venusta, il n’est pas très beau. Figura et lineamentis non est admodum pulchris; habitu formaque corporis non optima; corporis et lineamentorum conformatio, membrorum compositio in eo non est venustissima; aspectu ac specie paulum horridiore est; multum abest ab elegantia formæque dignitate; nihil in illo est ad aspectum venusti ac præclari; honesta magis, quam liberali atque egregia forma est; nulla in eo oris dignitas, ac ne honestas quidem. Cf. Deformis. 2. Forma est plena dignitatis ac majestatis, sa beauté est pleine de grâce et de majesté. Habitus formaque viri aliquantulum amplior augustiorque humana. Habitudo corporis ea est, quæ facile indicaret, quantus animus lateret; mira in eo oris dignitas, ac forma plane regia. Vir est specie ac pulchritudine insignis; eximia homini corporis species est. Cf. Pulcher. Usus: 1. Omnium animantium formam vincit figura hominum. Imago, forma, nota, simulucrum. Liberali forma adolescens. 2. Caracter, notio, idée, plan, modèle. Exprimere formam reipublicæ horum temporum. Forma ædificii. Forma et figura dicendi; officii honesti forma.
FORMĪCA, æ, f. Fourmi. Usus: In formica non modo sensus, sed etiam mens, ratio, memoria videri possit.
FORMĪDO, ĭnis, f. Crainte, frayeur. Syn. Timor, pavor. Epith. Horribilis, subita, improvisa, summa, tanta. Usus: Minas jactare, formidines, fugas, terrores. Formidinem injicere, imponere. Cf. Metus.
FORMĪDO, as, avi, atum, are, n. et a. Avoir peur, craindre, redouter. Syn. Metuo, paveo. Usus: Formidare omnia. Unus ausus est, quod omnium fugisset formidassetque audacia. Cf. Timeo.
FORMĪDŎLŌSĒ, Avec timidité. Syn. Timide. Cf. Timide.
FORMĪDŎLŌSUS, a, um, Effrayant, terrible. Syn. Horribilis. Usus: Dubium et formidolosissimum bellum. Cf. Terribilis.
FORMO, as, avi, atum, are, a. Donner une forme, façonner. Syn. Figuro, fingo, effingo. )( Deformo. Adv. Decore. Usus: Formare orationem, eamque variare ac distinguere. Nos verba, ut ceram fingimus et formamus. Ut temperatus est aer, ita pueri animantur et formantur. Juventutem præceptis; consuetudinem, mores formare, conformare. Se ad alterius mores fingere, formare. Cf. Fingo.
FORMŌSĬTAS, ātis, f. Belles formes, beauté. Syn. Pulchritudo, forma. Usus: Decorum positum est in tribus rebus, formositate, ordine, ornatu ad actionem apto. Cf. Pulchritudo, Forma.
FORMŌSUS, a, um, Beau. Syn. Pulcher, qui eximia facie est, ad aspectum venustus. )( Deformis. Usus: Formosissimæ virgines. Cf. Pulcher.
FORMŬLA, æ, f. Règle, loi; formule de droit. Syn. Præscriptum, norma. Epith. Augustissima, antiquissima, certa, plena, consentanea rationi. Usus: 1. Testamentorum, sponsionum, postulationum, judiciorum, jurisconsultorum formulæ. 2. Norma, regula, règle, loi. Formula quædam constituenda, quam sequentes, ab officio nunquam aberremus. Erit hæc formula Stoicorum disciplinæ maxime consentanea.
FORNAX, ācis, f. Four, fourneau. Usus: Ardentes fornaces.
FORNĬCĀTUS, a, um, Fait en voûte, cintré. Syn. Qui fornicem habet. Usus: Paries fornicatus, mur plein, en voûte. (Fornicor, fornicatio, fornication, vulg. sunt.) Cf. Scortor.
FORNĪX, ĭcis, m. Voûte, cintre, arc. Syn. Testudo, camera, arcus. Usus: Fornix vitium fecit.
FORS, fortis, f. Hasard, fortune, sort. Syn. Fortuna. Usus: Fors domina campi. Ut fors tulerit, à l’aventure, au gré du hasard.
FORSĪTAN, Peut-être. Syn. Fortassis, fortasse. Usus: Forsitan quæratis, quid sit?
FORTASSE, Peut-être. Syn. Forsitan. Usus: Puer fortasse fatuus.
FORTASSIS, Peut-être. Syn. Fortasse.
FORTE, Par hasard. Syn. Casu, fortuna, fortasse, forsan. Usus: Forte evenit, ut Puteolos venirem. Cf. Casus.
FORTĬFĬCO, as, are, a. Fortifier. Usus: Animum fortificare.
FORTIS, e, gen. com. Fort, courageux; solide. Syn. Magnanimus, acer, strenuus, constans, potens, robustus, valens, invictus, animosus, multum roboris habens, in quo multum est roboris et virtutis, maximi animi; qui omnia in se esse posita ducit, et humanos casus virtute inferiores putat. )( Ignavus. Adv. Egregie, maxime, sane, vere. Phras. 1. Est vir fortis, cet homme est courageux. Vir est singulari animi magnitudine, qui humana omnia premat, casus contemnat humanos, omnia, quæ in hominem cadere possunt, subter se habeat, et despiciat. Est celsus et erectus, quique ea, quæ homini accidere possunt, omnia parva ducat; est stabili, firmo et magno animo; animo præditus firmo ac constanti. Vir altus et excellens, vere fortis, infra se omnia humana ducens; robusto animo, et invicta constantia; cui suppetunt animi ad invidiam sustinendam; quem nullus terror unquam dejiciat; cui magnitudo animi, ne fortuna quidem infracta; cui tantum roboris animo, tanta animi præsentia, nihil ut eum frangere, debilitare nihil possit. 2. Fortis animo viribusque, homme au corps robuste et à l’âme intrépide. Ingens animi viriumque, prævalidus pari viribus animo; viribus ingens bellatorque primus; vigebat animo corporeque, vix ut robur ejus viresque sustinere vis ulla posset. Cf. Animus, Robustus, Expositus. Usus: Viri fortes, quorum opera eximia in rebus gerendis exstitit. Vir fortis, acris animi magnique. Animi impetu fortissimo. Cf. Fortitudo, Assuesco malis.
FORTĬTER, Fortement, solidement; énergiquement, bravement; avec courage. Syn. Animose, viriliter, constanter, nervose, acriter, strenue, magno animo fortique; magno præsentique animo. Phras. Fortiter tulit injuriam, il supporta courageusement cette injure. In atroci calumnia virtus ejus nihil contremuit; magno elatoque animo; nullo trepidationis signo; animo strenuo ac impavido casum acerbissimum excepit. Cf. Animus.
FORTĬTŪDO, ĭnis, f. Force d’âme, courage, fermeté. Syn. Magnitudo animi, et robur; animi excelsi, atque invicti magnitudo; animi excellentia; elatio magnitudoque animi; animi excellentis præstantia; animi præsentia, robur, vis, excelsitas et magnitudo; acer animus et præsens, magna vi et incredibili animus. )( Ignavia, inertia, timiditas. Epith. Custos dignitatis, incredibilis, jucunda auditu, præsens, princeps, propria viri, rabiosa, robusta et stabilis. Phras. Ad omnes casus, quibus humana vita exposita est, animi fortitudine me defendo, la vigueur de mon âme me protège contre les malheurs auxquels la vie de l’homme est exposée. Ad humana omnia, quibus vita humana subjecta est, fortis sum; contra fortunam firmus, paratus, armatus, validus, firmissimis animi præsidiis munitus sum; minimum laboro de humanis casibus; susque deque res humanas facio, contemno, negligo, despicio, aspernor; humanis casibus animi præstantia, virtute, fortitudine resisto. Fortunæ conatibus obviam eo, occurro; objicio me, oppono me fortiter atque acriter. Sperno fortunam fretus conscientia. Adversa, infesta, infensa, iniqua mihi est fortuna, valet tamen; seipso nititur, sua in seipso præsidia ponit; a se ipso præsidium omne petit animus meus adversus fortunæ vim, impetum, conatus, injuriam, tela omnia. Mea me contra fortunam conscientia fortem facit, confirmat, auget viribus, validiorem reddit; mihi animos, virtutem, vires, fortitudinem, firmitatem addit. Acerbe me exagitat fortuna, tamen minimum res me humanæ commovent, afficiunt, perturbant. Usus: Fortitudo est considerata periculorum susceptio, laborum perpessio, dolorum laborumque contemptio. Fortitudinis proprium est nihil extimescere; omnia humana despicere; nihil quod homini accidere potest, intolerandum putare. Fortitudo præcipue in mortis ac doloris contemptione spectatur. Fortitudo est scientia perferendarum rerum, vel affectio animi in patiendo, humanæ legi parens sine timore. Ejus comites magnitudo animi, gravitas, patientia, rerum humanarum despicientia. Venientibus malis obstat. Fortitudo est rerum magnarum appetitio, rerum humilium contemptio, laboris cum utilitatis ratione perpessio.
FORTŬĬTO, Par hasard, fortuitement. Syn. Fortuitu, casu, temere, forte. )( Consulto. Usus: Casu et fortuito factum est. Repentina aliqua voluntate, et fortuito incidere in aliquid agendum. Cf. Casus.
FORTUĬTU, * Par hasard, fortuitement. Syn. Fortuito. Usus: Id tibi non excidit fortuitu, sed scriptum, meditatum, cogitatum attulisti. Temere, ac fortuitu, inconsiderate, negligenter aliquid facere. Casu et fortuitu navis in portum delata est.
FORTŬĬTUS, a, um, Accidentel, fortuit. Syn. In fortuna positus, non provisus. Usus: Fortuita bona. Fortuita atomorum concursio; fortuita et subita oratio, discours improvisé.
FORTŪNA, æ, f. Fortune, sort, destin. Syn. Sors, fors, casus, temeritas, eventus, mora, conditio. )( Consilium, ratio. Epith. Adversa, aversa, afflicta, perdita, aliena, amplissima, anceps, cæca, communis, dispar, dissimilis, diuturna, domina rerum humanarum, dubia, dura, crudelis, egregia, excellens, exigua, eximia, externa, extrema, falsa et volucris, fatalis, florentissima, fluxa, fortunatior, fragilis, gravis acerbaque, inclinata et prope jacens, incolumis, incredibilis, inferior, infesta, infima, insana, integra, levis, magna, mala, mortalis, multa, optabilis, optima, particeps, perdita, popularis, præcipua, præstans florensque, pristina, propitia, prospera, æquabilis perpetuaque, singularis, spoliata, stabilis, summa, tanta, tuta tranquillaque, turpis, vaga volubilisque, vetus, volucris. Phras. 1. Fortunam suam sibi quisque ipse parat, chaque homme est l’artisan de sa propre fortune. Fortunæ quisque suæ faber est; mores cuique sui fortunam fingunt, conciliant; fortunam sibi quisque facit; sibi quisque, non fortunæ, incrementa sua debet. 2. Quæcumque fortuna fuerit, tentabo rem, quoi qu’il arrive, j’essaierai. Fortunæ periculum faciam; fortunam tentabo; fortunæ me committam; forti rem committam; in aleam quamvis dubiam ibo; rem in casum eventus, quamvis ancipitis, committam; fortunam, quæcumque oblata mihi fuerit, complectar; quemcumque cursum fortuna dederit; utcumque res cadet; quodcumque fors obtulerit; quemcumque fors casum tulerit; quocumque fortuna rem dederit; quicumque casus negotium gubernarit. 3. In hoc bello partes sequar, quibus fortuna faverit, dans cette guerre, je suivrai le parti que favorisera la fortune. Ad fortunam inclinabo; fortunæ mea consilia applicabo. Quo fortuna rem dederit, inclinarit; quibus partibus se fors dederit, quibus affulserit fortuna; quibus aspirarit; cum quibus ratio ac fortuna steterit, ad eas me aggregabo. 4. Fortuna in bello multum potest, le hasard est puissant à la guerre. Fortuna rerum quidem humanarum, sed maxime campi domina. Magna est vis fortunæ in utramque partem, seu ad res secundas, seu adversas. Bellicis in rebus sæpe fortuna plus, quam ratio potest. 5. Fortuna modo prospera, modo adversa utimur, nous sommes tantôt heureux, tantôt malheureux. Fere conjunctio est secundæ, dubiæque fortunæ. Ab excitata fortuna ad inclinatam fere desciscimus; jam florentissima utimur, jam duriore conflictamur. Varietate fortunæ jactamur, prosperis nunc rebus, nunc ambiguis. 6. Fortuna prospera moderate utitur, il est modeste dans la prospérité. In rebus secundis, et ad voluntatem fluentibus minime elatus est; in secundissimis rebus, etiam res maximas fortuna suffragante consecutus, minime insolescit; modum etiam secundis rebus novit imponere, nec nimis credere serenitati præsentis fortunæ. Prudens homo, et merito felix, qui cum præsto habeat ubique fortunam, eamdem tamen veretur, qua aspirante res maximas gessit. Quamquam omnia illi a fortuna data, tributa sint, nunquam tamen superbum se præbet in tanta fortuna; fortunam etiam secundam pulcherrime ferre novit; ejus animum non magis prospera effert fortuna, quam adversa dejicit. Virtute fortunam adæquat, nec secunda insolens, nec adversa dejectus. 7. Fortuna utor adversa, je suis malheureux, la chance m’est contraire. Fortuna mihi undique adversatur; nihil usquam secundi est; tempestates procellæque aliæ ex aliis mihi subeundæ sunt. Fortunæ fulminibus unus petor; undique me infestat, oppugnat, exagitat, vexat, premit; consilia mea evertit, discutit, profligat adversa fortuna. Pertinax me fortuna urgere, se mihi objicere non desinit. Inimicam ubique experior fortunam, male mihi cum fortuna convenit, percussus fortunæ vi jaceo; jacent res meæ ac fortunæ; alius ex alio casus rerum mearum tranquillitatem perturbat; fortuna utor infesta, infensa, iniqua, dura, acerba, aspera, difficili; novis semper fortunæ telis ac ictibus expositus, subjectus sum; alius ex alio casus me affligit, pessumdat; novum identidem vulnus a fortuna accipio; fortuna afflicta opprimor; in novas semper difficultates, calamitates incurro; novis calamitatibus involvor, implicor; in maximas me difficultates fortuna conjicit; sempiterna nox fortunis meis offunditur; omnium, qui vivunt usquam, gentium sum miserrimus. Quis me homo est miserior? Omnes felicitates mihi adversantur; ærumnas omnes omnium supero ærumnis meis. Cf. Miser. 8. Vita humana multis est exposita fortunæ injuriis, la vie de l’homme est exposée à tous les coups du sort. Innumeris fortunæ telis patet hominum vita; innumera fortunæ tela impendent, imminent vitæ nostræ; casus plurimi, eventus rerum varii singulis prope horis extimescendi. Quisquis vitam ingreditur, quisquis in hanc lucem prodit, quisquis spiritum e cœlo ducit, quisquis hujus lucis usura fruitur, eum casus innumerabiles manent; ei, et quæ velit, et quæ nolit, exspectanda multa sunt; ejus animus ex vario rerum eventu perpetuo fluctuet, necesse est. Omnium rerum humanarum vicissitudo est, nulla nobis non timenda, non excitanda. Dum in terris sumus, degimus, ætatem exigimus; dum inter vivos agimus, est vicissitudo, est fortunæ inclementia, est fortunæ vis in utramque partem. Quam vaga volubilisque fortuna, tam varia commutabilisque vitæ nostræ ratio est; in casu atque fortuna bona corporis, et quæ extra corpus sita sunt et collocata. 9. Fortuna est inconstans, la fortune est inconstante. Varietas est propria fortunæ; volubilis ejus rota versatur semper; varii sunt incertique casus; usque variat fortuna; momento temporis vertitur, lubrica est et versatilis, nec invita teneri potest. Crebra fortunæ est varietas; jactamur invicem per ludibria fortunæ; nihil tam contrarium constantiæ, quam fortuna, fortuna amica varietati constantiam respuit; fortuna ab inconstantia sejungi non potest; vaga est volubilisque fortuna; nunquam eodem diu vestigio stat fortuna. 10. Fortuna se vertit, la chance tourne. Fortuna retro volvitur; hic casus vertenti nos præbet fortunæ, fortuna se inclinat, consiliis obstat et adversatur; a fortuna derelicti sumus; fortuna vertitur, variat nunc, dilabitur fortuna, fortuna nos destituit. Usus: 1. Fortuna prospera, æquabilis perpetuaque, prospérité, bonne fortune. Fortuna inclinata, et prope jacens, malheur, fortune qui penche, qui déchoit. Fortuna adversa, aversa, afflicta, perdita, acerba, adversité, mauvaise fortune. Fortuna varia, commutabilis, vaga, volubilis, fluxa, anceps, dubia, fortune capricieuse, aveugle, hasard. Fortuna utraque, la bonne et la mauvaise fortune. Fortunam belli tentare, periclitari, tenter les hasards de la guerre. Ferre, subire pulcherrime secundam et adversam fortunam, supporter parfaitement la bonne et la mauvaise fortune. Fortunæ obsequi, cedere, céder à la fortune. Omnis spes, ratio et cogitatio illi ex fortuna pendet, il abandonne tout au hasard. Fortunæ consilia sua applicare, rechercher la fortune, régler ses desseins d’après la fortune. Cum virtute fortunam adæquare, être aussi vertueux que fortuné. 2. Conditio, état, condition. Homines infima fortuna, hommes de la dernière classe. Num versor tecum in eadem fortuna? Cf. Felix, Felicitas, Calamitas, Miser, Miseria.
FORTŪNÆ, ārum, f. pl. Biens, richesses, revenus, fortune. Syn. Bona, copiæ, opes, divitiæ, dona fortunæ, res, quas fortuna tribuit, bona, quæ alicui a fortuna data sunt, res familiaris. Phras. Fortunis aliquem privare, priver qqn de ses biens. Fortunas alicujus prodere; in fortunas invadere, fortunis aliquem exuere, orbare, spoliare, evertere; deturbare aliquem de fortunis. Usus: Aliquem fortunis augere, cumulare, combler de biens. Alicujus fortunis imminere, menacer la fortune de qqn. Fortunas dissipare, dissiper ses biens. Fortunas amittere, perdre sa fortune. Fortunas cum morte dimittere, abandonner. Fortunas suas ac dignitatem obtinere. Fortunis frui. Per fortunas! (formula obtestantis). Cf. Divitiæ, Opes, Bona.
FORTŪNĀTĒ, D’une manière heureuse. Syn. Feliciter. Usus: Fortunate beateque vivere. Cf. Feliciter.
FORTŪNĀTUS, a, um, Fortuné, riche, opulent; heureux. Syn. Felix, cui venti valde secundi, cui fortuna ubique præsto est; incredibili fortuna cumulatus, cui ad felicitatem nihil deest; cui recte res omnes sub manus succedunt. )( Infelix, miser. Adv. Usus: Nobilis, fortunatus homo. Cf. Felix.
FORTŪNO, as, avi, atum, are, a. Rendre heureux. Syn. Servo, augeo. Phras. DEUS te fortunet, que DIEU vous fasse réussir. Tu quod agis, id velim DEUS approbet; DEUS inceptis tuis successus det prosperos; DEUS tibi optata ferat omnia; DEUS faxit, ut felicia faustaque sint, quæ suscipis; faveat aspiretque consilio tuo; felix adsit inceptis tuis; bene vertat DEUS, quod agis; DEUS votis tuis optatisque cumulate respondeat; faveant Superi tuis conatibus; fortunet DEUS, quod tibi in manibus est; divi te omnes adjuvent, ut bonis avibus cœpta res melioribus exeat; ut, quod Superis fortunantibus instituisti, id propitio Numine absolvas; ut, quod aggressus, quod auspicatus es, id succedat optime, id fauste ac feliciter eveniat, cadat; prosperum eventum sortiatur; ad felicem exitum perducatur; DEUM tibi hæc consilia fortunare cupio. Cf. Precandi formulæ. Usus: Tibi patrimonium dii fortunent! Honorem tibi deos fortunare volo.
FŎRUM, i, n. Forum, place publique. Epith. Celeberrimum, commune, iniquum, maximum, medium, molestum, mutum, plenum, refertum militibus, totum, transversum, non modo vacuum a bonis, sed etiam a liberis inane. Usus: 1. Forum boarium, olitorium, piscarium. 2. Judicia publica, tribunal, barreau. Forum egit in provincia. Postquam forum attigisti, nihil fecisti, nisi plenum dignitatis. Forum colere. Forum refrixit.
FOSSA, æ, f. Fosse, fossé. Epith. Abundans gurgitibus, lata. Phras. 1. Fossam facere, faire une fosse. Fossam deprimere; fossam obducere, ducere. 2. Fossa munire oppidum, entourer la ville d’un fossé, d’un retranchement. Oppidum fossa ac vallo circumdare, munire, circummunire, sepire. Usus: Fossæ pluribus locis objectæ iter abruperant. Rheni fossa gurgitibus abundans.
FOSSĬO, ōnis, f. Action de creuser. Epith. Recens. Usus: Agri fossiones et repastinationes. Terra recenti fossione fumans.
FOSSOR, ōris, Cultivateur; fossoyeur. Syn. Qui fodit.
FŎVĔA, æ, f. Trou, trappe, fosse; piége. Syn. Fossa, scrobs. Usus: In foveam incidit.
FŎVĔO, es, fōvi, fōtum, ere, a. Soigner, entretenir, protéger, aimer. Syn. Tego, alo, tueor, retineo. Usus: Inimicum meum ita fovebant, ita in manibus habebant, ita osculabantur. Fove amorem, et auge, quo in me ferebaris. Semper te fovebo, et quibuscumque rebus potero, augebo. Omnibus me rebus semper fovit et ornavit. Hoc enimvero est alere vitium et fovere. Cf. Alo, Tueor, Faveo.
FRACTUS, a, um, Brisé; abattu. Syn. Infractus, debilitatus, afflictus. Usus: Qui me animo nimis fracto esse, atque afflicto, loquebantur.
FRĂGĬLIS, e, gen. com. Fragile. Syn. Caducus. )( Firmus, stabilis. Usus: Corpus fragile, caducum, animus sempiternus. Quis stabile futurum et firmum confidat, quod fragile et caducum sit? Cf. Infirmus, Humanus, Debilis.
FRĀGĬLĬTAS, ātis, f. Fragilité; faiblesse. Usus: Fragilitatem naturæ communis et imbecillitatem, et casus humanos et incertos eventus valetudinis pertimesco.
FRAGMENTUM, i, n. Fragment, morceau, débris. Syn. Rei fractæ pars, frustum. Usus: Fragmenta lapidum, lignorum.
FRĂGOR, ōris, m. Bruit éclatant, fracas. Syn. Rei fractæ sonitus, strepitus.
FRĀGRO, as, are, n. Exhaler une odeur forte. Syn. Odorem reddo, odorem afflo.
FRANGO, is, frēgi, fractum, ere, a. Briser, détruire. Syn. Infringo, confringo, perrumpo, comminuo, infirmo, contundo. Adv. Facile, vehementius. Phras. Frangere munimenta oppidi, renverser les fortifications d’une ville. Convellere, laxare, comminuere muros; compages operum interscindere; mœnia lacerare, pinnas detergere; repagula, valvas demoliri; valla quassare, vellere; claustra infringere; decutere portas, exscindere. Usus: 1. Fores frangere. Remos frangere et detergere. 2. Cohibeo, coerceo, arrêter; réprimer, dompter. Animos alicujus, spiritus, impetum, audaciam, furorem, cupiditates, libidines frangere, contundere. Pertinaciam frangere et expugnare. 3. Debilito, infirmo, affaiblir, épuiser. Metu, dolore, morbo, animo frangi; malorum diuturnitate frangi, et dolori succumbere. 4. Violo, violer. Fidem, fœdus frangere. 5. Remitto, diminuer. Frangit se calor. Cf. Destruo.
FRĀTER, tris, m. Frère. Syn. Germanus. Epith. Amantissimus, carissimus, impius, levis, major, minimus, miser, optatissimus, optimus, ornatissimus, præditus pari pietate et industria, suavissimus. Fratres amantissimi et conjunctissimi. Usus: Volo, mi frater, fraterculo tuo credas. Concordissimi fratres.
FRĀTERCŬLUS, i, m. Petit frère. Syn. Frater.
FRĀTERNĒ, Fraternellement. Syn. Germane. Usus: Epistolæ non fraterne scriptæ. Fraterne debes ignoscere.
FRĀTERNUS, a, um, Fraternel. Usus: Fraterna necessitudo. Fraternum amorem demonstrare in aliquem.
FRATRĬCĬDA, æ, m. Fratricide. Usus: Parricida, fratricida.
FRAUDĀTĬO, ōnis, f. Mauvaise foi. Syn. )( Fides. Usus: Inter bonos bene agere oportet, et sine fraudatione.
FRAUDĀTOR, ōris, m. Fripon. Syn. Inficiator. Usus: Fraudator creditorum, banqueroutier.
FRAUDO, as, avi, atum, are, a. Frauder, tromper, dépouiller. Syn. Fraudem facio, fallo, destituo, ludifico. Adv. Improbissime, palam. Usus: Fraudare creditores. Qui socium pecunia fraudaverit. Cf. Decipio.
FRAUDŬLENTUS, a, um, Fourbe, trompeur. Syn. Fallax, dolosus, mendax, malitiosus. Phras. Fraudulentus homo est, c’est un fourbe. Ad fraudem acutus; fallaciis totus constat; fallaciis ac fraudibus consutus est. Cf. Astutus, Fallax, Fallo.
FRAUS, fraudis, f. Mauvaise foi, ruse, fraude, perfidie. Syn. Dolus, malitia, fallacia, machina, insidiæ, error, præstigiæ, circumscriptio. Epith. Capitalis, familiaris, impia, minima, præsens, scelerata et nefaria, summa, valentior. Phras. 1. In fraudem homines impellere, tromper les hommes. In fraudem deducere, agere, conjicere; fucum, fallaciam facere; ludificare homines; tenebras iis offundere; dolis eos circumvenire, circumducere. Cf. Decipio, Fallo. 2. In fraudem inductus est, il a été pris au piége. In fraudem delatus, delapsus est; in fraudem incidit; fraude irretitus, captus, circumventus est. Cf. Fallo. Usus: 1. Filio pietas erga patrem fraudi esse non debet. Hoc mihi ne fraudi sit, aut noxæ, causer du tort, porter préjudice. 2. Fraudem admitto, commettre une mauvaise action. Fraudem suscipere, concipere, facere. Fraudem capitalem ausus. Fraudem creare alicui. Cf. Decipio.
FRĔMĔBUNDUS, a, um, Frémissant d’indignation. Syn. Furens, indignatione plenus.
FRĔMĬTŬS, ūs, m. Bruit, fracas; frémissement. Syn. Strepitus horribilis. Usus: Fremitus armorum, cliquetis des armes.
FRĔMO, is, ŭi, ĭtum, ere, n. Retentir, résonner; frémir, murmurer (de joie ou de colère). Syn. Perstrepo. Usus: Fremuit ereptum sibi consulatum. Fremunt gaudio erecti. Fremant omnes, dicam, quod sentio. Cf. Rabies.
FRENDO, is, fressum vel frēsum, ere, n. Grincer des dents. Syn. Fremo, sævio. Usus: Leo frendens.
FRĒNO, as, avi, atum, are, a. Retenir, modérer. Syn. Reprimo, domo, cohibeo. Usus: Furores alicujus frenare; voluptates frenare. Cf. Cohibeo, Coerceo, Comprimo, Domo.
FRĒNUM, i, n.; pl. frena, ōrum, n. vel freni, ōrum, m. Frein, bride, mors. Syn. Instrumentum, quo equum moderamur. Epith. Novum. Usus: Alteri calcaria adhibenda, alteri freni; frenos furenti injicere. Frenum recipere, mordere, ronger son frein. Frena ubi equus receperit.
FRĔQUENS, entis, omn. gen. Nombreux. Syn. Multus. )( Infrequens, rarus. Usus: 1. Frequentes fuimus ad ducentos. 2. Numerosus, peuplé. Frequens regio, municipium. Frequens senatus. Frequentissimum theatrum. 3. Creber et crebro, souvent. Frequens in senatum venio. Cf. Copia, Sæpe.
FRĔQUENTĀTĬO, ōnis, f. Abondance. Syn. Crebritas, multitudo, coacervatio. Epith. Densa et continens, universa. Usus: Densa et continens verborum frequentatio.
FRĔQUENTER, Souvent. Syn. Frequens, crebro. Usus: Frequenter et assiduo. Cf. Sæpe.
FRĔQUENTĬA, æ, f. Concours, affluence; abondance. Syn. Crebritas, multitudo. )( Paucitas, solitudo. Epith. Gravis et plena rerum, incredibilis, magna, similis, solida, tanta, usitata. Usus: Maxima frequentia domum deducebar. Summa hominum, assidua amicorum frequentia me celebrat et ornat. Cf. Celebritas, Multi.
FRĔQUENTO, as, avi atum, are, a. Fréquenter, être assidu auprès; célébrer. Syn. Celebro, sæpe adeo. )( Desero. Adv. Acervatim, summe. Phras. 1. Maritima loca libenter frequento, volontiers je vais sur le bord de la mer. Utor frequenter, nec sine voluptate maritima regione; maritimæ regionis aspectu libenter ac frequenter pascor; frequens ad maritimas regiones venio, accedo, quod eorum locorum aspectus mirifice me capiat, teneat, oblectet; frequenter et jucunde versor in locis maritimis; ut nihil jucundius est oculis meis maritimæ regionis aspectu, ita nusquam frequentior sum, quam in locis maritimis. Frequens sum in ora maritima, quod ex ejus aspectu miram hauriam voluptatem. Cf. Adeo. 2. Jam in tertium annum frequentat scholam, c’est la troisième année qu’il fréquente l’école. Jam in tertium annum magistro operam dat; in scholam itat; scholam terit; ea in schola versatur; in ludum commeat; scholam obit; magistrum audit. Usus: Maritima loca cum voluptate frequento, fréquenter. Vocem aliquam frequentare, répéter, redire souvent, in ore habere. Regionem aliquam coloniis, populis frequentare, peupler.
FRĔTUM, i, n. Détroit. Syn. Locus angustus in mari, maris æstus. Epith. Horrisonum, medium. Usus: Freto ad Messanam transit. Quid de fretis, aut maritimis æstibus plura dicam?
FRĒTUS, a, um, Appuyé sur, confiant en. Syn. Confisus, nixus, fultus. Usus: Partim innocentia fretus, partim gratia potentum nixus, partim amicitiis fultus.
FRĬCO, as, cŭi, ctum, are, a. Frotter. Dentes fricare.
FRĪGĔO, es, ere, n. Avoir froid. Syn. Algeo, conglacio. )( Caleo. Adv. Plane, valde. Usus: Sine Baccho et Cerere Venus friget. Studia populi, judicia frigent. Cf. Frigus.
FRĪGESCO, is, ere, n. Se refroidir. Usus: Nos hic frigore frigescimus.
FRĪGĬDUS, a, um, Froid, glacé. Syn. Gelidus, algidus. Usus: Acumen frigidum; jejunia et frigida calumnia; lentus in dicendo ac prope frigidus orator. Cf. Languidus.
FRĪGUS, ŏris, n. Froid, froidure. Syn. Vis frigorum. )( Calor. Epith. Gelidum, intolerabile, maximum, tantum, tremulum. Phras. Ingens est regionis ejus frigus, ce pays est très froid. Regio est propinquitate Alpium prægelida; infames frigoribus Alpes; incolarum corpora rigentia gelu torpent; torpentibus frigore nervis vix artus possunt flectere. Nunquam non humus illic gelu riget. Frigoris vis imbres concreto gelu adstringit; acrior ubique vis frigoris afflat e montibus; acrior ibi vis est frigoris; magnitudo frigorum tanta, ut corpora incolarum quamvis patientia algoris, obrigescant; artus sæpe vi frigoris amburantur. Usus: Frigus impendebat intolerabile. Vix in tectis ipsis frigus declinatur. Frigore obriguimus. Vis frigoris depellitur. Frigus se remittit.
FRĪVŎLUS, a, um, Frivole, futile, léger. Syn. Nugatorius. Usus: Frivolus sermo, et illiberalis. Cf. Ineptus.
FRONDES, ĭum, f. pl. Feuilles, feuillage. Syn. Arborum folia. Usus: Via deserta, et frondibus et virgultis interclusa.
FRONDESCO, is, ere, n. Se couvrir de feuilles. Syn. Frondes emitto. Usus: Arbores verno tempore tepefactæ frondescunt.
FRONDŌSUS, a, um, Touffu, abondant en feuillage. Syn. Frondibus abundans. Usus: Montes frondosi.
FRONS, frontis, f. Front. Syn. Pars illa vultus ab oculis ad capillos. Epith. Bella, familiaris, pristina, verissima. Usus: Frons est animi janua. Frontis contractio gravitatis indicium. Tune ausus es, ista fronte te ostendere? Fronte et oratione magis, quam ipso beneficio capiuntur homines. Frontem contrahere, plisser, rider le front. Frontem corrugare, caperare, obducere. Frontem ferire, se frapper le front (en signe de dépit ou d’indignation). Frontem explicare, porrigere, exporrigere, se dérider. Cf. Vultus.
FRONTO, ōnis, m. Qui a un large front. Syn. Tumida magnaque fronte præditus.
FRUCTŬĀRĬUS, a, um, De fruit, à fruit. Usus: Agri fructuarii, vectigales, champs affermés (qui paient une taxe).
FRUCTŬŌSUS, a, um, Qui rapporte, fécond, fertile. Syn. Frugifer, utilis. Usus: Ager fertilis natura, cultu fructuosus. Res rustica bene culta et fructuosa. Beneficia iis, a quibus proficiscuntur, fructuosa. Cf. Fertilis, Utilis.
FRUCTŬS, ūs, m. Fruit; produit, rapport. Syn. Fruges, fetus, partus, utilitas, commodum; voluptas, delectatio. Epith. Amplissimi, annui, desperati, extremi, integri, læti, uberes, mirifici, novi, præsentes. Phras. Magnum inde fructum habui, j’ai tiré de là un grand profit. Lætos et uberes consilii, laboris, et vigiliarum mearum fructus cepi, percepi, messui; fructus mihi amplissimos id consilium tulit, reddidit, genuit. Hoc consilium maximo mihi fructui fuit; consilii fructus nec unus, nec vulgaris erat. Consilii ac laboris hoc præmium, hunc fructum abstuli, qui longe omnium pulcherrimus. Usus ex consilio nihilo minor, quam ex labore capiebatur. Cf. Utilitas. Usus: Liberalitas pecuniæ fructus est pulcherrimus. Arbor fructus reddit annuos. Magnum gloriæ fructum e rebus gestis percepi. Honestissimæ voluptatis fructus in virtute inest.
FRŪGĀLIS, e, gen. com. Sobre, frugal, modéré. Syn. Frugi. )( Nequam. Phras. Frugalis sum, je suis sobre. Ventrem affero parabili victu contentum, exquisitas delicias non appetentem; inimicus sum luxuriosis epulis; vini cibique parcissimus; singulari sum frugalitate; cibo utor, victuque honesto magis, quam splendido. Usus: Optimus colonus, parcissimus, frugalissimus. Frugalis homo et moderatus. Cf. Parcus, Abstineo.
FRŪGĀLĬTAS, ātis, f. Frugalité, modération, sobriété. )( Nequitia, intemperantia. Epith. Singularis et admiranda. Usus: Singulari vir, et admiranda frugalitate. Frugalitas, ut opinor, a fruge. Cf. Abstinentia.
FRŪGĀLĬTER, D’une manière frugale, sobrement. Syn. Modeste, moderate. )( Nequiter.
FRŪGES, frugum, f. pl. Productions de la terre (blé, légumes, fruits, etc.). Syn. Fructus terræ. Epith. Certæ, inimicissimæ, minutæ, uberiores. Phras. Magna fuit frugum ubertas, les récoltes furent abondantes. Expedita fuit res frumentaria; egregia frumentatio fuit. Ingentes frumenti acervos sustulerunt coloni. Demessis segetibus summa annonæ vilitas exstitit. Cf. Annona. Usus: 1. Terra feta frugibus. Frugum ubertas, copia, perceptio, conservatio. Fruges et alimenta custodienda sunt claustris. Terra fruges fundit; natura fruges ad spicam producit. 2. Melior vitæ ratio, vertu, honnêteté. Ad bonam frugem se recipere, rentrer dans la bonne voie. Cf. Fructus.
FRŪGI, indecl. Économe, sobre, frugal; rangé, sage, chaste. Syn. Moderatus, modestus, temperans, abstinens, innocens.)( Nequam. Usus: Frugi homo. Vita frugi, honesta, sobria, serena. Cf. Probus, Bonus.
FRŪGĬFER, a, um, Qui porte des fruits productif, fertile. Usus: Tota Philosophia frugifera et fructuosa est, la philosophie est féconde en résultats. Cf. Fertilis.
1. FRŪMENTĀRĬUS, ii, m. Marchand de blé. Usus: Mercatores frumentarii.
2. FRŪMENTĀRĬUS, a, um, Qui concerne les blés, les vivres. Usus: Lex frumentaria. Lucrum frumentarium. Res frumentaria, approvisionnements.
FRŪMENTĀTĬO, ōnis, f. Action de fourrager. Syn. Frumenti collectio. Usus: Omnes nostras pabulationes frumentationesque observabat.
FRŪMENTĀTOR, ōris, m. * Fourrageur. Usus: Improviso impetu cum frumentatoribus est circumventus.
FRŪMENTOR, aris, atus sum, ari, d. Fourrager. Syn. Frumentum colligo. Usus: Milites frumentatum missi.
FRŪMENTUM, i, n. Blé, vivres. Syn. Triticum. Epith. Copiosum, decumanum, multum, privatum et publicum, unum et idem. Usus: 1. Frumentum serere, metere. Frumentum pulcherrime provenit, maturat. Frumentum supportare, importare, in loca tuta comportare, convehere, importation de blé. Frumentum imperare dedititiis, imposer aux peuples vaincus un tribut de blé. Frumentum condere, comprimere, cacher le blé, l’enfermer sous terre dans les silos. Frumentum corrumpere, hosti intercludere.
FRŬOR, ĕris, frŭĭtus sum, frŭi, d. Jouir. Syn. Potior; fructum voluptatemque percipio. Phras. Fruere rebus meis, jouissez, servez-vous de ce qui m’appartient. Utere rebus meis; quos ex me capere potes fructus, tibi patent; mea omnia utenda tibi et possidenda dedi. Rebus meis ut tuis lætare et perfruere. Qui fructus, quæque utilitates e rebus meis percipiuntur, tuas existima. Quem ex rebus meis usum habere potes fidenter decerpe. Patent tibi fontes mei, unde haurias pro arbitratu. Usus: Tuo beneficio, incredibili fruor lætitiæ voluptate. Summo bono, pace, gratia, opibus, libertate frui. Utatur suis bonis et fruatur oportet, qui beatus est. Cf. Utor, Possideo.
FRUSTRA, En vain. Syn. Sine causa, necquidquam. Phras. 1. Frustra tantos labores suscepi, c’est en vain qui j’ai entrepris ces travaux si difficiles. Tantam operam profudi plane ac perdidi; omnia agendo, nihil demum egi, nihil profeci; oleum et opera perdita est; quam navavi operam, plane periit; actum egi; necquidquam, incassum tantum tempus contrivi. Irritus vanusque est omnis labor meus; frustra operam contrivi; nugas egi; operam lusi; omnis labor incassum occidit; opera abusus sum. Frustra operam insumpsi; inanem sumpsi operam; operam male posui, locavi; tanta cura ac labore momenti necquidquam factum est; tanto labore nullum operæ pretium factum est; actum et laboratum strenue, sed destituta exspectatio est. 2. Frustra rogavi, j’ai prié en vain. Incassum missæ preces; surdas aures pulsavi; mortuo verba facta sunt? surdo fabulam cecini. In dolium pertusum dicta ingessimus; e pumice aquam postulavimus. 3. Vide ne frustra tantum gestias, prenez garde de trop vous réjouir. Vide ne lætitia hæc luxuriet tibi ac vana evadat; ne spem tuam fractam abjectamque sero lugeas; ne fortuna spes tam lætas destituat. Cf. Labor inanis, Irritus. Usus: Frustra et sine causa DEUS nihil agit.
FRUSTRĀTĬO, ōnis, f. Déception, désappointement. Syn. Vanus conatus, labor inanis, error. Usus: Frustratio mihi majorem dolorem intulit.
FRUSTROR, aris, atus sum, ari, d. Tromper, abuser, frustrer. Usus: Provinciæ et honoris spes eum frustrata est. Amicus, vide ne frustretur. Cf. Labor inanis, Irritus, Frustra.
FRUSTUM, i, n. Morceau, bouchée. Syn. Fragmentum. Usus: Frusta esculenta.
FRŬTĬCOR, aris, atus sum, ari, d. Pousser des rejetons. Syn. Surculos emitto, reviresco. Usus: Excisa est arbor, non evulsa, quam fruticari vides.
FŪCĀTUS, a, um, Teint; faux, fardé. Syn. Fallax, fucosus, eruditus artificio simulationis. )( Naturalis. Usus: Naturalis nitor inerat, non fucatus. Cf. Fictus.
FŪCO, as, avi, atum, are, a. Teindre, farder. Syn. Coloro. Usus: Formare, fucare, colorare, animare non possunt.
FUCŌSUS, a, um, Fardé. Syn. Fucatus. Usus: Amicitiæ ambitiosæ et fucosæ, amitiés fardées, feintes, fausses. Merces fallaces, fucosæ, marchandises parées.
FŪCUS, i, m. Fard, déguisement, dehors trompeur. Syn. Pigmentum, ornatus peregrinus et arcessitus; fallacia, fraus, simulatio. Epith. Puerilis. Usus: In his inest quidam sine fuco veritatis color. Fucum facere alicui, fraudemque comparare. Sine pigmentis fucoque puerili. Color sanguine diffusus, non fuco illitus. Vitia corporis fuco occulere. Cf. Fallacia, Simulatio.
FŬGA, æ, f. Fuite. Syn. Aversio, omissio. Epith. Acerbissima, communis, desperata, flagitiosa, calamitosa, nobis gloriosa, patriæ calamitosa, incerta et periculosa, misera, mœsta, nefaria, miserabilis, miserrima, molesta, nefaria, remotissima, repentina, scelerata, tota, turpissima. Usus: Fuga litterarum, laboris, doloris. Fugam parare, se préparer à fuir. Fugam adornare, ornare, quærere, consciscere, moliri, comparare. In fugam se conferre, s’enfuir. In fugam se dare, se conjicere; fugæ se mandare, dare, committere; fugam petere, capessere. Hostem in fugam dare, mettre les ennemis en fuite. In fugam vertere, fugam facere hostium. Fugam reprimere, arrêter la déroute. Suos a fuga revocare, reducere. Ex fuga aliquo se recipere, chercher un refuge dans la fuite. Ex fuga ad conflictum redire, revenir au combat. Fugam in impressionem acerrimam mutare; e fuga pugnam redintegrare, instaurare. Hostibus fugam intercludere, intercipere, excipere ex fuga hostem, couper la retraite aux ennemis. Cf. Fugio, Fugo.
FŬGAX, ācis, omn. gen. Fuyard. Syn. Fluxus, ignavus, timidus, qui libenter fugit. Usus: Pedes fugaces. Bona brevia, fugacia, caduca, biens passagers. Cf. Timidus, Caducus.
FŬGĬO, is, fūgi, fŭgĭtum, ere, n. Fuir, s’enfuir. Syn. Vito, declino, abhorreo, aspernor. )( Sequor. Adv. Consulto multitudinem, libentissime, magnopere conspectum, superbiam; dicacitatem perverse, valde urbem, maxime, vehementer. Phras. 1. Mala natura fugimus, naturellement nous évitons ce qui nous nuit. Temporum et fortunæ procellas summa cautione devitamus, declinamus. Naturalis nobis est declinatio et vitatio malorum. Natura defugimus res adversas. 2. Miles noster fœde fugit, nos soldats ont pris honteusement la fuite. Miles noster terga vertit, effuse loca tuta petiit; fugam capessivit, quæ sisti non poterat; militem fuga abstulit; qua cuique proximum fuit, in fugam effundebantur milites nostri; velut apium agmina ad primum missilium crepitum avolavere. Effuse ac sine respectu fugæ se dedere; fuga salutem petiere; in fuga sibi præsidium posuere. Metu præcipites, qua cuique via patebat, erupere; in pedes se conjecere; in fugam conversi sunt; in fugam se dederunt, conjecerunt; fugam arripuere; fuga salutem petiere; fuga sibi consuluere; fugæ se mandarunt, commiserunt. Fuga distracti, dispersi, disjecti, dissipati sunt; in fugam declinarunt, se contulerunt; fuga se eripuere; terga hostibus dedere; clam se subduxere ex acie; a signis discessere; præsidium sibi fuga cepere; in fuga sibi subsidium posuere; in fuga spem salutis collocavere; fugæ se commendavere; terga hosti præbuere; fugam effusis habenis capessivere; ne conspectum quidem hostis sustinuere. 3. Hostes quaquaversus fugerunt, les ennemis s’enfuirent de tous les côtés. Distraxit hostes fuga, dissipavit, disjecit; diversi dissipatique in omnes partes fugerunt; perterriti huc illuc feruntur; dispersi ac dissipati discesserunt; spatium ingens fuga emensi sunt; dilapsi, quocumque aut error, aut fortuitus animi impetus tulit; per vias inviaque, qua quemque aut consilium, aut terror tulit; quacumque via ad fugam patebat, dissipato cursu erupere, se effudere, fuga se abripuere; ubi fuga, aut turba fugientium acti ac ablati sunt; retrocedere in montes, petere rupes saltusque montium occultos, proxima quæque perfugia occupare consilium fuit. 4. Fugientes sistere, arrêter les fuyards. Fugam reprimere; recessum fugientibus non dare; cedentibus circumfundi; spem omnem fugæ tollere; fugam impedire, intercludere. 5. Fugientibus institit, il poursuivit les fuyards. Aversos protrivit; fugientes concidit; in tergis fugientium hæsit; imminebat fugientium tergis; fugientes persecutus est; aversis institit; terga cecidit; quantum vires ad persequendum, dexteræque ad cædendum valuere, tantum cædis fuit; fusis fugatisque nulla a victore requies fuit; fugientes periculum mutarunt, non evitarunt, victoria vestigia premente. Fuga explicari sine magna cæde non potuit. 6. Fugit clam ex urbe, il s’enfuit secrètement de la ville. Dilapsus per intermissa munimenta neglectasque custodias ex urbe est; fugam ex urbe conscivit, comparavit; foras se ejecit; fugam ex urbe molitus est; clam se ex urbe ejecit, subduxit; ex urbe clam se proripuit; fuga ex urbe elapsus est. Usus: 1. Vitium longa animi provisione fugiendum est. Inertia vituperationem fugere. 2. Lateo, échapper à. Nulla res est, quæ hujus viri scientiam fugiat. Non fugit Catonem. Nisi forte illa me fugiunt 3. Vinum fugiens, vin qui se gâte, éventé. Cf. Vito, Declino, Fuga.
FŬGĬTĪVUS, a, um, Fugitif. Syn. Servus, qui a domino fugit. Usus: Athenio princeps fugitivorum.
FŬGĬTO, as, avi, are, n. Fuir, prendre la fuite; éviter, redouter. Usus: Qui quæstionem fugitant.
FŬGO, as, avi, atum, are, a. Mettre en fuite. Syn. Fugam facio, pello, repello. Phras. Fugavit hostes, il mit en fuite les ennemis. Hostium fugam fecit; hostes in fugam vertit; hostibus fugam ac terrorem injecit; in fugam hostes conjecit, dedit, avertit; in fugam compulit; terrorem fugamque fecit hostium; in fugam hostes impulit; in fugam egit; fudit hostes, profligavit, in fugam dedit. Usus: Armis, lapidibus et ferro fugare hostem. Fusi fugatique hostes, ennemis en déroute.
FULCĬO, is, fulsi, fultum, ire, a. Soutenir, protéger, fortifier. Syn. Sustineo, sustento. Adv. Undique. Usus: Rempublicam consiliis; amicos litteris fulcire. Labentem et cadentem corruere non sinit, fulcit, sustinet re, fortuna, fide. Labefactam rempublicam, consulum ruinas humeris fulcio. Cf. Tueor, Sustineo, Faveo.
FULCRUM, i, n. Support de lit. Usus: Lecti fulcrum aureum.
FULGĔO, es, fulsi, ere, n. Éclairer, briller. Syn. Splendeo, fulguro. Adv. Late. Usus: Si fulserit, si tonuerit, si tactum fuerit de cœlo. Jupiter tonans et fulgens. Tecta auro et ebore fulgentia.
FULGOR, ōris, m. Lueur, éclat. Syn. Splendor. Epith. Eximius, micans, prosper et salutaris generi hominum, rutilus horribilisque, dexter. Usus: Auri fulgore facile oculi perstringuntur.
FULGUR, ŭris, n. Éclair. Syn. Fulgor. Usus: Fulgura interpretari.
FULGŬRĀLIS, e, gen. com. Fulgural, de la foudre. Usus: Etruscorum fulgurales libri.
FULGŬRĀTOR, ōris, m. Interprète de la foudre. Syn. Fulgurum interpres.
FULGŬRĪTUS, a, um, * Foudroyé. Syn. Fulmine aut pestifero sidere icti.
FULGŬRO, as, are, n. et FULGURAT, imp. Lancer des éclairs. Syn. Corusco. Phras. Fulgurat, il éclaire. Cœlum discedit; fulgura ab omni parte emicant. Usus: Jove tonante et fulgurante.
FŪLĪGO, ĭnis, f. Suie. Syn. Fumi nigra materies. Usus: Fuligine os alicui sublinere.
FŬLIX, ĭcis, f. Foulque. Avis aquatilis.
FULMEN, ĭnis, n. Foudre. Syn. Æris ardor, fulgur. Epith. Igneum, sinistrum, terribile, crispisulcans. Phras. 1. Fulmine periit, il périt foudroyé. Fulmine ictus concidit; tactus de cœlo est; afflatus fulmine est, nubium conflictu expressus ardor hominem exanimavit; cœlesti igne exanimatus est; de cœlo percussus, ex cœlo ictus est; ictu fulminis deflagravit. 2. Fulmina aliquot ceciderunt, la foudre est tombée plusieurs fois. Domos aliquot fulminibus tempestas deformavit; ædes aliquot de cœlo tactæ sunt; fulmine ictæ, discussæ sunt; cœlesti igne deflagrarunt; fulmine ictæ conflagrarunt. Usus: Ictu fulminis deflagrare. Jupiter fulmen jacit, emittit; fulmine icit, percutit. Scipiones belli fulmina. Doloris et fortunæ fulmina contemnere.
FULMĬNO, as, are, n. et FULMĬNAT, imp. Lancer la foudre. Syn. Fulmen emitto, fulmine percutio, fulmine afflo.
FULVUS, a, um, Fauve, roux, brun. Syn. Aureus.
FŪMO, as, atum, are, Fumer, jeter de la fumée. Syn. Fumum emitto, ardeo. Usus: Ita domus fumabat, ut multa ejus sermonis indicia redolerent, la maison fumait (sentait les apprêts d’un festin).
FŪMŌSUS, a, um, Enfumé. Usus: Fumosæ imagines, portraits noircis par le temps.
FŪMUS, i, m. Fumée. Usus: Fumo aliquem excruciare. In illo granearum nidore et fumo. Fumus ingens velut quadam nube cœlum absconderat, une fumée intense avait obscurci le ciel comme un nuage.
FŪNĀLE, is, n. Torche. Syn. Fax.
FUNCTĬO, ōnis, f. Travail, exercice. Syn. Actio. Epith. Jucundior. Usus: Labor est functio quædam vel animi, vel corporis. Gravioris operis et muneris functio.
FUNDA, æ, f. Fronde. Usus: Balearica funda.
FUNDĀMENTUM, i, n. Fondement, fondation. Syn. Solum, sedes, gradus, aditus. )( Perfectio. Usus: Tantum abes a perfectione magnorum operum, ut ne fundamenta quidem jeceris. Sunt hæc fundamenta firmissima pacis et libertatis, quibus nititur respublica. Fundamenta et robur quæstionis, defensionis. Aream occupare fundamentis.
FUNDĬTOR, ōris, m. Frondeur. Usus: Expedita funditorum et sagittariorum manus.
FUNDĬTUS, De fond en comble. Syn. Prorsus. Usus: Funditus evertere, perdere, tollere fidem, amicitiam, religionem. Cf. Penitus.
1. FUNDO, as, avi, atum, are, a. Asseoir solidement, fonder, bâtir. Syn. Stabilio, constituo; fundamentum jacio, pono, ago. Adv. Accurate, vere, præclare. Usus: Magis laboribus fundatum imperium, multa virtute stabilita libertas. Illud maxime vestrum fundavit imperium. Status reipublicæ fixus et fundatus. Fundatæ opes, atque optime constitutæ. Fundare ordinem, (Fundatorem esse, Vulg.), fonder un ordre religieux. Latine: Condere familiam sacram; auctorem, parentem, conditorem esse sacri alicujus instituti. Cf. Servo, Conservo.
2. FUNDO, is, fūdi, fūsum, ere, a. Répandre, verser; jeter, lancer. Syn. Emitto, edo. Adv. Æqualiter, late, incondite, latius, latissime, numerose, volubiliter orationem. Usus: 1. Quæ te belluam, non hominem ex utero fudit? 2. Profero, cano, enuntio, proférer, émettre. Fundere verba, versus, vocem. 3. Gigno, produire, mettre au jour. Terra flores, fruges, baccas fundit. 4. Dissipo, dispergo, mettre en fuite. Magnas hostium copias, exercitum fundere. 5. Diffundo, se répandre. Funditur malum latissime. Vitis funditur in omnes partes.
FUNDUS, i, Fonds de terre, domaine, propriété. Syn. Possessio, prædium. Epith. Antiquus, communis, extremus, fructuosissimus, incertus, maritimus, melior, ornatissimus, paternus avitusque, privatus, proximus, publicus, pulcherrimus, suburbanus, venalis. Fundi alieni, nobilissimi, privati, optimi, fructuosissimi. Usus: Fundos suos, aut res rusticas obire vel fructus causa, vel delectationis. His fere rebus fundi fructus, et cultura continetur. Cf. Bona.
FŬNĔBRIS, e, gen. com. Funèbre. Syn. Lugubris. Usus: Laudatio ad funebrem concionem, oraison funèbre. Epulum, vestimentum funebre. Cf. Funus.
FŪNĔRO, as, avi, atum, are, a. * Enterrer avec pompe. Syn. Sepelio. Usus: Ictu arboris funeratus, enterré, tué. Cf. Sepelio.
FŪNESTO, as, avi, atum, are, a. Souiller par un meurtre. Syn. Quasi funere inquino, fœdo. Usus: Humanis hostiis Deorum aras funestare, profaner les autels des dieux. Curiam inflammari, incendi, funestari.
FŪNESTUS, a, um, Funeste, mortel. Syn. Inquinatus, perniciosus. Usus: Pestifer et funestus magistratus. Funesta reipublicæ pestis. Dies non funesta.
FUNGOR, eris, functus sum, fungi, d. S’acquitter de. Syn. Præsto, exerceo, facio, efficio, colo. Usus: Fungar officio, quo tu functus es in meo luctu. Munere, omni fortuna prospere fungi. Cf. Facio.
FUNGUS, i, m. Champignon.
FŪNĬCŬLUS, i, m. Petite corde. Usus: Funiculus e puppi religatus.
FŪNIS, is, f. Corde, cordage. Usus: Convellere, religare, incidere funes.
FŪNUS, ĕris, n. Funérailles, obsèques, enterrement. Syn. Exsequiæ, supremæ diei celebritas, exsequiæ funeris. Epith. Acerbissimum, amplum, aptum, familiare, funestum, justum et indictum, miserum atque acerbum, paternum, perluctuosum. Funera acerba, magna, sumptuosa et lamentabilia. Phras. 1. Funus ei satis amplum faciendum curavi, j’ai pris soin de lui faire d’honnêtes funérailles. Funere ut honestissimo efferretur, curavi; justa illi facta, persoluta sunt pompa maxima; parentatum est illi honestissime; supremo die quam amplissime ut efferretur, operam dedi. 2. Funus comitati sunt plurimi, bien des personnes assistaient à l’enterrement. Exsequias funeris prosecuti sunt plurimi; exsequias ejus plurimi cohonestarunt; funus ejus ducebant, deducebant plurimi; funeri ejus operam dedere plurimi; supremum mortuo honorem persolvere; ad ejus funus curandum, efferendum, ad ejus exsequias celebrandas; ad justa ei solvenda, facienda, peragenda convenere plurimi; in funus ejus venere plurimi, accessere; exsequias funeris, pompam duxere, ad tumulum prosecuti sunt plurimi. Cf. Effero, Exsequiæ, Sepelio. Usus: Funus curare, ducere, efferre; funus facere; funeri operam dare; in funus venire, accedere. Funere efferri. Funeris pompa privare, orbare, spoliare, priver de sépulture.
FŪR, fūris, m. Voleur. Syn. Homo furax. Epith. Nocturnus. Phras. Fur est, c’est un voleur. Rapinis, furtis vivit; furari, rapere, compilare aliena solet; trium litterarum homo est, quem si semel ad capsas admiseris, multis custodibus opus sit; cui non plus auri, quam monedulæ committas; qui omnium domos furacissime scrutetur. Nullum hujusmodi tota provincia est everriculum. Usus: Fures earum rerum, quas ceperint, signa commutant.
FŪRĀCISSĬMĒ, sup. ab anom. Furaciter. Comme les voleurs. Usus: Domos scrutatur furacissime.
FŪRAX, ācis, omn. gen. Enclin au vol. Syn. Qui facile furatur; qui furtis faciendis animum applicat. Cf. Fur.
FURCA, æ, f. Fourche. Usus: Hunc sub furca vinctum inter verbera et cruciatus videre potestis? Furcam ferens, condamné à la peine de la fourche.
FURCĬFER, ĕri, m. Pendard, coquin. Syn. Scelestus. Usus: Id tu furcifer tibi sumes?
FŬRENS, entis, omn. gen. Égaré, hors de soi, furieux. Syn. Furibundus, maximo furore inflammatus, concitus, insanus, vesanus, effrenatus, præceps, mente motus, violentus, qui mentis compos non est; cui mens e sede sua et statione demota est; præcipite amentia homo, qui de potestate, de mente, de consilio exiit. Usus: Furentis et violenti impetus. Furens audacia, scelus anhelans. Furentem et exultantem comprimere. Cf. Insanus, Mente motus.
FŬRENTER, En furieux. Syn. Furiose. Usus: Furenter irasci.
FŬRĬA, æ, Furie; en gén. fléau, peste. Epith. Teterrima, assiduæ domesticæque. Usus: Illa furia et pestis patriæ, ce fléau de la patrie. Furiæ speculatrices, et vindices facinorum. Furiæ agitant et insectantur impios, non ardentibus tædis, sed angore conscientiæ, et fraudis cruciatu. Cf. Conscientia mala.
FŬRĬĀLIS, e, gen. com. Furieux, forcené, atroce. Syn. Furens. Usus: Furialis illa vox, cette voix de furie.
FŬRĬBUNDUS, a, um, Furieux, furibond. Syn. Mens alicujus furibunda. Crudeles et furibundos impetus latronis retardavit. Cf. Furiosus.
FŬRĬŌSĒ, Comme un furieux. Syn. Furenter.
FŬRĬŌSUS, a, um, Furieux, en furie. Syn. Furens, furibundus, vesanus, mente incitatus. Phras. Homo furiosus, homme violent, furieux. Furore captus, repentino ictus furore; amens agitantibus furiis; cui furoris nescio quid objectum; qui furiis agitatur, perterretur, vexatur, torquetur, rapitur, præceps fertur, incitatur. Usus: Furiosa vis cupiditatis quo te rapuit? Mulier non jam morbo, sed scelere furiosa. Fervidum, petulans, furiosum dictum. Cf. Insanus, Furens, Furo.
FŬRO, is, ere, n. Être hors de soi, fou, en délire; être en colère, en fureur. Syn. Insanio, bacchor, furore inflammor; abstrahor a sensu mentis; a me ipso discedo. Adv. Acerrime. Phras. 1. Quid ita furis? Pourquoi ces fureurs? Quæ te tanta pravitas mentis tenet, quis furor? Homo amentissime, et in omnibus consiliis præceps, et devie, quæ tibi res, quæ causa istam rabiem, nec enim audaciam appellare velim, accendit? Quis te furor, quæ mentis ad omnia cæcitas exagitat? Quo inflammato isto furore præceps raperis! Quo effrenatus ac prope amens furore ruis? Cujus feræ rabies occupavit animum tuum? Nullumne furori et effrenatæ violentiæ modum impones? 2. En! ut furit, voyez, comme il est en colère. En! ut, velut lymphatus, aut Bacchi sacris commotus, ardentibus oculis rabiem ostendat! ut incitata et vecorde mente, ut inusitata rabie in omnes invadat promiscue! ut agitantibus furiis velut lymphatus et attonitus, ira in rabiem versa, rabie accensus, fanatico furore percitus, in rabiem efferatus omnia conturbat! En! ut acriter exardescit! ut furore ardet et scelere! ut eum agitant furiæ, neque consistere usquam patiuntur! En! ut nefario furore instinctus, rapide omnia appetat, nec ruere demens, nec furere desinat! En! ut in rabiem furoremque conversus, nec jam mentis potens discurrat improbus! Cf. Furiosus, Furor. Usus: Qui valetudinis vitio furunt, melancholici dicuntur. Luctu furere et dolore injuriæ.
1. FŬROR, ōris, m. Fureur, colère, rage; folie. Syn. Insania, rabies.)(Sanitas. Epith. Comes sceleris et audaciæ, consceleratus, consularis, credibilis, divinus, effrenatus, exultans, incredibilis, inflammatus, infractus, libidinosus, magnus, maximus, mirus, nefarius, notissimus, perniciosus, præceps, similis, summus, tantus, totus, tribunitius, vetus, vinolentus. Phras. Quia litem perdidit, furere cœpit, pour avoir perdu son procès, il est devenu fou. Quia causa cecidit, ad insaniam, dementiam, amentiam, furorem redactus est; mente captus est; mentem amisit; mens eum defecit, destituit; incidit in insaniæ morbum, in furorem prolapsus est; a mente, a seipso discessit; de potestate mentis exiit. Cf. Furens. Usus: Furorem esse aiunt mentis ad omnia cæcitatem. Furore occæcari. Furor hominem invadit. Furorem improborum comprimere, sedare, mitigare, apaiser la colère des méchants. Furor consedit, remisit, detonuit, consenuit, sa fureur est calmée.
2. FŪROR, aris, furatus sum, ari, d. Voler, dérober. Syn. Furtum facio, compilo, expilo, surripio, averto, interverto, bonis alienis manus affero, aliena in rem meam converto, clam eripio. Phras. 1. Nisi attenderis, furabitur, si vous n’y faites attention, il vous volera. Nisi attentus ad rem eris, furtum faciet; pecuniam avertet; domum compilabit; prædam faciet; quidlibet, nunc hoc, nunc illud subducet; furti se adstringet; furti se alligabit; viscatis manibus quidquid obvium fuerit, leget; manus ærario afferet; a rebus tuis manum haud abstinebit; qui manus steriles ad te attulerit, gravidas foras reportabit; pecuniam fraude subtrahet. 2. Ex illo libro multa furatus est, il a emprunté à ce livre bien des choses. Ab eo auctore multa furatus est, ex illo libro multa sumpsit; quos non ille rivos ex aliorum fluminibus, ex illo fonte in suum agellum deduxit, duxit, derivavit? Hos ille ingenii partus in suam rem convertit. Usus: Furatur aliquid, aut clam eripit, emisse se dicit. Si ego tuum ante legissem, furatum me abs te esse diceres.
FURTIM, En cachette, furtivement. Syn. Clam. )( Palam, libere. Usus: Furtim facere aliquid.
FURTĪVĒ, A la dérobée, secrètement. Syn. Furtim.
FURTĪVUS, a, um, Caché, secret, clandestin. Syn. Occultus. Usus: Furtivum iter facere.
FURTUM, i, n. Vol, larcin. Syn. Compilatio, rei alienæ fraudulenta tractatio. Epith. Apertum, improbissimum, impudens, impudentissimum, manifestum, maximum. Furta minora, magis occulta, illustriora, mira, multo plura et majora, notissima sordidissima, tanta, tam aperta. Usus: Furtum facere. Furti se alligare; furti damnari. Cf. Furor.
FŪRUNCŬLUS, i, m. Dimin. ab FUR, Petit larron. Usus: Olim furunculus, nunc vero etiam rapax.
FUSCĬNA, æ, f. Fourche (de fer), trident. Syn. Tridens.
FUSCUS, a, um, Brun. Usus: Purpura plebeia, et pene fusca, la pourpre plébienne et presque brune (commune).
FŪSĒ, Avec étendue. Syn. Diffuse, disperse. )( Articulate, distincte. Usus: Fuse lateque disputare et dicere.
FŪSĬO, ōnis, f. Fusion, fonte; diffusion. Epith. Universa. Usus: Fusiones autem deorum.
FUSTIS, is, m. Bâton. Phras. Fustibus vapulavit, il a été fustigé. Fuste male mulctatus, male acceptus, percussus est; impactus non levi manu ac repetitis ictibus illi fustis est; fustis vim pondusque sustinere, ferre, pati cogebatur; fustuario male acceptus, mulctatus est; fustibus male contusus est ac dedolatus; onustus fustibus pene exanimis concidit. Usus: Fustem alicui impingere; fustibus implere caput; fuste aliquem coercere.
FUSTŬĀRĬUM, ii, n. Bastonnade. Syn. Fustium castigatio, verberatio. Usus: Fustuarium meritus.
FŪSUS, a, um, Large, abondant. Syn. Dispersus. Usus: Genus sermonis fusum ac profluens, discours abondant et plein d’harmonie. Aer fusus, air dilaté.
FŪTĬLIS, e, gen. com. Futile, de peu d’importance. Syn. Vanus, levis. )( Gravis. Usus: Quis non odit vanos, futiles, sordidos, leves? Futilis lætitia. Cf. Vanus, Levis, Ineptus.
FŪTĬLĬTAS, ātis, f. Futilité. Syn. Vanitas. Usus: Hæc sunt plena futilitatis et summæ levitatis. Cf. Vanus, Levis, Ineptia.
FŬTŪRUS, a, um, Qui doit arriver. Syn. Consequens, posterior, reliquus, impendens, eventurus, venturus. Phras. Quid futurum sit, nemo scit, personne ne connaît l’avenir. Futura quis divinet? Reliqui temporis eventus in incerto est; consequentis, posterioris temporis ratio incerta est; quid dies ferat, plane latet; quid vesper ferat, incertum est. Usus: Prospicere, providere, quod futurum sit.
GĂLĔA, æ, f. Casque. Syn. Capitis armatura. Epith. Ænea. Usus: Loricæ galeæque æneæ. Alii galeas bucculasque tergere.
GĂLĔĀTUS, a, um, Coiffé d’un casque. Usus: Minerva galeata. Prologus galeatus, prologue justificatif.
GALLĪNA, æ, f. Poule. Usus: Anatum ova gallinis supponimus.
GALLĪNĀCĔUS, a, um, De poule. Usus: Galli gallinacei, coqs.
GALLĪNĀRĬUS, ii, m. Poulailler, qui élève la volaille. Syn. Qui gallinas curat.
GALLUS, i, m. Coq. Epith. Gallinaceus. Usus: 1. Galli victi silere solent, canere victores. Tegallorum, illum buccinarum cantus exsuscitat. 2. Oriundus e Gallia, Gaulois. Galli robore, Pœni calliditate, Græci artibus valent.
GĀNĔÆ, ārum, f. pl. Taverne, lieu de débauche. Syn. Loca libidini et helluationibus apta, lustra. Usus: Ganearum fumus et nidor.
GĀNĔO, ōnis, m. Coureur de cabarets, mauvais sujet. Syn. Helluo. Epith. Facinorosissimus, egentissimus, cincinnatus. Usus: Quis ganeo, quis nepos. Cf. Nepos.
GANNĬO, is, ire, n. Grogner. Usus: Quid ille gannit, quid vult? Que marmotte-t-il, que veut-il?
GARRĬO, is, īvi et ii, ītum, ire, n. Bavarder. Syn. Loquor sine delectu, garrulus, loquax sum. Phras. 1. Libenter garrit, il aime à babiller. Homo loquax est et odiosus: garrit, quidquid in buccam venit; totis diebus tinnit; linguæ immodicæ est et garrulus; futili et importuna loquacitate omnibus obstrepit; linguam gerit impense liberam et expeditam. 2. Inepte garrit, il parle à tort et à travers. Quidquid in buccam venit, deblaterat, effudit; garrit, quo neque pes, neque caput compareat; rimarum plenus est, hac, illac perfluit. Cf. Loquor. Usus: Garrimus, quidquid in buccam venerit.
GARRŬLUS, a, um, Babillard. Syn. Loquax. Usus: Garrulus ventosæ et immodicæ loquacitatis. Cf. Garrio.
GAUDĔO, es, gāvīsus sum, ere, n. Se réjouir. Syn. Lætor, exulto, triumpho; lætitia, gaudio exulto; gaudio triumpho; lætitia afficior. Phras. 1. De prospero rerum tuarum successu immortaliter gaudeo, je me réjouis infiniment de l’heuereux succès de vos affaires. Lætitia exsulto; gaudio efferor et exsilio. Res tuæ secundæ mihi summæ jucunditati sunt; capio ex illis voluptatem non mediocrem; res tuas eo esse loco cum intueor, summa lætitia profundor; omnibus lætitiis incedo; nimio gaudio pene desipio. Vix capio eam voluptatem, quæ ex rerum tuarum prospero successu enata mihi est. Ex florentissimo rerum tuarum statu lætitiam capio, voluptatem haurio incredibilem. Res tuas tam florentes cum aspicio, cumulor gaudio ingenti; lætitia efferor et triompho. 2. Mire gavisus sum, je me suis grandement réjoui. Tanta lætitia auctus sum, pene ut non constarem mihi; incredibili gaudio sum elatus; manus sustuli ego et amici, tuumque gaudium gaudebamus. Etsi turpis est effusio animi, et lætitia exsultans, gestiens, immoderata, comprimere tamen vim gaudii non potui; vix præ gaudio mei compos fui; superfundenti se lætitiæ non temperavi; lacrimæ mihi gaudio manarunt; tanta mihi lætitia oborta est, ut in vultum erumperet, ut voce manibusque lætitiam animi significarem. Cf. Lætus, Lætor, Jucundus, Gaudium.
GAUDĬUM, ii, n. Joie. Syn. Lætitia, voluptas. Epith. Commune, exile, falsum, incredibile, insatiabile, maximum, nimium, summum. Gaudia perpetua, plena, vera. Phras. Novus is honor magnum mihi gaudium attulit, cette nouvelle dignité m’a comblé de joie. Ingenti me gaudio complevit, implevit; lætitia me extulit; animum gaudio explevit; in lætitiam insolitam me conjecit; delibutum gaudio me reddidit; lætitiam incredibilem mihi objecit; voluptate liquidissima me perfudit; lætitiam mihi præbuit; liberalissima me voluptate cumulavit; suavissimæ mihi voluptati fuit. Cf. Delecto. Usus: Gaudio affici, compleri, perfundi, cumulari. Gaudio efferri, exsilire, exsultare, triumphare. Gaudium erupit. Infausto nuntio publica gaudia contaminare. Cf. Lætitia.
GĀZA, æ, f. Trésor royal; en gén. richesses. Vox persica. Syn. Ærarium, pecunia, thesaurus, regiæ opes, bona fortunæque. Epith. Maxima, regia, Gazæ pacatissimæ atque opulentissimæ. Usus: Ab auro gazaque regia manus abstinuit. Omnium locupletum fortunæ, omnium provinciarum fructus, omnium regum bona, vectigalia, divitiæ, Persicam gazam non adæquant. Cf. Divitiæ, Copia.
GĔLĬDĒ, Transl. Froidement; mollement. Usus: Res omnes gelide timideque ministrare.
GĔLĬDUS, a, um, Glacé. Syn. Frigidus. Usus: Gelidæ fontium perennitates, sources toujours fraîches et courantes.
GĔLŪ, indecl. n., adhibetur fere tantum abl. sing. Glace. Syn. Glacies. Usus: Hiems rura gelu claudit. Perpetuo gelu locus riget. Cf. Frigus, Hiems.
GĔMĬNĀTĬO, ōnis, f. Redoublement. Figura, seu exornatio verborum.
GĔMĬNO, as, avi, atum, are, a. Redoubler. Syn. Duplico.
GĔMĬNUS, a, um, Double; semblable. Syn. Similis. Usus: 1. Par est avaritia, similis improbitas, eadem impudentia, gemina audacia, leur audace va de pair. 2. Duplex, double. Vos geminæ voragines reipublicæ. Gemini fratres, jumeaux.
GĔMĬTŬS, ūs, m. Gémissement. Syn. Suspirium, vox dolore expressa. Epith. Lamentabilis, imbecillus, adjectus, flebilis, liber, magnus, maximus, tantus. Gemitus acerbi, miseri. Usus: Tota urbe gemitus factus et fletus; lamentatio, ejulatio toto foro.
GEMMA, æ, f. Pierre précieuse. Syn. Lapillus pretiosus. Epith. Prægrandis; gemmæ clarissimæ, durissimæ, fulgentes, magnæ; multæ, plurimæ. Phras. Vestis ornata gemmis, vêtement enrichi de pierres précieuses. Vestis distincta gemmis; fulgentibus gemmis illuminata; quam internitentes gemmæ distinguunt; vestis inclusis auro gemmis ornata. Usus: 1. Poculum ex auro gemmis distinctum clarissimis. 2. Oculus in stirpibus, bourgeon, œil (de la vigne). Gemma in vitibus, ineunte vere.
GEMMO, as, avi, atum, are, n. Bourgeonner. Usus: Gemmare vites rustici dicunt, sitire agros, lætas esse segetes, luxuriem esse in herbis.
GĔMO, is, ŭi, ĭtum, ere, n. Gémir. Syn. Gemitum facio, ingemo, ingemisco. )( Lætor. Phras. Turpe est viro forti gemere, un homme courageux ne doit jamais se plaindre. Malis suis ingemere; ejulatus, complorationes, voces indecoras edere; miserum se et infelicem lamentari, appellare. Turpe est miseros, crebros edere gemitus; lamentis et suspiriis se conficere. Cf. Lugeo, Luctus. Usus: Gemere tuam fortunam non desinam et lugere.
GĔNÆ, ārum, f. pl. Joues. Syn. Malæ. Epith. Exlangues, subjectæ, leviterque eminentes, pilosæ. Usus: Pilosæ genæ. Muliebres lacerationes genarum.
GĔNĔĀLŎGUS, i, m. Généalogiste, auteur de généalogie. Syn. Qui de originibus scribunt. Huc pertinent: 1. Arbor genealogica, arbre généalogique. Gentis in stirpes et capita descriptio, tributio. Cognationum singularum ab uno stipite ducta designatio. Cognationis universæ in singula familiæ capita facta partitio. 2. Genealogiam facere, faire une généalogie. Generis seriem describere, explicare; generis seriem a capite arcessere ac persequi. Generis stirpes et capita a primo stipite deducere, recensere, percensere. Ab ultimis majoribus generis gradus singulos ducere, deducere, evolvere, explicare.
GĔNER, ĕri, m. Gendre. Syn. Maritus filiæ.
GĔNĔRĀLIS, e, gen. com. Général, universel. Syn. Communis, universus, confusus, late manans, ad multa pertinens, late patens. Phras. 1. (Generalissimus, Vulg.), généralissime, commandant en chef de toute l’armée. Exercitus imperator summus. Cui summa belli administrandi permissa est; penes quem in gerendo bello summa imperii est; bello gerendo cum summa potestate præfectus. Princeps ducum militarium; dux delectus ad bellum gerendum; cui summa imperii bellici delata, mandata est; ad quem summa imperii bellici rediit, translata est. 2. (Generalis Marescallus. Vulg.), maréchal de camp. Supremus castrorum præfectus. 3. Generalis armorum præfectus, grand maître de l’artillerie. Rei tormentariæ cum imperio præfectus. 4. (Generalis vigiliarum magister, Vulg.), grand prévôt de l’armée. Supremus vigiliarum præfectus; vigiliis cum summa potestate præfectus; aciei structor. 5. (Generalis Auditor, Vulg.), avocat général. Prætor, judex causarum militarium supremus. 6. (Generalatus, Vulg.), généralat. Imperium armorum. Imperii summa bellique administrandi; aut: Præfectura suprema legionis. 7. (Generalitas, Vulg.), généraux. Delecti ordinum militarium præfecti. Ordinum militarium duces, principes. 8. (Generalis ordinis, Vulg.), général, supérieur d’un ordre religieux. Summus religiosæ familiæ præfectus, moderator. Religiosæ familiæ summo cum imperio præfectus. Penes quem religiosi imperii summa est. Usus: Generale quoddam decorum est, quod in omni honestate versatur.
GĔNĔRĀLĬTER, Généralement. Syn. Communiter, una comprehensione. Usus: Generaliter aliquid definire. (Vulg. Universaliter).
GĔNĔRĀTIM, En général, en masse. Syn. Generaliter, universe. Usus: Non nominatim, sed generatim instituta proscriptio. Quid singillatim potius, quam generatim loquar? sed generatim quæritur, an?
GĔNĔRĀTOR, ōris, m. Celui qui engendre, père. Syn. Genitor.
GĔNĔRO, as, avi, atum, are, a. Engendrer, produire, faire, créer. Usus: Gigno, creo, procreo. Usus: Hominem generavit et ornavit DEUS. An mundus nullo sit generatus ortu. Unde sit generatus, ortus, concretus. Liberos generare, procreare, gignere.
GĔNĔRŌSUS, a, um, De bonne famille; magnanime, généreux. Syn. Qui altiore animo est; magnanimus, præstans, magnificus, clarus. Phras. Qui generosa stirpe natus est, is magis bonis artibus ac virtuti studere debet, tout enfant de noble famille doit surtout se livrer à l’étude des belles-lettres et à l’acquisition de la vertu. Quicumque loco honesto natus, ei major, quam cæteris colendi præclara studia necessitas imponitur. Quicumque claro, non obscuro, summo loco natus est; quicumque claris parentibus natus est; qui ex nobili familia, clara stirpe ortus est; qui præcipuæ inter cives conditionis est; qui egregia, nobili, illustri domo natus est, majori, quam quivis alius, urgetur virtutis exercendæ necessitate. Ad honestissimos quosque, ad honoratos, primarios in primis pertinent bonorum artium ac virtutis studia. Quem familiæ nobilitas, natalium splendor commendat, eum ad liberalium doctrinarum studia, ad studium summæ laudis, ad omnem laudem et decus eo studiosius incumbere; ad excellentem omnium rerum cupiditatem eo vehementius incitari oportet. Habet hoc nobilitas, familiæ splendor, ut vitæ laudabiliter et cum virtute traducendæ, non modo occasionem, verum etiam causam, neque causam tantum, sed etiam necessitatem afferat. Cf. Nobilis. Usus: Civili et generosa stirpe profectus. Forma magnifica et generosa. Generosus equus umbra quoque virgæ regitur, ignavus ne calcari quidem concitatur. Cf. Animus magnus, Expositus, Fortis.
GĔNĪĀLIS, e, gen. com. De fête, de réjouissance. Syn. Voluptuarius, nuptialis. Usus: Lectus genialis.
GĔNĬCŬLĀTUS, a, um, Noueux. Syn. Geniculis distinctus. Usus: Culmus geniculatus.
GĔNĬTĀLIS, e, gen. com. De naissance. Genitalis dies, lux, jour de naissance. Genitalis terra, sedes, genitale solum, sol natal, patrie. Syn. Gentilitius.
GĔNĬTOR, ōris, m. Père. Syn. Generator. Epith. Optimus et præstantissimus. Usus: Imitari genitorem et effectorem suum.
GĔNĬTRIX, īcis, f. Mère. Syn. Mater, procreatrix.
GĔNĬUS, iī, m. Génie; appétit, gourmandise, plaisir de la table. Usus: Curare genium, indulgere genio, faire bonne chère, se livrer au plaisir. Defraudare genium, faire maigre chère, vivre chichement.
GENS, entis, f. Race, nation. Syn. Natio. Epith. Acuta et controversa, barbara aut immanis, fallacissima, vera, fortis, humana, docta, mansueta, fera, sæva. Gentes antiquæ, multitudine innumerabiles, locis infinitæ, omni copiarum genere abundantes, bellicosæ, efferatæ, extremæ atque ultimæ, armatæ, finitimæ immanissimæque inimicæ, infidæ, incognitæ, integræ, integerrimæ, pacatissimæ, majores, maximæ, minores, multæ, plurimæ, tantæ ultimæ, universæ. Usus: 1. Gentes, immanitate barbaræ, multitudine innumerabiles, locis infinitæ. Cæteræ nationes et gentes. Propior est ejusdem gentis, nationis, linguæ. Ubi gentium sumus? 2. Genus, familia, famille. Gens Valeria, Cornelia, majorum vel minorum gentium patritii. Dii minorum gentium.
GENTĪLIS, e, gen. com. Qui appartient à la race ou à la famille. Usus: Gentiles sunt, qui inter se eodem sunt nomine ab ingenuis oriundi. Homines deorum quasi gentiles sunt. Degere in gentilium et agnatorum potestate.
GENTĪLĬTAS, ātis, f. Parenté en ligne collatérale, famille. Syn. Gentilium jus, conditio, ratio, habitudo, nexus. Usus: De toto gentilitatis jure disputandum fuit.
GENTĪLĬTĬUS, a, um, Propre à une famille. Syn. Genti et generi communis. Usus: Gentilitia sacra, sacrifices héréditaires dans une famille.
GĔNU, n. indecl.; pl. gĕnŭa vel gēnuă, genuum, Genou. Syn. Nodus, in quo femora desinunt, cujus pars posterior poples. Epith. Dexterum, flexum, sinistrum. Phras. 1. Ad genua advolvi, se jeter ou se prosterner aux genoux de qqn. Se ad pedes alicujus projicere; ad pedes accidere; genibus alicujus advolvi; ad genua alicujus jacere, volutari; ad pedes alterius se provolvere, prosternere, abjicere; ad alicujus pedes procumbere; ad genua se submittere. 2. Genua flectere, fléchir le genou, s’agenouiller. In genua subsidere, procumbere; genua ponere, submittere; in genua provolvi. Cf. Flecto. Usus: A genibus supplicem repellere. Genu flexo, positis in terra genibus, à genoux. Genu innixus.
GĔNUĪNUS, a, um, Naturel; de la joue, de joue. Syn. Proprius. Usus: Dentes genuini dicti, dents molaires.
GĔNUS, ĕris, n. Race, famille. Syn. Familia, stirps. Phras. 1. Utrique illustre genus est, tous deux sont d’une naissance illustre. Ambo summo loco nati, prosapia sunt illustri; genere inter suos clarissimo orti; ad illustrissimos majores genus suum et originem referunt; familiam suam a prima stirpe ad hanc ætatem ordine enumerare possunt; ambo sunt vetustæ prosapiæ et multarum imaginum; summo, honoratissimoque genere nati; claritudine generis præcellunt; claritate natalium sunt insigni. Cf. Nobilis, Generosus. 2. Genere humili et obscuro natus est, il est né de parents obscurs. Ipse sui generis est initium; videtur ex se natus; est unus de multis terræ filius. Cf. Ignobilis. Usus: 1. Genus est notio ad plures differentias pertinens. Genus humanum. 2. Ratio, modus, discrimen, res, ordo, espèce, nature, sorte, manière. Tuum consilium de toto genere belli. Prudentia tua in omni genere singularis. Varia furandi genera. In omni genere et varietate artium excellere. 3. Familia, stirps, souche, extraction. Genus ab aliquo ducere, ementiri. Nobili genere ortus, natus.
GĔŌGRĂPHĬA, æ, f. Géographie.
GĔŌMĔTRA vel GĔŌMĔTRES, æ, m. Géomètre. Usus: Geometræ, Musici, Grammatici.
GĔŌMĔTRĬA, æ, f. Géométrie. Usus: In Geometria lineamenta, formæ, intervalla, magnitudines. Geometriam discere, tractare, in summo honore habere.
GĔŌMĔTRĬCUS, a, um, Géométrique. Usus: Geometricum quid explicare.
GERMĀNĒ, Fraternellement. Syn. Fraterne.
GERMĀNĬTAS, ātis, Fraternité. Syn. Communio sanguinis. (Vulg. Fraternitas). Usus: Moveat te horum pietas, moveat germanitas.
GERMĀNUS, a, um, De frère, fraternel. Syn. Ex eadem stirpe et genere orti, præsertim fratres et sorores. Usus: 1. Hic cum mutilum nescio quid locutus est, germanum se Thucydidem arbitrabatur. Frater germanus, soror germana. 2. Verus, sincerus, vrai, véritable. Num hoc germanum esset? Veteres illi et germani Latini. Veræ et germanæ justitiæ effigies. 3. Similis, semblable. Homo Stoicis germanissimus, un Stoïcien tout pur.
GERMEN, ĭnis, n. Rejeton. Usus: Alieno ex sanguine germen.
GĔRO, is, gessi, gestum, ere, a. Faire, exécuter. Syn. Facio, administro, servo. Adv. Abstinenter se, acerbe bellum, apte, auspicato, bene negotium, constanter se, excellentius, felicius, felicissime, fortiter, fortuito, graviter consulatum, honeste, juste bellum, libenter negotium, libere se, magnificentissime consulatum, male negotium, malitiosius rem mandatam, modeste, se negligentius, omnino nihil jure. Optime rempublicam, otiose negotium suum, palam rem, perdite se, pie bellum, præclare negotium, privatim, publice, sanctissime se, severe consulatum, submissius se, teterrime se in provincia, truculentius se, turpissime se, tuto magistratum, valde bene, valde honeste. Geri bene, obscure quid, pulcherrime. Phras. 1. Bene se gerit, il se conduit bien. Eximia ejus in rebus gerendis opera exsistit. Ejus labor in reipublicæ negotiis caste integreque versatur. Egregia ejus in tota vitæ ratione virtus enitet; excellenter, sanctissime et prudenter se gerit. In rebus tractandis præcipua est ejus gloria, virtus eximia; operam dat, ne quis civium virtute præstet. Exemplo et spectaculo est omnibus. In eo munere ita se tractat, ut venire in contentionem cum laudatissimis possit. 2. Male se gerit, il se conduit mal. Turpissime, flagitiosissime se gerit; res libidine gerit, non ratione; admodum degeneravit; veteres suas laudes imminuit; nihil fortiter, nihil moderate gerit; ejus opera non sat caste in eo munere versatur; multa superbe, multa libidinose facit. 3. Munus suum bene gerit, il s’acquitte bien de son emploi. Munus suum, provinciam cum laude sustinet; partes officii omnes egregie tuetur, colit; muneri suo satisfacit; nihil in eo officii ad exsequendum munus suum desideres, exspectes; nihil in muneris functione curæ aut diligentiæ prætermittit; muneris sui partes non languide aut indiligenter præstat. Pro rege se gerit, il se conduit en roi. Partes sibi regis sumit; personam regis in republica tuetur. Usus: 1. Susceptum negotium pro tua fide et diligentia ex voluntate Cæsaris gerito. Bene sapienterque rempublicam gerere. Inimicitias, bellum, personam rem alicujus gerere. Ingenium muliebre, animum laude dignum gerere. 2. Vivo, me exhibeo, cum vocibus: me, te, se conduire, se comporter. Turpissime, male, prudenter se gerere. Gerere se pro cive, se comporter comme un citoyen. 3. Morem gerere, obtemperare, être complaisant pour qqn, condescendre à ses désirs.
GESTĬO, is, īvi et ii, ire, n. Tressaillir de joie. Syn. Gestu corporis desiderium rei ostendo, prægestio; studio, lætitia efferor; tanta lætitia affectus sum, ut mihi vix constem. )( Mœreo, afflictus sum. Adv. Temere. Phras. Nimia voluptate gestio, je suis au comble du bonheur. Exsulto gaudio; onustum lætitia pectus apporto; vix apud me sum, ita gaudio animus colliquescit; gaudio pene desipio. Cf. Gaudeo. Usus: Gestio scire omnia. Lætitia gestire.
GESTĬO, ōnis, f. Gestion, action de gérer. Syn. Actio, tractatio. Usus: Gestio negotii.
GESTO, as, avi, atum, are, a. Porter. Syn. Fero, porto, sustineo. Usus: Male sustinenti arma scutum quoque, quod gestabat, excidit.
GESTŬS, ūs, m. Geste. Syn. Actio, motus corporis. Epith. Imminens, scenicus, venustus. Usus: Gestum agere; gestu decenti moveri; gestum elegantem habere. In gestu nimium esse. Nimio gestu uti. Histrionum aliqui gestus ineptiis non vacant.
GĪGANTES, antum, m. Les géants. Usus: Gigantum more pugnare cum diis. Cf. Magnus.
GIGNO, is, gĕnŭi, gĕnĭtum, ere, a. Engendrer. Syn. Genero, creo, procreo, suscipio. Transl. Pario. Adv. Aliunde. Usus: Ad majora quædam nos natura genuit. Inde pax extraneis gignetur. Liberos genuit, sustulit.
GLĀCĬES, ēi, f. Glace. Epith. Liquefacta, dilapsa. Phras. 1. Glacies fit, il gèle. Aquæ gelu durantur, constringuntur; aquilonibus durescit humor. Aquæ gelu clauduntur, adstringuntur. Aqua nivibus et pruina concrescit. 2. Per glaciem ingredi, marcher sur la glace. Per nudam glaciem fluentemque labem liquescentis nivis ingredi. 3. Lubrico vestigio per glaciem decurrere, sese agere, se invehere, glisser. Per glaciem labi; fluente vestigio ferri, deferri; glaciem fluente vestigio decurrere, emetiri. 4. In glacie prolabi, tomber sur la glace. Labi, prolabi in lubrico; fallente vestigio cadere; fallente pede prolabi. 5. In glacie pedem figere non possum, je ne puis fixer le pied sur la glace. Gradienti planta nusquam consistit, constat; fugiente, fluxo, instabili gressu inceditur; pedes insistere nusquam possunt; via lubrica pedes fluunt. Usus: Glacies calore liquefacta et dilapsa, diffunditur. Glacies tepefacta tabescit. Indurata glacies. Cf. Hiems, Frigus, Gelu.
GLĂDĬĀTOR, ōris, m. Gladiateur. Syn. Lanista, mirmillo. Epith. Amens, bonus, rudis, bustuarius, certissimus, confectus, saucius, crudelissimus, dictatorius, furiosus, importunissimus, mediocris, nefarius, nequissimus, nobilis, sceleratus, sceleratissimus, timidus, vetus, vetulus. Gladiatores nobiles, nobilissimi, theatrales. Usus: Ex mirmillone dux, e gladiatore imperator. Plurimarum palmarum vetus et nobilis gladiator.
GLĂDIĀTŌRĬUS, a, um, De gladiateur. Usus: Certamen gladiatorium. Gladiatoria corporis firmitas.
GLĂDĬUS, ii, m. Glaive, épée. Syn. Sica, pugio, ensis. Epith. Cruentus, fulgens, plumbeus, reconditus in vagina, strictus, vacuus vagina. Phras. 1. Gladium evaginare, tirer l’épée du fourreau. Gladium nudare, stringere, distringere, e vagina educere; gladium educere. 2. Gladium in vaginam recondere, remettre l’épée dans le fourreau. Vaginæ reddere; gladium condere. Usus: Gladio plumbeo jugulare aliquem, levi futilique argumento oppugnare, avec une épée de plomb (avec un sabre de bois), c. à d., sans peine. (Prov.). Suo gladio se jugulat, il se frappe de ses propres armes. Suo dicto se capiendum præbet. Gladiis rem gerere, se battre en duel. In gladium incumbere, se percer de son glaive. Gladio confici, être tué d’un coup d’épée.
GLANDĬFER, a, um, Qui porte des glands. Usus: Glandifera quercus.
GLANS, dis, f. Gland, fruit du chêne. Syn. Nux e quercu. Usus: Sues glande pascuntur.
GLĀRĔA, æ, f. Gravier. Syn. Arena, vel lapides minutissimi cum arena.
GLĒBA, æ, f. Motte de terre, glèbe. Usus: Injecta gleba tumulis.
GLĬSCO, is, ere, n. Croître, se développer. Syn. Cresco. Usus: Ad juvenilem libidinem copia voluptatum gliscit, ut ignis, oleo, enflamme.
GLŎBŌSUS, a, um, Rond, sphérique. Syn. Rotundus. Usus: Stellæ globosæ. Globosus mundus.
GLŎBUS, i, m. Globe. Epith. Cœlestis, eminens, extimus, habitabilis, cultus, medius. Usus: Terræ globus, stellarum globi.
GLŎMĔRO, as, avi, atum, are, a. Rassembler, grouper, accumuler. Usus: Glomerare clades. Venæ inter se glomerantur.
GLŌRĬA, æ, f. Gloire. Syn. Claritas, splendor, lux, amplitudo. )( Turpitudo, probrum. Epith. Abjecta, admirabilis facti, æterna, non æterna sed ne diuturna quidem, aliena, amplissima, antiqua, antiquior, bellica, pura, comes mortis, comes recte factorum, communis cum aliquo, continuata, divina, dulcis, eximia atque immortalis, dulcior, falsa, ficta, frequens de aliquo, illustris et pervagata, illustrior, immensa, intemperans, non insolita adolescentibus, justa, merita, magna, major, maxima, militaris, minor, muliebris, navalis, necessaria, salutaris alicui, nota, nova, par, paterna, avita, popularis, præstantior omni patrimonio, virtutis præstantissima, pristina, propria ingenii, sempiterna, singularis, solida veraque, stabilis, summa, perfecta, tanta bonorum, sibi necessaria, et salutaris, gravis, solida, verissima, universa. Phras. 1. Gloriæ appetens est admodum, il désire beaucoup la gloire. Fertur ille vir gloria; flagrat, volitat, ardet cupiditate laudis; summus ardor mentis ad gloriam eum rapit; in concupiscenda gloria modum non novit; gloriæ stimulis, æstu ingenti agitur. Mirum in modum dulcedine gloriæ tangitur, capitur, excitatur. 2. Gloriam etiam inanem cupide quærit, il recherche même un vain renom. Inanem etiam venatur, aucupatur gloriam; popularis auræ captator est; umbras etiam falsæ gloriæ consectatur; adumbratam etiam gloriæ imaginem consectatur; laborem nullum refugit, ut aliquod falsæ choragium gloriæ comparet. 3. Quam sis gloriæ cupidus, non ignoro, je sais combien vous désirez la gloire. Omnes tuos ad laudem impetus novi. Quam sis ad laudem propensus, inclinatus; quanti sit apud te laus; quantum labores de laude; quam vehementer in laudem incumbas; quam laudi servias, studeas; quo studio laudem sequaris, quæ tua sit laudis cupiditas, præclare novi, habeo cognitum. 4. A puero gloriæ cupidus eras, dès votre enfance, vous désirez la gloire. Jam inde a pueritia gloriæ studio atque amore flagrabas; inflammatus ad gloriam a puero fuisti. Spectasti gloriam ante omnes res a primis annis; ab ineunte ætate erat tibi gloria omnium rerum antiquissima; tibi gloria in animo erat; tibi gloria in oculis erat; in amoribus erat; in desideriis erat. A puero laudis cupiditate, studio gloriæ ferebare; gloria ducebaris; laudis studio trahebaris, ad gloriam ferebaris; laudis amore tenebaris, capiebaris; ex laude pendebas; æstu gloriæ percitus eras; gloriæ stimulis agitabaris. 5. Ex laboribus tuis gloriam immortalem consequeris, vos travaux vous procureront une gloire immortelle. Quos nunc suscipis labores, ii te apud posteros æterna gloria donabunt, afficient, illustrabunt, ornabunt, decorabunt; tuum nomen immortalitati commendabunt; ab hominum oblivione, et interitu vindicabunt; tui nominis famam in omnes temporum ætates dissipabunt; tuum nomen posteritati tradent omnium sermonibus et scriptis exornandum, extollendum, celebrandum, honestandum, tuendum. Editis tot immortalibus operibus id consecutus es, ne dies tui nominis famam delere possis, ut omnis de te posteritas loquatur, ut tuas laudes litteræ ac monumenta loquantur; nullæ ut litteræ de tuis laudibus conticescant; nulla erit tam surda posteritas, nulla tam ingrata fama, quæ non in cœlum susceptos labores tuos debitis laudibus ferat. 6. Nihil aliud, quam divinam gloriam intendo, je n’ai en vue que la gloire de DIEU. Ad DEI gloriam omnia refero; divinam unice gloriam in omnibus specto; nihil ago, quod non sit cum divina gloria conjunctum. Prima mihi, præcipua, antiquissima est divinæ gloriæ propagandæ cura. Meorum consiliorum, actionum mearum finis est major DEI gloria. Omnibus in rebus divinus mihi honor propositus est. Ante omnia mihi divinus honor est; summo apud me loco divinus honor est; is primum apud me locum obtinet; actionum mearum norma quædam, et regula est; semper est ante oculos. Huc mentem intendo; huc animum refero; huc specto; ad hunc finem consilia, cogitationes, mentis aciem intendo. Cf. Fama. Usus: Gloria est frequens de aliquo fama cum laude; illustris et pervagata multorum et magnorum in suos, patriam, humanum genus fama meritorum; consentiens laus bonorum, incorrupta vox bene judicantium de excellente virtute, cujus gradibus videntur homines in cœlum ascendere. Ex omnibus virtutibus, præmiis amplissimum est gloria. 1. Gloriam appetere, désirer la gloire. Quærere, aucupari, venari, captare, consectari; gloriæ servire; ad gloriam virtutis via grassari. 2. Gloriam acquirere, se couvrir de gloire. Parere sibi amplissimam gloriam, capere, consequi, adipisci; in gloriam venire, gloriam sibi comparare. 3. Gloriam augere, augmenter sa gloire. Alere, multiplicare, duplicare, amplificare. 4. Gloriam minuere, perdre son renom. Imminuere, infringere. 5. A gloriæ studio aliquem revocare, refrenare, détourner qqn d’un désir immodéré de la gloire. 6. Gloriam abjicere, mépriser la gloire. 7. Gloria florere, circumfluere, être renommé. 8. Gloriam in se transmovere, s’attirer la gloire. Cf. Fama, Honor, Laus, Amplitudo, Existimatio, Arrogans, Ambitiosus, Superbus.
GLŌRĬĀTĬO, ōnis, f. Action de se glorifier. Usus: Gloriatione digna est beata vita, la vie heureuse mérite qu’on s’en glorifie.
GLŌRĬŎLA, æ, f. Faible gloire. Usus: Etiam hisce eum gloriolæ insignibus ornemus.
GLŌRĬOR, aris, atus sum, ari, d. Se glorifier. Syn. Prædico, gloria me et prædicatione effero. Adv. Honeste, bene, insolenter, intolerantissime de divitiis, quadammodo, recte. Phras. De sua nobilitate valde gloriatur, il tire vanité de sa noblesse. De majoribus se jactat insolentius; venditat genus suum; sublatius de se deque natalium splendore asciscendæ laudis causa prædicat, dicit, loquitur; est in hoc homine summa venditatio generis atque ostentatio. Martem ipsum sui generis conditorem fert immodicus sui æstimator, præ se ignobiles omnes et plebeios prædicat; laudat venditatque genus suum homo inepte gloriosus; jactatio generis ac venditatio confessa in hoc homine vitia sunt. Cf. Jacto, Ostentatio. Usus: De divitiis, de rebus gestis insolenter gloriaris.
GLŌRĬŌSĒ, Avec gloire, glorieusement. Syn. Magnifice, elate. Usus: De seipso gloriosius prædicare.
GLŌRĬŌSUS, a, um, Glorieux, honorable; fier, présomptueux. Syn. Ostentator: clarus, amplissimi nominis. Phras. Gloriosum id ducebat, il regardait comme honorable de.... In gloria id ponebat; amplum, et ad memoriam insigne id putabat; pulcherrimum id sibi fore ratus; decus id suum arbitratus est. Usus: 1. Militem gloriosum imitaris, vous imitez le soldat fanfaron. 2. Præclarus, qui in maxima gloria est et gratia, glorieux, illustre, renommé. Mihi exilium ad reipublicæ rationes gloriosum fuit. Facta illustria et gloriosa. Magnifica et gloriosa ostentatio civitatis. Cf. Clarus, Gloria, Ostentator, Fama.
GLŪTĬNĀTOR, ōris, m. Celui qui colle. Usus: Librorum glutinatores, relieurs.
GNĀRUS, a, um, Qui sait, qui connaît. Syn. Peritus, sciens. Usus: Gnarus reipublicæ. Gnarus malorum impendentium. Gnari, prudentes locorum. Cf. Peritus.
GNĀTUS, i, m. Fils. Syn. Filius.
GNĀVĬTER, Avec ardeur. Syn. Diligenter. Usus: Gnaviter pugnare, agere.
GNĀVUS, a, um, Ardent, habile. Syn. Strenuus, celer. Cf. Diligens.
GRĂBĀTUS, i, m. Lit, grabat. Syn. Lectulus.
GRĂCĬLIS, e, gen. com. Mince, grêle. Syn. Tenuis corpore, macilentus. Usus: Virgo gracilis.
GRĂCĬLĬTAS, ātis, f. Finesse, maigreur. Syn. Corporis habitudo tenuior, subtilitas. )( Crassitudo. Epith. Summa. Usus: Est in illo summa gracilitas et infirmitas corporis.
GRĂDĀTIM, Par degrés, graduellement. Syn. Gradibus, per gradus. Usus: Ab humilibus ad superiora, ad honores gradatim ascendere. Minutatim et gradatim interrogare.
GRĂDĀTĬO, ōnis, f. Gradation. Figura Rhetorica.
GRĂDĬOR, ĕris, gressus sum, gradi, d. Marcher. Ambulo, eo, ingredior. )( Serpo. Usus: Fidenti animo gradi ad mortem. Cf. Eo.
GRĂDŬS, ūs, m. Degré. Syn. Transl. Locus, dignitas, momentum, progressus, ordo, aditus. Epith. Altus dignitatis, altior, altissimus amplissimusque dignitatis, facilis, inferior, facilior, infimus, plenus, primus, senatorius, stabilis, non expers dignitatis. Gradus beati, male hærentes, multi, novi, pares honorum, dispares gloriæ, plures, reliqui. Phras. 1. Ad eum, quem volebas, gradum evectus fuisti, vous êtes arrivé à la place que vous ambitionniez. Ad eum, quem volebas, gradum ascendisti, evolasti, pervenisti, pervasisti, elatus fuisti; eum gradum, ad quem aspirabas, attigisti, adeptus, assecutus es; in eo, ad quem tendebas, gradu positus, locatus, collocatus es; gradum eum obtines, quem optabas. Usus: 1. Sunt certi gradus officiorum, ut prima caritas diis, secunda parentibus, tertia patriæ debeatur. 2. Assequi gradum altissimum civitatis, obtenir le premier rang dans la cité. Consequi, ascendere, obtinere, pervenire ad summum honoris gradum; poni, locari, collocari in altissimo gradu. 3. De gradu dejici, dimoveri, perdre sa place. Cf. Promoveo.
GRÆCĒ, A la grecque, en langue grecque. Usus: M. Cicero senex dicebat, ut quisque optime græce sciret, ita esse nequissimum. Græce loqui, parler grec.
GRÆCĬA, æ, f. Grèce. Epith. Magna, princeps eloquentiæ, vera, integra, vetus. Usus: Interdum verborum inops Græcia.
GRÆCŬLUS, i, m. Grec (dans un sens de mépris). Usus: Græculus assentator; græculi contentionis cupidiores, quam veritatis. Quid mihi tanquam græculo otioso et loquaci quæstionem ponis?
GRÆCUS, a, um, Grec, grecque. Epith. Græci leves, immanes atque barbari, sacrilegi et jam pridem improbi. Usus: Homo levitate Græcus, crudelitate barbarus. Eruditissima Græcorum natio. Græcæ litteræ. Latina lingua tam copiosa est, quam Græca. Libri Græco sermone confecti.
GRĀMEN, ĭnis, n. Gazon. Syn. Herba.
GRĀMĬNĔUS, a, um, De gazon. Usus: Etiamne gramineas hastas eripuit (Verres)? Verrès a-t-il été jusqu’à enlever aux statues leurs lances de roseau?
GRAMMĂTĬCA, æ, f. Grammaire. Syn. Grammaticorum instituta.
GRAMMĂTĬCUS, a, um, Grammatical. Usus: Ars Grammatica.
GRAMMĂTĬCUS, i, m. Grammairien. Usus: Grammatici est Poetarum tractatio, verborum interpretatio, pronuntiandi quidam sonus.
GRĀNĀRĬA, ōrum, n. pl. Greniers. Usus: Adstringere et laxare granaria.
GRANDÆVUS, a, um, Vieux. Usus: Grandis ævi, provectioris ætatis. Cf. Senex.
GRANDESCO, is, ere, n. * Grandir, croître, se développer. Syn. Cresco. Cf. Cresco.
GRANDĬLŎQUUS, a, um, Qui a un style élevé, pompeux. Syn. In oratione grandis, gravis, plenus, copiosus, amplus. Usus: Nam et grandiloqui fuerunt ampla sententiarum gravitate, et majestate verborum. Cf. Thraso.
GRANDIS, e, gen. com. Grand, gros. Syn. Magnus, ingens, immanis. Usus: Jam grandis puer. Grandis et tragicus orator. Perspicuum et grande vitium. Ætate provectus, non tamen grandis natu.
GRANDĬTAS, ātis, f. Grandeur. Usus: Id apparet ex genere et granditate verborum.
GRANDO, ĭnis, f. Grêle. Rad. A granis; pluvia congelata in granorum forma decidens. Epith. Minuta, subita præcipitans. Phras. Grando cecidit, il a grêlé. Concreta in nubibus aqua, magnam vim nivosæ grandinis dejecit; grandinem venti glomeratam in terras egerunt; procella cœli fragore ingenti effusa est; imber grandinem incutiens torrentis modo effusus est. Excussa e nubibus grandinis procella. Usus: Grando mista imbri cadit.
GRĀNUM, i, n. Grain. Usus: Tritici grana.
GRĂPHĬCĒ, Parfaitement. Syn. Eleganter, scite. Usus: Graphice ornatus, graphice facetus.
GRASSĀTOR, ōris, m. Brigand. Syn. Latro. Cf. Latro.
GRASSOR, aris, atus sum, ari, d. Faire irruption, attaquer. Syn. Sævio. Usus: Grassari in possessionem agri publici. Jure grassari, non vi. Grassari ad gloriam virtutis via.
GRĀTĒ, Avec plaisir. Syn. Animo grato. Usus: Quid pie, quid grate, quid humaniter ab illo factum unquam?
GRĀTES, um, f. Action de grâces. Syn. Gratiæ. Usus: Grates tibi ago. Cf. Gratia.
GRĀTĬA, æ, f. Grâce, bienfait, reconnaissance. Syn. Grates, favor popularis, beneficium. Epith. Æquabilis, bona, excellens, fidelissima, illustris, non invidiosa, justa et debita, magna, major, mala, maxima, merita Diis immortalibus, muliebris, mutua, nimia, par, permagna, popularis, præclara, præsens, reconciliata, subita, summa, tanta, vetus, equestris. Gratiæ bonæ, multæ, excellentes, immortales, incredibiles, justissimæ, magnæ, majores, maximæ, meritæ, miræ, mirificæ, plurimæ, reliquæ, singulares. Phras. 1. Gratias tibi ago, je vous rends grâces. Si non parem tuis meritis, at pro nostro tamen studio meritam debitamque gratiam refero, reddo, habeo, persolvo, tribuo; etsi tanta, quantam debeo, referri gratia non potest, habeo tamen, quantam maximam capere animus meus potest; pro tuo isto in me studio gratiam et habeo, et habiturus sum immortalem; gratias tibi ago maximas, quandoquidem pares referre non possum. 2. Gratiam alicujus quærere, rechercher les bonnes grâces de qqn. Gratiam alicujus aucupari; locum gratiæ quærere apud aliquem; gratiam sibi conciliare; benevolentiam alicujus captare; in gratiam et amicitiam sese insinuare; inire gratiam ab aliquo velle; admitti in gratiam alicujus cupere. 3. Est in gratia apud illum, il est tout puissant près de cet homme. Principem apud illum gratiæ locum tenet, obtinet; amplissimam sibi apud illum collegit, peperit gratiam; magna apud illum positus est in gratia; floret principis sui gratia; excellit, magnam iniit apud illum, ab illo gratiam. Cf. Favor. 4. Non tua, sed aliorum culpa cecidisti e populi gratia, ce n’est pas par votre faute, mais par celle des autres que vous avez perdu la faveur populaire. Non tua, sed aliorum culpa, vitio, injuria studium populi amisisti; populi gratiam et benevolentiam perdidisti; et studio et benevolentia excidisti; aliena culpa factum est, non tua, ut populus non amplius tibi faveat, suffragetur; ut populus nec tam bene in te animatus sit, nec tam tui honoris studiosus; ut, qua florebas hominum gratia, eam amitteres; ut ea gratia hominum, qua fruebaris antea, prorsus excideres; ut amitteres hominum studia; ut ex animis atque favore hominum excideres; ut gratiosus apud populum minime sis; ut carus populo non amplius sis; ut nullum populi studium teneas; nullam ut populi gratiam obtineas; ut populum tui studiosum, bene in te animatum, tibi amicum non habeas; ut favente, benigno, tibi æquo, amico populo non utaris; ut ex amore populi effluxeris; ut perierit, quod habebas gratiæ. Studium populi, gratiam populi non tua, sed aliorum culpa exstinxit, perdidit, afflixit; non tua, sed aliorum culpa veterem gratiam exulceravit; benevolentiam populi non tua, sed aliorum culpa delevit, tibi eripuit, abstulit, ademit. Non tuum aliquod factum gratiam apud populum exstinxit, effudit, sed aliorum invidentia. 5. In gratiam cum adversario redii, je me suis réconcilié avec mon ennemi. Ego et adversarius meus voluntates rursum copulavimus; reconciliata inter nos ex inimicitiis gratia est; simultatem humanissime deposuimus; placatæ inter nos sunt iræ discordiæque nostræ; oblivione præteritorum discordias finivimus; ad amicitiam consuetudinemque pristinam nos traduximus. Gravi odio et simultate, qua diu conflictati sumus, deposita, complexi sumus inter nos, conjunctisque jam voluntatibus amicissime vivimus. Cf. Reconcilio. Usus: 1. Gratia, in qua amicitiarum et officiorum alterius memoria, alterius remunerandi voluntas continetur. Maximam tibi gratiam debeo. Maximam tibi gratiam habere et agere debeo. Gratiam memori mente persolvere, gratiæ alicui apponere, faire un mérite à qqn. Gratiam repetere, demander grâce. 2. Favor, amicitia, amor, faveur, amitié, crédit. Gratiam alicujus sequi, aucupari, assequi, consequi. Aliquem in magna gratia apud alterum ponere. Gratiam inire ab aliquo, cum aliquo, apud aliquem. Aliquo facto veterem gratiam exulcerare; effundere collectam gratiam, perdre l’amitié de qqn. In gratiam redire. In gratiam admittere, recipere aliquem. Aliquem in gratiam reducere, restituere; gratiam componere inter aliquos et reconciliare. 3. Auctoritas, plausus, favor popularis, autorité, crédit, faveur populaire. Gratiam aucupari, quærere; gratiam colligere, acquirere, consequi; gratia florere. Gratiam debilitare, exstinguere. 4. Causa, en considération de, pour. Prolis, quæstus, oblectationis gratia aliquid facere.
GRĀTĬFĬCĀTĬO, ōnis, f. Bienfait, faveur, service. Syn. Gratia, beneficium. )( Injuria. Epith. Imprudens. Usus: Gratificationem et benevolentiam ponere. Cf. Favor.
GRATĬFĬCOR, aris, atus sum, ari, d. Être agréable à qqn, faire plaisir. Syn. Beneficium, gratiam facio. Adv. Honesto. Phras. 1. Gratificare mihi in ea re, rendez-moi ce service. Obsequere voluntati meæ; studiis nostris servias velim; da hoc mihi, da amicitiæ nostræ; non est, cur non velificeris nobis; obsequere amico; in justam hanc meam cupiditatem incumbe, quæso; da hoc generi, da nomini nostro; pro tuo in me officio, pro meo in te studio, largire hoc voluntati meæ. 2. Volo tibi amicisque tuis gratificari, je veux vous faire plaisir, à vous et à vos amis. Volo non solum tua, verum etiam tuorum amicorum causa vestris commodis servire; cupio, studeo agere, quod tibi amicisque tuis gratum sit; quod tibi, tuisque gratum ac jucundum accidat; quod tibi tuisque placeat, lætitiam ac voluptatem afferat; inire gratiam officiis meis non a te modo, verum etiam ab amicis tuis velim. Opto rem gratam tibi tuisque facere. Opto aliquid præstare, navare tua tuorumque causa. Ad id unum mea studia converto, ut aliquid efficiam, ex quo tu et amici tui voluptatem capiant. Servire non solum tibi sed etiam amicis tuis cupio. Servire voluptati et commodo non solum tuo, verum etiam amicorum tuorum volo; tuam amicorumque tuorum gratiam officiis meis quærere studeo. Cf. Faveo. Usus: Gratificari cuiquam aliquid, quo ei obsit. Cur tibi de ea re non gratificer, nescio.
GRĀTĬŌSUS, a, um, Qui a du crédit. Syn. Qui gratia multum potest apud alios. Phras. 1. Illi gratiosi nunc solum sunt, qui opibus valent, les gens riches sont seuls aujourd’hui considérés. Qui magis ab opibus firmi, parati sunt, qui magis instructi sunt copiis, illi gratia excellunt; gratia florent, gratiam ineunt apud populum; in eos sua studia liberalius homines conferunt; iis favent suffragantur, student, præsto sunt. Cf. Gratia. 2. Assentatores gratiosi sunt apud illum, les flatteurs sont en faveur près de lui. Qui ad voluntatem ejus loquuntur, hi gratia valent, possuntque plurimum; hi summos quosque gratia adæquant apud illum; hi pollent plurimum, hi largiter possunt apud illum; horum nomen apud illum est in gratia; in his omnia apud illum sunt ad gratiam. Usus: Homo potens, gratiosus, disertus. Homines in civitatibus suis apud omnes ordines gratiosi. Cf. Carus, Acceptus.
GRĀTIS, Gratuitement, pour rien. Syn. Gratuito, sine mercede, sine præmio, pecunia. Phras. Gratis omnibus servit, il rend à tous des services désintéressés. Sine ullo munere opem ac operam præstat omnibus; ejus officia minime sunt mercenaria; gratuita est ejus comitas, nec præmiorum mercedibus evocata; gratis, non pretio officiosus est; gratuito servit; non exigit gratiam, nec beneficium feneratur. Usus: Habitare gratis in alieno. Gratis mihi res constat.
GRĀTŬĬTO, Gratuitement. Syn. Gratis.
GRĀTŬĬTUS, a, um, Gratuit. Syn. Sine præmio et mercede. )( Mercenarius, conductus. Usus: Innata est homini probitas gratuita, non præmiorum mercedibus evocata; liberalitas gratuita, non mercenaria.
GRĀTŬLĀTĬO, ōnis, f. Félicitation, compliment, sujet de joie. Syn. Communis gaudii demonstratio, lætitia publica. )( Lamentatio. Epith. Celeberrima, exigua, exoptatissima, jucunda, maxima, multa civium, nova, præpostera, probatissima, recens, sera, summa. Gratulationes gratæ, maximæ, innumerabiles, tantæ. Usus: 1. Nos in hominum cœtibus gratiis agendis et gratulationibus habendis et omni sermone celebramur. Maxima illi gratulatio facta est. Diana summa civium lætitia et gratulatione reducta. 2. Supplicatio ad fana, actions de grâces (en l’honneur des dieux). Decernere, facere alicui servatæ reipublicæ gratulationem, félicitations.
GRĀTŬLĀTOR, ōris, m. Celui qui félicite. Usus: Sæpe gratulator lætior est, quam is, cui gratulatur.
GRĀTŬLOR, aris, atus sum, ari, d. Féliciter. Syn. Congratulor, gratulationem facio, gratulatione utor. Adv. Publice, serius, tardius, valde, vehementer, vere, verecunde, nimis. Phras. Suum Ciceroni reditum omnes gratulabantur, tous les Romains félicitaient Cicéron de son retour. Ejus ad urbem accessus incredibili hominum multitudine et gratulatione florebat; ominibus optimis eumdem omnes prosequebantur; Cicero non sine magnis gratulantium clamoribus Romam repetit; Ciceronem Romani ovantes ac gratulantes accepere, festis vocibus excepere. Non fere quisquam fuit, qui non complecteretur, exoscularetur, laudibus ejus reditum cumularet; Ciceroni in urbem reduci auditi omnes uno ore omnia bona dicere et laudare fortunam reipublicæ, quæ talem virum recepisset. Usus: Quod mihi de filia gratularis, agnosco humanitatem tuam. Gratulor reipublicæ recuperatam libertatem, et gaudeo. Alacres et læti inter se gratulantur.
GRĀTUS, a, um, Reconnaissant, agréable. Syn. Officii memor, non ingratus, qui meritam alicui gratiam memori mente persolvit, qui beneficii accepti meminit; item: Acceptus, jucundus, carus. Phras. 1. Gratum te esse decet erga patronum, il convient que vous vous montriez reconnaissant envers votre patron. Memorem te animum præstare decet; decet, ut spectata tua sit in referenda gratia pietas; ut perpetua tibi sit referendæ gratiæ voluntas; ut viro optime de te merito referas, quod debes; ut meritam gratiam memori mente persolvas; ut gratus in te sit animus, et beneficii memor; ut grati animi fidelis memoria plurimum apud te valeat; ut parem et cumulatissimam gratiam referas patrono tuo. 2. Tuis beneficiis semper gratum me exhibebo, je serai toujours reconnaissant de vos bienfaits. Tua in me beneficia nunquam obliviscar; tua erga me merita, magnitudinem tuorum erga me meritorum semper meminero; memoria tenebo; perpetua memoria tuebor, custodiam conservabo. Nulla dies, nulla temporis vetustas, non casus ullus, non fortuna magnitudinem tuorum erga me meritorum imminuet; ex animo delebit, tollet, auferet; oblivione delebit, obruet, obscurabit, exstinguet. Vigebit in me tuorum beneficiorum æterna, perpetua, nunquam interitura memoria. Nunquam apud me tuum beneficium intermoriturum existima. Tuam in me singularem benignitatem, tuam in me incredibilem liberalitatem semper in animo, semper in oculis habebo; perire apud me, evanescere non patiar. Hærebunt mihi in animo, mente, memoria tua beneficia. Fixa permanebunt, impressa in animo ac mente exstabunt tua beneficia. Vitæ par et æqualis erit recordatio meritorum tuorum. Dies nonnisi ille, qui vitam mihi adimet, tuorum officiorum memoriam terminabit; finis mihi ac terminus et vitæ et memoriæ benignitatis in me tuæ idem erit, futurus idem est. Semper memoria tenebo; tuebor mente atque animo; nunquam obliviscar, nunquam apud me delebit oblivio beneficia, officia, merita erga me tua; memorem me tibi, quæcumque se occasio dederit, obtulerit, probabo. Gratum me tibi memoremque præstabo; præstabo tibi eam, quam debeo, memoriam meritorum tuorum. Gratum me nullo non loco, nullo non tempore memorem, nunquam non gratiæ referendæ memorem et studiosum senties, experieris, cognosces. Grati animi laudem in me non requires, non desiderabis. Non committam, ut ingratum me appellare possis; ut in illo officio, quod bene merentibus debetur, jure me, ac merito quisquam reprehendat. Enitar, ut in ingrati animi vitium, crimen non incidam; ne quis mihi turpem ingrati animi notam possit inurere; ne quis mihi ingrati animi culpam objicere possit. Enitar, ut ab ingrati animi vitio, crimine, culpa, turpi infamia longissime sejungar, discedam, absim; ut ea culpa vacem, vacuus sim, caream; ejus culpæ sim expers, quam committunt, qui nullam referendæ gratiæ curam suscipiunt; qui de referenda gratia minimum laborant; enitar, et, ut spero, consequar, ut de me optime esse meritum læteris, ut officia erga me tua voluntati, ac lætitiæ tibi sint; ut ex tuis in me officiis voluptatem capias; ut officiorum tuorum fructum feras, percipias, colligas; ut gratiæ tuæ gratiam a me feras; ut parem tibi referam gratiam; ut par pari re eram; ut officia tua omnibus officiis æquem, compensem, remunerer. Quam amanter me tractaveris, quam benigne mihi feceris, quam studiose in omni re me commendaveris, quam humaniter ac benefice, quibus officiis amicitiam nostram colueris, prosecutus sis, quibus me rebus auxeris, ornaveris, honestaveris, ipse mihi atque etiam aliis commemorabo; ita diu recordabor, ut vita me prius defectura sit, quam tuorum in me beneficiorum recordatio. Beneficia tua, dum vivam, grata memoria prosequar; quoad vixero, dabo operam diligenter, id agam omni studio, id curabo, contendam, in eam curam, in id studium incumbam, id mihi propositum erit in omni vita, eo spectabit animus, eo curæ cogitationesque meæ referentur; eo consilia mea referentur, dirigentur, ut me gratum tibi esse sentias, 3. Gratum me non verbis modo, sed rebus ipsis experiere, non seulement mes paroles, mais mes actes vous prouveront toujours ma reconnaissance. Feneratum hoc beneficium tibi pulchre dices; efficiam, ut ad te non sine fenore redeat id beneficium; pro isto tuo in me officio omnia vicissim a me officia exspecta; in omni vitæ meæ cursu nihil mihi prius, nihil antiquius erit, quam ut officia tua paribus a me officiis compensentur, commoda vicissim tua meis quantiscumque occupationibus anteponam; meus animus vicissim erga te is erit, quem tu jure postulaveris; qui tibi ex me debentur fructus, eos uberrimos capies, colliges, metes, feres; paribus officiis tuis in me meritis cumulate satisfaciam; quibuscumque officiis potero, tuam erga me humanitatem exæquabo. Cf. Compenso. 4. Non possum tibi satis gratus esse pro beneficiis tuis, je ne puis assez vous rendre grâces pour tant de bienfaits. Quibus verbis tibi gratias agam, non reperio. Qui respondebo tuæ tam liberali in me voluntati? Utinam tua in me merita referenda gratia consequi aliquo modo possim! vellem, officium istud officiis meis exæquare liceret: sed quis tandem est, qui non intelligat, tuis me muneribus in omne consequentis ævi spatium teneri obstrictum? Arctiore me tibi vinculo obstrinxisti, quam ut exsolvere beneficiorum tuorum partem ullam possim; vivendum mihi, ac moriendum erit ingrato. Studium tibi quidem meum vel agnoscendo, vel prædicando beneficio lubens declarabo, sed eo me nomine plus tibi debere sentio, quam ut solvendo unquam esse possim. Mea quidem in te omnia vel studii, vel observantiæ officia constabunt integra, sed tuorum in me promeritorum partem in referenda gratia nullam assequar. Incredibile tuum in me studium studio quidem colam sempiterno, sed tuorum in me meritorum tanta est magnitudo, exæquari ut nulla grati animi significatione possit. Usus: 1. Bene de me meritis gratum me præbeo reipsa atque animo gratissimum. Nomen alicujus et beneficia grata memoria prosequi. Erga salutis suæ auctores gratus. Gratus est, qui in referenda gratia non commodum, sed eum ipsum, cui refert gratiam, cernit. 2. Acceptus, jucundus, optatus, agréable, charmant, délicieux. Officium tuum, judicium, mihi pergratum fuit. Rebus grata, gratiora verbis facere. Officium mire gratum. Cf. Jucundus, Carus.
GRĂVĀTĒ, Avec peine. Syn. Difficulter, ægre. )( Benigne, comiter. Usus: Benigne, non gravate.
GRĂVĒDĬNŌSUS, a, um, Catarrheux, sujet aux rhumes de cerveau. Syn. Ad gravedinem proclivis. Usus: Gravedinosos quosdam dicimus, quosdam herniosos, non quia jam sint, sed quia sæpe sint.
GRĂVĒDO, ĭnis, f. Rhume de cerveau, lourdeur de tête. Syn. Destillatio capitis nares claudens, vocem obtundens, siccam tussim movens. Epith. Molesta. Usus: Gravedine tentari, laborare. Gravedini subvenire, occurrere, obsistere. Gravedinem removere, abigere, repellere.
GRĂVĬDĬTAS, ātis, f. Grossesse. Usus: Graviditates et partus affert luna a sole illuminata.
GRĂVĬDO, as, avi, atum, are, a. Rendre mère. Syn. Gravidam facio. Usus: Terra seminibus gravidata, fécondée.
GRĂVĬDUS, a, um, Chargé, plein. Syn. Prægnans, fetus, plenus. Phras. Gravida est, elle est enceinte. Fert uterum, gestat uterum; fert ventrem, partum. Usus: Ubera gravida vitali rore.
GRĂVIS, e, gen. com. Lourd. Syn. Ponderosus. )( Levis. Usus: 1. Gravia omnia suo pondere in terram feruntur. 2. Arduus, difficilis, molestus, difficile, pénible, funeste. Vereor, ne tibi gravis sim. Eum ne graviore quidem verbulo compellavi, je ne lui ai pas adressé le moindre reproche. Tempus reipublicæ, anni gravissimum. 3. Magnæ auctoritatis, ponderis, dignitatis, grave (en parl. d’un homme), sérieux, influent. Vir prudens et auctoritate gravis. Nomen vestrum mihi grave et sanctum est. 4. Severus, sévère, rigide. Gravis sine arrogantia. Cato omnium gravissimus et severissimus. 5. Depressus, grave. Vox gravis. )( Acuta.
GRĂVĬTAS, ātis, f. Pesanteur; dignité, noblesse. Syn. Pondus; auctoritas. )( Levitas. Epith. Acrior verborum, admirabilis, ampla sententiarum, censoria, digna exspectatione, divina orationis, plena antiquitatis, incredibilis et inaudita, major, naturalis ac necessaria, paterna, perpetua orationis, singularis ac pene divina, summa, tanta, vetus judiciorum. Phras. Cato vir erat maximæ gravitatis, Caton était un citoyen plein de gravité. Vir erat divina quadam gravitate, morum majestate incredibili; nihil unquam nisi severissime et gravissime fecit. Erat in illo gravitas condita comitate; in ejus non sententia solum, sed nutu residebat auctoritas; erat in eo viro summa auctoritas et amplitudo; Cato prisci moris vir, et sanctus, in quo nihil solutum, leve, inconsideratum. Catoni incredibilem natura tribuit gravitatem; Cato admirabili vitæ gravitate præstabat; in Catonis vultu inerat prisca severitas, in verbis fides. Cf. Auctoritas. Usus: 1. In omnibus rebus adhibere, tenere, servare, tueri gravitatem. 2. Cœli gravitas tanta est, quantam vix sustinebo, (Vulg. Non est bonus aer), l’air est lourd, malsain.
GRĂVĬTER, Avec peine, difficilement. Syn. Ægre, moleste. Usus: 1. Graviter aliquid ferre, accipere. Graviter queri, ægrotare. 2. Severe, sévèrement. Graviter narrare, dicere, se gerere.
GRĂVOR, aris, atus sum, ari, d. Souffrir avec peine. Syn. Gravate aliquid facio, grave mihi duco, pigror. Usus: Non gravabor dicere, quod sentio. Non sum tam inhumanus, ut eo graver, quod vobis expedit.
GRĔGĀLIS, e, gen. com. Compagnon. Syn. Sodalis ex eodem grege. Usus: Gregales Catilinæ et consiliarii, la bande de Catilina, ses complices.
GRĔGĀRĬUS, a, um, De la foule, du commun. Syn. Collectitius, vulgaris. Usus: Gregarii milites, simples soldats.
GRĔGĀTIM, En troupeaux, par troupes. Syn. Per greges. Usus: Gregatim in supplicium rapti cives.
GRĔMĬUM, ii, n. Giron, sein. Syn. Sinus, complexus. Usus: E sinu gremioque patriæ abstractus Cicero. Filius in gremio matris educatus.
GRESSŬS, ūs, m. Marche, pas. Syn. Incessus, ingressus.
GREX, grĕgis, m. Troupeau, troupe, bande. Syn. Congregatio, cœtus, turba. Epith. Impurissimus prædonum, medius, totus, vetus. Greges flagitiosi hominum, magni amicorum, mercenarii, sordidissimi. Usus: Greges armentorum, equorum, amicorum, philosophorum. Unus e grege. In grege patronorum annumerer?
GRUNNĪTŬS, ūs, m. Grognement (du cochon). Syn. Vox porcorum.
GRUS, grŭis, f. Grue. Usus: Grues in tergo prævolantium capita reponunt.
GŬBERNĀCŬLUM, i, n. Gouvernail. Syn. Clavus. Transl. Administratio, procuratio, gubernatio. Usus: 1. Reipublicæ, imperii gubernacula prendere, tractare; ad gubernacula admoveri, sedere. 2. A gubernaculis aliquem repellere, dejicere. Recedere a reipublicæ gubernaculis.
GŬBERNĀTĬO, ōnis, f. Direction, gouvernement. Syn. Administratio, procuratio. Epith. Facilis, magna. Usus: Cupiditas consilii gubernatione regitur. Gubernationi præficitur. A gubernatione removere quempiam. Cf. Potestas, Administratio.
GŬBERNĀTOR, ōris, m. Qui dirige, gouverneur. Syn. Rector. Epith. Bonus, scientissimus. Phras. Est gubernator provinciæ, il est gouverneur de province. Provinciæ præesti, provinciæ procurationem gerit; ad provinciæ clavum, gubernaculum sedet; provinciæ procuratio, administratio penes illum est; provinciam obtinet cum imperio. Cf. Guberno, Præsum. Usus: Custos et gubernator reipublicæ. Probo navigio, gubernatore perito, summa tranquillitate navigare.
GŬBERNĀTRIX, īcis, f. Celle qui gouverne, régente. Epith. Præclara. Usus: Eloquentia gubernatrix civitatum, l’éloquence gouvernante des cités.
GŬBERNO, as, avi, atum, are, a. Diriger, gouverner. Syn. Administro, procuro, rego, gero, moderor, clavum teneo, gubernaculum teneo, ad clavum, ad gubernacula sedeo. )( Everto. Adv. Bene, directius, pulcherrime. Phras. 1. Ad gubernandam rempublicam admotus est, il a été chargé du gouvernement de la république. Ad gubernacula reipublicæ admotus est, reipublicæ gubernacula prendere, tractare jussus est; delata ad illum rerum summa est; ejus fidei, potestati reipublicæ procuratio commissa, commendata, demandata est; ad lucem reipubl. evocatus est; præesse reipublicæ cum imperio, cum potestate jussus est; ad capessendam rempublicam evocatus est; reipublicæ operam dare, reipublicæ gubernaculis manum admovere, rempubl. attingere, suscipere, ad rempubl. accedere, se conferre jussus est, 2. Rempublicam optime gubernavit, il a parfaitement gouverné la république. Rempublicam cum laude gessit; præclare rexit; vigilanter ac sapienter administravit; magna virtute et innocentiæ fama reipubl. præfuit; in administratione reipubl. virtus enituit; in gerenda provincia laudes eorum æquavit, quorum nomina vivunt, vigentque rerum gestarum fama in animis hominum; quorum memoria viget multis testata expressaque recte factorum monumentis; quorum memoriam æternitas alit ac intuetur. Cf. Imperium. 3. Gubernandi tempus annuum absolvit, il a terminé son année de gouvernement. Annuum munus decurrit, confecit, absolvit; annuo munere perfunctus est; annui imperii tempus explevit; annui imperii finem attigit; ad finem annuæ administrationis pervenit; annuum munus in exitu est; emeritæ sunt illi annuæ operæ. Annum ipsum in republica versatus est. Cf. Abdico, Honor, Magistratus, Imperium. Usus: Sed hæc deus aliquis gubernabit. Fortunæ motum, dolorem ratione gubernare. Rem totam ita gubernes, ut nemo queri possit. Cf. Rego, Moderor.
GŬLA, æ, f. Gosier, gorge; gourmandise. Syn. Collum, guttur; item: edacitas. Vitium ventris et gutturis. Epith. Immensa, insulsa, obtorta. Phras. 1. Non facile convalescunt, qui gulæ indulgent, ceux qui se livrent à la gourmandise se rétablissent difficilement. Quibus nec quid comedant, nec quantum comedant, curæ est; qui, quod comedunt, neque quantum, neque quale sit, animadvertunt; quibus omnem in cibis modum, omne judicium, omnem prope rationem gula eripuit; quibus neque modus edendi, neque ulla deligendi cibi ratio est; qui et plus appetunt in mensa, quam satis sit et ex eo genere, quod obsit. 2. Multos gula occidit, la gourmandise a tué un grand nombre d’hommes. Multos perdidit immoderata victus ratio; multos conficit; immatura morte afficit cruditas, crapula, dissoluta victus ratio; multis gulæ deditis immaturæ mortis causam affert, quod largiore, uberiore cibo utantur, quam ut vitæ conducat; quam ut stomachus digerere, ferre, sustinere possit. Cf. Vorax. Usus: 1. Gulam alicui elidere, stringere, frangere, étrangler. Obtorta gula aliquem in vincula rapere, emmener en prison la corde au cou. 2. Gulam irritare, provoquer l’appétit. Gulæ indulgere, deditum esse, satisfaire sa gourmandise.
GURGES, ĭtis, m. Gouffre. Rad. quasi in gyrum agens. Syn. Vorago. Epith. Helluatus, immensus, profundissimus, rapidus. Usus: Gurges et vorago patrimonii et libidinum, gouffre. Immensa vitiorum vorago, turpitudinum omnium gurges. Gurges est natus abdomini suo. Cf. Gula.
GURGUSTĬUM, ii, n. Mauvaise auberge, gargote. Syn. Locus seu taberna obscura et angusta. Usus: Nescio, e quo gurgustio prodiit.
GUSTĀTŬS, ūs, m. Goût, palais; action de goûter. Syn. Gustus. Epith. Jucundus. Usus: Gustatus est sensus ex omnibus maxime voluptarius, qui dulcedine præter cæteros sensus commovetur. Pomorum jucundus non gustatus solum, sed odoratus et conspectus.
GUSTO, as, avi, atum, are, a. Goûter. Syn. Degusto, gustatu exploro, libo, cibos attingo, delibo. Adv. Paulum, perpaululum, summatim causas et genera. Usus: Primoribus labris vix gustavit philosophiam. Aliquam partem voluptatis gustare.
GUSTŬS, ūs, m. Goût. Gustatus. Usus: Uva gustui peracerba. Libidinosi veræ gustum laudis non habent.
GUTTA, æ, f. Goutte. Epith. Guttæ cadentes, cruentæ, liquatæ. Usus: Guttæ imbrium quasi cruentæ, pluie de sang.
GUTTUR, ŭris, n. Gosier. Syn. Gula. Epith. Tremulum. Usus: Vitium ventris et gutturis.
GYMNĂSĬARCHUS, i, m. Gymnasiarque, chef du gymnase. Syn. Gymnasio præfectus.
GYMNĂSĬUM, ii, n. Gymnase, école de philosophie. Syn. Locus ad exercendum, ut palæstra, schola. Epith. Amplissimum, nobilissimum, suburbanum, superius totum. Usus: Seculis multis ante gymnasia, inventa sunt, quam in his Philosophi garrire cœperant, qui nunc omnia gymnasia tenent. Cf. Schola.
GYMNĬCUS, a, um, Gymnique, de lutte. Usus: Ludi gymnici.
GYNÆCĔUM, i, n. Gynécée, appartement des femmes. Syn. Locus ædium sepositus, ubi solæ mulieres versantur.
GYPSĀTUS, a, um, Plâtré. Syn. Candidus, tenax, quale gypsum est. Usus: Medea manibus gypsatissimis, Médée aux mains couvertes de plâtre (comme les avaient les acteurs dans les rôles de femme).
GYRUS, i, m. Cercle. Syn. Circulus, ambitus. Epith. Exiguus. Phras. Equum in gyrum agere, faire tournoyer, faire des voltes (en parlant d’un cheval). In gyrum ducere, in orbem agere, versare, circumagere, flectere. Usus: Homines secundis rebus effrenatos in gyrum rationis duci oportet, il faut ramener aux lois de la raison les hommes qui se laissent emporter par leurs succès.
HĂBĒNA, æ, f. Bride, rênes. Syn. Lora, quæ freno utrinque alligantur ad equum regendum. Epith. Laxissimæ. Usus: Commodissimum est, quam laxissimas habenas habere amicitiæ, quas vel adducas, cum velis, vel remittas. Moderandi sui habenas ac potestatem alicui tradere.
HĂBĔO, es, ŭi, ĭtum, ere, a. Avoir, posséder. Syn. Possideo, utor, est mihi, non deest, penes me est. )( Careo. Adv. Accurate orationem, acerrime delectum, amplius centum cives, angustius, belle, belle se, bene, commodius se, rem, copiose et diligenter constitutam disciplinam, diutius sollicitos, deterius se, diligenter rationem, diligentius prædam notatam, descriptam, diligentissime delectam, extrinsecus rationes suspensas vivendi, generatim honores, graviter se, jam pridem multa, aliquem in promptu, liberius mulierem, melius se, memoriter orationem, nauci, non necessario, omnino non locum, optime se, palam decretum in aliquem, plane inimicum, plane nihil, quod scribas, præcipue hoc juris, præclare se, publice honores, quam plurimum secum aliquem, quaquaversus pedes quinque, recte, satis superque tuto, libere senatum, vere quod narres, vitiose se, ultro citroque verba. Haberi commodissime, de integro quæstionem, quam liberalissime victu, prudentissimum sapientissimumque. Phras. 1. Amicos multos et opes habet, il a beaucoup d’amis et de richesses. Beatissimus est ab opibus; nummorum plurimum possidet; copiosus est ab opibus; summa rerum abundantia potitur; amicis et fortunis floret, præditus est; amicis utitur potentissimis; plurimorum amicitias tenet, obtinet; et opibus ornatus est et amicis; facultas nummorum ingens illi est, suppetit, nec amicitiæ pauciores. Cf. Dives, Amicus. 2. Habemus totam Italiam, nous possédons toute l’Italie. Tota Italia in potestate nostra est, Italia nostra est; omnes Italiæ fines, oræ atque littora claustris imperii nostri continentur; Italiam tenemus totam, Italia potimur. Italiam totam obtinemus, Italia imperio nostro paret. 3. Habeo hominis chirographum, j’ai en mains un autographe de cet homme. Ad manum est, in manibus est hominis chirographum. 4. (Habebatur pro pigro, Vulg.), on le regardait comme un paresseux. In ejus nomine insedit penitus atque inveteravit pigritiæ macula; in desidum numero ducebatur; pigritiæ nota illi inurebatur alias; haud intactus erat a pigritiæ vitio; pigritia ejus nomini labem nonnullam asperserat. Cf. Infamia. Usus: 1. Habere animum magnum; habere aliquem vel aliquid in potestate sua; habere cum aliquo commercium, inimicitias. 2. Scio, possum, avoir (à dire ou à répondre). Nihil habeo scribere; tantum habeo polliceri; sic habeto, quod. 3. Tracto, facio, faire, prononcer. Habere verba, sermonem. 4. Judico, regarder, juger. Aliquid in bonis, in perditis, in desperatis habere. Aliquid in beneficio, pro derelicto; aliquem in loco aliquo et numero habere. 5. Tracto arcte, duriter, traiter qqn. Parce aliquem, arcte contenteque habere. Habere aliquem in deliciis. 6. Notat statum rei, être, se trouver (dans tel et tel état). Præclare se res habet, (Vulg. Res bene stat), l’affaire va bien. Ego me belle habeo. 7. Cum participiis passivis: Ita persuasum, perspectum, exploratum habeo, avoir (comme en français l’auxiliaire). 8. Promiscue: Habere in votis, désirer. Religioni habere, se faire scrupule. Honorem alicui, gratias habere, rendre grâces. Rationem absentis habere, tenir compte d’un absent.
HĂBĬLIS, e, gen. com. Habile, convenable. Syn. Aptus, accommodatus. )( Ineptus. Usus: Res habiles, accommodatæ ad naturam. Habilis ad pedes calceus. Cf. Aptus.
HĂBĬLĬTAS, ātis, f. Habileté. Syn. Agilitas. Usus: Omitto habilitates, opportunitatesque reliqui corporis.
HĂBĬTĀBĬLIS, e, gen. com. Habitable. Usus: Regio habitabilis.
HĂBĬTĀTĬO, ōnis, f. Habitation. Syn. Usus domicilii. Usus: De habitatione alicui accommodare. Cf. Domus.
HĂBĬTĀTOR, ōris, m. Habitant. Syn. Incola.
HĂBĬTO, as, avi, atum, are, a. Habiter. Syn. Colo, domicilium habeo, incolo, habeo, sum. Adv. Frequentissime. Phras. Romæ habitare constituit, il résolut de résider à Rome. Domum Romæ conduxit, comparavit; sedem Romæ et domicilium comparavit, collocavit; sedem omnium rerum ac fortunarum suarum Romæ collocavit; Romam incolere, colere statuit; Romæ sedem perpetuam statuere, figere decrevit. Usus: 1. Laxe et magnifice habitare. 2. Moror, assiduus sum, ne pas quitter. Habitare in foro, in libris. In vultu illius mei oculi habitant.
HĂBĬTŪDO, ĭnis, f. Manière d’être, état. Syn. Habitus. Epith. Bona. Usus: Corporis habitudo.
HĂBĬTŬS, ūs, m. Habitude, disposition. Syn. Affectio manens, consuetudo, exercitatio, confirmatio. Epith. Consentaneus naturæ, moderati æquabilesque opimi corporis, præclarus, solidus. Usus: 1. Habitus est animi aut corporis constans et absoluta in re aliqua perfectio, ut virtutis vel artis. Justitia est habitus animi. Quiquam sine doctrina, naturæ ipsius habitu prope divino moderati exstitere et graves. 2. Forma, figura, habitudo, ratio corporis, manière d’être (au physique), santé, état. Metellus integerrima ætate, optimo habitu, maximis viribus corporis. Oris et vultus habitus. Orationis ejus habitus non erat inurbanus. 3. Pro habitu pravo, mauvaise habitude, rectius dicetur: Corroborata jam studio et consuetudine, vel usu ac vetustate malitia.
HACTĔNUS, Jusqu’ici. Syn. Hucusque, ad hunc locum. Servit loco rectius quam tempori. Phras. Hactenus nihil de his auditum est, c’est la première fois que nous entendons parler de cela. Ante hoc tempus, ad hunc diem, usque ad hoc tempus, ad id locorum; adhuc locorum inaudita hæc sunt et peregrina; adhuc ista nos fugerant. Usus: Hoc hactenus, redeo ad urbana. Hæc artem duntaxat hactenus requirunt, ut certis dicendi luminibus ornentur. Cf. Eatenus.
HÆDUS, i, m. Chevreau. Syn. Capræ fetus.
HÆDĬNUS, a, um, De bouc, de chevreau. Usus: Hædinæ pelliculæ.
HÆRĔO, es, hæsi, hæsum, ere, n. Être ou demeurer attaché, adhérent, fixé à... Syn. Adhæreo, adhæresco, defixus sum, habito. Adv. Communiter, male. Phras. Hæret animo ea opinio, cette opinion est profondément gravée dans l’esprit. In animis omnium insedit; insitum est in natura et ingenitum, ut ita sentiamus; ingenerata est omnibus ea sententia; in ipsa natura posita est et infixa; omnibus innata est, et in animis quasi insculpta ea opinio. Cf. Adhæreo. Usus: 1. In medullis, in visceribus, in æterna memoria hærent beneficia mihi tua. Memoria tuorum factorum hærebit in omnium gentium sermonibus ac mentibus. 2. Dubito, être en suspens, hésiter. Hærere in aliqua re. Aqua illi hæret, hæret in salebris, ne pouvoir aller plus loin, être embourbé. Cavendum est, ne implicatus hæream. Cf. Dubito.
HÆRĒSIS, is, f. Secte; opinion contraire à la foi, hérésie. Syn. Secta, opinio a vera doctrina aberrans, prava de religionibus opinio; impium dogma. Phras. 1. Hæreses suas sparsit, il a répandu ses erreurs. Late in populos pravæ doctrinæ suæ virus disseminavit; Christianæ reipublicæ partes præcipuas pravis religionibus turbavit; hæresis venenum ad populorum perniciem evomuit; dissidentium opinionum procellis Ecclesiæ navem jactavit; hæresium pestem variam ac luem in populos diffundere; perniciosis erroribus animos hominum implicare cœpit. 2. Hæresis in dies latius propagatur, l’hérésie se propage de plus en plus. Serpit in dies latius hæreticæ pravitatis lues; quotidie magis novis errorum maculis veræ religionis doctrina polluitur; novæ sectæ scelere quotidie magis vera religio premitur et affligitur; impii errores latius in dies disseminantur, diffunduntur; errorum contagiones pestiferæ in dies latius serpunt, et jam sinceras etiam Ecclesiæ partes inficiunt. 3. Magno animo hæresi resistit, il résiste courageusement aux hérétiques. Id agit strenue, ut quæ pestilentes hæresis magistri edocuere, dedoceantur populi; ut hæresium errores ex animis evellantur; ut, quæ in populo hæresium contagione contracta sunt, summa ope amputentur; ut errores impii religionum, rudium populorum e mentibus exturbentur; ut exscindantur deliræ religiones atque sacrilegæ; ut iis doctoribus resistatur, a quibus regno universo pestem et exitium comparatum videmus. Egregio est animo ad propulsandos religionis errores, ad exscindendas pravas de religionibus opiniones; ad expurgandas noxiis erroribus provincias; ad præcidendas errorum omnium fibras; ad infelices errorum propagines amputandas, resecandas. 4. In hæresim prolapsus est, il est devenu hérétique. Ad pravas in fide opiniones descivit, deflexit; sinceræ religionis castra deseruit; a veteri avitaque majorum religione ad sectam novitiam transfugit ac devolavit; novitiæ sectæ erroribus implicari se passus est; novarum opinionum fluctibus involutus, abreptus est; pravarum opinionum commentis in errorem inductus est; ab avita religione ad sectam novitiam infelix transfuga descivit; pestiferum pravarum opinionum virus hausit. 5. Hæresim palam ejuravit, il a abjuré ouvertement ses erreurs. In æde sacra, maximaque hominum frequentia hæresim abjuravit; impios religionum errores exsecratus, detestatus, cum Ecclesia in gratiam rediit; hæresium erroribus palam nuntium remisit; ejuratis hæresis erroribus piorum communioni se reddidit. Cf. Conversio hæretici. Usus: Cato est in ea hæresi, Caton est de cet avis, de cette opinion.
HÆRĔTĬCUS, i, m. Hérétique. Phras. 1. Homo pestiferis opinionibus corruptus, contaminatus, infectus, pollutus; alienus a sincera religionis doctrina; depravatæ religionis erroribus imbutus. 2. Hæreticorum antesignanus, hæresiarcha, hérésiarque. Impii dogmatis architectus. Novæ fabricator hæresis, falsæ impiæque opinionis auctor ac propagator. Erroris impii procreator.
HÆSĬTANTĬA, æ, f. Embarras. Syn. Hæsitatio, titubatio. Usus: Hæsitantia linguæ.
HÆSĪTĀTĬO, ōnis, f. Hésitation, incertitude. Syn. Dubitatio. Usus: Quæ hæsitatio, quæ dubitatio tractusque verborum? Cf. Dubitatio.
HÆSĬTO, as, avi, atum, are, n. Être incertain, irrésolu, hésiter. Syn. Dubito, titubo; timeo. Phras. Ad testis conspectum hæsitavit, à la vue du témoin, il s’embarassa. Ad testis conspectum consilia torpuere; titubatum est aliquantulum; titubanter locutus est; subita titubatione ac offensione impediri visus est. Usus: Dubitant, hæsitant, revocant se interdum. Cum hæsitaret, cum teneretur, quæsivi, an....? Cf. Dubito, Fluctuo.
HĀLĬTŬS, ūs, m. Souffle, soupir. Syn. Spiritus, anima. Epith. Extremus. Usus: Extremum halitum efflare.
HALLŪCĬNOR, aris, atus sum, ari, d. Errer, extravaguer. Syn. Aberro. Usus: Epistola hallucinatur, lettre extravagante. Cf. Aberro.
HĀMĀTUS, ta, tum, Crochu. Syn. Aduncus.
HĀMUS, i, m. Hameçon. Usus: Plato escam malorum voluptatem appellat, quod ea capiantur homines, ut hamo pisces.
HĂRA, æ, f. Étable à porcs. Syn. Stabulum porcorum. Usus: Epicurus ex hara productus, non schola.
HARMŎNĬA, æ, f. Harmonie. Syn. Concentus. Usus: Harmoniam ex intervallis sonorum noscere.
HASTA, æ, f. Javelot, trait, lance. Syn. Telum, hastile. Usus: 1. Hastam torquere, jactare; hastis ora hostium fodere. Hastam abjicere, quitter la partie (Prov.). 2. Venditio, publicatio, encan, vente publique (annoncée par une pique). Hastam venditionis in foro posuit, fixit. Hastæ subjicere bona alicujus.
HASTĀTUS, a, um, Armé d’un javelot, d’une lance. Syn. Hasta armatus.
HASTĪLE, is, n. Bois d’une lance, hampe; lance. Usus: Hastili niti.